X III K o n fe re n c ja N a u k o w a
„P O JA Z D Y S Z Y N O W E ’9 8 ”
Z N P O L IT E C H N IK I Ś L Ą S K IE J 1998 Seria: T R A N S P O R T z .33, n r kol. 1394
R y s z a r d M I E L N I K M a c ie j P U C H A Ł A
DOSKONALENIE ZAWODOWE PRACOWNIKÓW PKP W ZAKRESIE OBSŁUGI I EKSPLOATACJI KOMPUTEROWO PRZEKAŹNIKOWE
GO SYSTEMU URZĄDZEŃ STACYJNYCH OSA-H
Streszczenie.
W p ro w a d z a n ie do eksploatacji co ra z to no w y ch sy stem ó w srk, a sz c zeg ó ln ie tak ich , k tó re w y k o rzy stu ją u rzą d z e n ia m ik ro k o m p u te ro w e , zm u sza do ciąg łe g o d o k sz ta łc a n ia się p rac o w n ik ó w obsługi tych system ów , a szczeg ó ln ie p erso n el u- trzym ania. W referacie p rzed staw io n o , ja k problem ten je st ro zw iązy w an y przy w d raża
niu k o m p u te ro w o -p rz e k a ź n ik o w e g o system u stacyjnych u rząd zeń srk (O S A -H ). Problem ten u k a z a n o n ieco szerzej na tle w ym agań jak o ścio w y ch , k tó re w y m u szan e są w p ro w a d zan iem n orm serii IS O 9000. N a zak o ń czen ie p o d an o d an e liczbow e ch arak tery zu jące p ro b lem o ra z z a ry so w a n o kieru n ek dalszych prac w zakresie b ad an ia jak o ści u trzym ania i ek sp lo atacji, a ta k ż e serw isu urządzeń O S A -H
PKP EM PLO YEES PROFESSIONAL TRAINING ON SERVICE AND EXPLOITA TIO N OF THE COM PUTER-RELAY INTERLOCKING OSA-H SYSTEM
Summary.
M o re and m o re m odern train co n tro l system s, using m icro co m p u ter d evices, are b ein g im plem ented. T h at im plies the need o f o p eratin g perso n n el con tin u o u s e d u catio n . T his p a p e r sh o w s h o w th e problem is dealt w ith by m eans o f c o m p u te r - relay in te rlo c k in g system (O S A -H ). T h e problem is m uch b ro ad ly p resen ted ag ain st the b a c k g ro u n d o f quality stan d ard s im posed by th e in tro d u ctio n o f th e IS O 9 0 0 0 norm s.T h e p a p e r is c o n clu d e d w ith statistics ch aracterizin g problem . D irection o f the fu rth e r re
search into O S A -H ’s devices m ain ten an ce and exploitation has been outlin ed as well.
1. W S T Ę P
W szelk ie system y tec h n ic z n e należy ro zp atry w ać w k o n tek ście „czło w iek - te c h n ik a ” . W takim zaś sp o jrzen iu ro lę czło w ie k a trzeb a zaw sze p o strzeg ać p o d m io to w o . T o tak, ja k w p rzy p ad k u p rzy sło w io w y ch „n o sa i tab ak iery ” . N ied o cen ien ie m iejsca czło w ie k a w system ach
tech n iczn y ch i o rg an izacy jn y ch p ro w ad zi do p o w staw an ia tzw. „dysonansu antropotechnicz- n e g o ” i „ a n tro p o o rg a n iz a c y jn e g o ” [3].
C ią g łe ro zw ijan ie sy stem ó w technicznych o ra z pow staw anie zu p ełn ie no w y ch w ym aga od p erso n elu ob słu g i i eksploatacji tych system ów ciągłego dosk o n alen ia z aw o d o w eg o , po to, aby sp ro stać w y m ag an io m , ja k ie im staw ia n o w o czesn a technika [2], P ro b lem y odpow iedniego p rz y g o to w a n ia k ad ry technicznej zn ajd u ją ró w n ież sw oje m iejsce w badaniach naukow ych [1], B a d a n ia te m a ją na celu identyfikację stanu istniejącego w zakresie dok ształcan ia i doskonale
nia z a w o d o w e g o , p o to, aby m o żn a było o d p o w ied n io k ształto w ać profil działań w tym za
kresie.
D o c e n ie n ie tych p ro b le m ó w zn ala zło ró w n ież w y raz w treści zesp o łu no rm IS O 9000 doty
czący ch z a rz ą d z a n ia ja k o ś c ią i zapew nienia jak o ści [7] O tó ż cały p u n k t 16 tej norm y zatytu
ło w a n y „ T ra n sp o rt i czynności p o p ro d u k cy jn e” p o św ięcony je st regulacjom na styku
„ p ro d u c e n t - o d b io rc a ” . T am też sp o ro m iejsca pośw ięca się spraw om p ro w a d z e n ia serwisu, d o sta rc z a n ia instrukcji o ra z p o ra d n ic tw a tech n iczn eg o , a to je s t ju ż b e zp o śred n io zw iązane z o rg a n iz a c ją i p ro w a d z e n ie m szkoleń przyszłego u ż y tk o w n ik a system u w zakresie ich obsługi i eksploatacji.
Ja k ju ż w y n ik a z użytej term inologii, dosk o n alen ie z aw o d o w e, będące przedm iotem niniej
szeg o referatu , m o ż n a podzielić na d w a kierunki:
1) n au k a ob słu g i in stalo w an eg o system u tech n iczn eg o ,
2 ) n a u k a d ia g n o z o w a n ia system u, u su w an ia u sterek i p rz e p ro w ad zan ia zab ie g ó w konser
w acyjnych.
P u n k t 1 d o ty czy p rze k a z a n ia w iedzy potrzebnej do sw o b o d n eg o posłu g iw an ia się stanowi
skiem o p e ra to rsk im . W ch o d zi w to um iejętność interpretacji o b razu w yśw ietlanego na ekranie m o n ito ra i p rz e ło ż e n ia g o na rzeczyw isty stan system u sterow ania. Z drugiej stro n y należy na
u c z y ć sp o so b u w y d aw an ia poleceń w system ie - czyli posłu g iw an ia się k law iatu rą i „myszką”.
B a rd z o w ażn ą, z p u n k tu w idzenia sp raw n eg o obsłu g iw an ia pulpitu, staje się um iejętność ob
słu g iw an ia sytuacji aw aryjnych i nietypow ych (co zresztą nastręcza w ielu tru d n o ści w trakcie szkolenia).
P u n k t 2 d o ty czy p rzek azy w an ia w iedzy bardziej szczeg ó ło w ej o działaniu system u. Personel słu żb y u trz y m a n ia m usi nabyć um iejętności w zak resie p rzep ro w ad zan ia zab ie g ó w konserw a
cyjnych o ra z lo k alizo w an ia p o w stały ch u szk o d zeń , a tak że ich u su w an ia Z e w zg lęd u n a spe
cyfikę sy stem u w a ż n e staje się szybkie u suw anie usterek, tak aby czas p rzesto ju system u był m inim alny
A n alizu jąc p ro b lem n ieco szerzej m o ż n a w tym p rzypadku sfo rm u ło w ać n astęp u jące cele d o sk o n a le n ia z a w o d o w e g o :
- p rz y g o to w a n ie p rzy szłeg o u ży tk o w n ik a do praw idłow ej eksploatacji system u,
- z a p o z n a n ie u c z e stn ik ó w szkolenia z p ro d u k cja system u, aby ich p rz e k o n a ć o je g o jako
ści,
- p rz y g o to w a n ie u ż y tk o w n ik a do p rz e p ro w ad zen ia o d b io ru k o ń c o w e g o urząd zeń , - p rz e k o n a n ie u ży tk o w n ik a o rzetelności zakładu p ro d u k u jąceg o system ,
- z a p o z n a n ie się ze zdaniem u ży tk o w n ik a na tem at in stalo w an eg o system u.
2. S Y S T E M O S A -H W ID Z IA N Y PO D K Ą T E M JE G O O B S Ł U G I I E K S P L O A T A C JI [4]
O sz c z ę d n o śc io w y S ystem A utom atyki - H y b ry d o w y (O S A -H ) je s t p rzekaźnikow o- k o m p u te ro w y m system em stero w an ia ru ch em kolejow ym (srk) na m ałych i średnich stacjach
D o sk o n alen ie z a w o d o w e p rac o w n ik ó w PK P. 177
sieci k o lejo w ej P K P , na k tó ry ch od b y w a sie nieduży ruch m an ew ro w y . Z asto so w an ie nastaw czeg o p u lp itu k o m p u te ro w e g o um ożliw iło w p ro w ad zen ie do system u no w y ch funkcji, z których n a jw ażn iejsze to:
- n a sta w ia n ie p rz e b ie g o w e zw ro tn ic i sy g n ałó w w przebiegach p o ciąg o w y ch i m an e
w ro w y c h ,
- u zale żn ien ie p rzeb ieg ó w m an ew ro w y ch ,
- w s p o m a g a n ie d y ż u rn e g o ru ch u (tzw . „ p re-test” ) - system inform uje d y żu rn eg o ruchu o d o stę p n o śc i funkcji na danym etap ie k o n stru o w an ia po lecen ia sterującego,
- ro z sz e rz e n ie zak resu p rzek azy w an y ch d y żu rn em u ru ch u inform acji,
- re je stra c ja czy n n o ści d y żu rn eg o ruchu i zd arzeń ru ch o w y ch (tzw . „ c z a rn a sk rzy n k a”).
In fo rm a c ja o stan ie p ro cesu stero w an ia ru ch em są w system ie O S A -H p rzek azy w an e d y żu rn em u ru c h u za p o m o c ą sem igraficznego obrazu na ek ran ie m o n ito ra k o lo ro w e g o (m o n ito r z o b ra z o w a n ia ).
Z a sto s o w a n y sp o só b z o b ra z o w a n ia sytuacji ru ch o w ej je s t k o m p ro m isem m ięd zy erg o n o m ią stan o w isk a a tech n iczn y m i m ożliw ościam i realizacji o b razu na m o n ito rze. W zięto p o d uw ag ę takie asp e k ty e rg o n o m ic z n e , ja k : ilość inform acji na ekranie, p riorytety inform acji, kształty i barw y p o sz c z e g ó ln y c h sym boli, przy czym p o d staw o w y m kryterium była ro zró żn ialn o ść stanów u rz ą d z e ń stero w an ia. Jeśli chodzi o m ożliw ości tech n iczn e realizacji, to w zięto pod u w ag ę o g ra n ic z e n ia w y n ik ające z kon stru k cji sp rzętu (ro zd zielczo ść m o n ito ró w , p ro p o rcje ek ran u ), w y m a g a n ia w zak resie o p ro g ra m o w a n ia w czasie rzeczyw istym (czas tw o rzen ia obrazu). U w z g lę d n io n o ta k ż e aspekt bezpieczności p rzez do b ran ie palety b arw karty graficz
nej w te n sp o só b , aby w p rzy p ad k u u szk o d zen ia to ru p rzetw arzan ia je d n e g o z trzech po d sta
w o w y ch k o lo ró w nie n astąp iło przek łam an ie stan ó w urząd zeń sterow ania.
P o d sy ste m w p ro w a d z a n ia p o leceń n astaw czych je st zin teg ro w an y z p o dsystem em w sp o m a
gania. C e c h ą c h a ra k te ry sty c z n ą ro zw iązan ia je st w y p rzed zająca k o n tro la m ożliw ości w y k o nania p o lece ń (tzn. d y żu rn y ruchu przed w ydaniem polecenia dostaje inform ację, czy dane po lecen ie m o ż e z o sta ć zrealizo w an e).
D o w p ro w a d z a n ia p o lece ń n astaw czych służy sta n d a rd o w a k law iatu ra alfan u m ery czn a o raz m yszka. P rz y w p ro w a d z a n iu po lecen ia je st sto so w an a k o n w en cja: adres + polecenie. Z aad res
o w an ie p o le c e n ia p o le g a na w p ro w ad zen iu nazw y sygnalizatora, n u m eru zw ro tn icy , nazw y rejo n u m a n e w ro w e g o , itp. U ży w ając m yszki należy w sk azać sym bol u rz ą d z e n ia k ursorem m yszki i ra z n acisn ąć lew y klaw isz m yszki, je s t to ró w n o z n a c z n e z w ybraniem adresu. P odsys
tem w sp o m a g a n ia k o n tro lu je adres na bieżąco, p o d czas w p ro w ad zan ia, nie d o p u szczając do w y b ran ia a d re su nie istniejącego w system ie. P o w p ro w ad zen iu adresu w y św ietlan a je s t tabelka ze w szy stk im i p o lecen iam i, ja k ie m o ż n a sk iero w ać p od d an y adres. Je d n o c z e śn ie podsystem w sp o m a g a n ia z a z n a c z a w tab elce te polecenia, k tó re w aktualnej sytuacji ru ch o w ej są m ożliw e do w y k o n a n ia . D y żu rn y ru ch u w ybiera kurso rem polecenie, k tó re chce w ydać, przy czym p o d system w sp o m a g a n ia u m o żliw ia w ybranie tylko tych poleceń, k tó re są za z n a c z o n e ja k o m o żliw e d o w y k o n an ia. W y b ran e polecenie dyżu rn y ru ch u musi zaak cep to w ać. W przypadku p o le c e n ia z w y k łe g o , p o je g o zaak cep to w an iu n astęp u je w ysłanie p rz e z k o m p u te r sekw encji sy g n a łó w steru jąc y ch d o w arstw y p rzek aźn ik o w ej, gdzie n astępuje k o n tro la zależności i - jeżeli zale żn o ści są sp e łn io n e - w y k o n an ie polecenia. D zieje się ta k na przy k ład w p rzy p ad k u p o le
cen ia p rz e s ta w ie n ia zw ro tn icy . K o n tro la zależności w w arstw ie p rzek aźn ik o w ej m a za zadanie n ied o p u śc ić d o n ie p ra w id ło w e g o zastero w an ia u rząd zen iem w y k o n aw czy m w razie aw arii w w a rstw ie k o m p u te ro w e j lub b łęd u w p rzetw arzan iu danych w k o m p u terze. W p rzy p ad k u p o le
cen ia sp e c ja ln e g o , np. p rzestaw ien ie z w ro tn icy z b o czn ik o w an iem izolacji, po zaak cep to w an iu p o le c e n ia p rz e z d y ż u rn e g o n astęp u je w y k o n an ie tylko pierw szej, p rzy g o to w aw czej fazy p o le
cenia, p o leg ającej (w o m aw ian y m p rzy p ad k u ) na w zb u d zen iu o d p o w ie d n ie g o p rz e k a ź n ik a ad
re so w e g o . O sta te c z n e w y k o n a n ie polecenia następuje po d o d atk o w ej akceptacji. R o zw iązan ie
takie z a sto so w a n o w e w szystkich poleceniach, których w y k o n an ie nie je s t uw arunkow ane spełnieniem zale żn o ści w w arstw ie p rzekaźnikow ej (sygnały zastępcze, d o ra ź n e zwolnienia, itp.).
D zięki z asto so w an iu opisanej m eto d y w p ro w ad zan ia poleceń uzy sk an o ich wyprzedzającą k o n tro lę , tzn. system u n iem o żliw ia d y żurnem u w ydanie polecenia, k tó re nie m o że być zreali
z o w an e.
U rz ą d z e n ia O S A -H u m o żliw iają nastaw ianie p rzeb ieg o w e bez m ag az y n o w an ia przebiegów.
C e c h ą c h a ra k te ry sty c z n ą p rzy jęteg o ro zw iązan ia je st w ystępow anie w stępnej fazy wybierania p rzeb ieg u , w k tó rej p o k a z a n a zostaje d yżurnem u p lan o w an a d ro g a p rzeb ieg u w ra z z infor
m acją, czy m o żliw e je s t jej nastaw ienie w istniejącej sytuacji ruchow ej. D o p iero akceptacja d y ż u rn e g o u ru c h a m ia p ro c e s nastaw iania p rzeb ieg o w eg o . W tym sam ym czasie m oże być n astaw ian y ch je d n o c z e śn ie kilka przebiegów . P rzed w ystąpieniem h a z a rd ó w zabezpiecza fu n k cja z n a k o w a n ia przebiegu. P o leg a o n a na odpow iednim zazn aczen iu (rezerw acji) ur
ząd zeń b io rący ch u d ział w p rzebiegu w m om en cie je g o zaak cep to w an ia p rz e z dyżurnego. Od teg o m em en tu k aż d y p rzeb ieg w ybrany przez dyżu rn eg o , a kolidujący z innym ju ż zaakcep
to w an y m b ęd zie o z n a c z o n y ja k o niem ożliw y do zrealizow ania.
C e c h ą c h a ra k te ry sty c z n ą u rząd zeń O S A -H je s t ich d w u w arstw o w a b u d o w a. Jed n a, zwana w a rstw ą p rz e k a ź n ik o w ą , w y k o n an a w technice fail-safe, realizuje te funkcje, o d których bez
p o śre d n io zależy b ezp ie czeń stw o (zależności). D ruga, zw an a k o m p u tero w ą, stanow i nadbu
d o w ę n ad w a rs tw ą p rz e k a ź n ik o w ą i realizuje funkcje bardziej z ło ż o n e p o d w zg lęd em prze
tw a rz a n ia dan y ch (z o b ra z o w a n ie stanu urząd zeń , k om unikacja z dyżurnym ruchu, rejestracja zd a rz e ń itp ). O bie w arstw y w sp ó łp ra c u ją w to k u realizacji procesu sterow ania. D o zasilania całości system u służy z in teg ro w an y system typu SZU S (System Z asilania U rz ą d z e ń Stacyj
nych), ró w n ie ż p ro d u k o w a n y p rz e z K Z A K rak ó w .
S ystem je s t zb u d o w a n y w postaci funkcjonalnych m o d u łó w p o łącz o n y ch ze so b ą od
po w ied n im o k ab lo w an ie m za p o m o c ą o d p ow iednich złącz, co zn ak o m icie u łatw ia prace przy system ie w tra k c ie je g o m o n ta ż u i eksploatacji.
3. D O S K O N A L E N IE Z A W O D O W E P R Z Y S Z Ł Y C H U Ż Y T K O W N IK Ó W SY S T E M U O S A -H JA K O C Z Ę Ś Ć P R O C E S U W Y T W A R Z A N IA
F a z a ek sp lo atacji tak z ło ż o n e g o system u, jak im je st O SA -H , zależy w dużej m ierze od d o b re g o w y szk o len ia p ra c o w n ik ó w obsługujących system, a przed e w szystkim pracow ników u trzy m u jący ch g o. W p ro w a d z e n ie techniki k om puterow ej do system ów srk stw o rzy ło nową klasę ty ch system ów . U rząd zen ia te ró ż n ią się od poprzednich (p rzek aźn ik o w y ch ) zarówno sp o so b em ob słu g i, ja k i stopniem trudności przy diag n o zo w an iu i usuw aniu usterek. Producent tych u rz ą d z e ń celem zap ew n ien ia o d p o w ied n ich w aru n k ó w eksploatacji system u organizuje dw a ro d z a je szk o len ia p ra c o w n ik ó w PK P:
- szk o len ie d y żu rn y ch ru ch u w zak resie obsługi system u,
- szk o len ie p ra c o w n ik ó w służby utrzym ania tak w zakresie obsługi, ja k też utrzym ania.
W zak resie ob słu g i system u p ro g ram kursu składa się z dw u części:
- części ogólnej, - części szczeg ó ło w ej.
W części og ó ln ej kursu p re z e n to w a n e są następujące zagadnienia:
1. O g ó ln e w p ro w a d z e n ie w tem aty k ę u rząd zeń O SA -H . 2. W a rs tw a p rz e k a ź n ik o w a system u.
D oskonalenie z a w o d o w e p rac o w n ik ó w PK P. 179
3. W a rs tw a k o m p u te ro w a system u.
4. U k ła d y k o m u n ik acji d y żu rn eg o ru ch u z system em .
W części sz c z e g ó ło w e j w y k o rzy sty w an y je st p ro g ram sym ulujący działanie system u (zw any trenażerem ). S y m u lato r system u posiada ró w n ież w b u d o w an y sy m u lato r ru ch u po ciąg ó w , zwany g e n e ra to re m ru ch u (um ożliw ia o b serw ację p racy system u p o d czas p rzejazd u p ociągu lub m a n e w ru ). P ro g ra m części szczeg ó ło w ej przed staw ia się następująco:
1. U ru c h a m ia n ie tre n a ż e ra i je g o w y łączan ie o ra z u k ład y regulacyjne d o stęp n e na stanow isku.
2. O b słu g a tre n a ż e ra z w y łączo n y m g en erato rem ruchu:
a) s te ro w a n ie in d y w id u aln e u rządzeniam i,
b ) u staw ian ie i zw aln ian ie p rzeb ieg ó w (p o ciąg o w y ch i m an ew ro w y ch ), c) p ró b a u staw ian ia p rzeb ieg ó w sprzecznych,
d ) ć w iczen ia indyw idualne.
3. O b słu g a tre n a ż e ra z w łączo n y m g en erato rem ruchu:
a) u staw ian ie i zw aln ian ie p rzeb ieg ó w (p o ciąg o w y ch i m an ew ro w y ch ), b) p ró b a u staw ian ia p rzeb ieg ó w sprzecznych,
c) ć w iczen ia indyw idualne.
4. O b słu g a sytuacji szczeg ó ln y ch (sygnał zastępczy, zw alnianie ręczne, ro zp ru cie zw rotnicy, p rz e s ta w ie n ie zajętej z w ro tn icy itp.).
5. P o d g lą d za w a rto śc i re je stra to ra i p olecenia o rg an izacy jn e (przejęcie służby, ustaw ienie daty i c zasu itp ).
N a u k a ob słu g i system u o d b y w a się przy użyciu tren ażera. T a k a m e to d a szk o len ia je st obecnie sz e ro k o sto so w a n a , ró w n ież w kolejnictw ie [5,6], T re n a ż e r dla system u O S A -H je s t to program g e n e ro w a n y p rz e z G O S (G e n e ra to r O p ro g ra m o w a n ia S y stem o w eg o ) w procesie tw orzenia o p ro g ra m o w a n ia u ż y tk o w e g o dla każdej aplikacji (rys. 1). P ro g ra m tren ażera, zw any p rogram em „ d e m o ” , pracu je w d w u w ersjach:
- d la o ry g in a ln e g o d w u m o n ito ro w e g o stanow iska, tak ieg o ja k ie b ęd zie zain stalo w an e u u ż y tk o w n ik a (A B A K ),
- d la ty p o w e g o z estaw u k o m p u te ra b iu ro w eg o IB M PC w y p o sa ż o n e g o w k o lo ro w y m o n ito r.
W tra k c ie p ro w a d z e n ia szk o len ia kursanci p racu ją na stanow isku oryginalnym , takim jak ie będzie z a in s ta lo w a n e w system ie na stacji. S p raw ia to w rażen ie p racy na rzeczyw istym stano
wisku.
O p ro g ra m o w a n ie tre n a ż e ra sk ład a się z trzech części:
- u ż y tk o w e g o O S A -H ,
- e m u la to ra części p rzek aźn ik o w ej O S A -H , - g e n e ra to ra ru c h u tab o ru
C z ę ść u ż y tk o w a je s t an alo g iczn a do o p ro g ra m o w a n ia ro b o c z e g o (R U N T IM E ), które będzie w y k o rz y sta n e w norm alnej pracy.
E m u la to r części p rzek aźn ik o w ej em uluje jej działanie w zak resie niezbędnym do działania trenażera. U p ro sz c z e n ia w kon stru k cji em u lato ra m o g ą p o w o d o w a ć p e w n e niezgodności em ulacji z rz e c z y w is tą p ra c ą części p rzek aźn ik o w ej (szczeg ó ln ie w funkcji zw alniania p rze
biegu p o p rz e je ź d z ie p o ciąg u ). E m u la to r em uluje także: p racę n a p ę d ó w z w ro tn ico w y ch i blo
kady liniow ej
G e n e ra to r ru c h u sym uluje zajętości o d cin k ó w izolow anych w trak cie przejazdu pociągu oraz p rz e m ie sz c z a n ia ta b o ru w ru ch u m anew row ym . G e n e ra to r nie w y m ag a obsługi - w y
w o ły w an y je s t w yśw ietleniem sygnału zezw alająceg o na sy gnalizatorze. Istnieje m ożliw ość w y łączen ia lub p o n o w n e g o w łączen ia g e n e ra to ra ruchu. Jest to szczeg ó ln ie isto tn e przy de
m o n stro w a n iu funkcji rę c z n e g o zw alniania p rzebiegów .
R y s . l . S c h e m a t t w o r z e n i a o p r o g r a m o w a n i a u ż y tk o w e g o d l a a p l ik a c j i F ig . 1. S c h e m e o f c r c a t i n g u s e r p r o g r a m m e f o r a p l ic a t io n
P o u ru c h o m ie n iu p ro g ram u „d em o ” m o żn a w p ro w ad zać polecenia nastaw cze zgodnie z
" In stru k c ją obsługi u rząd zeń typu O SA -H ". D la w iększości poleceń p ro g ram spraw ia takie w rażen ie, że d y żu rn y ru ch u odb iera to ja k pracę przy rzeczyw istym system ie.
E m u la to r za w ie ra d o d a tk o w e polecenia pozw alające zasym ulow ać efekty pew nych zdarzeń z ew n ętrzn y ch , niezależnych od d y żu rn eg o lub zdarzeń, k tó re p o w o d u je dyżurny stacji sąsied
niej. S ą nimi:
- ro z p ru c ie zw rotnicy,
- b rak k o n tro li p o ło ż e n ia zw rotnicy, - zaję to ść o d c in k a izo lo w an e g o zw rotnicy,
- w łą c z e n ie b lo k ad y p rzez d y żu rn eg o sąsiedniej stacji, - zw o ln ien ie blo k ad y p rz e z d y żu rn eg o sąsiedniej stacji
D o sk o n alen ie z a w o d o w e p rac o w n ik ó w PK P. 181
Z ainicjow anie tych funkcji od b y w a się przez d o d a tk o w e po lecen ia em ulatora, nie istniejące w rzeczyw istym system ie. P o zainicjow aniu funkcji dalsze działanie od b y w a się n a zasadzie norm alnej obsługi system u np. k asow anie ro zp ru cia zw ro tn icy po zainicjow aniu ro zp ru cia w ym aga w y k o n a n ia p o leceń k aso w an ia ro zp ru cia w takiej kolejności i w taki sposób, ja k to się dzieje w norm alnej eksploatacji system u.
P rzy g o to w an ie p ra c o w n ik ó w służby utrzym ania o p ró c z szkolenia w zak resie obsługi sys
tem u m usi o b ejm o w ać zag ad n ien ia fu n k cjo n o w an ia p oszczególnych w arstw system u, a także u rządzeń zasilających.
Program te g o szkolenia je s t następujący:
1. O g ó ln a stru k tu ra system u O S A -H.
2. F u n k cje w arstw y p rzekaźnikow ej.
3. N azew n ictw o , sym bolika i ro zm ieszczen ie elem en tó w w arstw y p rzek aźn ik o w ej na sto jakach.
4 B u d o w a i stru k tu ra system u zasilania SZU S:
a) o g ó ln a stru k tu ra system u,
b) d ziałan ie u k ła d ó w sp raw d zan ia kolejności faz i kontroli w arto ści napięcia,
c) d ziałan ie n astępujących urząd zeń : U P S -a, zasilacza aw ary jn eg o ty p u U Z A , zasilacza b u fo ro w e g o typu ZB,
d) ro zm iesz czen ie elem en tó w zasilania 5. B u d o w a i stru k tu ra w arstw y k o m p u tero w ej:
a) stru k tu ra w arstw y k o m p u tero w ej,
b) d ziałan ie i w sp ó łp ra c a k o m p u tera i stero w n ik ó w , c) o b w o d y m eld u n k ó w i poleceń,
d) o b w o d y pulpitu aw aryjnego,
e) ro zm iesz czen ie elem en tó w na stojaku pośredniczącym .
D uży nacisk p o d czas szkoleń kładzie się n a o m ó w ien ie działania szczeg ó ln ie w arstw y p rzekaźnikow ej o raz u rz ą d z e ń zasilających. W zagadnieniach d otyczących w arstw y ko m puterow ej k ład zie się szczeg ó ln y nacisk na elem enty sprzęg ające obydw ie w arstw y (tzw . stojak p ośredniczący), w ynika to stąd, że o b słu g a serw isow a w arstw y k o m p u tero w ej je s t w dużej m ierze p ro w a d z o n a p rzez p rac o w n ik ó w K Z A K rak ó w o raz p ro d u c e n ta pulpitu ko m p u tero w eg o (w zak resie sp rzętu ) firm y A B A K Sp. z o.o. z sied zib ą w W arszaw ie.
C o raz w ięk sza liczba p racujących system ów na sieci PK P zm usza do organizacji specjalnej jednostki serw isow ej, k tó ra w dalszym ciągu b ędzie ściśle w sp ó łp ra c o w a ła z kolejow ym i służbam i u trzy m an ia u rząd zeń srk. P ro p o n u je się pew ien sch em at p o stęp o w an ia w p rzypadku p ow stania u sterk i w pracujących u rząd zen iach [8], S chem at ten je st p rzed staw io n y na rys. 2.
Z a k ła d a on ścisłe w sp ó łd ziałan ie z k o le jo w ą słu żb ą u trzym ania („ad m in istrato r” b ęd zie pra
cow nikiem tej służby) i pom yślany jest tak, aby m inim alizow ać liczbę w y jazd ó w p raco w n ik ó w jednostki serw isującej system .
R ealizacja te g o zad an ia b ędzie ró w n ie ż zm u szała do o p ra c o w a n ia inn eg o ro d zaju szkolenia m ającego n a celu d o k ształcan ie przyszłych „ad m in istrato ró w ” . O ro zm iarze p ro w ad zo n y ch szkoleń św ia d c z ą d a n e z a w a rte w tabeli 1. W idać, że liczba u czestn ik ó w k u rsó w w ro k u 1996 oraz 1997 je s t p o d o b n a , co św iadczy o co ra z to now ych instalacjach i p o trzeb ie dalszego d o sk o n alen ia z a w o d o w e g o w tym zakresie.
R y s .2 . S c h e m a t p o s t ę p o w a n i a p r z y u s u w a n iu u s te r k i w s y s te m ie F i g . 2 . S c h e m e o f p r o c e d u r e o f e l i m i n a t i n g s y s te m f a i lu r e
D oskonalenie z a w o d o w e p rac o w n ik ó w P K P .. _______________________________________ l j f
4. Z A K O Ń C Z E N IE
P ie rw s z a instalacja d o św iad czaln a k o m p u tero w o -p rzek aźn ik o w eg o system u O S A -H została u ru c h o m io n a w cze rw c u 1993 na stacji R u d n a W ielka. P o c z ą tk o w o szkolenia były prowadzo
n e w tra k c ie o d d a w a n ia u rząd zeń do eksploatacji ju ż w sam ym obiekcie. Stan taki trw ał aż do 1996 ro k u , kiedy to ro z p o c z ę to reg u larn e szkolenia tak personelu obsługi, ja k też utrzymania tych u rząd zeń .
O b e c n ie p ro w a d z o n e są b ad an ia an k ieto w e m ające na celu o c e n ę system u i efektywność szk o len ia p rz e z sam ych zain tereso w an y ch , czyli dyżurnych ruchu i m o n teró w urządzeń srk.
Z o sta ły o p ra c o w a n e dw ie ankiety: je d n a dla dyżurnych ruchu, a d ru g a dla m o n te ró w srk.
A n k ie ta dla d y żurnych ru ch u obejm uje takie zagadnienia, jak:
- d a n e ch a ra k te ry z u ją c e re sp o n d e n ta (w iek, staż pracy, płeć), - o c e n ę fu n k cjo n aln o śc i system u,
- o c e n ę ła tw o śc i k o m u n ik o w a n ia się z system em , - o c e n ę p rz e p ro w a d z o n e g o szkolenia,
- o c e n ę k o m p letn o ści i p rzydatności dokum entacji eksploatacyjnej.
A n k ie ta p rz e z n a c z o n a dla m o n te ró w , p o d o b n ie ja k wyżej opisyw ana, zaw iera d ane charak
te ry z u ją c e re sp o n d e n ta , a o p ró c z teg o dotyczy:
- o c en y ja k o ś c i system u z p u n k tu w idzenia utrzym ania, - o c e n y p rzy d atn o ści p rz e p ro w a d z o n e g o szkolenia, - o cen y p rzy d atn o ści i k o m pletności dokum entacji.
D o d a tk o w o z o sta ło w ankiecie u m ieszczo n e pytanie o tw arte dające m ożliw ość szerszego w y p o w ie d z e n ia się re sp o n d e n ta na tem at system u O SA -H . Sądzim y, że analiza w yników an
kiet d o sta rc z y m ateriału d ając eg o m ożliw ość pop raw y jak o ści tak w zakresie szkoleń, jak i p ro w a d z o n e g o serw isu.
L IT E R A T U R A
1. A le k sa n d e r T .: F u n k c jo n o w a n ie pozaszkolnej ośw iaty dorosłych. P raca naukow o-badaw cza p ro w a d z o n a p rz e z In sty tu t P edagogiki U J (Z akład P edagogiki D o ro sły ch ), K ra k ó w 1997, p ra c a n iep u b lik o w an a.
2. F e lik sb ro t W .: In fo rm acja i w nioski z eksploatacji k o m p u tero w y ch u rząd zeń srk typu E B IL O C K 850. M ateria ły z K onferencji N au k o w o -T ech n iczn ej nt. „Z asto so w an ie techniki k o m p u te ro w e j w p rzek aźn ik o w y ch urząd zen iach srk” , Jelenia G óra, m arzec 1996.
3. F ra n u s E .: S tru k tu ra i o g ó ln a m eto d o lo g ia nauki ergonom ii. T o w arzy stw o A u to ró w i Wy
d a w n ic tw P ra c N a u k o w y ch , K rak ó w 1992.
4. M a tu szew sk i K ., Z im ny P .: O szczęd n o ścio w y system autom atyki stero w an ia ruchem kole
jo w y m O SA . K o le jo w e Z ak ład y A utom atyki, K rak ó w , czerw iec 1994.
5. M ieln ik R.: W y k o rzy stan ie techniki k o m p u tero w ej w procesie p rzy g o to w an ia pracow ników d o w sp ó łp ra c y z n o w o czesn y m i system am i stero w an ia ruchem kolejow ym . M ateriały konfe
ren cy jn e z k o n feren cji n a u k o w o -tech n iczn ej nt. „K o m p u tery zacja dydaktyki” - Ł ó d ź, 28 - 29 listopad 1989.
6. M o leck i B.: O p ro g ra m o w a n ie sym ulacyjne a problem atyka tran sp o rtu szynow ego. Technika T ra n sp o rtu S zy n o w e g o 1997, n r 10.
D oskonalenie z a w o d o w e p raco w n ik ó w PK P 185
7. N o rm y d o ty c z ą c e z a rząd zan ia ja k o ś c ią i zap ew n ien ia jakości. Polski K o m itet N orm alizacji, M iar i Jak o ści, W y d a w n ic tw a N orm alizacyjne A LFA , W arszaw a 1993.
8 O p ra c o w a n ie w y ty czn y ch zm ierzających do usp raw n ien ia p ro cesu w y tw arzan ia system u O S A -H . O p ra c o w n ie K olejow ych Z a k ła d ó w A utom atyki S.A ., m ateriał niepublikow any, K ra k ó w 1995.
R ecen zen t: D r inż. Jerzy M ikulski
A bstract
M o re an d m o re m o d ern train co n tro l system s, using m ic ro co m p u ter devices, are being im
plem ented. T h a t im plies th e n eed o f o p eratin g personnel c o n tin u o u s edu catio n . T his p ap er s- hows h o w th e p ro b lem is dealt w ith by m eans o f c o m p u te r - relay in terlo ck in g system (O SA -H ). T h e p ro b lem is m uch b roadly p resented against the b ack g ro u n d o f quality standards im posed by th e in tro d u c tio n o f th e IS O 90 0 0 norm s. In th e first part, system o p e ra tin g from the sta n d p o in t o f servicing personnel w as described. T h e rules fo r in tro d u cin g th e com m ands and th e w ay o f o p e ra to r - system com m u n icatio n w ere briefly presented. L ater on ran g e and course o f p ro g ra m m e w e re detailed: fo r system servicing and fo r m ain ten an ce personnel. I t’s w orth m e n tio n in g th a t th ese co u rses include w o rk in g on system sim ulation pro g ram m e. T he schem e o f c re a tin g such a p ro g ra m m e and th e w ay o f its servicing w ere show n. A p art from the training issues, p ro b lem s flow ing from the O S A -H system service w ere also presented. T h e pa
per is c o n c lu d e d w ith statistics ch aracterizin g problem . D irection o f th e fu rth er research into O S A -H ’s d ev ice s m ain ten an ce and exploitation has been outlined as well.
