• Nie Znaleziono Wyników

STYL ŻYCIA STUDENTEK A ICH SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "STYL ŻYCIA STUDENTEK A ICH SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA"

Copied!
20
0
0

Pełen tekst

(1)

STYL ŻYCIA STUDENTEK A ICH SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA

Beata Rogo

Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku, Wydział Rehabilitacji i Kinezjologii

Słowa kluczowe: sprawność fizyczna, studenci, styl życia, aktywność fizyczna, proz- drowotny styl życia

Streszczenie

Zachowania zdrowotne należą do jednych z najważniejszych czynników związanych ze zdrowiem każdej jednostki, które według znawców przedmiotu można kontrolować i modyfikować. W badaniach własnych podjęto próbę oceny prowadzonego stylu życia przez studentki UG.

Cel pracy: Celem podjętych badań jest wyjaśnienie związku między stylem życia stu- dentek a ich poziomem sprawności fizycznej.

Materiał i metoda: Do badań zostały wybrane grupy dziekańskie studiów dziennych i obejmowały one studentki uczęszczające na obligatoryjne zajęcia typu fitness z I roku studiów w roku akademickim 2006/2007. Analizie statystycznej poddano wyniki 150 osób. W badaniach ilościowych posłużono się schematem typu survey, natomiast w bada- niach jakościowych przeprowadzono ocenę poziomu wydolności i sprawności fizycznej.

Wyniki: Z przeprowadzonej analizy statystycznej wynika, że studentki o prozdrowotnym stylu życia (grupa PLUS – 43%) osiągały istotnie wyższe średnie wartości niż studentki o antyzdrowotnym stylu życia (grupa MINUS – 57%) aż w sześciu spośród dziesięciu wskaźników stylu życia oraz w stylu życia jako wynik łączny. W przypadku analiz po- równawczych prób sprawności fizycznej studentki prowadzące prozdrowotny styl życia są fizycznie sprawniejsze od tych, które zasad takiego stylu nie przestrzegały. Jednak brak różnic istotnych statystycznie między stylem życia a sprawnością fizyczną nakazuje przyjęcie tego wniosku z ostrożnością.

Wnioski: Tylko 43% studentek UG w badanej grupie prowadzi prozdrowotny styl życia, a zmiennymi najbardziej różnicującymi studentki są: jakość posiłków i aktywność fizycz- na. Prozdrowotny styl życia nie ma ścisłego związku z poziomem sprawności fizycznej studentek w badanej grupie.

Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania, Gdańsk 2017.

(2)

Wstęp

Na wstępie autorka chce wyjaśnić, że przedstawione dane są wycinkiem większych badań własnych, będących materiałem opracowanym w niepublikowanej rozprawie doktorskiej [1]. Część dysertacji dotycząca stylu życia studentek była już prezentowana [2, 3] i w związ- ku z tym, w przedstawionym tutaj materiale badawczym, ponownie zostały wykorzystane informacje dotyczące stylu życia studentek, ale w powiązaniu z innymi zmiennymi.

Podejmowane od lat badania nad poszukiwaniem czynników warunkujących zdrowie człowieka dały efekt w latach osiemdziesiątych, stworzono pojęcie „styl życia” – jeden z faktorów społecznych kształtujących zdrowie. W 1974 roku powstała koncepcji Lalonde

„pola zdrowotnego” zaprezentowana w A New Perspective on the Health of Canadians będąca teoretycznym modelem wieloczynnikowego uwarunkowania zdrowia. Opatz podaje, za Center for Disease Control (1975), następujący rozkład procentowego udziału czterech składowych elementów pola zdrowotnego w zgonach [5]:

– styl życia – 53%,

– środowisko (naturalne i społeczne) – 21%, – dziedziczenie, biologia człowieka – 16%, – opieka zdrowotna – 10%.

Ostrowska uważa, że prowadzenie prozdrowotnego stylu życia umożliwia osiągnię- cie intencji nakierowanych na profil zdrowia a wykluczenie zachowań zagrażających mu [6]. Według Abla (1991) „(…) na prozdrowotne style życia składają się nie tylko wzory zachowań związanych ze zdrowiem, ale także wartości i postawy reprezentowane przez ludzi w odpowiedzi na warunki ich społecznego, kulturowego i ekonomicznego środowiska” [6, 7]. Zdrowy styl życia to także preferencja takich kanonów zachowań, znajdujących się wśród różnorodnych możliwości, poprzez które uzyskujemy i utrzy- mujemy dobre samopoczucie fizyczne, psychiczne i społeczne jednostki czy większej zbiorowości [8]. Jednym z istotnych – jeśli nie najważniejszych – składników zdrowego stylu życia i tworzącym podstawę promocji zdrowia, jest regularna aktywność fizycz- na, będąca podstawowym elementem podnoszenia poziomu sprawności fizycznej [9].

Na odpowiedni poziom nie tylko sprawności fizycznej, ale i prawidłowy stan rozwoju fizycznego, ma wpływ wysiłek fizyczny o odpowiedniej częstotliwości, czasie trwania i intensywności [10]. Poziom sprawności fizycznej jest więc funkcją rozwoju fizycznego organizmu oraz czynników związanych ze środowiskiem zewnętrznym.

Okazuje się, że dla młodzieży akademickiej zdrowie i sportowa sylwetka oraz sprawność fizyczna są najważniejszymi wartościami ukierunkowanymi na ciało ludzkie, a dominującą motywacją w podejmowaniu aktywności fizycznej przez jednostkę jest przede wszystkim przyjemność i potrzeba ruchu oraz dbałość o własne zdrowie [11]. Niestety krytycznie

(3)

o zdrowiu i kulturze zdrowotnej studentów wypowiada się wielu badaczy. Warto tu wspo- mnieć wnioski, do jakich w 1987 roku doszła Rada Główna Nauki i Szkolnictwa Wyższego, na podstawie materiałów Komisji Spraw Studenckich. W raporcie zatytułowanym: „Zdrowie i warunki socjalne młodzieży akademickiej” między innymi stwierdzono, że:

– stan zdrowia młodzieży akademickiej jest sygnałem alarmowym ukazującym pogorszenie wskaźników zachorowalności i chorobowości,

– konieczna jest poprawa zajęć obligatoryjnych i fakultatywnych wychowania fizycznego, rozwinięcie różnych form działalności sportowej i rekreacyjnej oraz – niezbędne jest prowadzenia badań nad skutecznością realizowanych form wy-

chowania fizycznego [12].

Związek dobrego zdrowia z jakością życia, efektywnością, skutecznością w pracy oraz z zadawalającym poziomem sprawności fizycznej został niejednokrotnie dowiedzio- ny. Zrozumiałym jest, iż związek ten dla ludzi wykształconych i młodych winien być czytelny i bezdyskusyjny, co nie znajduje niestety odbicia w praktyce profilaktycznej młodzieży akademickiej. Poszukując zatem przyczyn zaniechania działań studentek w kierunku zachowania i pomnażania zdrowia, autorka pracy stara się odnaleźć je w ja- kości podejmowanego stylu życia i poziomie sprawności fizycznej.

Metodologia badań własnych

Przedmiot i cel badań

Autorka w przeprowadzonych badaniach podjęła próbę oceny prowadzonego stylu życia przez studentki UG, celem zaś jest wyjaśnienie związku między stylem życia studentek a ich sprawnością fizyczną.

Zebrany materiał badawczy był próbą odpowiedzi na następujące pytania:

1. Jaki styl życia prowadzą studentki Uniwersytetu Gdańskiego?

2. Czy istnieje związek pomiędzy stylem życia a poziomem sprawności fizycznej studentek?

Metody, techniki badań i narzędzia badawcze

Badania zostały przeprowadzone na studentkach administracyjnie podzielonych na grupy dziekańskie studiów dziennych. Dobór próbki miał charakter losowy, a studentki przypisane były do jednego prowadzącego. Badania miały charakter anonimowej ankiety. Student- ki uczęszczały na zajęcia regularnie, raz w tygodniu od początku roku akademickiego 2006/2007 (01.X.2006). Objęto nimi studentki uczęszczające na obligatoryjne zajęcia typu fitness z I roku studiów i uczące się na różnych wydziałach: Zarządzania, Ekonomii,

(4)

Prawa i Administracji, Filologiczno-Historycznym, Nauk Społecznych oraz Biologii, Geografii i Oceanografii, z wyraźną przewagą studentek z wydziału Zarządzania – 43 osoby oraz Prawa i Administracji – 31 osób, a najmniejszą liczbą – 6 osób z Nauk Społecznych.

Wykres 1. Liczebność studentek z poszczególnych kierunków studiów

17 25 31 28

43

0 6 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

Biologia, Geografia i Oceanografia Filologiczno- Historyczny Prawa i Administracji Ekonomia Zarządzanie Nauk społecznych

Liczba osób

Źródło: Opracowanie własne

Badaniem objęto 167 osób, lecz po odrzuceniu niepełnych wyników badań studentek, które z różnych powodów nie uczestniczyły w części zajęć, ostatecznej analizie statystycznej poddano wyniki 150 osób w przedziale wiekowym 19 – 24 lata, z tym że najliczniejsza grupa znalazła się pomiędzy 19‒20 lat (około 67% badanych – 101 osób).

W badaniu posłużono się schematem typu survey. Studentki odpowiadały na szereg pytań zawartych w kwestionariuszach ankiet („Zachowanie a zdrowie”, „Międzynarodowy kwe- stionariusz aktywności fizycznej”, „Ankieta” oraz „Kwestionariusz ankiety”), dzięki którym zebrano informacje na temat prowadzonego przez badane stylu życia, a zawarte w nich pytania pogrupowano i wyodrębniono styl życia jako całość oraz jego wskaźniki z uwzględnieniem najważniejszego wskaźnika tej zmiennej, a mianowicie aktywności fizycznej. Intensywność i częstość podejmowania aktywności fizycznej uznano za wyraz prozdrowotnego usposobie- nia studentek. Odpowiedziom na pytania ankietowe zostały przypisane punkty. W zakresie każdego wskaźnika punkty przydzielone wszystkim pytaniom ankietowym odzwierciedlały zasadę: niższe natężenie elementu prozdrowotnego wyraża niższą liczbę punktów. Każdą ze zmiennych ustandaryzowano (przydzielona liczba punktów za odpowiedź na pytanie ankietowe w ramach danej składowej prozdrowotności), a następnie zsumowano ocenę punktową w skali 0‒100 (0-najniższa, 100-najwyższa) – stosując transformację według skali T. W dalszej kolejności przeprowadzono analizę skupień (grupowanie metodą k-śred- nich) – uwzględniając zmienne (wskaźniki stylu życia i styl życia jako wynik łączny) tak,

(5)

by otrzymane 2 grupy studentek (PLUS i MINUS) jak najbardziej różniły się między sobą.

Grupa PLUS to studentki o ocenie stylu życia powyżej średniej dla wszystkich badanych, a grupa MINUS to studentki o ocenie stylu życia poniżej średniej dla wszystkich badanych.

Do oceny poziomu sprawności motorycznej wykorzystano trzy testy występujące w koncepcji Heath-related-fitness (H-RF) [13]: skok w dal obunóż z miejsca (oceniający możliwości badanego w zakresie szybkości, siły i koordynacji, skłony tułowia w przód z leżenia tyłem o nogach ugiętych w czasie 30 sekund (ocenia wytrzymałość siłową, głównie mięśni brzucha, tułowia i zginaczy stawu biodrowego) oraz skłon tułowia w przód z siadu o nogach prostych w stawach kolanowych przy skrzynce pomiarowej (uważany za miarę gibkości użytkowej i oceniający głównie zakres ruchomości kręgosłu- pa w płaszczyźnie strzałkowej). Wybrane próby pochodzą z testu Eurofit dla młodzieży [14], ponieważ w grupie 150 badanych studentek aż 101 (67,33%) było w przedziale wiekowym 19 – 20 lat, które wykonano w następującej kolejności:

1. Gibkość tułowia – w siadzie skłon dosiężny w przód. Badany w siadzie płaskim opiera bose stopy o boczną ściankę skrzynki. W tej pozycji, przy wyprostowanych kolanach, pochyla tyłów w przód i sięga rękami tak daleko, jak to możliwe, przesuwając końcami palców po centymetrowej skali narysowanej na powierzchni blatu skrzynki, który wystaje ponad boczną ścianę skrzynki do przytrzymywania stóp na odległość 15 cm.

Próba powinna być wykonana dwa razy i lepszy rezultat zostanie odnotowany. Stopy cały czas powinny być razem, a nogi przy ziemi, kolana wyprostowane.

2. Siła eksplozywna – skok w dal z miejsca. Badany staje w małym rozkroku z ustawionymi równolegle stopami przed linią odbicia, następnie pochyla tułów, ugina nogi w kolanach (półprzysiad) z równoczesnym zamachem obu rąk w tył, po czym wykonuje wymach rąk w przód i energicznie odbijając się jednocześnie nogami od podłoża, wykonuje skok jak najdalej. Próbę przeprowadza się dwa razy, zaś zalicza się wynik lepszy.

3. Wytrzymałość mięśni brzucha – siła tułowia (siady z leżenia tyłem). Sposób wykonania: badany siedzi na twardym podłożu, uginając nogi w kolanach pod kątem 90 stopni i opierając się stopami o podłoże, podeszwami stóp rozsuniętych o około 30 cm, ręce splecione na karku. Partner siada naprzeciw badanego i przytrzymuje udami jego stopy tak, aby cała podeszwa dotykały do podłoża. Na sygnał „start!”

badany przechodzi do leżenia na plecach, dotykając ramionami maty i powraca do pozycji siedzącej, dotykając łokciami kolan. Powtarza tę czynność tak szybko, jak potrafi przez 30 sekund. Za każdym razem plecy i splecione dłonie w pozycji leżenia muszą dotykać podłoża. Próbę tę wykonujemy jeden raz.

Ze względu na warunki, w jakich przeprowadzano badania oceniające wydolność fi- zyczną (sala gimnastyczna do zajęć fitness znajdująca się w pomieszczeniach piwnicznych

(6)

budynku wydziału Prawa i Administracji UG, dlatego też mieszczą się w niej trzy filary wspierające budynek ograniczające jej wielkość i kształt), aby wykonać je poprawnie i bezpieczne, posłużono się testem do pośredniego oznaczania maksymalnego pochłaniania tlenu wyrażonego wskaźnikiem V̊O2max w oparciu o wysiłek submaksymalny o stałej intensywności, gdyż jest on powszechnie uznanym sposobem oceny wydolności fizycznej człowieka [15]. Test polega na wchodzeniu na stopień o wysokości 33 cm dla kobiet w tempie 22,5 wejść na minutę (czyli jedno wejście na około 2,5 sekundy) w czasie 5 min. W trakcie wysiłku (wchodzenia i schodzenia), w ostatnich 15‒20 sekundach każdej minuty, mierzono i zapisano częstość skurczów serca (HR) przy użyciu Monitora Pracy Serca firmy Polar Accurex Plus. Po upływie 3‒4 minut wysiłku częstość skurczów serca w kolejnej minucie nie powinna się różnić od siebie o około 4 skurcze/min. Oznacza to, że organizm osiągnął okres równowagi funkcjonalnej (steady-state) i wysiłek możemy przerwać, bo nie wpłynie już on na pomiar. Z tych trzech ostatnich minut wysiłku wyliczamy średnią wartość tętna (sumujemy wartości tętna i dzielimy wynik przez 3), która jest pomocna do wyznaczania maksymalnego zużycia tlenu V̊O2max posługując się nomogramem Astranda-Ryhminga (ryc. 1), a jego wartość (tab. 1) wskazuje na poziom wydolności fizycznej badanej osoby.

Rycina 1. Nomogram Astranda–Ryhminga do wyznaczania V̊O2max na podstawie czę- stości skurczów serca podczas wysiłków submaksymalnych

Źródło: [16]

(7)

Tabela 1. Wartość maksymalnego pochłaniania tlenu (V̊O2max) u kobiet w l/min (ml • min-1 • kg-1) w różnym wieku (według Astrand, 1960)

Płeć Wiek

Wydolność Bardzo

mała Mała Średnia Wysoka Bardzo

wysoka

KOBIETY

20–29 ≤ 1,69

(28) 1,70–1,99

(29 – 34) 2,00–2,49

(35 – 43) 2,50–2,79

(44 – 48) ≥ 2,8 (49)

30–39 ≤ 1,59

≤ 27 1,60–1,89

28 – 33 1,90–2,39

34 -41 2,40–2,69

42 – 47 ≥ 2,70

≤ 48

40–49 ≤ 1,49

≤ 25 1,50–1,79

26 – 31 1,80–2,29

32 – 40 2,30–2,59

41 – 45 ≥ 2,60

≤ 46

50–59 ≤ 1,29

≤ 21 1,30–1,59

22 – 28 1,62–2,09

29 – 36 2,10–2,39

37 – 41 ≥ 2,40

≤ 42 Źródło: [16]

Do obliczeń charakterystyk liczbowych poszczególnych zmiennych przedstawionych w pracy za pomocą powszechnie stosowanych parametrów wykorzystano pakiet staty- styczny firmy Statsoft STATISTICA wersja 8.

Styl życia studentek a ich poziom sprawności fizycznej – wyniki badań

Styl życia studentek

W pierwszej kolejności sporządzono profil stylu życia studentek. Wyodrębniono 2 grupy studentek, do których przynależały uczestniczki zajęć. Grupa nazwana PLUS łączy studentki o ocenie ich stylu życia i jego składowych powyżej średniej dla wszystkich badanych (poza zmienną styl życia – dostateczna ilość snu), zaś grupa nazwana MINUS to studentki o ocenie stylu życia poniżej średniej dla wszystkich badanych.

Tabela 2. Średnie stylu życia i jego składowych dla skupień prowadzonego stylu życia uczestniczek zajęć mierzone odchyleniem standardowym od średniej wyników wszyst- kich badanych

Składowe stylu życia PLUS

(n=64) MINUS

(n=86) Istotność

różnic

Jakość posiłków 0,63 -0,47 0,0000*

Regularność posiłków 0,04 -0,03 0,6717

Kontrola masy ciała 0,23 -0,17 0,0130*

Aktywność fizyczna 0,57 -0,43 0,0000*

Unikanie używek i lekarstw 0,01 -0,01 0,8845

Zachowania profilaktyczne 0,35 -0,26 0,0001*

Radzenie sobie ze stresem 0,52 -0,38 0,0000*

Czystość ciała i otoczenia 0,14 -0,10 0,1487

(8)

Składowe stylu życia PLUS

(n=64) MINUS

(n=86) Istotność

różnic

Dostateczna ilość snu -0,16 0,12 0,0992

Właściwe stosunki międzyludzkie 0,53 -0,40 0,0000*

Styl życia – wynik łączny 0,72 -0,54 0,0000*

Ilość studentek w skupieniu 64 86

(*Wartości różne istotnie statystycznie przy p<0.05) Źródło: Opracowanie własne

Obserwując styl życia prowadzony przez wszystkie badane studentki UG, stwierdzamy że aż 57% z nich prowadzi niezdrowy styl życia. Z przeprowadzonej analizy statystycznej wynika, że studentki zaliczone do grupy PLUS osiągały istotnie wyższe średnie wartości niż studentki grupy MINUS, aż w sześciu spośród dziesięciu wskaźników stylu życia oraz w stylu życia jako wynik łączny. Świadczy to o ważności tych składowych w prowadzonym stylu życia przez badane osoby oraz o jego jakości. Największe zróżnicowanie pomiędzy skupieniami prowadzonego stylu życia widoczne jest na poziomie czterech zmiennych: jakości posiłków, aktywności fizycznej, w radzeniu sobie ze stresem i we właściwych stosunkach międzyludz- kich oraz styl życia jako wynik łączny na korzyść studentek grupy PLUS.

Sprawność fizyczna studentek

Wyniki pierwotne (surowe) prób sprawności fizycznej studentek w poszczególnych skupieniach

Badanie przekrojowe istotności różnic w próbach sprawności fizycznej studentek skupienia PLUS i MINUS przeprowadzono parametryczną metodą analizy wariancji ANOVA. Z uwagi jednak na niespełnienie założenia o normalności rozkładów w skupieniach dla następu- jących zmiennych: skłon dosiężny z siadu prostego, wydolność tlenowa V̊O2max, zaszła konieczność przeprowadzenia dodatkowo testu nieparametrycznego Manna-Whitneya.

Tabela 3. Wartości średnich i odchylenia standardowego oraz funkcji testującej F i prawdopodobieństwa testowego (p) wyników surowych prób sprawności fizycznej w skupieniach prowadzonego stylu życia

Sprawność

fizyczna PLUS

(n=64) MINUS

(n=86) Wartość

funkcji testującej F

Wartość praw- dopodobieństwa

testowego p Skok w dal

z miejsca (cm) 161,8 ± 8,90 159,1 ± 22,08 0,62 0,4306

Siady z leżenia

tyłem (liczba) 19,4 ± 4,50 18,9 ± 4,17 0,58 0,4480

Źródło: Opracowanie własne

(9)

Ze względu na odrzucenie hipotezy o normalności rozkładów w grupach przedstawiono poniżej wartości mediany i odchylenia ćwiartkowego (jako miar wartości przeciętnej i rozproszenia dla rozkładów istotnie różnych od normalnego) dla pozostałych zmiennych.

Tabela 4. Wartości mediany i odchylenia ćwiartkowego oraz wartość funkcji testują- cej Manna-Whitneya i prawdopodobieństwa testowego dla prób sprawności fizycznej względem skupień prowadzonego stylu życia

Sprawność fizyczna MINUS (n=86) PLUS (n=64)

Wartość funkcji te- stującej

Z

Wartość prawdopodo-

bieństwa testowego p Skłon dosiężny z siadu

prostego (cm) 11,0 ± 5,5 11,0 ± 4,0 -0,369 0,7121

Wydolność tlenowa V°O2 max

(mL×kg-1×min-1) 33,6 ± 2,5 33,7 ± 2,3 -1,797 0,0724

Źródło: Opracowanie własne

Poniżej zostały przedstawione (ryc. 2) wyniki surowe poszczególnych prób sprawności fizycznej dla skupień PLUS i MINUS. Nie stwierdzono występowania różnic istotnie statystycznych pomiędzy skupieniami. Na skali wartości Y umieszczono wartości skrajne badanej zmiennej, a na skali wartości X umieszczone są rodzaje skupień studentek.

Rycina 2. Wartości średnie i przedziały ufności prób sprawności fizycznej studentek ze skupień prowadzonego stylu życia

Wykres średnich i przedz. ufności (95,00%) Skok w dal z miejsca

MINUS PLUS

152 154 156 158 160 162 164 166 168

Wartości (cm)

Wykres średnich i przedz. ufności (95,00%) Siady z leżenia tyłem

MINUS PLUS

17,5 18,0 18,5 19,0 19,5 20,0 20,5 21,0

Liczba siadów

Źródło: Opracowanie własne

(10)

Uzyskane wyniki w próbie skoku w dal z miejsca i liczby siadów z leżenia tyłem w cią- gu 30 sekund w grupie studentek ze skupienia PLUS charakteryzują się nieznacznie wyższymi średnimi wartościami od skupienia MINUS, co w badanej grupie może suge- rować na ograniczony związek prowadzonego stylu życia ze stanem siły eksplozywnej i wytrzymałości mięśniowej studentek.

Rycina 3. Wartości przeciętne skoku w dal z miejsca i V̊O2max dla studentek ze sku- pień prowadzonego stylu życia

Wykr. ramka-wąsy względem grup Zmienna: skłon dosiężny z siadu prostego

Mediana 25%-75% Min-Maks

MINUS PLUS

-15 -10 -5 0 5 10 15 20 25 30 35

Wartości (cm)

Wykr. ramka-wąsy względem grup Zmienna: V°O2max Mediana 25%-75% Min-Maks

MINUS PLUS

25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75

Wartości [m kg-1·min-1]

Źródło: Opracowanie własne

Uzyskany przeciętny wynik w próbie skłonu dosiężnego z siadu prostego nie różni się w sposób istotny u studentek ze skupień prowadzonego stylu życia. Studentki skupienia MINUS cechuje większe zróżnicowanie wyników w tej próbie. Uzyskany wynik może sugerować w badanej grupie na ograniczony związek między prowadzonym stylem życia a stanem gibkości. W przypadku wyniku próby wydolności fizycznej wyrażonej za pomocą wskaźnika V̊O2max okazuje się, że studentki obu skupień prowadzonego stylu życia mają bardzo zbliżone wartości przeciętne tej zmiennej. Różnica miedzy skupieniami polega na większym zróżnicowaniu wyników o wyższej wartości V̊O2max na korzyść studentek ze skupienia PLUS. Uzyskane wyniki w badaniach własnych mogą sugerować na brak związku prowadzonego stylu życia z aktywnością fizyczną na czele, z poziomem wydolności tlenowej studentek. Być może wynik ten może mieć związek ze zbyt krót- kim okresem czasu systematycznego uczestniczenia w obligatoryjnych zajęciach typu fitness z wychowania fizycznego (w ciągu jednego semestru zajęcia odbywały się 1 raz

(11)

w tygodniu przez 2 godziny lekcyjne). Również rodzaj zastosowanej metody może mieć związek z uzyskaniem powyższego wyniku.

Sprawność fizyczna studentek w poszczególnych skupieniach podana w punktach według skali T

Bazując na transformacji do skali T, poniżej zostały zaprezentowane wyniki prób spraw- ności i wydolności fizycznej w sposób tabelaryczny i graficzny.

Tabela 5. Średnie wartości wyników prób sprawności fizycznej studentek ze skupień prowadzonego stylu życia w punktach według skali T

Sprawność fizyczna PLUS (n=64) MINUS (n=86) Ogół (N=150)

Skok dal z miejsca 50,77 49,42 50,00

Skłon dosiężny z siadu prostego 50,31 49,69 49,95

Siady z leżenia tyłem 50,66 49,36 49,91

Wydolność tlenowa

V̊O2max 50,67 49,50 50,00

SUMA PUNKTÓW 202,41 197,97 199,86

Źródło: Opracowanie własne

Rycina 4. Średnia wartość wyników prób sprawności fizycznej studentek ze skupień prowadzonego stylu życia w skali T na tle ogółu badanych

199,8

197,9 202,4

19 19 19 19 19 20 20 20 20

PLUS MINUS Ogół

Źródło: Opracowanie własne

Wynik łączny prób sprawności fizycznej studentek w skupieniach prowadzonego stylu życia osiąga wyższe średnie wartości u studentek ze skupienia PLUS o 4,44 pkt. od stu- dentek skupienia MINUS oraz o 2,55 pkt. od ogółu badanych. Mimo że ujawnione

(12)

różnice nie są istotne statystycznie, można jednak zaobserwować nieznacznie wyższe wartości średniej prób sprawności fizycznej w punktach w skali T u studentek skupienia o prozdrowotnym stylu życia.

Profile sprawności fizycznej i składu ciała dla poszczególnych skupień studentek Aby w sposób jasny i klarowny zaprezentować uzyskane wyniki w skali T ogólnej spraw- ności fizycznej i porównać je z wynikami uzyskanymi w różnych skupieniach, posłużono się profilami tej sprawności. Dzięki takiej prezentacji możemy nie tylko obserwować poziom, na którym znajduje się dana cecha sprawności fizycznej, ale również umożliwia porównanie wyników w poszczególnych skupieniach.

Wykonano badanie profilowe dla zmiennych sprawności fizycznej i wydolności oraz składu ciała. Badane zmienne poddano analizie wariancji w poszukiwaniu różnic istotnych statystycznie.

Rycina 5. Profile prób sprawności fizycznej w oparciu o średnie wyniki studentek ze skupień prowadzonego stylu życia w skali T

0 66 50,7

49,3 49, 49,4 49,6

5 49,91

5 49,9

4 4 5 5 5

Skok dal z Skłon dosiężny

siadu Ilość siadów

leżenia Wydolność

PLUS MINUS Ogó

Źródło: Opracowanie własne

Widoczna na rycinie 5 nieznaczna różnica pomiędzy skupieniem PLUS (wszystkie wartości powyżej średniej dla wszystkich badanych), a skupieniem MINUS (wszystkie wartości poniżej średniej dla wszystkich badanych) nie okazała się istotna statystycznie.

Analiza przynależności studentek do pięciostopniowej skali poziomów sprawności fizycznej wykazała brak zależności tej zmiennej od prowadzonego stylu życia (Chi-kwa- drat 0,6218961, p=0,96060).

(13)

Tabela 6. Przynależność studentek ze skupień prowadzonego stylu życia według pię- ciostopniowej skali poziomu sprawności fizycznej

Rodzaj skupienia

Poziom sprawności fizycznej Bardzo

niska Niska Średnia Wysoka Bardzo

wysoka Razem

MINUS (liczba

osób) 18 18 16 18 16 86

% wiersza 20,93% 20,93% 18,60% 20,93% 18,60% 100%

PLUS (liczba osób) 12 11 13 14 14 64

% wiersza 18,75% 17,19% 20,31% 21,88% 21,88% 100%

Ogół 30 29 29 32 30 150

Źródło: Opracowanie własne

Rycina 6. Przynależność studentek ze skupień prowadzonego stylu życia do poziomu sprawności fizycznej

Bardzo niska Niska

Średnia

Wysoka

Bardzo wysoka

PLUS MINUS

20,93% 20,93% 18,60% 20,93% 18,60%

18,75% 17,19% 20,31% 21,88% 21,88%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

Źródło: Opracowanie własne

Analiza przynależności do pięciostopniowej skali poziomu sprawności fizycznej stu- dentek ze skupień PLUS i MINUS wykazała bardzo podobny rozkład studentek w obu skupieniach. W każdym poziomie sprawności fizycznej począwszy od bardzo niskiego do bardzo wysokiego przynależy po około 1/5 studentek z obu skupień prowadzonego stylu życia, z bardzo nieznaczną przewagą w średnim, wysokim i bardzo wysokim poziomie sprawności fizycznej po stronie skupienia PLUS. Bardziej widoczne różnice występują między skupieniami, w przypadku niskiego i bardzo niskiego poziomu spraw- ności fizycznej, który występował po około 3 punkty procentowe częściej u studentek skupienia MINUS.

(14)

Mimo iż różnice te nie są statystycznie istotne, hipotetyczne założenie wyjaśniło związek współwystępowania zależności między stylem życia a sprawnością fizyczną. Kto prowadzi styl życia wybitnie prozdrowotny, ten „musi” być fizycznie sprawniejszy niż ten, który jest „zachowawczy” albo wykazuje się antyzdrowotnością zachowań. To oczywiste, po to prowadzi się styl życia według ideału prozdrowotności, by przysporzyć sobie fizycz- nej sprawności. W badaniach własnych okazało się, że sprawność fizyczna statystycznie nie jest zmienną różnicującą badane studentki w skupieniach prowadzonego stylu życia.

Podsumowanie i wnioski

Przegląd piśmiennictwa jednoznacznie wskazuje na ciągłą zmianę stylu życia studen- tów. Częstość realizacji działań rekreacyjno-zdrowotnych, zmieniająca się także moda na różne formy spędzania czasu wolnego, z pewnością powinny mieć znaczący wpływ na poziom zdrowia młodzieży akademickiej [17, 18]. Raporty donosiły o kryzysie zdrowia środowiska studentów, objawiającym się wzmożonym nikotynizmem, nieracjonalnym odżywianiem, komputerowym uzależnieniem i sprawnościowym zaniedbaniem. Badania Patoka i wsp. [19], Deckerta [20], Makuły [21], Biernat czy Gacek dowiodły, że młodzież akademicka w ograniczonym zakresie podejmuje aktywność fizyczną poza zajęciami obligatoryjnymi. Interesujące wnioski płyną z badań Roman, w których aż 90% bada- nych studentów z pięciu ośrodków akademickich Poznania zadeklarowało posiadanie utrwalonych nawyków związanych z ochroną własnego zdrowia (nawyki higieniczne, dietetyczne czy usprawniające ciało). Kształtowanie tych nawyków, według młodzieży, miało miejsce w okresie poprzedzającym studia. Tylko 37% z nich uznało, że dbałość o własne zdrowie tkwi w prowadzonym stylu życia oraz w dostępności do opieki zdrowot- nej [12]. W 2002 roku przeprowadzono badania East-West Health Gap z których wynika, że wśród krajów objętych badaniami (Finlandia, Hiszpania, Niemcy, Polska, Rosja,), Polska pod względem ilości osób dorosłych systematycznie podejmujących aktywność fizyczną zajmowała ostatnie miejsce [24]. W badaniach Malary zauważono, iż studenci w wielu przypadkach wykazują się wiedzą na temat zasad prawidłowego odżywiania się, zgubnego skutku stosowania używek i zdrowotnego wpływu uprawiania sportu, lecz mimo to praktyczne jej zastosowanie jest niewielkie [25]. W 2008 roku przeprowadzono badania wśród studentów Wielkiej Brytanii, w celu odnalezienia czynników ryzyka zagrażających zdrowiu młodzieży akademickiej. Wyniki wykazały, że występują trzy takie czynniki ryzyka związane z prowadzonym stylem życia: 70% badanych wykazało się brakiem uczestniczenia w aktywności fizycznej, 66% spożywało zbyt małą od zalecanej, dzienną porcję owoców i warzyw, a u 56% odnotowano upijanie się co najmniej raz w tygodniu. Dodatkowo stwierdzono, iż kobiety doświadczają w trakcie studiowania większego stresu psychicznego niż mężczyźni [26]. Dlatego należałoby wziąć pod uwagę

(15)

w programach edukacyjnych młodzieży, również wnioski do jakich doszli autorzy badań przeprowadzonych wśród studentów Uniwersytetu w Walencji: zwiększenie aktywności fizycznej jest bardzo cenne dla zdrowia publicznego, gdyż nie tylko pomaga w redukcji tkanki tłuszczowej, ale poprawia samopoczucie psychiczne i wizerunek jednostki [27].

Wyniki badań własnych nad prowadzonym stylem życia studentek UG, w badanej grupie, potwierdzają powyższe konstatacje. Stwierdzamy że 57% z nich prowadzi nie- zdrowy styl życia, co może być sygnałem niepokojącym. Zmienne najbardziej różnicujące badane to styl życia jako całość jest oraz dwie jego składowe: jakość posiłków i aktywność fizyczna. Uzyskane wyniki potwierdzają wcześniejsze spostrzeżenia, że dla studentek skupienia PLUS o prozdrowotnym stylu życia, w takim właśnie zachowaniu, istotne jest kierowanie się chęcią uzyskania i utrzymania sprawności fizycznej jako wyrazu zdrowia.

Okazuje się, że 45% młodzieży studiującej w Poznańskim Ośrodku Akademickim uważa, że studenci sami odpowiadają za swoje zdrowie. Według badanych jednym z najważ- niejszych czynników zagrażających zdrowiu jest niekorzystny dla organizmu styl życia oraz jego składowa uznana za najważniejszą – sposób odżywiania się jednostki [28].

W odniesieniu do tematyki pracy dokonano przeglądu literatury obejmującej zakres badań poziomu sprawności fizycznej młodzieży akademickiej w grupach kobiecych.

Wnioski płynące z badań przeprowadzonych przez Mirek i wsp. nad studentami krakowskich uczelni wyższych wskazują jednoznacznie na wprost proporcjonalną zależność między wysokim poziomem podejmowanej aktywności fizycznej a pożąda- nymi wskaźnikami sprawności motorycznej [29]. Problematykę wpływu intensywnej aktywności fizycznej na poziom sprawności fizycznej podjęła Kapik-Gruca i wsp.

w badaniach przeprowadzonych wśród kobiet uczestniczących na zajęciach aerobowych dwa razy w tygodniu. Za intensywną aktywność fizyczną przyjmuje się takie rodzaje ćwiczeń fizycznych, w których znacznie ulega przyspieszeniu oddech np. szybki marsz, jazda na rowerze, pływanie, taniec czy aerobik [30]. Badania sprawności i wydolności fizycznej przeprowadzono dwukrotnie w odstępie czterech miesięcy i zauważono po- prawę wszystkich badanych cech (np. siła ramion i gibkość), a w największym stopniu siłę mięśni brzucha i wytrzymałość badanych kobiet [31]. Z badań Czaplickiego [10], Zawadzkiej i wsp. (2005) i wielu innych wynika, że zainteresowanie młodych ludzi aktywnymi formami wypoczynku i uprawianiem sportu jest niewielkie. Malejące zainteresowanie aktywnością fizyczną stało się jednym z powodów obniżania poziomu sprawności fizycznej tej grupy społecznej [19, 32, 33]. Spostrzeżenia te potwierdziły się w badaniach Czaplickiego nad poziomem sprawności fizycznej u studentek Wyż- szej Szkoły Pedagogicznej w Olsztynie, gdzie zauważono tendencję obniżania się jej poziomu z upływem kolejnych lat studiowania [34]. Podstawski i Pieczulis dokonali badań dotyczących dwuletniego okresu porównania zmian w poziomie sprawności

(16)

fizycznej studentek I roku studiów Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.

Zestawienie rezultatów pomiarów z roku akademickiego 2001/2002 i 2003/2004 wska- zuje na pogorszenie wyników w skoku w dal z miejsca oraz skłonu tułowia w dół, ale w próbie liczby siadów z leżenia tyłem uległy one poprawie [35]. Niepokojąca staje się również sytuacja panująca wśród studentów medycyny – przyszłych lekarzy, których powinnością jest nie tylko leczyć, ale i propagować szeroko pojętą profilaktykę. Nie tylko nie wykazują się oni chociażby sporadycznym podejmowaniem aktywności fi- zycznej, ale dodatkowo wyniki pomiaru ich sprawności fizycznej odbiegają od tych, jakie uzyskiwali rówieśnicy innych uczelni. Laskowski w badaniach nad poziomem wydolności fizycznej studentek medycyny w wieku 19‒21 lat konstatuje nie tylko jej niski poziom, ale również stopniowe obniżanie się wydolności fizycznej młodzieży studiującej [36]. Lisicki i Drygas prowadzili badania grupy młodzieży uczelni me- dycznych w pięciu miastach Polski i uzyskane wyniki upoważniają do stwierdzenia, iż studentów uczestniczących w badaniach z powodu braku systematycznie podejmo- wanej aktywności fizycznej nie cechuje wysoki poziom zdrowia, postrzegany przez pryzmat poziomu ich sprawności fizycznej [37]. Podobny problem zauważa Kiss i wsp.

u studentów medycyny na Węgrzech. Autorzy nie tylko zaobserwowali występowanie nadwagi i niskiego poziomu sprawności fizycznej, ale również wątpią w spełnienie przez młodych pracowników służby zdrowia misji propagowania pozytywnych, zdrowotnych efektów regularnej aktywności fizycznej. Za przyczynę takiego stanu rzeczy uznano brak wiedzy ze strony badanej grupy na temat pozytywnych skutków regularnie prowadzonej aktywności fizycznej [38]. Nadzieję, iż problem ten nie jest powszechny, budzą wnioski płynące z badań Kochanowicz nad studentami I roku kierunku fizjoterapii AM w Gdańsku, gdzie zdecydowana większość badanych nie tylko charakteryzuje się sprawnością fizyczną na dobrym poziomie, ale również dużą motywacją do dbałości o swoją sprawność fizyczną i zdrowie [39].

Rezultaty kwerendy wskazują, iż wysiłek umysłowy, połączony z niezdrowym sty- lem życia, jaki prowadzi młodzież akademicka, może budzić obawy o jej stan zdrowia.

Nierzadko wielogodzinna praca umysłowa ogranicza im możliwość uczestniczenia w aktywności ruchowej w czasie wolnym, a zajęcia obligatoryjne w wymiarze dwugo- dzinnym tygodniowo są niewystarczające, aby sprawność fizyczna mogła być na sta- łym, wysokim poziomie [34]. Na poparcie tej konkluzji można przytoczyć twierdzenie autorów, że niski wyjściowy poziom zdolności motorycznych czy cech morfofunkcjo- nalnych młodzieży akademickiej na kierunkach kształcenia z zajęciami wychowania fizycznego prowadzonymi w bardzo ograniczonym zakresie, może sprzyjać osiąganiu wyższej dynamiki ich rozwoju [29]. Wniosek ten powinien stanowić przesłanie nie tylko dla młodzieży akademickiej, o wartości prozdrowotnej dotyczącej podejmowania

(17)

systematycznej aktywności fizycznej w czasie wolnym, w ramach prowadzonego przez siebie stylu życia.

Wyniki badań wielu autorów wskazują, iż wysoki poziom sprawności fizycznej nie tylko ułatwia człowiekowi wykonywanie codziennych obowiązków w pracy zawodowej i poza nią, umożliwia nawiązanie szerokich kontaktów międzyosobniczych, ale również rozszerza jego możliwości czynnego wypoczynku, a co za tym idzie, kreowania zdro- wego stylu życia, stwarzając możliwości multiplikowania zdrowia [40, 41, 42]. Analiza wyniku łącznego prób sprawności fizycznej studentek w skupieniach prowadzonego stylu życia w badaniach własnych autorki pracy zdają się potwierdzać te doniesienia. Mimo braku różnic statystycznie istotnych, nieco wyższy jej poziom widoczny jest u studentek ze skupienia o prozdrowotnym stylu życia, co może sugerować w nieznacznym stop- niu na pozytywny związek w badanej grupie prowadzonego stylu życia uczestniczek zajęć z poziomem ich sprawności fizycznej. Pamiętać należy, że u studentek skupienia o niezdrowym stylu życia wystąpiły niższe wartości jakości posiłków i aktywności fizycznej, a 85,7% z nich okazywało brak zaangażowania na zajęciach. Można zało- żyć więc, że kto prowadzi styl życia wybitnie prozdrowotny, ten „musi” być fizycznie sprawniejszy od tego, kto jest „zachowawczy” albo wykazuje się brakiem zdrowotnych zachowań. To oczywiste, po to prowadzi się styl życia według ideału prozdrowotności, by przysporzyć sobie fizycznej sprawności. Przypomnieć jednak należy, że 45,6% stu- dentek z tego skupienia, to osoby prowadzące prozdrowotny styl życia, których średnie wartości trzech prób sprawności fizycznej, mimo braku różnic istotnych statystycznie, były nieznacznie wyższe od średnich wartości tych prób dla skupienia o zachowawczym stylu życia. Brak istotnych różnic być może wynika z faktu zbyt małej liczby godzin obligatoryjnych zajęć wychowania fizycznego na Uniwersytecie Gdańskim, który w badanej grupie wynosił tylko 2 godziny lekcyjne tygodniowo.

Uzyskane wyniki i ich analiza pozwoliły sformułować następujące wnioski:

1. Obserwując styl życia prowadzony przez wszystkie badane studentki UG, stwierdzamy, że większość z nich prowadzi niezdrowy styl życia. Studentki prowadzące prozdrowotny styl życia osiągały istotnie wyższe średnie wartości aż w sześciu spośród dziesięciu wskaźników oraz w stylu życia jako wynik łączny niż studentki o antyzdrowotnym stylu życia. Zmiennymi najbardziej różnicującymi badane był styl życia oraz jego składowe: jakość posiłków i aktywność fizyczna.

2. Studentki prowadzące prozdrowotny styl życia są fizycznie sprawniejsze od tych, które zasad takiego stylu nie przestrzegały. Brak różnic istotnych statystycznie między stylem życia a sprawnością fizyczną nakazuje przyjęcie tego wniosku z ostrożnością.

(18)

Bibliografia

1. Rogo B., Styl życia i sprawność fizyczna studentek a ich poczucie koherencji. Rozprawa doktorska, AWFiS, Kraków 2010.

2. Rogo B., Styl życia studentek a ich postawa na zajęciach fitness i motywy uczestnictwa. Journal of Health Sciences. 2014; (13): 356‒368.

3. Rogo B., Styl życia studentek a ich przekonania zdrowotne i preferowane wartości. [W:] Kaźmierczak A., Kowalska J., Maszorek-Szymala A., Makarczuk A. (red.), Pedagogiczny wymiar kultury fizycznej i zdrowotnej w życiu współczesnego człowieka, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2016:

229‒246.

4. Opatz J.P., A Promer of Heath promotion. Creating healthy Organization Cultures. Oryn Publication, Inc., Washington D.C. 1985: 7.

5. Gniazdowski A., Zachowania zdrowotne. Podstawowe zależności. [W:] Gniazdowski A. (red.), Zachowania zdrowotne, zagadnienia teoretyczne, próba charakterystyki zachowań zdrowotnych społeczeństwa polskiego. Wyd. Instytut Medycyny Pracy, Łódź 1990: 85.

6. Ostrowska A., Prozdrowotne style życia. [W:] Ostrowska A., Styl życia a zdrowie. Wyd. FiS PAN, Warszawa 1999: 28.

7. Ostrowska K., W poszukiwaniu wartości. GWP, Gdańsk, 1994.

8. Krawczyk Z., Aktywność fizyczna a zdrowy styl życia w perspektywie integracji europejskiej. Kultura Fizyczna 2002; 1‒2: 1‒3.

9. Drabik J., Aktywność fizyczna w treningu zdrowotnym osób dorosłych. Cz. II. AWF, Gdańsk 1996: 215.

10. Czaplicki Z., Sprawność fizyczna młodzieży akademickiej WSP w Olsztynie. Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne 1997; 2: 91‒93.

11. Zdebska H., Olszewski T., Kultura fizyczna a wartości ciała i zdrowia. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. sectio D. Medicina 2005; LX, suppl. XVI: 660.

12. Roman E., Sytuacja zdrowotna młodzieży studiującej. Pedagogika Szkoły Wyższej. Uniwersytet Szczeciński 1997; 8: 89‒98.

13. Bouchard C., Shephard R.J., Physical activity, fitness and Heath: The model and key concept. [W:]

Bouchard C., Shephard R.J and Stephens T. (red.), Physical Activity, Fitness, Health. Human Kinetics, Champaign 1994: 77‒88.

14. Szopa J., Grabowski H., EUROFIT – Europejski Test Sprawności Fizycznej. AWF, Kraków 1991.

15. Astrand P., Ryhming I., A nomogram for calculation of aerobic capacity (physical fitness) from pulse rate during sub-maximal work. J Appl Physiol. Sep 1954; 7(2): 218‒221.

16. Kozłowski St., Nazar K., Wprowadzenie do fizjologii klinicznej. PZWL, Warszawa 1995.

17. Demel M., Pedagogika zdrowia. WSiP, Warszawa 1980.

18. Drozdowski S., Rytm wybranych cech sprawności fizycznej w czasie czteroletnich studiów wychowania fizycznego. Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu, Poznań 1980.

(19)

19. Patok J., Jasiński M., Ożarowski P., Drabik J., Szymański P., Aktywność fizyczna studentów I roku UG. Kultura Fizyczna 1997; 7‒8: 10‒11.

20. Deckert A., Kultura fizyczna studentów Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.

Kultura Fizyczna 1999, 3‒4: 10‒11.

21. Makuła W., Postawy prosomatyczne młodzieży akademickiej Krakowa. Kultura Fizyczna 1999;

3‒4: 7‒9.

22. Biernat E., Prozdrowotny styl życia studentów szkoły głównej Handlowej. Kultura Fizyczna 2001;

1‒2: 7‒11.

23. Gacek M. Motywy i poziom aktywności ruchowej wśród studentów I roku AWF w Krakowie. Kultura Fizyczna 2002; 11‒12: 26‒27.

24. Rutkowska E., Aktywność fizyczna w medycynie holistycznej. Wychowanie Fizyczne i Sport 2004, 48: 175‒180.

25. Malara B., Góra-Kupilas K., Jośko J., Odżywianie się i inne elementy stylu życia studentów Politechniki Śląskiej – doniesienie wstępne, Zdrowie Publiczne 2006; 116(1): 132‒134.

26. Dodd LJ., Al-Nakeeb Y., Nevill A., Forshaw M.J., Lifestyle risk factors of students: A cluster analytical approach. Prev. Med. 2010; 51 (1): 73‒77.

27. Castillo I., Molina-García J., Adiposity and psychological well-being: effects of physical activity on university students in Valencia, Spain. Rev Panam Salud Publica 2009; Oct. 26(4): 334‒340.

28. Modrzejewski J., Roman E., Studenci Poznańskiego Ośrodka Akademickiego wobec wartości zdrowia i jego zagrożeń. Pedagogika Szkoły Wyższej, Uniwersytet Szczeciński 1998; 11/12: 127‒142.

29. Mirek W., Mleczko E., Januszewski J., Aktywność ruchowa krakowskich studentów a ich sprawność fizyczna. Antropomotoryka 2008; 41: 49‒68.

30. Kostencka A., Drabik J., Aktywność fizyczna studentów a ich wskaźnik masy ciała. Antropomotoryka 2007; 40: 33‒39.

31. Kapik-Gruca K., Perzyńska-Biskup A., Zdrowotne aspekty ćwiczeń nowoczesnych form gimnastycznych.

Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sektio D. Medicina 2005; LX. suppl. XVI, 2: 346‒348.

32. Lisicki T., Ogólna sprawność fizyczna oraz postawy wobec profilaktyki zdrowotnej i aktywności ruchowej studentów I roku studiów. AWFiS, Gdańsk 2002.

33. Czarny W., Czaja R., Gworys B., Ostrowski P., Czarnota B., Fus D., Sprawność fizyczna studentów wychowania fizycznego z województwa podkarpackiego w świetle testu Eurofit. Przegląd Naukowy Kultury Fizycznej Uniwersytetu Rzeszowskiego 2006;1: 62‒67.

34. Lisicki T., Drygas A., Sprawność fizyczna studentów I roku uczelni medycznych kryterium oceny ich zdrowia. Przegląd Naukowy Kultury Fizycznej Uniwersytetu Rzeszowskiego 2006; 3: 311‒317.

35. Czaplicki Z., Rozwój fizyczny i sprawność motoryczna młodzieży akademickiej WSP w Olsztynie.

[W:] Tatarczuk J., Asienkiewicz R. (red.), Wartość biologiczna oraz sprawność fizyczna młodzieży akademickiej. WSP, Zielona Góra 2000: 55‒56.

(20)

36. Podstawski R., Pieczulis K., Sprawność fizyczna studentów I roku studiów Uniwersytetu Warmińsko- Mazurskiego w Olsztynie w roku akademickim 2003/2004 w odniesieniu do roku 2001/2002. [W:]

Umiastowska D. (red.), Aktywność ruchowa ludzi w różnym wieku. T.12. Wydawnictwo Promocyjne

„Albatros”, Szczecin 2008: 216‒223,

37. Laskowski R, Jastrzębski Z, Szczęsna M., Możliwości wysiłkowe studentek pierwszego roku uczelni Trójmiast. Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne 2001; 12: 16‒18.

38. Kiss K., Mészáros Z., Mavroudes M., Szmodis MB., Zsidegh M., Ng N, Mészáros J., Fitness and nutritional status of female medical university students. Acta Physiol Hung, Dec 2009; 96(4): 469‒474.

39. Kochanowicz B., Poziom sprawności fizycznej studentów kierunku fizjoterapii Akademii Medycznej w Gdańsku a ich opinia wobec różnych form aktywności fizycznej. Ann. Acad. Med.Gedan 2007;

37: 53‒62.

40. Umiastowska D., Czynniki różnicujące sprawność fizyczna szczecińskich studentów. [W:] Lisicki T., Wilk B., Walentukiewicz A. (red.), Prozdrowotny styl życia: uwarunkowania społeczne. AWFiS, Gdańsk 2005: 407‒414.

41. Shakery B. J., Fitness and Heath. HK, 1997.

42. Czerwiński J. (red.), Aktywność fizyczna potrzebą twórczego życia. Olsztyńska Szkoła Wyższa, Olsztyn 2004.

Cytaty

Powiązane dokumenty

Together, all (re)modifications seem to provide a promising design- based learning strategy, expressed as the acronym FITS, where students learn through providing a

Основой её стратегической программы было неразделимое понимание вопроса национального и общественного освобождения опирающееся на

Deshalb ist das Entwicklungstempo der materiellen Kultur viel schneller als das der gesitigen Kultur und es ist schwer von der gleichmäßigen Entwicklung der ganzen Kultur

przypadkach odnotowano dodatnie przepływy pieniężne z działal­ ności operacyjnej i finansowej przy rentowności sprzedaży netto od 0.5% do 7,0% i wskaźnikach

Andrew Victor Schally otrzymał wiele nagród oraz peł- nił wiele prestiżowych funkcji: otrzymał Nagrodę Nobla w  dziedzinie medycyny i  fizjologii w  1977 roku, w  1978

ne pQpl'U!dnio w Muzeum Ziemi lilia podstawie puibhikacj•i, m. Sipt6ród istniejącycll

Wskazuje to dodatkowo na istotny aspekt, jakim był wpływ człowieka na krajobraz doliny Wieprzy nie tylko po- przez budowę wyraźnie manifestujących się form krajobrazowych

(co ją cieszy, co irytuje, jak się zachowuje, kogo lubi, dlaczego, czego, unika,. czego się boi, jak zaczyna dzień,