Ludwik Zabielski
500 lat województwa lubelskiego
Rocznik Lubelski 18, 229-231
K R O N I K A 229
nikom tych pow iatów , którzy z nam i ta k ow ocnie w sp ó łp racu ją.
Słow a u zn a n ia należą się rów n ież prezesow i T ow arzystw a P rzy jació ł Ziem i H rubieszow skiej S tan isław o w i P iętak o w i, k tó ry w ra z z doc. dr. J a n e m G u rb ą p rzy g otow ują sesję naukow ą. D ziękujem y ta k że D yrekcji A rch iw u m P aństw ow ego w L u b lin ie za u d ostępnienie pom ieszczeń A rc h iw u m do o rganizow ania posiedzeń n a u kow ych i p rzechow yw ania naszych zbiorów .
PLA N Y NA PRZYSZŁOŚĆ
W now ej k ad e n cji T ow arzystw o nasze sta n ie p rzed kolejnym i am b itn y m i zad a niam i. M usim y p rzede w szystkim k o ntynuow ać p rac e rozpoczęte. N ależy w ydać 4 tom y „R ocznika L ubelskiego”, zakończyć cykl p ro d u k cy jn y m a teria łó w sesji n a u kow ych odbytych przed la ty w K rasn y m staw ie, L u b arto w ie, Opolu, Bełżycach i H ru bieszow ie. N ależy rów nież kon ty n u o w ać p race n a d p rzygotow aniem w ydaw nictw pośw ięconych dziejom p o w iatu tom aszow skiego i zw oleńskiego oraz podjąć w stępne p rac e n ad
Dziejami Zamościa.
N ależy podnieść liczbę członków naszego T ow arzyst w a oraz ściągnąć zaległe sk ła d k i członkow skie.P ow inniśm y ta k że pogłębić m etody i treśc i upow szechniania w iedzy historycznej w śród najszerszych kręgów społeczeństw a naszego regionu. Je d n y m słow em — m u sim y zrobić w szystko, aby T ow arzystw o nasze· sp ełniało w sposób w łaściw y sta tu to w e zadania, by było społecznie użyteczne, by odpow iadało w e w łaściw y sposób n a zad a n ia przed nim staw iane.
Zygmunt Mańkowski
500 LAT W OJEW ÓDZTW A LU BELSK IEG O
W ro k u 1974 m inęło 500 la t od u sta n o w ien ia w o jew ództw a lubelskiego przez K azim ierza Jagiellończyka. R ocznica ta sta ła się o k az ją do sp o p u lary zo w an ia dzie jó w Lubelszczyzny, bliższego sp o jrze n ia n a jej teraźn iejszo ść i p erspektyw y. Myśl obchodów tego ju b ileu sz u zrodziła się w śro d o w isk u naukow có w -h isto ry k ó w U ni w ersy te tu M arii C urie-S kłodow skiej w L ublinie. P rzy g o to w an ia rozpoczęto już w 1972 roku, kiedy to pow ołano K om isję O bchodów 500-lecia W ojew ództw a L ubels kiego, p o w ierzając je j p rzew odnictw o prof. dr. K azim ierzow i M yślińskiem u. W ładze w ojew ódzkie n a w niosek K olegium R ektorów Szkół W yższych L u b lin a u znały p rzy gotow yw ane przez tę K om isję uroczyste obchody rocznicy u tw o rze n ia w ojew ództw a za im prezę o c h a ra k te rz e ogólnow ojew ódzkim .
P ro g ram obchodów p rze w id y w a ł trzy zasadnicze k ie ru n k i d ziała n ia : ak c ję od czytow ą, w y d an ie zb io ru stu d ió w historycznych o regionie oraz zorganizow anie sesji n aukow ej, k tó ra m ia ła być p u n k te m k u lm in ac y jn y m i jednocześnie akcentem kończącym uroczystości jubileuszow e.
Z am ierzenia te zostały w pełn i zrealizow ane. W pierw szych m iesiącach 1974 ro k u S enacka K om isja U pow szechniania W iedzy, k ie ro w a n a przez prof. d r. K azi m ierza M yślińskiego, zorganizow ała cykl w y kładów pow szechnych pod ogólnym h asłem
500 łat województwa lubelskiego.
S iedm iu h istoryków z UMCS zap rezen to w ało w y niki sw oich b ad a ń w zak resie p ro b lem aty k i historycznej, a m ianow icie:230 K R O N I K A
prof, d r K azim ierz M y ś 1 i ń s к i —
Geneza województwa i jego najstarsze dzieje
; prof, d r R yszard O r ł o w s k i —Wieś
lu b e lsk a w 500-leciu; d r R yszard S z c z y g i e ł —Urbanizacja Lubelszczyzny od średniowiecza do współczesności;
doc. d r S ta nisław T w o r e k —Miejsce Lubelszczyzny w dziejach kultury polskiej;
doc. d r A l bin K o p r u k o w n i a k —Antyfeudalne ruchy chłopskie i nowoczesny ruch ludo
wy;
prof, d r S tan isław K r z y k a ł a —Początki
irozwój ruchu robotniczego na
Lubelszczyźnie
; prof, d r T adeusz M e n c e l —Lublin jako czynnik integracji ob
szaru od Wisły do Bugu w dziedzinie gospodarki i kultury.
R ów nież O ddział L ubelski P olskiego T ow arzystw a H istorycznego w spólnie z K lu bem M iędzynarodow ej P ra sy i K siążki w L u b lin ie przygotow ały cz te ry odczyty tem atyczne zw iązane z 500-letnim i dziejam i w ojew ództw a. Poszczególne okresy dziejów regionu p rze d staw ili : prof, d r K azim ierz M y ś l i ń s k i —
Powstanie wo
jewództwa;
doc. d r S tan isław T w o r e k —Lubelszczyzna w dobie odrodzenia
i reformacji;
prof, d r T adeusz M e n c e l —Lubelszczyzna w dobie walk narodo
wowyzwoleńczych;
doc. d r Z y g m u n t M a ń k o w s k i —Lubelszczyzna w dobie
najnowszej.
W ykłady i odczyty o zbliżonej te m aty ce zostały też w ygłoszone przez historyków z In sty tu tu H isto rii UMCS w T om aszow ie L ub elsk im (w spółorganizator — M uzeum R egionalne) oraz n a te re n ie p o w iatu w łodaw skiego (w spółorganizator — T ow a rzystw o W iedzy Pow szechnej).
A kcja odczytow a oraz k o n fe re n c ja p raso w a zo rganizow ana przez K om isję O b chodów 500-lecia W ojew ództw a L ubelskiego przyczyniły się do szerokiej p o p u la ry zacji w śród społeczeństw a w iedzy o regionie.
N a sp e cja ln ą uw agę zasługuje rów nież inny, b ardzo trw a ły e fe k t obchodów 500-lecia — w lip cu 1974 ro k u u k az ała się p ra c a zbiorow a
Spojrzenia w przeszłość
Lubelszczyzny
pod re d a k c ją K azim ierza M y ś l i ń s k i e g o i A dam a A n d rz e ja W i- t u s i k a (recenzja tej p u b lik a cji zam ieszczona je s t w nin iejszy m tom ie „R ocznika L ubelskiego”).A kcentem kończącym obchody ju b ileu sz u w ojew ództw a była se sja n au k o w a zor g anizow ana sta ra n ie m w spom nianej u p rzednio K om isji. S esja odbyła się w dniu 11 g ru d n ia 1974 roku. U czestniczyli w niej przed staw iciele w ojew ódzkich i m iejskich w ładz p arty jn y c h i ad m in istra cy jn y c h , stro n n ic tw politycznych, rek to rzy lubelskich wyższych uczelni, I se k re ta rz e kom itetów pow iatow ych PZP R , naczelnicy pow iatów z całego w o jew ództw a oraz liczni p rzed staw iciele lubelskiego środow iska naukow ego.
O tw arcia se sji dok o n ał re k to r UMCS prof, d r W iesław S k r z y d ł o , który w sw oim p rzem ów ieniu sc h arak te ry z o w ał sta n b a d a ń n ad dziejam i regionu, po d k reśla ją c o sta tn ie osiągnięcia w tym zakresie. N astęp n ie w ygłoszone zostały trzy referaty.
O roli w ojew ództw a lubelskiego w d ziejach n a ro d u i p ań stw a polskiego m ów ił prof, d r K azim ierz M y ś l i ń s k i . N a szerokim tle ów czesnych w y d arzeń społecz nych i politycznych u k az an e zostały te m om enty z dziejów w ojew ództw a, k tó re zadecydow ały o w ysokiej jego ran d z e w d aw n e j R zeczypospolitej oraz stw orzyły podstaw y do u fo rm o w a n ia się je dnolitego reg io n u w czasach now ożytnych. B ardzo m ocno podkreślono w tym w y stą p ien iu rolę w ojew ództw a ja k o czyn n ik a in te g racji społecznej. O m aw iając h isto ry czn ą rolę p o w ołania w ojew ództw a, prof, d r K. M y śliński stw ie rd z ił: „M ylny byłby pogląd p rzy p isu jąc y jed n o stk o m a d m in istra c ji te ry to ria ln ej je d y n ie rolę czyn n ik a u łatw iająceg o zarząd państw em . P a trz ą c n a nie z dru g iej n iejak o strony, zw łaszcza w w y p ad k u je d n o ste k w ielkich, ta k ich ja k w ojew ództw a, trz e b a w nich w idzieć potężny in stru m e n t in te g racji społecznej, sk u piający m ieszkańców , łączący ich w ięz ią ekonom iczną i sw o istą w sp ó ln o tą m yśli,
K R O N I K A
231 w ięzią lokalnego patrio ty zm u . W ojew ództw o lu b e lsk ie p ełniło tę rolę przez stulecia, sk u p ia ją c nie tylko rozproszone niegdyś ziem ie Lubelszczyzny, lecz p rzede w szyst kim fo rm u jąc św iadom ość je j m ieszkańców i m obilizując ich do w y siłk u n a rzecz sw ojej ziem i i k r a ju ”.
S esja n ie ograniczyła się jed y n ie do historycznej p ro b lem aty k i regionu. B ardzo dużo uw agi pośw ięcono zagadnieniom w spółczesnym i p erspektyw om rozw oju L u belszczyzny. O m iejscu w o jew ództw a lubelskiego w ekonom ice P olski L udow ej m ów ił prof, d r T adeusz P r z e c i s z e w s k i . O prócz an a liz y głów nych osiągnięć Lubelszczyzny w dziedzinie roln ictw a, przem ysłu, tr a n s p o rtu i łączności re fe re n t za ją ł się sy tu a c ją dem ograficzną w o jew ództw a i p roblem em racjo n aln eg o w ykorzy sta n ia kw alifik o w an y ch kad r. W referac ie sw oim pro feso r P r z e c i s z e w s k i w y su n ą ł p o stu la t in sty tu cjo n aliz ac ji w spółpracy naukow ców i p ra k ty k ó w w celu w y p rac o w a n ia k ie ru n k ó w rozw oju gospodarczego Lubelszczyzny.
P rzew odniczący W ojew ódzkiej K om isji P la n o w a n ia G ospodarczego — m gr Z dzi sław S ł o t w i ń s k i — om ów ił p ersp e k ty w y rozw oju w o jew ództw a lubelskiego w la tac h 1974— 1994. R e fe ren t za ją ł się k ilk o m a g ru p am i problem ów , a m ianow icie: dem o g rafią i za tru d n ien iem , p ro d u k c ją żyw ności, w y k o rzy stan iem surow ców m in e raln y ch o dkrytych n a Lubelszczyźnie, och ro n ą śro d o w isk a n atu ra ln e g o oraz efek tam i społecznym i przew idyw anego rozw oju.
W artościow ym uzu p ełn ien iem refe ra tó w by ła d yskusja, w k tó rej glos zabierali historycy, geografow ie, językoznaw cy, histo ry cy sztuki, etn o g rafo w ie i p rze d staw i ciele innych dyscyplin naukow ych. D yskusja k o n ce n tro w ała się głów nie w okół problem ów in te g racji regionu pod w zględem ludnościow ym , gospodarczym , k u ltu raln y m itp.
O ceniając ogólnie obchody 500-lecia w ojew ództw a lubelskiego, należy podkreślić różnorodność form oraz szeroki zasięg od d ziały w an ia p odjętych ak c ji odczytow ych, pop u lary zato rsk ich i w ydaw niczych. Było to m ożliw e dzięki doskonałej koordynacji poszczególnych poczynań. J e s t to n ie w ą tp liw a , osobista zasługa K om isji Obchodów 500-lecia W ojew ództw a Lubelskiego, a szczególnie prof. dr. K azim ierza M yślińskiego i dr. A dam a A n d rz eja W itu sik a — przew odniczącego i se k re ta rz a tejże K om isji.
Ludwik Zabielski
VI W SZECHZW IĄZKOW A K O N FER EN C JA NAUKOW A HISTORYKÖ W -SLAW ISTÖ W
W d niach od 1 do 4 p aźd ziern ik a 1973 r. n a U n iw ersytecie L w ow skim odbyła się VI W szechzw iązkow a K o n fe re n cja N aukow a historyków -slaw istów . K o n feren cja została zorganizow ana przez M in isterstw o S zkolnictw a W yższego i Ś redniego T ech nicznego ZSRR, M in isterstw o S zkolnictw a W yższego i Ś redniego Technicznego USSR, In sty tu t S łow ianoznaw stw a i B a łk a n isty k i AN ZSRR i U n iw ersy te t L w ow ski im. I. F ra n k i. W pracach k o n feren c ji uczestniczyło 210 histo ry k ó w -slaw istó w z 58 w yższych uczelni i naukow o-badaw czych ośrodków k ra ju .
K ieru n e k k o nferencji n ajp ełn iej w y rażały 2 głów ne re fe ra ty pracow ników In sty tu tu S łow ianoznaw stw a i B a łk a n isty k i AN ZSRR w ygłoszone n a pierw szym posie dzeniu p lenarnym .
