Parafia Ewangelicko-Augsburska w Cieszynie
Muzeum Protestantyzmu
Biblioteka i Archiwum im. B.R. Tschammera pl. Kościelny 6, 43-400 Cieszyn
tel.: 502495835, tel./fax: 33 8579669 e-mail: muzeumprotestantyzmu@gmail.com
www.muzeum.cieszyn.org.pl
?
\
t£fti &>£ trutni auff Dtifttfęt*
p m
S b itta g rmcb <l> ffait. (S itan tp liw J b ^ a n t m >10»ĘyefU& fpM fywfeyneniM gerii ♦ Jtfrgefyefyiii -5»
łbem ber w id ) gef&itbt Ijiai / wrtb metwwt witbersud) fw g t nttcb/ w o gcbtjiii b 1«* Sonbcr bic we?l
id)
(olcbs 5» eiid) gerebtpa$/ ifi
ewerl)cv%
tm w m s woli woibeft / 2tPerid)
fkgeucb biewad>ńt! <£&ifi md)
Pefjer/b.tsicl) 1)1'* S ^ e1
jDeitrt fotcbnit
f)irt gei?e/fofym pt
6er trofiertncpt
jumd>f
© Otcb a$ergel)e/wil
id) 'fan$nwd)
Jmbełt.t>rtb wm ber fel£% £ompt/ber w irtbie welt firaffm/wmij bie jiwb/wiib*>m3 bie gered)tig£eit/m wm3
bas
gerid)t/t>m£ bie fm b/
basfie
nit slaw senanm id)/ V m $
btegerecljtigBetta$cvf b asid)
jtm i w»mer gee wnb irrnid)
fortnitfetyet
/X>ro$bas
\ixpcid)t/ba$
berfurff bijjer welc gericf)tet i f i . jid) tya$ md)
rtod) wiel$tifvtgcit/a.5er$)rtnnts
yeę nit trsgert/weń ¿Seriptmc /
ber geiff berwarfyeit tommen w in
/ Der w irtmd) inallewarfeitieiten/
berwer w irt rntvon yfym
felSer reben/foitber w * s er jĘ)0:ert w irt/ b*ts Witt er rebw/ wnb w<ts $u<*
tnnffcią ifi / w itt
ermd)
weidimbigett / ber ftlS. w irtmid)
pieyffett/ beitit *>ori bem meiitetn w irt ersnewen/ .»nb ewcb»etfuttbigeit.
f f
Biefies £nangdqmeynungpafcenwiroffiaud)
ftitberswo gcbbit/brt b a s berfeylrtocb baw rtifi/ bas tna
btewsitnid)tallet
bing werfief?et/b<ts fiebtem ^m irtgtya*
6en
ber biitg/bte w ir w oli wt(feit.2)ar58 w olle wir es cyn weittg weri?lere/b4s mnrt(efye/
wie eSett bafjelb yti tjm wow to tiigt/ bas Cd)(er aile anbe
re iStitwgelia ymtfid) tyalten,
dSs ift citt feyit iiginiitgelior»/ get)orm ¿Serand) f m t fd)ń*
llet bttjS.
t l n
b ^ s foiberteyl wolfeji w irfiefyn laflbi/x>n
pb
bem gieyffeu /ba
ber beri p tg t /b asb erb ey lig geyfibk
we
U
wart»fit Affin/
t>m8bie
fimb/Wtrô bie gerecbtifett ynb wmS bne gerid>t/bnb wollenfctym
rca» b a sailes
fey»f[2iiff}^ erfïe.©eÇ>en wirkte bas ber weit m rtfijiiib' gelten $linbfc)eytwb »nüerfivtob/ nlfo/bfl&ällebieonbcn beyligengeyfï fïnb/ tvietlôg fie <*wd> mögen jàtrber weit gefcbeçfewerben ynn*uferlieî)en wefni régiment obber fycn*
bden/fur ©ottnernenwb élynbeieütfèyrt, iD4ôi)0:ert ftej* ^ °^4 y (tSer nid)tgçrne/verbteufi ficbfcl/tmb werben jowig wenn ~ lH /lO r-ufa man fold>aoon yl?n fngt/basyrbing nichts fur ©ot gel*«
te/fyntemal fie barouff fielen bas |je bie beWtwfft m bas- n<tturltd)ltecl)t ba&n/ b
as(Sott ynn yp>n tjef'dbaffat bat.
XV
aôtnnben alter mir bn&ba'fielet bie fefyiifß »nb got*
tes wott bûnonbflar/ bits ber beylig geyfï font en Werbe bit bitweit firafjtn barutttb bas fie md)t weyf wasfunb/
gered)ticfcit »i!b gerieft fèv/ iDas ift Scfchhffin/bA fielet eù/)vmeb:utn$iver b
aWtïï/ba fragt (Üjufiue nidjt nad?»
q v tu ifï eéyfy ein &ofier
yarnmerbas
bie weltge^fïrafft w trt / m d)t alleyn bar»m£teba& fie frn b
Ration
ge^ierten/troç
bas fié m s
/agê, w a e b as eynig Wottlcynfun*nicbtQtauéen an (tpnfiatnt
© iefètg en aifo / © tm beifï wenn m an rebet/ltegert/ ober timet Wiber © o ttis willen biï ge(>ott7ybe wie reyntet fîd> b a s ntit bifem fpmcb ben C ^njloôfagt/Ô nnbeifî /b a s fienid)tAn
rttid? gltWben e*2)arimi0 finb fie bam it idcßtlidj »(terjengtf / b a s fie n d )t ' bauon wtflen/ m as fimbe fey / »nb wenn fie noch fb gen
îjjjitcnt ber gleicbeti funben fie aüd? nit wiffen w as*
bie&erectyticfeit
fiyi
sDeWî wer b a t ybc mer gebojt/bae cyn** $
iittrtfdjbduonfhutt «rtrtb g e r ie t
ß t l
w dbflt/f*»s ££)«>(in s g en
tarnet
ftret/obber juin vatter ge^et / w b tvtrytyt
nit l'djentsDa mitfjen fie fagen/eyittut
« pab folcbs gerebt/»nb fcyn weißer m an rebe alfo bauon-iDenn 4lfo fpiecfrett jlc. <Scred)ttcfctt t(| eyn tugent bie Pa lerct bcu menpbcn w a s er ybeman fcfjulbig
iß
.W ildes w ol w a riß/
aßer es feyletnur b aran /b as (teybieygene wottmefctvexßd
jm / fo blinbe narie fmb fie/2)arumb(oll m anfid)
n id jt wiwbcrn basftew ibber b a s iiruangelion toben / xmb bie Cptiften erfolgen/ W ie|ölten (îe anbers t^uen c (¡te wiffêne nidjt a n b e rs.f [
2tlß xvyffcn
(te a n d >md)t was bas
g e rie t obber red)t fey / b a s tfieyn recf)t »iteyl/ eyn rechter guter buncfel»nnb fyrnt/ wie m au s nennen w ill / JDatn (te (agen alßo.
&ed>t t f i b a s b a gefd?:tëcn fielet ynnbüd?ern/wieman f
tdym
eigenen t>nb / d>eyben / pabberfttllert vnb cnbettfoU XX>tefagt£t)'ißusaßer.Jalß
fa g t er/iDas i(i red>t; b a s bie weit gertci)tet'werbe/Wer verfielet bod) f> ldx reber tm w o w ill es a u s obber eyn ewie reymet fid>s au ff bie »ermtnfjtiVia
w ir w ollmfifyw
ob w irs ftinben vertieren, b a s m aus w ß fy e .ff
3uffs erfte fo tm an wiflen Ab As (S o ttis wottniefet DO n eufjerlidjem wcj'm vnb fi>eyn alleyn rebet / fonbem greiffet byneyn yns bers vit grunb ber (eden/barumb rid)*tetes aud)benmen(cf)en m'd>t
nach
bemeufferlicfre warn*bei vnb geperbe (bnber
ttad)
bem abgrüb (eynis gewißens.V ia
(inbet eyn yglidjer al/o beyfid)
felbs/wenn ersBdetu
iten w ill/ wie frum er auch iffr ( wenn er gleich cytel £ar*teufer were/vn ßo ^eylig alß alle menfdjen auffcrben)bas erym ^erijen bennod? lieber b a s wibber |p id w ollt / vnb anbers tpun benn er euferlicb tf?un m uß / 2Uß wenn
id)
mir gelaffen werbe/ vnb byn eyn rnund) 'ge^eynnarm ut/teaßfytit
vnb gef?otfam baljer/ wie fie fid) runten/ willid)
betenne wieid)6 ym bergen fule/f omaß id)
alfbfp:ed)cn/b as t'd) tl)ue/ w o lt
id)
lieber itid)t t^im / wen bie bell nicht were/onb iefe bie fd?aob mcfetfurd)tet/lie^id)
biefappe bj-w gitfcf |r>i*Sctt ö«b iie^ftv>BOrt / iDcttrt
id)tya$nid)tluft
Ö45U x>on bertjen/ fernher Syn baj'» gezwungen »nb »miß
«6
tfynty
ang^lben/btetydle
/ fir o ff obber f cfeanb/vnt> (ft
nit mugltd) bas
id)s
frey »nb froltcfe tb«n fe w b . S a ld o s.Jynbct eyrt ygi*d>er $ey fid ) ym b ertjcm bcrbrigiM bc (ft.
ffiDes gleichen wtrftit au d )alfö fynben foit <tft ynn irnbem fiucFen.^d) 6ynn meyneinfeynbnymmcr »an ^a>
■Bat
L;olb »nb günfitg/ bmit es tfi ber rtttttir »nmugltcfr/X)nb wen id y n ic b gleid) ^nbers fidle fs gebend* icftbocfr n l|> /
J a
weit« btefirnffntd)t were/ |o w y Itid) a n
ybnt meyn mötleyit w o l töten/ m riuct) nit »ngerocfeeitlaftenf
flo c t) getje ici> alfo bn f?er fiirbcr weit/»nb tfjue ntefet wie ,lcb gerne w o lt *>nb geneygt £>yn
/aüfi
fbtefet ber fim ffobber fct)Änb/ 2llfe> wenn bn burd) allegcSyt geljtfi/ »am erffeti b y f 5um let/fen/fo
tvirfiii ffnbeit bna feynmmfify fey /
ber ,.«ua /eyna ijeroena grtinb (Byttta geflyt (finite.ff H o (>nt (Batt b$em »Bel eynmrnbt cifimben/vrfb ntfy befifelyfien / b as er Ct>riffumjeynen |b n w y It ynnbte
weit fenben/bne *r feyn Bl&t yergyfje »nb fiurbe / bet m it eri
y
/L«9-' . fn r bte funb gnng tbete/ vnb fie bynweg neine/pn b as benttInfi r>nb sw ang ynn bee gef eaa werefen bnber geben/ wtf^
Xtg m achet! baafteon swnnct enb mit fraltchetn gemuet
<Bo>tts ctegotbte ten. Q o nfi macht burd) feyn
anbet
tel beni iirmer geholfen werbendDerm menfcbltd) nemtmfft
»nb freffie/nad)
and)
feyn enget fewb »ne heraus reyffin.iD
a
m ittyatt nu (Bott awFgepaßen aller menftbentt fmtb/bteart
ben< Cbiifta alanßm/ bas
hw furtunm ugitcfa tfi/ bne betfrwbeynnPunben fittfen/berbtfenbeylanb b a t wilcber alle f»nb »fF ficb genamen/»nb »ertylgeth a t
.f W e y l nn C^nfiue fem m 5 tfi/ vnb f><tt («fien nT/<>
.picbtgen/ bng rtllea
was,
w ir tj?un tunben/wtegrofi ee tfi/ ^»nb w:e bubfd> ee fd^eynet / f mbe tfi(brtröß bae w ir fey«
¿ötea gerne »ff willig tt?ue)vn bjer b<ww8 für »ns by»l tret/
' " ; ...21 «ft • ••
tett ifl/bn alle panb b a fc geitomen/bas wirbmbey*
c^> cv) tM ■ i fegen geyfi oßedemcn b a bnrcfe w ir ließ vitb lufi gewinn?
w a s 050t baßen w il/ a a f f b a s w ir »ns ybe »liefet
»nterfieben bttrd) »nßer weref pir (Siottjtt fcomenfonbero burd) be« »nb feyn »erbienffe/ iDarumb fee^fi b a s roi
ittd)t mä)i
f tmb wibber b a s gefe#ttyuit/
benn bas gefeis b a tnichts
geholfen ba5» b a s wir.fjeum
würben / jyntem al w tr nichts gutes tl;mt frm ben.nn ( f EPas ßkibt beitnfurfuitb"aufferbef)C ETichts
M t
\
feersbenn b a s m att bißen fee^iattb m'cfet an#ym pt/»nb ben^ nicht baßen w ill ber bie funb bynweg legt. £>etm wenn er ,v b a were/ fo werefrynf»nb b a / (yntemal er
f
wie ich gefagt> feaß/ben beylgegetfl m it (Td;)ßungt/bcrba&bert3 an g u m N\betwb luflig m acht guttis 5« tfeuen/ jDrnmß wirtbie
nn w eit nit
\w\) x
gefiraßt noch »erbainpt »mb- anberer funb^ Wille
/weyl (£bn/i9biefdßigenalle»ertyfget/0onber/bas^ßleybtalleyneynt. r f e w e n
txft<tmentfm$e/ha&man
yljn^Bicfet w ill ernennen noefe
ctuffheman
©arum ß fpiufet er b»<talfb yin i&iattgelio
* \
SX»eitn ber beylig griff fO m pt/ w irt er bie rvellt flraßen»mß biefimb / barum ß b a s |te»tiefet a n mich glewben / 2(1(5 w olt crfbiecfeeit/ $>enn (»tan tttich glewßten/ßö were yfen fchon alles gefcfecncft/ w a s fie
fm
funb tb a n baßen/¡Denn id> weyß / b a s fie nicht frwbenanbers ifeun »on j rtatur. 2(ßer b a s fie mich »liefet wollen annem en/ noch glanben b a s iefe ybn beißen w ill/ b a s Wirt fie»erbamnen/ j iDaröß w irt © o t an» geriefeteyn f?ld) »rteyl »ßcrfoldK fiel len/0tfeef bu w arifi ynnfunben/vnbfunbeff birnit heraus bdßm/nocfe
tooltid)
btcfenicfet barnm ß »erbamne/benn;icfe baß mein eynigen fon jn byrgefenbet/ tmb w o lt byr b e n : beylanb gefdieneft baßen/bas er bie funt» von byr neme / ben baffe» nit wollen annemen; brumß wirffn allcyn »mß | bes willen »erbampt b a s b» i b i f f u m n i t baff.
f[2llfo iff bifer fpwefe gefegt $tt erben »nS p:eyf?s ber
boRengenaben / bievns gottgeben b at/ynnbem feenett :
Cb’.iflo/. $?ilcfee verniwfit bette ybefo fing ftmben feyn /
bös (te fofcbs erfimbe / bö3 es ölfo fey vmß beit mcnfd)en£ X?crmmf)tPöu es mti)Oi)Cf buugeben» bn^y»/
bös fie gcbencfet.
jld ) tyabt
gefimbrget m it n u rch :;; (<>muß td> wibber mitmerepc» genugcbuit/btefuiib öS*
lefcbot vnb Sejöleit/öttff b ös id) ölfo cyit gttcbtgcn (S&te vberPomnte / W ennvem unfft (o fm tP o m p t/ fo tfi fie
am
f)Oi)ifictt/ itod) iß es nichts bemt nörtpeyt vub Siynbfjeyt,ff dSerölfö fprid)t © ott/tviltu ber funb loß (cy»/fo mttfiu önberewercf ^öSe/bömtt bu für fte Scjöhfi/ sDenmtt öfletvcrcPcbte b u ttju fi/ Pöfiu utd)tsbcitfiittbet^im /öucb ymt beitwcrcPeu/bö mit bu btd) bcncpc/t gegen myr,juue&i flmeit/üiibfintbejupuffiu / W ie tvti'tu beit» bttitö n flrnbe m it fmtbeit vertilgen i iDemt bö btnd) funbtgfiu auch yntt beit befielt rverefen bie bu tf)un Pötifi / bös bu ftc«ud>t gerne vub v o n tyxt$i fyueft/ Ben xven bu btd) nid) tfu r ber ßrafffardytiß/xvarbeßu ee ließet anßefyen löffen/vitb öffp ttyujiu nicht nter/betttt bös bu btd) üitterfiefKfi Heine ftifbe mit großen $u puffeit/ obber yö fo große r^ucit bö mit btt bte örtbereöSlegeß*.
f l iDörumB iß cs yi)e fyft große Slynbf)eyt/bö6cyw mettfd) nid)t fttjet wös fmtbfey
/
nod) weyß wös gute werep fmb/fonbern nymptfutibeö» für götte wercP.5Drn(i wenn ber ^e^lig geiß Pompt/ ßröffet er bie leut vtt f m d ) t/SDte werep bte bu t^ ö itb ö fi/ v?ttb öud) bte bu nod) tf)Uß/
fmb mir eytd furtbe bnmtb
iß$
verloren bös bu btd) vnter*ftefyiß initt
beynetu vemtuge»fui
btefunb
g e n ü g te nt
0 0
muffen
ftefpred)c»/yf)e/ bös ß ö S td )» td )t gew uß /© o fpatd)t<T/_jfö börumSSyn td )b ö /b ö s
ich
bterfbld)«föge/ werotbu es get
vußfyemß/fotyette id) nicht
burßttt pumrn vitb fold)S verpunbe». W ie w tftu nu tf>tm bös btr gef)olße werbe iölfom ußutf)un /(BlewSeörtbcttficylönb beit i)ertcn C tm ßum /b ö s er beyrt funb bynweggcncmett batl
glewSßu b ö s fo £ößuy£>n/fo muffen beü beynfunb böbyu föllen / w o m d )t / fo Pöttfiu ber funb nymmer loß werben/.vub felltß ymer ye tteffer »nb ticmr byneyn.f l ¿lifo
iß
mitbicfemjptud)ßörcP 3» Sobbctt ge*JfbfiWaUcs Wits ir<* t Stfbef ptebigt b<tt'»oitfuttb pbfjm
»nb gmtg t^uit/ »itb d ie s wefen bits m an gcfurtrnb trie*
Sen bitt/ iDcatt brag b«t titan fo »tel otbert »nb meflen go»
jfyfftet/»nb »m0 bes widen ftrtb wtr pffvrffvrr tm immd)2 w :nbe » ib b?n »nb
tyer
gelitwflwt/baew it bet funk mod}*
Iten
lofj werben/ sDitrtmtP »oigetttud?/ w a s bits Peff ywt ber welt iff/bits fie far fen&it »« ^e^ltcFctt heltb? es ntd?tSi iff beirn eytel futtb »itb »erbampt wcfeit. 2llfo b*t&n wit cyst fin d ’ « u s bem iCuitngelio.* 2laff$itnber »olgt weyter / iDerbcyltg getffw ut bie welt
aucfyftrtffm
»ml> bie gereebttefeit / berm id? gcl?e 5»m »ittter/'»nb yt>j werbetmtd? rttcijtf e^trrt/ (5ercd?ticfett bet|i jvumftyt »nb eyrt gfit erPcrleBcn
fur gott/ XPits iffmut
biefeipec' iD itstfis (fp u d jt Cbdftuo )b its td? Jim* »«ttcr gebe /"COi
r ba5crt offt gefitgt »on ber itufferffebung bestyene €^i(U /^fieQ ^d)^enbfQ atnit^m ^tt
miQ/fon bent »ntP vttficrwillett/
b itsw ir »ns ber itttttemen/ <tls bes g u ts bits »nfer cygen tff/^en bitrb'P iff er »om to b erffanbe j»nb gen by> w l geftren/ bits er eyrt gsiffltd) reyd? anfiengei , bitrynne er ynrt »ns regyrteburd? bte gercdbtt'dFeit »it war*
bey t/ SMrumb fy r?et er b o b e n f
fylefft
»ubragetttit/fpielet
rtiebt m itybm felP/ fonber wie © « n et p n n ln s f tg t / b«tt|rt'e $ufd)«ffen «tiff erbert/ regtret bie gewiffett »nb feelen
» m itbein i&titngclto. W o n« C bujfbs gcP*cbigt »nnb erfiertrtet w irt/b« regierct erynit »ns »on ber recbteit b<tnb ;
*bee »«tiers/ »nb iff fetPs hie nyben ynn bem bersen / bit re> ? gteret er
alfo-1
bits er ftvtfft / w ad?t »nb gewnlt b « t »per* bid? »nb idle beynefeynb/»nb
1)^1 ffc
bter»on|uttben/ tob/' tenfjvl »nb belle.
2tlfo
iff feynauffa ftebuttg
vittypnclfort
»n/lrrtOff/lePeit/felid,eit/gered?«ri:ett »it «Uesmiteyn«nber :
* 5Ditetneynetnitberbert<tlserfitgt»onbergered>ticFeit/
bits bie lent bituon frnm »nnb gcred?t fur go tt werben
I
bits er gen bymel fbet jum »after, »nb wyr ybn nit feben./© old?s »erffebet bie welt nfd?t, £>arumb tnns berbeylig getff fcumnten »nb fie ffmffcrt,
^ W tegcbetbenbits jue2(lfo/t»tct»tf geboretbitPe'
© o il id? fumt werben / f o tffs ittd?t gemtg bits td? eufnv lid? giit*
ß<h güte wercP tbue/fouberu m u£ fieaus gruubbee
fyemfe
ntielufi w b lieSet\)
» u /alf> /b ae ich werfchJOcfeu fey für + funb / tob w b teuffei / frey »nb frolicb w b m it gutem gmuffmxMb aller 5uuer| tcf>t fiir g o ttftfye
tu n b e/w b wifje wie icf) m it ybm brau fey. © a e ta u myr uu teyu wer cft
yateyucreaturge&u/beuu alleyu <Cb«ffne berbafyynauff tfi gefareu geu bym d/ b a byu/ b a m au yb« nit jebeu ta u / fonber glewbeum uß b a e erbrobeu fitst/ vnb myr Riffen w ill.ff© olcber glaub machet mich aitgette fu: gott/ b a gib«
mir C ^ufius bemt beu ^eyligeu getfj y u s^ tro / ber mich lufüg »ub frolid? machet 511 allem guttem / 2ll|b werbe ichrechtfertig/t>nauff teyuaubere weyfj/ ©cuubiewercf macbeu bid) uur ye met m b mer »ulufiig/ye leuger bu fie treybefl. 210er
biß
wer cf ye mer bu ee treybcfl vnb er*teuueff/ye lufligermachet ee beyn ber3 /© m u w o föJch er ■*
teutuue
iß/tan
bertyeyliggeiftmcfyt außen VleyQeivXVetm
er beuutom pf fo m uß er b a o ^ tO w illig/luftig w b fro ^ lid) machen / b a s ee frey bynan c e^e/ w b gerne t^ue alle«!w ae gott gesellet m it frolichem m ö tt/w b ley bet w a e julet beu iji/oub auch gerne fferbe/ X?nb ye tlcrer m b groffer b j erteutitie ifi/ye g ro ffr w irt auch folch luff w b freube/©o ißbeuu gottee gebotterfüllet/ m b allee t^ a u w a e
matt
t^ueu foll/oub alfo bifiu rechtfertig. Wer bette uu ybe ge*bad>t/b5 folche /oft biegerechticFeit feyu/tw al|b
iugctycd
© ae haben
wir mm votofll gebotet
on gcbanblet/on b a s bteanbete
w o :t finb / w b hoch ber /d w g oer/faub »nb meyuuug tfi *•f[ 2luff5 biitte. ©olfber beyliggeiflbie weit ßraßrtt
»mb bae geriebt/ bae iff/ bae (Te mt weyß wae bae recht iß/IDenn wer batt ye gebotet bae biß recht (ey/ bae ber weit fbrfi gerichtet iff? ©er welt fluff iff freylich ber teuffely wilche mau wol fibet ynn feynemregiment/ X^euuich uu bie fuub erfeuuet bab/wb ybr 0yu loß woJbcu/wbbar*
«achbabegerechtitet'tvberfummeu / al|o bae ich !?cQ yuflL cjnm tieweu wefert vnb lebeuffebe /w b eyuaubermeufch
Ö
I
C*0>-V!
<At>
■ 4-vw* wwc*”’yJ*-fCyc wbv '
fyint?o »be«’» /bqbc im ben bcrten C bafH /ttti weyfi bag tytt I anberg t>q w geböte/ bqg
m m
ber jw tb loß rnrbe / [ bgm ynfcwtvcrd8/ iDq folget ben» bqg rcb eyit recht »rteyl ;» nb oitterpd>eyb&ut baffen, ynn «Hem eafjdltchem raefm / iptefur ( S o tn l wteylen i|i/ jDenn nach |bid)ciuMt|iatii»
tpevfhch <« o?tcm/fcb!tei]e» »mbricbten sonn »Hot btitgett roqg.yitn JbyiBslöiib crbcnifr. vnb cyit rccbt v«te£Li£Üö!/*nt
tom ftch'aud) le
*
bert/bqg fo n fb n ft nyemqnb.ff
sDtc weit fielet bqrquffm tt y|>tcr ^eyhcFett/bq«gw
, recbttcFeit i?eyf|ejguttewercf tpuexwbbqmtt|Tmbcffufjeiv i»rtb ¿ b tt vcr)urteit / «Das baffen «lief
?otye fefyukn
geleretl
■ bqg bimcFet fie recht »¡tb rcoltfyan/vvmn
fie mir viel gut*ter wercF fftffcen / 0!o Fempt
m
berbeyhg getfi vnbfagt H ie b t qlfo / bi» yrtefi »nb fiylifi, beyn »rteyl¡ftvimebt l
brttwff muß eyrt «nber »rteyl b a fryn/iDi»folteft
a i|ovr tey*
Icn/bqs qtleg »vag beyn
vcmnfftf'd)leaffet‘
feyfet t>nfalfd)
, Üfi/bag bi» eyn tl>oi vnb nqr: feyefi/ iDag Fan bte vermin fft>tvoltl)iieu/ bqg fie wyffe ynn menfcbltcbw bcnbelen vitb
* weltlichen fqcbm 511 vitcylcn / fiett wibpeufer j u 0qwen
| w o! regieret»/vnb ber gleyebenba Fan cyncr tvol vetfienbtV jgcr jeyn vnb ffqf vrteylenobberrtebten beit« ber qttber/
,2lffer bation reben »vier bte »nt / fm ber von folcbcm vrteyl .(qgm w ter/ttnernani'on allen btngen [cbltefleit (oll wag -für «Sottrecht Ober 011recht
tftt
iDafelylcußt
berpey (tg geifi '«l(b/ 2iUcg w ag »emut» ffe für (Sott »ttcylet bqgiß
falfcf) i»»tb tqug mebts, 2flleswae
bem mettfebeit qttgcßoien wtb ntebt ttem gehöret» t|i / bqg m u^ oertylget onb getobte«roerbat/bqg" |id ) nycmqnb beg rbu»ne/itccb bmuffoeriqffe f ^ l f o qud) weyter
w as
bte weit für weylfbeyt belt/bas yebermqit fq at eg ibo roevfUtcb obcr ycmuttffu'actebqitblct»nb tbqn /
tß
für «Sott nqribevt / w btu m
»m6 tvqgjte mqcbet b q g ift nttitim r>«b «crbqtnpt/ eg fey bm nbM-fg qli o bqg er eg w o lere / ÄowtpT cg »tebt bqbe r /f o iil e$gew\?s evtcl glwbbevt m'ehts ttuttes. üDrtnnb icytjt mi fear mbcr altes w a s bte weit für g u tt achtet / w b bcyffet alles 6oß/ batutnß b as es nicht aus bent w o:t w b geyß fleußt/ ßonbctvonteitert a b an t hergomptfwt'lchcr mefets
mehr tft bernt eyn 6l»tber nari w b f unber.
qf £t)arami> bas? ib aru m b .B o lt beyit xvcyjbeyt »n mftunflt nicht itanheyt feyn/w b nichts gelten/-j ff bod) feer itlicr oSerjfe cerbampt ber aller weit gew alt w b weyfj^
l;eytym aller bohtffen g:ab b a t .'Dam es iff ybe on
swey*
+ fetauffber weit nyemanb |b weyfe / Plug w b »erffenbtg als ber teuffei / ta n ftcb auch nycmanbfrtmmterftdien t
X5n allewcyjjbeyt w b beyltcfettblefiucbtauft(Bot fleuffit/
b a s aller febonft we/ett
yn
ber weit/ iff am aller fferoPiffeit ym teuffcl / iDemt weyl er eyn furff w b beußt ber weitiftf
|b
ntuß
ber xvelt weyfpett w b gcrecbticPeit alle auf? y£>mfließen/ba
regiert er w itg au ser g e w a lt.(|f DartmtC
fptidjt tm (Ztyuftiis
. 25 ie weyl ber felß ßtrfi ber weit verbampt iff m it allem b a s er für b a tt w b t^ueitPait foiftbie weltyai>lli{b,bas fiebas fürguttt>elt/bas febort verbampt tff/nemltcb feytte weyfbeit w b fruitm Peyt. iDarumS muffen wir b as rechte vrteyl faffen b a s Cpufius feilet/ b a s wir w s wiffcit 51t futtert
voi
allem w a s bte weit für Pofflicb ad)tet/t>ß w a s fie furgiSt bannt fiefur ® o t Plug/ weyf?e xm frum f cyit will. Perm wennbie leut
wollen letett m b
realeren / bte rncht ¿b ttftu s w oit -4 / ^ . w b cteiff baße/Io iß eefebon
alles oerbampt/benn bam itm acht
man nicht mebiiben
b asSaite 2lbant
ffercPcrivttt/
W b ynitbem fvnn bleyfo/ b as flyne wercf/ (evne frumPeyt pfiflugbeyt fb lt fiir (Bott gelten/ fo muf? er beim ye tieffer w b tieffer yttn bes teuffels reych geraten ♦
ff U5eyl aScrmt ber
fivrft
ber wellt t i t ber ^»cyltg ffdft/<n>nfiuö vn bes teuffelsreycb ffracPs
wibbemanbetfinb/
w b berbeylig geyff ntt leybcit Pan/bas yemaitb feyu tbueit auffwerffe/ w b fich bauort intime/ B o rnuf? f o fa lb b a s
^eylig
eteuB
folgen/SDenn bte weit w ill es auch m t leybertf25 tj
I
fctsm énfiefltitflfy b a s ftefttńtbfey. SDrumb mnß mew (tffi frey bieyn erge&n/ b a s mart fiffi b:u8er martern laffe/
sDenn wenn wir mi bert reffitfffiaffnen glaw&en ym perné
JU
paSen/muffen w ir b a s m aul auffi auffffiuen/pnb bu ge / reffitiePeit 0ePertnen/b(e funb Punb maffien/ (o muffen wir.^ M a » f f i fffiaffen onb ve tbarnm en/w as ber welt ffiueit
ifi/vnt>
' muß fc>erauß/ b a s es d ie s »erbampt ifi/w as fíe fwmyrnpt/
25a mufla* m ir betm Segar f:yrt/«rtb ytt«Fgur/£)g» fie wer?
bert I precien/2) a s ífí wibbcr bú beylige Concilia/ t?nb bes Ijeyligé »Atter 2$apfís recibí / S o rnufíu anbtwottert/
'XVae t a tffi b a ju /p ú fielet es tlar/tf tejet fag t mffit/tf pey?
li'ggctfl foil bem 23apfl/ 23tfffioffvn vñ furfíert beuffileit/
fonber foil firaffeu/unb fagen es fey yrtpumb / flíinbpeyt/
tdnb bes teuffels regiment. S o wollen fie benn »ngefirafjt
feyn/tmn
foil fiegnab ^uneferpeyfpn / btumßmußman
ben p a ls bran fegen-- ’ A .
SDAs fmb bú btey fiucF b ú m ir pie paben ynt
¿gitáctelto/ S im b tfí 8 mttlaub/<fferedtti£eit tfl ber erlaub B a s genffit ift b us bevlta cteuQ/tDrumb Tibe braufiv »nb lerne/bas bu alies/w a s ort geyfjiff/ fur ntffits b Al tiff/m vcrb>tnmcít/t>n barnaffi bes beylictett acu n e afewamfí/bs bu bntger leobeit m ifliff ♦ ffiu volgt ym íüuangelio wcy?
ter / jfffi pab euffi noffi »tel 511 fagen/ a t o ypr Punbsigt rtiffit traget*'wen a t o ypener ber geifl ber warpeyt Póroe/t mirt /ber w trt euffi ynn alie warpeyt leyten
xc
ff
©ieße woi t follé auflseynfffiigefirafpanbé wert.
ben/bas bergen alfo oúí fage. iDteßebrcy fiucf b ú tffi igt crgeltpatow ftepet yp: ig t mffits o&ral/wenn tffis fffion
»erpleren w o l t / jí f f i pettw ol »tel bauonjureben/ basiffis , , í Bits außlegt w ú es jugepe/«Per yp: ffecpt noffi ju tú ff yitr
i / ífí^benfícypffihffieiíoerfiAnb bao yrs ntffit Punbetfaffen/
,©rñ0 w ill tffis anffepen luffén 0yß $ ^reylig netfí Pomp
tf
berwirteweffiertj erleuffiten / b<tsffirs »er^epen Punbet / b it w trt euffi bes <tlles eryñern/beñ tffi (ergs euffi fe t buruU b ^ s ffi: benn b:nn gcbencfet,2ll|o ge0en btefe w o « mffitsonbera/benn biefen cynftitigcn verfianb / gleyd? a ls wenn id? mit cyrtctn anbern etwa? jolchß rebet/vnb fpieche jjch hettnod? wie! bauon 5«fage« / aber cs iß btcrju |chxvccr f
bu
tanßs no d)nit begreyffen vnb faßen.fl' 2lber biefewort haben vnßere boctotes vnb
tyody
gelerté aud? auffyt?reit thattb gejo gen/vnb 511 yhtem grunb gelegt/bas fie fagen/Hlan muffe etwas mer haben/ beim bas iSuartgelmm vnb bie fd ):iff jDrumb/oll man aud?i?o:en w a s bie concitia vub ber 23apfifchliejfenvñfei3é/
vnb wollen bas alßo beweren / i^ n fit s fpiicht l>te/
3 d ) hab euch
nod)
viel ßßgert bas yß trttnid)t
timbet tragen/baröb weyl ers nicht alles gefágtt bat/ mußs yha folgen bas ers brn concilijs vnb bem S>abß vnblöißfy*
offen
Befolgen
(?ab/bie cs vollcnb leren follen.f l ¿»ic/the bod? beit nanen ju/wae fíe jage/
C ß ifite
fp:id?t alfo/J d )
hab cud? viel jufagc w as |>ey ff:teud?S*
ITTittwem rebetcr ? on rjweyffel mit bert apoßcln/ju ben jagt er 2M? hab «td? noch viel sujage/yht töbets aber nicht faßen obtf trage/ weit aber b geyß B warbeyt tomé wirt b wtrt eud? yñ alle war^cyt leyte.iDarub foll Ct^nftue nicht liegen/fo muß feyn worterfülletfeyn worben 5U ber jeyt ba ber beyltg getjl tarn / ber muß yhn alles gejagt haben vnb alles außgericht/bastyie
ber f?en j’agt/vnb fte freylicb ge<*feytet
fyaSat ynn alíe waßeyt,XVu
tommen tvir benn a u ff ben jymt/Cßiftue fya$
es nicht alles geftgt fonbern noch viel hinber fid)gdafjen
bas bie conciTa lerc vnbSefcfyliefT
n foltteniXuffwilcfyen
»erlaub (id? bie wort bod? gar nichts reymen/ »Denn<Ll)iiftu&
bringet bahyit, bas es yf?rt ber heylig geifi halb werb alles jagen »11b vertieren/ bas es baritachbic^poftel alles außrichtcte/ vñ burd? fie ynn bie weit btacht würbe/bas fte vó heyligen geyfi gdemetbette.
©ofpjechen fie wie fie es erff nod? am enb ber weit haben 5« /¿gen / juleren vnb gebieten.
fl3tem rveyterfpnchLgh^'^ i iffr wirtend? leyteij ynn alle warbeyt/focjifolic/fcn wir, wenn bas wathc_y¿iff
» tq
bit$ bie cöitctttVt lereit
!
wie m an Toll platten ynb tappen tragen / vnb imt<ffrawidxtiTt halten/ fo ftnb bie 21 po frei nee *nn bie warheit fom m en/ Puttemal
vfo; frynervbe ynn
gyn Elofier gommen ift/noeb vittetber nemfeben ttepen eens gehalten b a t/ P i t b a t üite C ^uflus werlicb feyn ßetrogen h a m it b a s er (agt/b b£ylig geyft feil vns yitn allewarbeytfnxl/win
cs alfo x?tcf beyfet/als er fo l vns lerntpffaffat
vn i'ttüftcb ivcrbcvff au f f etliche tage oicbtfleyfcb effen. iDeit b j b£yfi on jweyffcl warbeyt für got/weit m an baber gebet jyitn cyitein recht) ebaffen vnb grunbt guten wefen/ w e n n w ir nuim
vnfiernctexßUdicn
ftn n b /^ ap ft/fo icb o ff p fäfe feit vnb ntimcb anfeben/|oüben wir
nichts beim evttelfq fe nachts laruen/ bie (ich mit eußcrlichem geperbe gellen a ls weren fic front vit ft tb Sube ym bernei?/ S)cn wtlcbc Bebfj/ßtPcbo ff vnb Orbenbaocn vns ybe ywtbiefe warbey t gejw t/
bte vnwenbt'gang bmt bernen Pol neben r gteb et bod) ajic vhr bt'nctnur
aitfl'e ifihitchonicbcvn
bannefic
ben leutteit evnctepfn für bat atmen mache. 2llfo
baße fie vns btcfeit tejet ineyflerlid) vertet vß yb*e l«gctt bam tt wolle ftercFen/rtoeb f olfen w ir fie gnab iuncFerbeyfjen/X>erbrießlicb i(?s folcbs juboreit/vnb j olt vns ym bergen webe ffnen/ b a s wy: folcben meebttgot freuel | ollen laben/ b a s bte leutt f>
vinterf ebam pt wtbber b a s tewrewott gottes banbien/ vit
^ I ben beyltgen getfi $um lugner m acb en /S o lt bod) ber eynig fpmcb alle;nefiarcFgrtwg(eyn'wtbberbenBapli vnb bie
¡¿väUa/wen wir
gleich fryn anbere ynn berfdy.tfft tyeuau LM,.
Aff 5»»tf brttte fpuebt<Ztyißt$/
yb* Funbt es y?$tnie
tragen/vSte fragen w ir / Äiefer were es and? ben apofielln jnfebweergetvefiColdy
gefeij jttverßcbn ober 3« tra g e / b$fie nicht
fleyftljefjcit
folltcn/vnb ber gletd^eitcvSattenfie'es boeb ym gefeQ tTf oft w ol gewonet, b a fie viel f>ld)er eiM fcrltcber gejetjmußc
baltcn/vn waren ybr le^iag barynne er50ge/b3 es ybn gleich ein tynberfptl gewef:n were/®o vet fiunbe fie es ybe an d ) 8effcr beit xvir.^fi beit b a s nu fbeyn febwer bing/ weit m an fag t b a s cytt muncb eyn febw ar^e Obber grawe tappen / ber B a S /i brey fronen /eyit ^ fe b o fftyrt fpięigen
fyńt muß
tragen/ »nt» wie erfoil
tird)cn
vftb Altarwofoax/
obbcr glocFeit teuffen / b a s ber heilig gcyff barumß b<tße muffen von l^ymcl tommen »fi folcbslamr
3 f i b a s nicht genug genarret/bas m an alfo fcfympffet m it biefcn eblcn wotten / fo weyfj id? nit wie m an großer marrenfoll.41iDarwnß b u ttbieb für biefcit lugnent
/
»nbfaflebie W0!t red)t/ 2U(o b j Cbuft ae will rebe » ó bem ynnerlichen rechtfcbaffene wefen/ nicht »on bem euferltd)cit gaucFd tt>crcF/i£r w ill b jb e ro für gotfes äugefcum
vit rechtfer*tig macbe/b5 es $ń crftć ßync fitnb/bam ach yl;n ertene a ls ben b bie fm b f>gißt »fi fid> bantach auffs creuę opffćm lafje/ 2>as
iß
bie w a rb s t/ b5 tunbe bie ¿poffell noch nit tragen »nb rxrfiebe/^enis euferlicbebing machet nyrmäb -red)tfä)(tffett/
ßriuget nyemab 5ur warbeyt/fonber m acht mirfyeucfyler/m
cynfcfycyn bamit
m an bte leut ßetreugt.2ll(b hebert wir
<yu
rechten vcrpanb »on biefetn ffiu d )/ b arau s wir (eben/ wie ficb b ie ila n c n / bie Ybje,t ta n b rtu a u s wollen grunben / tß cn au ffb as wtbberpart feoeit/wnbauffe^nfanb grunben/ VTcil fd^iertcynfpuichifi / berpercFcr wibber fie fd)leufi / a ls eßen bifer. 2llfo haßen w ir b a s iSuange^
hon tu rę lieh wrtleret/ b a s m an febe wie cs eßen b a s (erct'bas wir
merbar geptebigtbaßen.
. f* Á.ff‘
vt
v .î' J . • • • • • :
* ' • J * r -4¡k' ■■*■' . - - ...*
■ '5 ■ ■ ■ : ■ • .
t i
•
■
;s ::.
' ::r. '. ■
* 1 Í * ¿
( ¿ r r
- 7 - | ‘
*•
. . . A
■ !
. . . î
-V.
AJA, ■
-** * . J 'K... ,
:
v j :: y"
? c . V : . í . )