Z
pracy Polskiego Tow arzystwa Historycznego w
roku
1953/1954R eorgan izacja p ra cy n au k ow ej w ob ec p o w sta n ia P o lsk iej A k a d em ii N a u k w y znaczyła n o w y zak res d zia ła ln o ści to w a r z y stw n a u k o w y ch , p o św ię c o n y c h p o szcze gólnym d y scy p lin o m p o d sta w o w y m .
1. D zia ła ln o ść P o lsk ie g o T o w a rzy stw a H isto ry czn eg o w w y n ik u p o d zia łu p racy z In sty tu tem H isto rii P o lsk ie j A k a d em ii N a u k d o ty czy p r a c y n a u k o w ŕ o - b a d a w c z e j zw ła szcza w ty m zak resie, k tó reg o n ie u w z g lę d n ia je s z c z e i n ie pod ejm ie w b lisk ie j p rzy szło ści In sty tu t H isto rii P A N . N a p la n p ie r w sz y w y su nięto p race o te m a ty c e reg io n a ln ej. M ogą one b yć c e n n e n ie ty lk o d la ty c h reg io nów, k tóre n ie są sp e c ja ln ie u w zg lęd n io n e p rzez In s ty tu t H isto rii , a le d la w sz y stk ic h regionów , g d y ż w y k o n a n ie p la n ó w p r z e d się w z ię ty c h np. p rzez Z ak ład H isto rii P o morza i Z akład H isto rii Ś lą sk a In s ty tu tu H isto rii P A N u tru d n io n e b y ło b y zn a czn ie bez lic z n y c h prac p rzy g o to w a w czy ch , d o k tó r y c h trzeb a zm o b ilizo w a ć b a d a czy re g io nalnych. P la n o w a n ie badań w ty m za k resie b y ło g łó w n y m p rzed m io tem p len a r nego p o sied zen ia Z arządu G łów n ego z u d ziałem p r e z e só w O d d ziałów w d n iu 9 g ru d nia 1953 r.
B ad an ia r e g io n a ln e m o ż liw e są ty lk o w te d y , gd y is tn ie je o d p o w ied n i w a r sz ta t pracy: a r c h iw a ln y i b ib lio teczn y . O ile sie ć a r ch iw ó w w o jew ó d zk ich i p o w ia to w ych na og ó ł zasp ok aja p o trzeb ę p ierw szą , to b ib lio te k i w o je w ó d z k ie n ie sta n o w ią n iejed n ok rotn ie w a r sz ta tó w n a u k o w y ch . P T H op ierając się na d o św ia d czen ia ch S ta cji N au k ow ej w O lszty n ie w id zi w n ie j fo rm ę do z a sto so w a n ia w in n y c h ośro d k a ch p o za u n iw ersy teck ich , o ile b ęd ą is tn ia ły n iezb ęd n e w a ru n k i (księgozb iór, zesp ó ł p racow n ik ów itp.).
O rganizow anie p o sied zeń n a u k o w y c h z r efera tem i d y sk u sją sta n o w i p o d sta w ow ą fo rm ę p r a c y O d d zia łó w PTH . N a zeb ran iu p len a rn y m Z arządu G łów n ego uznano za c e lo w e p o d jęcie prób p la n o w a n ia te m a ty k i r e fe r a tó w z u w z g lę d n ie n ie m rocznic h isto ry czn y ch oraz p ro b lem ó w o p ra co w y w a n y ch k o le k ty w n ie w sk a li o g ó l n okrajow ej. W r. 1954 o d z ia ły P T H p rzew id u ją r e fe r a ty z w ią za n e z d z ie s ię c io le ciem P o lsk i L u d ow ej, 5 0 0 -leciem o d zy sk a n ia P om orza oraz 160 roczn icą p o w sta n ia k ościu szk ow sk iego; w m ie sią c u p o g łę b ie n ia p rzy ja źn i p o lsk o -ra d zieck iej p o sied ze nia n au k ow e p o św ię c o n e b y ły za gad n ien iom h isto rii n a ro d ó w ZSRR oraz tra d y cjom w sp ó ln ej w a lk i r e w o lu c jo n istó w p o ls k ic h i ro sy jsk ich .
A k cję o d czy tó w n a u k o w y ch w sek cja ch a r c h iw a ln y c h r o z w ija ły O d d ziały w K ra kow ie, Ł odzi, O lsztyn ie, W arszaw ie.
T ra d y cy jn a rola P T H w z a k resie zja zd ó w i k o n fe r e n c ji n a u k o w y ch ogra n icza się ob ecn ie do d oroczn ego Z jazd u D e le g a tó w T o w a rzy stw a , w p o łą czen iu z k o n fe r e n c ją naukow ą. Z jazd D e le g a tó w P T H w S ta lin o g ro d zie 4— 5 czerw ca 1953 r. w ią z a ł się z p o sied zen iem s e k c ji h isto ry czn ej K o m itetu O rgan izacyjn ego S e sji O drod zen ia oraz z d w u d n iow ą k o n feren cją n a u k ow ą, p o św ięco n ą p o czą tk o m p rzem y słu i k la s y ro botniczej w P o lsce.
W roku 1954 p r z y g o to w a n y z o sta ł doroczny Z jazd D e le g a tó w P T H w O lszty n ie (30—31 m aja). K o n feren cja n au k o w a p o św ięco n a b y ła d ziejo m reg io n u M azur i W ar m ii na szerszy m tle h isto rii W ielk ieg o P om orza n a p rzeło m ie X I X i X X w . W ygło szono n a stęp u ją ce r e fera ty zesp ołow e:
534 Z P R A C Y P O L S K I E G O T O W A R Z Y S T W A H IS T O R Y C Z N E G O W R. 1953/54
1. P rzem ia n y sp o łeczn e i n aro d o w o ścio w e w w . X IX n a P om orzu (prof. dr H. B u k o w sk i i prof. dr T. C ieślak).
2. L udność W arm ii i M azur w w a lc e o sp o łeczn e i n a ro d o w e w y z w o le n ie w p oczą tk o w y m o k resie im p erializm u (dr T. G rygier i zespół).
W d n iu rozp oczęcia zjazd u prof, dr B o g u sła w L eśn od orsk i w y g ło s ił od czyt pu b liczn y pt. „K opernik — c zło w ie k p o lsk ieg o O drodzenia“.
W zw iązk u ze Z jazdem S ta cja N a u k o w a P T H w O lsztyn ie p rzy g o to w a ła w y sta w ę k artograficzn ą region u .
P ra ca b a d a w czo -n a u k o w a P T H z n a jd u je w y ra z w w y d a w n ic tw a c h n au k ow ych , k tó re m a ją zró żn ic o w a n y ch arak ter. P rz y g o to w a n ie w ie lk ic h w y d a w n ic tw źródło w y c h p ro w a d zo n e je s t p rzez T o w a rzy stw o od la t, a m ia n o w icie: „C odex D ip lo m a - ticu s S ile s ia e “ p rzez W ro cła w sk ie T o w a rzy stw o M iło śn ik ó w H istorii, „W yd aw n ict w o źród łow e do d z ie jó w S ejm u C ztero letn ieg o “ p rzez Z arząd G łów n y. D ru gi zak res w y d a w n ic tw to czasop ism a („P rzegląd H isto ry cz n y “ i „ S ob ótk a“) oraz serie (B i b lio tek a H isto ry cz n a im . K orzona — d otycząca h isto r ii W arszaw y, P r a c e In sty tu tu H istoryczn ego UW ) słu żą ce p u b lik a cji rozpraw , w zn aczn ym sto p n iu p o św ięco n y c h z a g a d n ien io m region aln ym . W r. 1953 w sz y stk ie te p race b y ły p rzep row ad zo n e w e w ła sn y m zak resie przez T o w a rzy stw o , od r. 1954 p rzeszły ono p rzew a żn ie do P a ń stw o w e g o W y d a w n ictw a N au k ow ego.
2. D z i a ł a l n o ś ć w z a k r e s i e p o p u l a r y z a c j i n a u k i h i s t o r y c z n e j
A k cja od czytow a: p op u laryzacja e le m e n tó w k szta łtu ją cej się, n ow ej sy n te z y d zie jó w P o lsk i sta n o w i o b ecn ie jed n o z p o d sta w o w y ch zadań PTH . P o m y śln ie rozw in ęła s ię ód lu te g o a k cja o d czy tó w dla n a u c z y c ie li w ram ach ogóln ego p la n u u zgodnionego z M in isterstw em O św ia ty i r ea lizo w a n e g o w sta ły m k o n ta k cie z w o jew . ośrodkam i d o sk o n a len ia kadr. Ż yw ą i cią g łą w sp ó łp ra cę z n a u czy ciela m i n a w ią z a ły O ddziały P T H w e W rocław iu , W arszaw ie i Łodzi.
O d czyty p u b liczn e o te m a ty c e o k o liczn o ścio w ej org a n izo w a n e są w e w sp ó łd zia ła n iu z T o w a rzy stw em W ied zy P o w sz e c h n e j, T ow . P o w sz e c h n y c h W y k ła d ó w U n i w e r sy te c k ic h itp. O ddział P T H w B ia ły m sto k u p rzep ro w a d ził 35 teg o ty p u o d czy tó w w B ia ły m sto k u , A u g u sto w ie, B ielsk u , Ł om ży; o d d zia ł T oru ń sk i — 22 od czyty:
w Toruniu, B yd goszczy, In o w ro cła w iu , W łocław k u , G rudziądzu itd. R ozszerzenie za sięg u d zia ła n ia czło n k ó w P T H poza sied zib ą od d zia łu je s t o b ja w em p o zy ty w n y m i p ow in n o sta ć s ię p ra k ty k ą p ow szech n ą.
P r e le k c je ty p u in stru k ty w n eg o d la z esp o łó w zo rg a n izo w a n y ch zapoczątk ow an o w n ie lic z n y c h śro d o w isk a ch , np. dla p rzew o d n ik ó w P ol. T ow . K rajozn aw czego (O ddział P T H w P rzem yślu ). A k cja ta za słu g u je na w ięk szą u w a g ę ze w zg lęd u na szerok i za sięg d zia ła ln o ści PTT K . N a leża ło b y ta k że pod jąć p rób y w sp ó łd zia ła n ia w k sz ta łc e n iu p r zew o d n ik ó w m u zealn ych .
W y cieczk i h isto ry czn e org a n izo w a n e są d la c zło n k ó w w n ie lic z n y c h oddziałach PT H , ja k k o lw ie k cieszą s ię z w y k le dużą fr e k w e n c ją ; o sią g n ię c ia w ty m za k resie
m a O ddział w S zczecin ie.
A k cja w y d a w n icza : m im o d użego za p o trzeb o w a n ia in sty tu tó w w y d a w n iczy ch na p race p op u laryzatorsk ie dorobek P T H p rzed sta w ia s ię słabo. W ro cła w sk ie T ow a rzy stw o M iło śn ik ó w H isto rii p rzy g o to w a ło te k s ty źród łow e do d z ie jó w W rocław ia oraz m a teria ły z S e sji Ś lą sk iej In sty tu tu H isto rii P A N ; o p ra co w a n ie źró d ło w y ch w y
Z P R A C Y P O L S K I E G O T O W A R Z Y S T W A H IS T O R Y C Z N E G O W R. 1953/54 535
suwa się k on ieczn ość p rzygotow an ia w y d a w n ic tw p op u larn ych , o b ra zu ją cy ch o sią g nięcia p o szczeg ó ln y ch r eg io n ó w w o k resie d z ie się c io le c ia P o lsk i L udow ej.
R ozszerzen ie d zia ła ln o ści p o p u la ry za cy jn ej o d czy to w ej i w y d a w n iczej P T H b yło jednym z g łó w n y c h tem a tó w narad p len arn ego zeb ran ia Z arządu P T H w d n iu 9.XII. 1953 r. z u d zia łem p rzew o d n iczą cy ch O ddziałów .
3. S p r a w y o r g a n i z a c y j n e
L iczba o d d zia łó w T o w a rzy stw a w zrosła w rok u 1953/54 z 15 do 20. Do is tn ie ją c y c h poprzednio O ddziałów : B ia ły sto k , B ydgoszcz, G dańsk, K ielce, K raków , L ublin, Łódź, Olsztyn, P oznań, P rzem y śl, S talin ogród , S zczecin , Toruń, W arszaw a, W rocław p rzy b yły now e: w Opolu, C zęstoch ow ie, R zeszow ie, R ad om iu i S łu p sk u . N ad to n aw iązan o w ym ianę o d czy tó w n a u k o w y ch z T o w a rzy stw em N a u k o w y m w P łock u .
P T H przez rozb u d ow ę teren o w ej s ie c i o rg a n iza cy jn ej sk u p ia coraz szersze koła m iło śn ik ó w h isto r ii ta k że w ośrod k ach p o za u n iw ersy teck ich . W te n sp osób — u w zględ n iając o m ó w io n y w yżej zak res d ziałan ia — dąży P T H do sp e łn ie n ia n o w ych zadań, ja k ie p rzy p a d ły to w a rzy stw o m n a u k o w y m w św ie tle w sk a za ń II Z jaz du PZPR.
