Klasa 6d
Termin wykonania zadania: do 26 maja 2020r.
Temat lekcji: Jak odżywiają się ssaki? (temat i cele lekcji zapisujesz w zeszycie) Cele lekcji:
- dowiesz się jakim pokarmem odżywiają się ssaki roślinożerne, mięsożerne i wszystkożerne i podasz ich przykłady
Przebieg lekcji:
1.SSAKI ROŚLINOŻERNE
Zwierzęta roślinożerne (słoń, krowa, owca, lama itd.) żywią się trawą, ziołami i innymi roślinami, z których wiele jest szorstkich i dużych objętościowo.
Trawienie tego rodzaju pokarmu zaczyna się w pysku przy użyciu enzymu
występującego w ślinie - ptialiny. Tego rodzaju pokarm musi być dobrze przeżuty i dokładnie zmieszany ptialiną, aby mógł być rozłożony. Dlatego też zwierzęta
roślinożerne mają 24 specjalnie do tego celu wykształcone zęby trzonowe, mają też
wykształcony ruch szczęk z boku na bok, aby rozdrabniać pokarm poprzez tarcie w przeciwieństwie do mięsożerców, które poruszają szczękami wyłącznie w górę i w dół.
Zwierzęta roślinożerne nie mają pazurów ani ostrych zębów, piją wodę wsysając ją do pyska w przeciwieństwie do mięsożernych, które wychłeptują ją przy pomocy języka.
Ponieważ nie jedzą szybko rozkładającego się pokarmu jak mięsożerne, i ponieważ ich pokarm potrzebuje dłuższego czasu trawienia, mają znacznie dłuższy układ trawienny - jelita są dziesięć razy dłuższe niż wynosi długość ich ciała.
2. Poznaj przykłady ssaków roślinożernych zaliczanych do kopytnych występujących w Polsce.
Jeleń, zwany też szlachetnym, to piękny ssak łowny, występujący także w naszym kraju. Ciało pokryte
brązowym futrem latem, szarym zimą. Kark i brzuch u samców nieco ciemniejszy. Na zadzie znajduje się jasna
plama.
Sarna to często spotykany w Polsce ssak łowny zamieszkujący nasze pola, łąki i lasy. W Polsce ssak łowny.
Samica (koza, siuta) jest mniejsza od samca. Samiec (kozioł) ma niewielkie poroże.
Ciekawostka
Łoś to największy ssak z rodziny jeleniowatych, występujący w Polsce. Ma łopatowate lub konarowate poroże. Jego
ulubionym środowiskiem są lasy z torfowiskami i trzęsawiskami, bagnami, jeziorami.
Żubr jest największym europejskim ssakiem żyjącym dziko. Jest blisko spokrewniony z amerykańskim bizonem. Przed pierwszą wojną światową żubry żyły tylko w Puszczy Białowieskiej.
3.SSAKI DRAPIEŻNE
Do ssaków drapieżnych zaliczane są te gatunki, których zasadniczy pokarm składa się ze świeżego mięsa i padliny.
Do tego rodzaju pokarmu dostosowane jest uzębienie, które u większości zaopatrzone jest w duże, ostre i lekko zagięte kły oraz silnie rozwinięte łamacze (ostatni górny przedtrzonowiec i pierwszy dolny trzonowiec). Cechą charakterystyczną drapieżników jest liczne potomstwo.
Młode rozwijają się powoli i stosunkowo długo pozostają pod opieką rodziców.
Pospolite ssaki drapieżne w Polsce to jedynie łasice, kuny i lisy. Duże drapieżniki, jak wilk są dzisiaj bardzo nieliczne.
Lis to pospolity w Polsce drapieżnik o wydłużonym tułowiu i pysku, puszystym ogonie. Tępi gryzonie. Lisy chorują na wściekliznę i mogą zarażać inne zwierzęta oraz człowieka.
Lis jest zwierzęciem łownym. Tępi gryzonie. Lisy chorują na wściekliznę i mogą zarażać inne zwierzęta oraz człowieka.
Jest też nosicielem tasiemca bąblowcowego.
Kuna domowa, kamionka to gatunek drapieżnego ssaka z rodziny łasicowatych, blisko spokrewniony z kuną leśną.
Futro jest brązowe, złożone z włosów ościstych i wełnistych.
Kuna leśna to drapieżnik z rodziny łasicowatych występujący także na terenie Polski. Ma wydłużone, gibkie ciało z krótkimi kończynami. Pysk wydłużony, duże uszy i oczy. Potrafi częściowo chować pazury.
Łasica, zwana łaską, to ssak rodzimy z rodziny łasicowatych o silnie wydłużonym ciele, niezwykle gibkim. W Polsce pod ochroną. Łasica ma silnie wydłużone ciało, niezwykle gibkie, bardzo krótkie kończyny, których stopy są owłosione.
Wśród wszystkich drapieżnych z pewnością najbardziej znanym jest wilk (Canis lupus). Wilk jest gatunkiem prowadzącym typowo rodzinny tryb życia.
Wewnątrz wilczej watahy (stada) panuje skomplikowana hierarchia społeczna, w której przewodniczy dominująca para
– wadera (samica) i basior (samiec). Para ta zazwyczaj jako jedyna w grupie bierze udział w rozrodzie. Wadera sama wybiera miejsce, w którym urodzą się jej młode, by po 62–64
dniach ciąży, z początkiem wiosny, oszczenić się w norze lub pod bezpiecznym, suchym wykrotem. Po kilku tygodniach, gdy młode zaczynają podjadać mięso, cała aktywność watahy koncentruje się na dostarczaniu pożywienia waderze i rosnącym szybko szczeniakom.
Niektóre wilki w grupie ze szczególnym oddaniem pełnią rolę piastunów, zostając ze szczeniakami pod nieobecność pary rodzicielskiej. Troskliwa opieka „ciotek” i „wujków”
daje młodym większe szanse na przeżycie najtrudniejszego, pierwszego roku.
Każda grupa rodzinna zajmuje własne, dość stałe terytorium, którego granice bronione są przed innymi watahami. Wilki zazwyczaj polują całą watahą, wykorzystując rozmaite techniki, od indywidualnych ataków po grupowe osaczanie ofiary. Ofiarami wilków padają zazwyczaj dzikie kopytne: jeleń, sarna i dzik.
4.SSAKI WSZYSTKOŻERNE
Ssaki wszystkożerne odżywiają się różnorodnym pokarmem, zarówno mięsnym, jak i roślinnym – żywym lub martwym.
Poznaj wszystkożerców występujących w Polsce.
Niedźwiedź brunatny (Ursus arctos) to chroniony ssak z rodziny niedźwiedzi. Ma masywną budowę ciała, krótką i grubą szyję, małą głowę i oczy i uszy, bardzo silne kończyny. Skóra porośnięta bardzo gęstym futrem w kolorze brązowym, zdarzają się też barwy kremowej i czarnej. Ma bardzo dobry węch i słuch.
Zwykle aktywny głównie w nocy. Dużo wędruje za pokarmem. Dobrze pływa i wspina się po zboczach. Potrafi wspinać się na drzewa, ale tylko gdy jest młody. Potrafi
szybko biegać ale krótko.
W listopadzie zapada w sen zimowy, podczas którego nie pobiera pokarmu. Długość snu zależy od ilości zgromadzonego w organizmie tłuszczu i warunków pogodowych. Budzi się zwykle w marcu. Legowisko niedźwiedzia brunatnego to gawra, która znajduje się zwykle w jaskini, jamie skalnej lub wśród gęstych młodników. Niedźwiedź brunatny łatwo się oswaja. Oswojony niedźwiedź może już żyć tylko w zoo.
Zwykle nie atakuje człowieka, chyba że broni młodych, jest ranny lub czuje się zagrożony z innego powodu.
Pożywienie: jagody, grzyby, żołędzie, zielone części roślin, miód, owady, ryby, żaby, ptaki, jaja, ssaki (od gryzoni po jelenie).
Dzik jest dużym ssakiem z rodziny świniowatych, pospolitym w Polsce. Jest uważany za przodka świni domowej. Żyje głównie w lasach i na stepach. Nierzadko można spotkać dzika blisko osiedli ludzkich.
Świnia domowa to hodowany na całym świecie ssak z rodziny świniowatych, pochodzący od dzika.
Udomowienie przebiegało w różnych rejonach świata.
W Azji udomowienie nastąpiło 6000-7000 lat temu.
Wyróżniamy wiele ras świni domowej.
5.UZĘBIENIE SSAKÓW
Warunkiem skutecznego wykorzystania składników pokarmowych jest m.in. dokładne rozdrobienie pokarmu.
Do tego celu ssaki wykorzystują uzębienie, które składa się z 4 grup zębów: siekaczy, kłów, zębów przedtrzonowych i trzonowych:
siekacze, położone z przodu szczęk, są zwykle wydłużone i płaskie, służą do chwytania pokarmu i rozdzielania go na części
za nimi znajdują się kły, które umożliwiają przytrzymywanie zdobyczy lub zabijanie.
rolą zębów przedtrzonowych i trzonowych jest kawałkowanie pokarmu U zwierząt roślinożernych korony tych zębów są wysokie, szerokie, płaskie i służą do rozcierania pokarmu, a u drapieżnych – niskie, ale ostre, przypominające zęby piły.
Zęby różnią się budową i pełnionymi funkcjami.
Niektóre są szczególnie narażone na ścieranie.
Siekacze gryzoni na przykład nie mają korzeni i dzięki temu rosną przez całe życie zwierzęcia.
Gryzonie oraz niektóre ssaki roślinożerne, jak krowa, nie mają kłów.
Czasami kły występują w formie szczątkowej, jak u konia, albo są krótkie, jak u człowieka.
Ciekawostka
Niektóre dorosłe ssaki, np. dziobaki i mrówkojady, nie mają zębów, ponieważ żywią się pokarmem, którego nie trzeba rozdrabniać.
6. Praca domowa.
Uzupełnij ćwiczenie 3 i 4 strona 112 w zeszycie ćwiczeń.
Rozwiązania prześlij do nauczyciela – termin do 26 maja.
