St. Porębski
"Dzieje Wydziału Teologicznego
Uniwersytetu Krakowskiego w latach
1317-1525", Mieczysław Markowski,
Kraków 1996 : [recenzja]
Studia Philosophiae Christianae 34/1, 146-147
H asio Filozofia klasyczna kończy następująca uwaga: „C hociaż szkoła lubelska opow iadała się na ogół za trzem a głów nie w yróżnikam i klasyczności: historyzm em (filozofow anie z od niesieniem historycznym ), m etafizykocentryzm em (traktow anie realistycznej teorii bytu jako głów nej dyscypliny filozoficznej) i pielęgnow aniem świadom ości m etodologicznej (trak tow anej jak o przejaw racjonalności), nie stanow iła nigdy, ja k o tym św iadczą toczone w jej obrębie dyskusje, form alnego i doktrynalnego monolitu, lecz operow ała, w zależności od doboru w skaźników , szerszym lub węższym pojęciem klasyczności” (s. 225).
Takie rozum ienie klasyczności zdaje się leżeć u podstaw Leksykon. N ie pretenduje on do bycia po prostu leksykonem filozofii, stąd św iadom ie nie pow iela zagadnień przedstaw ionych ju ż w M a lej encyklopedii logiki (W rocław 1986 i 1988), w pracy Filozofia а ш и ка . Zarys
encyklopedyczny (W rocław 1987) oraz w Słow niku filo zo fii m arksistow skiej (W arszawa 1982),
lecz w pisuje się w horyzont dotychczasow ych publikacji tego typu. P rzeglądając go, uw idacz nia się dość w yraźnie, iż filozofia klasyczna przez redaktora Leksykonu i autorów poszczegól nych haseł nie je st pojm ow ana jak o zam knięty system , lecz je s t żyw ym i w spółczesnym filo zofow aniem . Przy zachow aniu określonych rygorów m etodologicznych podejm uje ona nowe problem y, wchodzi w dialog z innymi kierunkam i i szkołam i filozoficznym i oraz ubogaca się ich rzetelnym i dokonaniam i.
Jan Krokos
M ieczysław M arkow ski, D zieje Wydziału Teologicznego U niwersytetu Krakowskiego
w latach 1 3 17-1525, Kraków 1996, ss. 292.
Jubileusz 600-lecia założenia W ydziału Teologicznego na U niw ersytecie K rakow skim , je d nym z najstarszych w E uropie, je st okazją do różnego rodzaju podsum ow ań, ukazujących dorobek i w kład tegoż W ydziału w kulturę Polski i Europy. Do znaczących pozycji książkow ych odnoszących się do historii W szechnicy Krakow skiej są w ydane przez Papieską A kadem ię Teologiczną w K rakow ie dw a tomy. Pierw szy tom napisał prof. S. Sw ieżaw ski1. D rugi tom je s t przedm iotem niniejszej recenzji.
O zaw artości książki najlepiej pow iedzą słow a sam ego jej autora: „W skład niniejszej książki w chodzi wstęp, siedem rozdziałów , zakończenie, bibliografia, pięć aneksów i trzy sko row idze. G dy W ydział Teologii U niw ersytetu K rakow skiego rozpoczął sw oją działalność dydaktyczno-w ychow aw cza, teologia tak przeduniw ersytecka, ja k i uniw ersytecka w Europie Z achodniej posiadała ju ż za sobą kilkuw iekow e dzieje. Z tej racji pierw szy rozdział przed staw ia europejskie tło historyczne i doktrynalne, które przynajm niej w jak im ś stopniu ma ułatw ić zrozum ienie teologicznej działalności piśm ienniczej profesorów W ydziału Teologii U niw ersytetu K rakow skiego. D rugi rozdział zajm uje się Jagiellońskim założeniem W ydziału Teologii w K rakow ie. W trzecim rozdziale starano się przedstaw ić początki nauczania teologii na poziom ie uniw ersyteckim , program naukow y oficjalnie otw artego Studium Generalnego i działalność jego członków na niw ie duszpasterskiej i na rzecz reform y K ościoła pow szech nego. W czw artym rozdziale przedstaw iono nie tylko praw ne podstaw y organizacyjne założonego W ydziału Teologii, lecz także działalność dydaktyczną pierw szych krakow skich profesorów teologii i ich poszukiw anie w spólnego porozum ienia doktrynalnego w pierw szych kilkunastu latach XV wieku. R ozdział piąty, który obejm uje pozostałe lata pierw szej połowy X V w ieku, prezentuje teologiczny pluralizm doktrynalny na podstaw ach um iarkow anego no- m inalizm u krakow skiego. Papieskie zalecenie w prow adzenia jedności doktrynalnej na U ni w ersytecie Paryskim znalazło swój oddźw ięk na U niw ersytecie K rakow skim w stopniowym utrw alaniu doktrynalnego pluralizm u opartego na realizm ie w drugiej połow ie XV wieku,
o czym je st m ow a w szóstym rozdziale. D ziałalność dydaktyczna krakow skich teologów w okresie dom inacji realizm u, stabilizacji papiestw a i początkow ej działalności V soboru late rańskiego w pierw szym ćw ierćw ieczu XVI wieku w ypełnia rozdział siódmy. W zakończeniu podano krótkie podsum ow anie wyników całej książki. Z kolei następuje pięć aneksów, na które składa się: bulla papieska w tłum aczeniu na język polski i cztery wykazy krakow skich teo logów, z których dw a podają w porządku chronologicznym spisy krakow skich bakałarzy i dok torów teologii, a dw a przedstaw iają ich w układzie alfabetycznym od strony im ion i nazw isk lub m iejscow ości pochodzenia w brzm ieniu polskim . Selektyw ną bibliografię podzielono na źródła rękopiśm ienne i drukow ane oraz opracowania. K siążkę zam ykają skorowidze: osób, rękopisów i inkunabułów ” . Tyle podaje sam autor we W stępie.
Należy podkreślić, że wielki w alor książki podnoszą dołączone aneksy, zw łaszcza te, które w układzie chronologicznym podają wykazy: a) krakow skich bakałarzy teologii; b) krakow skich doktorów teologii, ja k rów nież w innym układzie: w ykaz alfabetyczny teologów krakow skich podanych w edług im ion oraz nazw iska i m iejscow ości.
Ta krzyżująca się inform acja o uczonych pozw ala C zytelnikow i na precyzyjną identyfikację teologa, którym je st zainteresowany.
Tak pom yślana i zrealizow ana z w ielką starannością i perfekcyjną dokładnością badacza książka je st w zorcow ym przykładem dla wszystkich studentów, ale nie tylko dla studentów, ja k pisać tego rodzaju prace.
D w anaście ilustracji pom ieszczonych w książce jest żyw ym św iadectw em om aw ianego okresu W ydziału Teologii U niw ersytetu Jagiellońskiego
M oim zdaniem, do tak w ybitnie erudycyjnej książki przydałby się jeszcze skorow idz rze czowy, ułatw iający C zytelnikow i odnalezienie interesującego go problem u.
Stanislaw A. Porębski
Wydział Teologiczny w Krakowie 1397-1997. Księga Jubileuszow a, red. S. Piech,
Kraków 1997, ss. 290.
Księga Jubileuszow a w ydana z okazji 600-lecia istnienia W ydz. Teologicznego w n aj starszym polskim uniw ersytecie, je st trzecim dziełem , (tym razem zbiorow ym ) napisanym i opublikow anym z racji okrągłej daty jubileuszow ej1.
K sięga ta je st bardzo m ało znanym (ze względu na niski nakład), dziełem dostępnym nielicznej grupie czytelników, dlatego tym bardziej z w szech m iar zasługującym na reklam ę i poinform ow anie o niej studentów , że taka książka się ukazała. Zaw arte w niej prace są św iadectw em potęgi kultury polskiej i chrześcijańskiej, o czym w spom niał M etropolita K rakow ski i zarazem W ielki K anclerz Papieskiej Akadem ii Teologicznej, kardynał Franciszek M acharski w Słow ie w stępnym , pow ołując się na słow a Jana Paw ła II: „Podstaw ow a suw eren ność społeczeństw a w yraża się w kulturze narodu, a jest to ta sam a suw erenność, przez którą rów nocześnie najbardziej suw erenny staje się człow iek” (s. 7).
Ten akcent i w kład U niw ersytetu Jagiellońskiego w kulturę europejską i św iatow ą jest niepodważalny. D latego trzeba o tej praw dzie głośno przypom inać, na co zw rócił kiedyś uwagę profesorow i S. Sw ieżaw skiem u E. Gilson, stwierdzając, że polska kultura i filozofia jest białą plam ą, gdy idzie o w iek XV - Złoty wiek (1397-1500), ja k zatytułow ał swój artykuł prof. M. M arkowski w recenzow anej K siędze Jubileuszow ej.
Zasadniczy trzon K sięgi stanowi dziesięć artykułów, w których om ów iona została historia W ydziału T eologicznego od je g o z ało żen ia po czasy w spółczesne. Są to rozpraw y następujących autorów:
1 Księgę Jubileuszow ą poprzedziły dw ie pozycje książkowe: S. Swieżaw ski, Eklezjologia
p ó źn o śre d n io w ieczn a na rozdrożu, K raków 1990.; M. M arkow ski, D zie je W ydziału Teologicznego Uniwersytetu Krakow skiego w latach 1397-1525, K raków 1996.
