Polska i Polacy w czasie II wojny światowej
Wszystkie materiały można wykorzystywać zgodnie z licencją Creative Commons – Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0 PL
http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/pl/,
za wyjątkiem materiałów, które zostały wyraźnie oznaczone jako nieobjęte postanowieniami tej licencji.
Pakt Ribbentrop-Mołotow
Materiał 1.
Tajny protokół paktu Ribbentrop-Mołotow z 23 sierpnia 1939 r.
1. W wypadku przemian terytorialnych i politycznych na obszarach należących do krajów bałtyckich (Finlandia, Łotwa, Litwa), północna granica Litwy będzie stanowiła granicę stref wpływów Niemiec i ZSSR. W związku z tym interesy Litwy na obszarze Wilna są uznawane przez obie strony.
2. W razie terytorialnych i politycznych zmian na obszarach należących do państwa polskiego, strefy interesów Niemiec i ZSSR będą rozgraniczone w przybliżeniu wzdłuż linii rzek Narwi, Wisły i Sanu.
Zagadnienie, czy interesy obu stron czynią pożądanym utrzymanie niepodległego państwa polskiego i jakie mogą być granice tego państwa, może być ostatecznie rozstrzygnięte dopiero w toku dalszych wydarzeń politycznych.
Materiał 2.
Podpisanie paktu: Mołotow (siedzi), za nim Ribbentrop, obok w jasnym mundurze Stalin Pytania
1. Przedstaw najważniejsze postanowienia układu Ribbentrop-Mołotow wobec Polski i wobec Europy Środkowo-Wschodniej.
2. Wyjaśnij następstwa układu Ribbentrop-Mołotow dla losów kampanii wrześniowej 1939 r.
Praca domowa
1. Sprawdź w szkolnych podręcznikach kraju Twojego pobytu/ zamieszkania, jak jest w nich przedstawiany układ Ribbentrop-Mołotow.
Pakt Ribbentrop-Mołotow
Materiał 1.
Tajny protokół paktu Ribbentrop-Mołotow z 23 sierpnia 1939 r.
1. W wypadku przemian terytorialnych i politycznych na obszarach należących do krajów bałtyckich (Finlandia, Łotwa, Litwa), północna granica Litwy będzie stanowiła granicę stref wpływów Niemiec i ZSSR. W związku z tym interesy Litwy na obszarze Wilna są uznawane przez obie strony.
2. W razie terytorialnych i politycznych zmian na obszarach należących do państwa polskiego, strefy interesów Niemiec i ZSSR będą rozgraniczone w przybliżeniu wzdłuż linii rzek Narwi, Wisły i Sanu.
Zagadnienie, czy interesy obu stron czynią pożądanym utrzymanie niepodległego państwa polskiego i jakie mogą być granice tego państwa, może być ostatecznie rozstrzygnięte dopiero w toku dalszych wydarzeń politycznych.
Materiał 2.
Podpisanie paktu: Mołotow (siedzi), za nim Ribbentrop, obok w jasnym mundurze Stalin Pytania
1. Przedstaw najważniejsze postanowienia układu Ribbentrop-Mołotow wobec Polski i wobec Europy Środkowo-Wschodniej.
2. Wyjaśnij następstwa układu Ribbentrop-Mołotow dla losów kampanii wrześniowej 1939 r.
Praca domowa
1. Sprawdź w szkolnych podręcznikach kraju Twojego pobytu/ zamieszkania, jak jest w nich przedstawiany układ Ribbentrop-Mołotow.
Wrzesień 1939 r. (2)
Materiał 1.
Maria Dąbrowska, Dzienniki
6 na 7 września 1939, w nocy (…). Cisza zupełna. Cisza straszna. Nie śpię. Trzymam radio otwarte całą noc. Żadnych: Uwaga, uwaga nadchodzi... Niemcy w nocy nie bombardują. O dwunastej w nocy słyszę nagle: Blaskota. Blaskota. Bolesław wzywa do Warszawy.
To się powtarza, te słowa, wiele razy raz po raz, martwo, groźnie, strasznie. Blaskota. Blaskota.
Bolesław wzywa do Warszawy.
Materiał 2.
Plakat: WARA!
Materiał 3.
Rozmowa towarzyszy broni.
Pytania
Zanalizuj przekaz propagandowy materiałów ikonograficznych: plakatu i fotografii 1.
zamieszczonych w tym rozdziale.
Praca domowa
Poszukaj pamiątek rodzinnych i środowiskowych – śladów pamięci wokół nas – sięgających 1.
do września 1939 r. Jeśli uda się Tobie do nich dotrzeć, przygotuj prezentację na ten temat.
Oświata, kultura i sztuka w podziemiu
Kalendarium
podziemnej działalności oświatowej oraz pomoc ofiarom terroru niemieckiego w środowisku nauczycielskim
październik 1940 – w Warszawie powstał Uniwersytet Ziem Zachodnich, którego wykładowcami byli wysiedleni z Wielkopolski pracownicy zamkniętego przez Niemców Uniwersytetu Poznańskiego
sierpień 1941 – w Krakowie pierwsze spektakle podziemnego Teatru Rapsodycznego Mieczysława Kotlarczyka
kwiecień 1942 – w warunkach konspiracyjnych ukazała się antologia współczesnej poezji polskiej pod redakcją Czesława Miłosza i Jerzego Andrzejewskiego
Materiał 1.
Niemiecki memoriał pt. Problem traktowania ludności na byłych obszarach polskich z punktu widzenia rasowo-politycznego (fragment)
Uniwersytety i inne szkoły wyższe, szkoły zawodowe, jak również średnie były stale ośrodkami polskiego szowinistycznego wychowania i dlatego zasadniczo powinny być zamknięte (…).
Nauka ważnych z narodowego punktu widzenia przedmiotów jak, geografia, historia, historia literatury, jak również gimnastyka jest wykluczona, (…) Ponieważ polski nauczyciel a po części jeszcze bardziej polska nauczycielka są wybitnymi krzewicielami polskiego szowinizmu (…), więc nie będzie można ich pozostawić w służbie szkolnej (…). Teatry kina i teatrzyki z powodu ich wielkiego narodowego znaczenia powinny być utrzymane możliwie na jak najniższym poziomie i na podstawie specjalnej koncesji (…). Produkcję książek należy jak najbardziej ograniczyć. Dzienniki i okresowo ukazujące się czasopisma powinny zostać ograniczone i nadzorowane.
Materiał 2.
Tajne nauczanie na szczeblu szkoły średniej w Krakowie 1939-1945
Liczba ośrodków – 18
Liczba kompletów uczniowskich – ok.400 Liczba uczniów – ok.2200
Liczba nauczycieli – 570
Liczba zdanych egzaminów maturalnych – 770 Pytania
1. Wyjaśnij, dlaczego okupant niemiecki zabraniał nauczania geografii, historii, historii literatury, jak również gimnastyki.
2. Na podstawie zamieszczonego niemieckiego memoriału scharakteryzuj politykę okupanta wobec narodu polskiego.
Praca domowa
1. Zbierz w internecie informacje o tajnym nauczaniu w okresie okupacji niemieckiej.
Przedstaw rezultaty swoich poszukiwań w formie mini prezentacji.
Katyń i kłamstwo katyńskie (1)
Kalendarium
wrzesień/październik 1939 – do niewoli sowieckiej dostało się ok. 230 tys. żołnierzy i oficerów wojska polskiego
grudzień 1939 – w obozach NKWD w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku zgromadzono ok.
15 tys. oficerów wojska polskiego, policji oraz Korpusu Ochrony Pogranicza
5 marca 1940 – sowieckie Biuro Polityczne podjęło decyzję o rozstrzelaniu ponad 21 polskich oficerów, urzędników, policjantów i „obszarników”
3 kwietnia 1940 – początek likwidacji obozów w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku;
egzekucji dokonywano w Katyniu, Twerze (Kalininie) i Charkowie
13 kwietnia 1943 – Niemcy poinformowali o odkryciu grobów katyńskich
1 maja 1943 – PPR-owska „Trybuna Wolności” uznała Niemców za sprawców mordu w Katyniu Materiał 1.
Andrzej Albert [Wojciech Roszkowski], Najnowsza historia Polski 1914-1993
(…) Ogółem na podstawie decyzji Biura Politycznego z 5 III 1940 r. zamordowano w lesie katyńskim 4421 osób, w Charkowie 3820 osób i w Miednoje 6311. Ponadto 7305 osób
zamordowano w innych więzieniach i łagrach. Decyzja ta, sprzeczna nawet z ustawodawstwem ZSRR świadczy niedwuznacznie o ludobójczym charakterze partii i państwa radzieckiego. (…)
Pytania
Przedstaw losy Polaków – jeńców wojennych z 1939 r. oraz wskaż na mapie miejsca ich 1.
więzienia i kaźni w Związku Sowieckim.
Praca domowa
Sprawdź, czy sprawa katyńska jest odnotowana w jakikolwiek sposób w podręcznikach 1.
szkolnych kraju Twojego pobytu/ zamieszkania lub w publikacjach historycznych
odnoszących się do II wojny światowej i totalitaryzmu komunistycznego wydanych w kraju Twojego pobytu/ zamieszkania; sprawdź też, czy w kraju Twojego pobytu/ zamieszkania był rozpowszechniany film Andrzeja Wajdy „Katyń’ oraz ustal, z jakim spotkał się odbiorem społecznym i medialnym – na podstawie tych poszukiwań sporządź notatkę.
Niemcy wobec Żydów; getta (1)
Kalendarium
luty 1940 – początek rejestracji Żydów do pracy przymusowej 25 listopada 1940 – zamknięcie getta w Warszawie
10 lipca 1941 – mord Żydów w Jedwabnem, w którym udział wzięła polska ludność miasteczka 15 października 1941 – rozporządzenie zakazujące Żydom opuszczania gett pod karą śmierci oraz karzące śmiercią osoby ukrywające Żydów i pomagające im
22 lipca 1942 – początek wywózek z getta warszawskiego do obozów zagłady
23 lipca 1942 – samobójstwo Adama Czerniakowa, prezesa Żydowskiej Gminy Wyznaniowej w Warszawie
3-14 marca 1943 – krwawa likwidacja getta w Krakowie
19 kwietnia 1943 – początek powstania w getcie warszawskim kierowanego przez Żydowską Organizację Bojową
8 maja 1943 – w bunkrze przy ul. Miłej w Warszawie zginął Mordechaj Anielewicz, przywódca Żydowskiej Organizacji Bojowej
12 maja 1943 – w Londynie samobójstwo popełnił członek Rady Narodowej Szmul Zygielbojm 14 października 1943 – ucieczka 300 Żydów z obozu zagłady w Sobiborze
Materiał 1.
„Biuletyn Informacyjny” o sytuacji w getcie warszawskim (maj 1941 r.)
Getto utworzono w dzielnicy zabudowanej wyjątkowo gęsto. Wykrojono je w ten sposób, że nie posiada ono żadnego parku, nie przylega do Wisły, a jedyną zadrzewioną przestrzenią jest cmentarz. Panuje tu niesłychana ciasnota. Na jedną izbę przypada przeciętnie 6 osób, a nieraz dochodzi do 20. Według obliczeń Wydziału Ewidencji Ludności na 1 hektar w całej Warszawie przypada 70 ludzi, w getcie – 1110 (…) Od stycznia do tak przeludnionego i wygłodzonego getta warszawskiego przenosić zaczęto Żydów z miast i miasteczek dystryktu warszawskiego.
Zaludnienie urosło do blisko 500 000. Na skutek dalszego zagęszczenia – powstały warunki zdrowotne nie do opisania., głód i nędza potworne. Po przepełnionych tłumem ulicach snują się bezczynnie przeważnie masy wybladłych, wychudzonych ludzi, pod murami siedzą i leżą
nędzarze, częstym jest widok padających z głodu. Codziennie przytułek dla podrzutków powiększa się o kilkanaście niemowląt, na ulicy umiera z głodu co dzień kilku ludzi. (…)
Materiał 2.
Plakat antyżydowski
Materiał 3.
Fotografie z raportu Stroopa
Materiał 4.
Ogłoszenie o wysiedleniu Żydów
Pytania
1. Przedstaw cele koncentracji ludności żydowskiej w gettach i ich związek z planem zagłady Żydów.
2. Na podstawie map i planów Warszawy znalezionych w internecie (niektóre dostępne są w zakładce „Sznurki”) określ zmieniający się w latach 1940-1943 obszar (zasięg) warszawskiego getta.
3. Zbierz i przedstaw podstawowe informacje o Żydowskiej Organizacji Bojowej i powstaniu w getcie warszawskim.
Praca domowa
1. Sporządź informację na temat wojennych i powojennych losów Marka Edelmana.
2. Wskaż, czym różniło się getto okresu II wojny światowej na ziemiach okupowanych przez III Rzeszę od getta w mieście średniowiecznej i nowożytnej Europy
Niemcy wobec Żydów; getta (2)
Materiał 1.
Fragment listu Szmula Zygielbojma do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Władysława Raczkiewicza i Premiera gen. Władysława Sikorskiego
Pozwalam sobie skierować do Panów ostatnie moje słowa, a przez Panów – do Rządu i
społeczeństwa polskiego, do Rządów i narodów państw sprzymierzonych, do sumienia świata: Z ostatnich wiadomości z Kraju wynika bez żadnych wątpliwości, że Niemcy z całym
bezwzględnym okrucieństwem mordują już obecnie resztki Żydów w Polsce. Za murami gett odbywa się obecnie ostatni akt niebywałej w dziejach tragedii.
Odpowiedzialność za zbrodnię wymordowania całej narodowości żydowskiej spada przede wszystkim na sprawców, ale pośrednio obciąża ona ludzkość całą, Narody i Rządy Państw Sprzymierzonych, które do dziś dnia nie zdobyły się na żaden czyn konkretny w celu ukrócenia tej zbrodni. Przez bierne przypatrywanie się temu mordowi milionów bezbronnych i
zmaltretowanych dzieci, kobiet i mężczyzn, stały się jego współwinowajcami. Muszę też stwierdzić, że aczkolwiek Rząd Polski w bardzo dużym stopniu przyczynił się do poruszenia opinii świata, jednak nie dostatecznie, jednak nie zdobył się na nic takiego nadzwyczajnego, co by odpowiadało rozmiarom dramatu, dokonywującego się w Kraju.
Z blisko 3 i pół miliona Żydów polskich około 700 000 Żydów deportowanych do Polski z innych krajów żyło jeszcze w kwietniu tego roku, według doniesień oficjalnych kierownictwa
podziemnego „Bundu”, przesłanych nam przez Delegata Rządu, około 300 000. A mord trwa nadal bez przerwy. Milczeć nie mogę i żyć nie mogę, gdy giną resztki ludu żydowskiego w Polsce, którego reprezentantem jestem. Towarzysze moi w getcie warszawskim zginęli z bronią w ręku, w ostatnim porywie bohaterskim. Nie było mi dane zginąć tak jak oni, razem z nimi. Ale
należę do nich, do ich grobów masowych.
Przez śmierć swą pragnę wyrazić najgłębszy protest przeciwko bezczynności, z jaką świat się przypatruje i pozwala lud żydowski wytępić. Wiem, jak mało znaczy życie ludzkie, szczególnie dzisiaj. Ale skoro nie potrafiłem tego dokonać za życia, może śmiercią swą przyczynię się do wyrwania z obojętności tych, którzy mogą i powinni działać, by teraz jeszcze, w ostatniej bodaj chwili, uratować od niechybnej zagłady tę garstkę Żydów polskich, jaka jeszcze żyje. (…)
Pytania
Autor listu do prezydenta RP Szmul Zygielbojm popełnił samobójstwo. Porozmawiajcie 1.
wspólnie w klasie o sensie tej formy protestu.
Praca domowa
Odszukaj w internecie fotografie przedstawiające realia codziennego życia w getcie 1.
warszawskim (albo łódzkim). Wybierz jedną z nich i sporządź do niej swój komentarz.
Polacy ratujący Żydów (1)
Kalendarium
wrzesień 1942 – emisariusz Jan Karski dotarł na Zachód przekazując informacje o skali i metodach eksterminacji Żydów w Polsce
4 grudnia 1942 – powstała Rada Pomocy Żydom „Żegota”, w skład której weszli przedstawiciele różnych środowisk i ugrupowań podziemnych
10 czerwca 1942 – Rada Narodowa w Londynie podjęła uchwałę potępiającą eksterminację Żydów
10 grudnia 1942 – nota rządu polskiego w sprawie podjęcia działań zapobiegającej dalszej eksterminacji Żydów
marzec 1943 – oświadczenie Kierownictwa Walki Cywilnej zapowiadającej kary za szantaż lub denuncjację Żydów
Materiał 1.
Oświadczenie Kierownictwa Walki Cywilnej w sprawie eksterminacji Żydów, wrzesień 1942 r.
Obok tragedii przeżywanej przez społeczeństwo polskie, dziesiątkowane przez wroga, trwa na naszych ziemiach od roku blisko potworna planowa rzeź Żydów. Masowy ten mord nie znajduje
Niemowlęta, dzieci, młodzież, dorośli, starcy, kaleki, chorzy, zdrowi, mężczyźni, kobiety, Żydzi-katolicy, Żydzi – wyznania mojżeszowego, bez żadnej przyczyny innej niż przynależność do narodu żydowskiego, są bezlitośnie mordowani, truci gazami, zakopywani żywcem, strącani z pięter na bruk – przed śmiercią przechodząc dodatkową mękę powolnego konania, piekło poniewierki, udręki, cynicznego pastwienia się katów. Liczba ofiar zabitych w ten sposób przewyższa milion i wzrasta z każdym dniem.
Nie mogąc czynnie temu przeciwdziałać Kierownictwo Walki Cywilnej w imieniu całego
społeczeństwa polskiego protestuje przeciw zbrodni dokonywanej na Żydach. W tym proteście łączą się wszelkie polskie ugrupowania polityczne i społeczne.
Podobnie jak w sprawie ofiar polskich, odpowiedzialność fizyczna za te zbrodnie spadnie na katów i ich wspólników.
Materiał 2.
Jan Karski o relacjach składanych w Londynie po przybyciu z kraju, 1943 r.
Stanąłem przed komisją do spraw badania zbrodni wojennych, której przewodniczył sir Cecil Hurt, doradca prawny gabinetu brytyjskiego. Przed komisją opowiadałem, co widziałem w getcie i obozie śmierci. Moje sprawozdanie zostało zaprotokołowane i uznane za materiał dowodowy w przyszłym procesie przeciwko niemieckim zbrodniarzom wojennym.
Udzielałem wywiadów prasie brytyjskiej oraz prasie innych państw alianckich. Spotykałem się z członkami parlamentu, intelektualistami, literatami, duchownymi różnych religii. Miałem w tym czasie kontakt z politycznymi, kulturalnymi i duchowymi elitami Wielkiej Brytanii.
Pytania
Przedstaw stanowisko Polskiego Państwa Podziemnego i Rządu RP w sprawie zagłady 1.
Żydów polskich.
Praca domowa
Ustal, jaką rolę w akcji niesienia pomocy Żydom odegrała konspiracyjna Rada Pomocy 1.
Żydom „Żegota”. Sporządź krótką informację o wybranym uczestniku akcji niesienia pomocy Żydom, np. o Irenie Sendlerowej albo o franciszkance siostrze Matyldzie Getter.
Władze Rzeczpospolitej na obczyźnie. Polityka gen.
Władysława Sikorskiego (1)
Kalendarium
9 grudnia 1939 – powołana została Rada Narodowa Rzeczpospolitej Polskiej, organ konsultacyjny rządu i prezydenta, na czele której stanął Ignacy Jan Paderewski
marzec 1941 – gen. Władysław Sikorski złożył wizytę w Waszyngtonie gdzie rozmawiał z prezydentem USA Franklinem D. Rooseveltem
30 lipca 1941 – w Londynie podpisany został układ polsko-sowiecki przywracający stosunki dyplomatyczne między obydwu państwami i przewidujący amnestię dla Polaków więzionych w Związku Sowieckim
grudzień 1941 – wizyta gen. Sikorskiego w ZSRS, rozmowy z Józefem Stalinem na Kremlu Materiał 1.
Rezultaty wizyty generała Sikorskiego w Kanadzie i Stanach Zjednoczonych w 1941 r.
w ocenie gen. Mariana Kukiela (fragmenty)
Osiągnął to, że każdy z mężów stanu, z którymi kolejno odbywał długie rozmowy – Wysoki Komisarz królewski sir Malcom Macdonald, premier Kanady Mackenzie King i prezydent Roosevelt „z głębokim uznaniem przyjęli wiadomości o walce niezłomnej Polaków, podziwiając ich organizację i determinację, i stwierdzając fakt stałej łączności z narodem rządu, który mając za sobą Kraj, nie jest rządem emigracyjnym. Każdy z nich dochodził do wniosku, że naród taki posiada tak wielkie wartości moralne, iż musi być poważnie brany w rachubę, i że należy się z nim porozumieć, jako z narodem o wielkiej przyszłości” (…).
Materiał 2.
Deklaracja Rządu RP z 24 lutego 1942 r. (fragmenty)
1. Polska stać będzie na gruncie kultury i zasad chrześcijańskich.
2. Polska będzie państwem demokratycznym i republikańskim, przestrzegającym ściśle zasady rządów prawnych, odpowiedzialnych przed rzetelnym przedstawicielstwem narodowym, reprezentującym w pełni wolę całego społeczeństwa i wybranym w powszechnym, równym, bezpośrednim i tajnym głosowaniu. Naród polski odcina się bezwzględnie od wszelkich sprzecznych z zasadami demokratycznymi, totalitarnych systemów rządzenia i jakiejkolwiek formy dyktatur.
3. Polska zapewni poszanowanie wolności i praw obywatelskich wszystkim wiernym Rzeczpospolitej obywatelom, bez względu na różnice narodowościowe, wyznania i rasy.
(…).Wolność wyznania, sumienia i słowa, stowarzyszania i zgromadzania się będzie wszystkim w pełni zapewniona. Wymiar sprawiedliwości będzie niezależny od jakichkolwiek wpływów administracji państwowej.
4. Polska powojenna dążyć będzie do zagwarantowania całej swojej ludności zatrudnienia i godziwego zarobku, usuwając w ten sposób ze swych ziem klęskę bezrobocia. Każdy obywatel mieć będzie prawo do pracy i obowiązek pracy przy zachowaniu swobody wyboru zatrudnienia (…).
5. Racjonalna reforma rolna, gwarantując masom włościańskim sprawiedliwy podział ziem, stworzyć powinna, poza nielicznymi gospodarstwami wzorowymi i doświadczalnymi, niewielkie, obsługiwane w zasadzie przez rodziny właścicieli, lecz samodzielne warsztaty rolne, opłacalne i posiadające zdolność produkcyjną. Opierając się na tych założeniach prawno-politycznych i
Materiał 3.
Prezydent Władysław Raczkiewicz
Pytania
Przypomnij okoliczności powstania polskiego rządu na wychodźstwie w 1939 r.
1.
Wyjaśnij, co to znaczy, że Polska w okresie II wojny światowej zachowała ciągłość polskich 2.
struktur państwowych: cywilnych i wojskowych.
życiową (karierę polityczna i wojskową) w II RP. Na pewno pomocny w tych poszukiwaniach będzie internet.
Wskaż najważniejsze europejskie adresy polskiej emigracji wojennej (państwa i miasta) - 4.
politycznej, wojskowej i cywilnej w latach 1939-1945.
Ustal z pomocą internetu najważniejsze etapy funkcjonowania polskiego rządu na 5.
wychodźstwie i jego stosunki z aliantami zachodnimi: Wielką Brytanią i USA oraz skomplikowane relacje z ZSRR (do lipca 1943). Przedstaw efekty swoich poszukiwań w formie krótkiej notatki.
Zanalizuj fragmenty Deklaracji Rządu z 24 lutego 1942 r. i scharakteryzuj proponowane 6.
przez rząd Sikorskiego zmiany w powojennej Polsce.
Praca domowa
Przygotuj swoje stanowisko w debacie: Ocena działalności politycznej generała Władysława 1.
Sikorskiego w latach 1941-1943.
Oceń skuteczność polskiego rządu na wychodźstwie wobec najważniejszych wyzwań 2.
politycznych okresu wojny w latach 1939-1943
Władze Rzeczpospolitej na obczyźnie. Polityka gen.
Władysława Sikorskiego (2)
Materiał 1.
Podpisanie układu polsko-sowieckiego, Londyn, lipiec 1941 r.
Materiał 2.
Układ Sikorski-Majski z 30 lipca 1941 r.
Rząd Rzeczypospolitej Polskiej i rząd Związku Socjalistycznych Republik Rad zawarły niniejszy układ i postanawiają, co następuje:
Art. 1. Rząd Związku Socjalistycznych Republik Rad uznaje, ze traktaty sowiecko-niemieckie z 1939 roku, dotyczące zmian terytorialnych w Polsce, utraciły swoją moc. Rząd Rzeczypospolitej Polskiej oświadcza, ze Polska nie jest związana z jakimkolwiek trzecim państwem żadnym układem zwróconym przeciwko Związkowi Socjalistycznych Republik Rad.
Art. 2. Stosunki dyplomatyczne między obu rządami będą przywrócone po podpisaniu niniejszego układu i nastąpi niezwłocznie wymiana ambasadorów.
Art. 3. Oba rządy zobowiązują się wzajemnie do udzielenia sobie wszelkiego rodzaju pomocy i poparcia w obecnej wojnie przeciwko hitlerowskim Niemcom.
Art. 4. Rząd Związku Socjalistycznych Republik Rad oświadcza swą zgodę na tworzenie na terytorium Związku Socjalistycznych Republik Rad Armii Polskiej, której dowódca będzie mianowany przez Rząd Rzeczpospolitej Polskiej w porozumieniu z rządem Związku
Socjalistycznych Republik Rad. Armia Polska na terytorium Związku Socjalistycznych Republik rad będzie podlegać w sprawach operacyjnych Naczelnemu Dowództwu Związku
Socjalistycznych Republik Rad, w skład którego będzie się znajdować przedstawiciel Armii Polskiej. Wszystkie szczegóły dotyczące organizacji dowództwa i użycia Armii będą ustalone dalszym układem.
Protokół tajny (II)
1. Z chwilą przywrócenia stosunków dyplomatycznych rząd Związku Socjalistycznych Republik Rad udzieli amnestii wszystkim obywatelom polskim, którzy są obecnie pozbawieni swobody na terytorium Związku Socjalistycznych Republik Rad bądź jako jeńcy wojenni, bądź z innych odpowiednich powodów.
2. Protokół niniejszy wchodzi w życie równocześnie z układem z 30 lipca 1941 roku.
Materiał 3.
Generał Władysław Sikorski z premierem Wielkiej Brytanii Winstonem Churchillem Materiał 4.
Generał Władysław Sikorski do gen. Stefana Roweckiego o powodach porozumienia polsko-sowieckiego, list z 6 VIII 1941 r. (fragmenty)
Podaję celem właściwego interpretowania umowy polsko-sowieckiej:
W obecnym położeniu międzynarodowym zawarcie porozumienia polsko-sowieckiego podyktowane było następującymi względami:
1. Koniecznością ze strony Polski wzmocnienia stanowiska Wielkiej Brytanii wobec świata demokratycznego i zwłaszcza krajów okupowanych przez usuniecie stanu wojny i wspólną walkę z Rosją Sowiecką przeciwko Niemcom.
2. Oczywistymi korzyściami militarnymi: armia polska w Rosji.
3. Wytrąceniem z rąk Hitlera atutu krucjaty przeciwko sowieckiej [obecności] w Europie.
4. Koniecznością szybkiej pomocy dla mas Polaków zesłańców i więźniów w Rosji. (…)
Pytania
Ustal polityczne okoliczności zawarcia układ Sikorski-Majski.
1.
Wyjaśnij, analizując tekst układu, dlaczego w części polskich środowisk politycznych 2.
wywołał on niezadowolenie i żądania dymisji Sikorskiego.
Praca domowa
Wyjaśnij relacje polskiego rządu w Londynie ze Związkiem Radzieckim w latach 1941-1943.
1.
Konspiracja wojskowa i polityczna (1)
Materiał 1.
Instrukcja gen. Kazimierza Sosnkowskiego dla płka Stefana Roweckiego powołująca Związek Walki Zbrojnej, 4 grudnia 1939 r.
II. Cel organizacji
a) Przez skupienie w związkach konspiracyjnych jednostek najstaranniej dobranych stworzyć ośrodki czynnego oporu narodowego, przeciwdziałającego załamaniu się sił moralnych polskiego społeczeństwa.
b) Współdziałać w odbudowie Państwa na drodze walki orężnej. Z chwilą wkroczenia do Kraju Wojsk Polskich, organizacja ulega rozwiązaniu i wstępuje do szeregów armii regularnej.
III. Drogi i formy działania
a) Współdziałanie w informowaniu społeczeństwa o istotnej sytuacji politycznej i militarnej oraz walce z niemiecką i bolszewicką propagandą.
b) Podtrzymanie uczuć nienawiści do okupanta i żądzy wzięcia odwetu.
c) W ramach dyrektyw, zdefiniowanych przez Rząd Polski, stosowanie represji względem osób, podtrzymujących z okupantami stosunki towarzyskie, organizacyjne i polityczne, aż do karania [śmiercią] w wypadku jawnej i oczywistej zdrady.
d) Prowadzenie w okresie trwania okupacji akcji bojowo-dywersyjnej na terenie Kraju. O czasie, charakterze i rozmiarach tej akcji decydują – na wniosek Komendanta Głównego ZWZ –
Premier i Naczelny Wódz.
e) Szkolenie wojskowych kadr oddziałów wojskowych; gromadzenie środków walki zbrojnej;
przygotowanie powstania zbrojnego na tyłach armii okupacyjnych, które nastąpi w chwili wkroczenia regularnych wojsk polskich do Kraju. (…)
Materiał 2.
Generał Stefan Rowecki we wspomnieniach gen. Tadeusza Komorowskiego
(…) Strata Roweckiego była najcięższym ciosem, jaki spotkał wojsko podziemne od początku jego istnienia. Prawda, że w ciągu ostatnich trzech lat prawie co miesiąc ktoś z naszych szeregów ubywał. Wojna niestety trwałą już znacznie dłużej niż przeciętny okres życia
początku brali udział w tworzeniu podziemia, dostał się w ręce Niemców. Po torturach różnego stopnia, szli na stracenie, albo ginęli w obozach koncentracyjnych. Ale ubytek tych ludzi
jeszcze nie przerywał walki i nie zagrażał istnieniu naszego ruchu, bo na ich miejsce zawsze wchodzili nowi.
Człowiek za, któregośmy teraz stracili, był głównym organizatorem Armii Krajowej, był przez trzy lata jej dowódcą i wyrobił sobie ogromy autorytet nie tylko wśród podwładnych, ale i w całym kraju. „Grot” znany był wszystkim, był symbolem, był wodzem tajemniczym, który z podziemia kierował walką całego narodu. Ci, którzy go znali bliżej i którzy się z nim stykali bezpośrednio w pracy, cenili niezmiernie jego rzadkie walory, predestynujące go na przywódcę, wielką indywidualność i nieprzeciętny umysł. Był to człowiek, którzy od lat w swym ręku
trzymał tysiączne nici, łączące skomplikowaną machinę ruchu podziemnego. Stworzył on organizację w rozmiarach dotąd niespotykanych i wprowadził zgoła nieznane przedtem metody walki. Skupił i zjednoczył pod swym dowództwem dziesiątki organizacji wojskowych. Ogromną rolę odegrał w tym jego osobisty takt i ujawnione dopiero w czasie wojny zdolności polityczne, dzięki czemu potrafił pracować z ludźmi różnych i odmiennych poglądów. (…)
Pytania
Przedstaw sylwetki Komendantów Głównych ZWZ i AK. Wykorzystaj wspomnienia generała 1.
Komorowskiego i zajrzyj do internet. Sporządź kilkuzdaniowy portret jego z nich.
Etos to obowiązujący w danej społeczności zbiór idealnych i jasno określonych wzorów 2.
kulturowych, ideałów. Dzięki tym wzorom zachowań uwidaczniają się wartości danej grupy oraz kształtuje się jej styl życia. Przedstaw etos żołnierzy Armii Krajowej.
Praca domowa
Zbierz informacje o cichociemnych i przygotuj prezentację na temat tej formacji.
1.
Polskie Państwo Podziemne (1)
Kalendarium
5 listopada 1939 – ukazał się pierwszy numer podziemnego „Biuletynu Informacyjnego”
październik 1940 – zaczyna działać tajne studium polonistyczne, dając początek podziemnemu szkolnictwu wyższemu, które obejmie 11 tys. osób
3 grudnia 1940 - na czele Delegatury Rządu na Kraj, podziemnego organu władzy
administracyjnej działającego w porozumieniu z rządem w Londynie, stanął Cyryl Ratajski marzec 1941 – pod kierownictwem Stefana Korbońskiego powstał Komitet Walki Cywilnej, ośrodek dyspozycyjny walki cywilnej współpracujący z Delegaturą Rządu na Kraj
19 lutego 1943 – aresztowanie Delegata Rządu na kraj Jan Piekałkiewicza, zamordowanego w czerwcu tego roku, Delegatem Rządu zostaje Stanisław Jankowski
styczeń 1944 – utworzenie Rady Jedności Narodowej – parlamentu Polski Podziemnej,
skupiającego przedstawicieli największych ugrupowań politycznych działających w konspiracji, przewodniczącym RJN zostaje Kazimierz Pużak
Materiał 1.
Deklaracja Rady Jedności Narodowej, O co walczy Naród Polski, marzec 1944 r.
Ustrój polityczny Rzeczypospolitej
Odrodzona Rzeczpospolita, nawiązując do swoich dawnych tradycji oraz zgodnie z ideałami demokratycznymi, oprze swój ustrój na systemie demokracji parlamentarnej przy działaniu silnych rządów. W możliwie najrychlejszym czasie, zostaną przeprowadzone wybory do parlamentu na podstawie nowej, demokratycznej ordynacji wyborczej. Parlament ten dokona zmiany konstytucji, która sformułuje zasady wszechstronnej wolności obywatelskiej swobody religii, sumienia, przekonań politycznych, słowa, druku, zgromadzeń i stowarzyszeń oraz zasady równości praw obywatelskich przy równości obowiązków i niezależności wymiaru sprawiedliwości. Organizacja władzy wykonawczej oparta zostanie na zasadzie:
a. decentralizacji wielu funkcji administracyjnych i przekazania maksimum funkcji
administracji państwowej organom samorządu terytorialnego, gospodarczego i zawodowego.
b. zasadzie praworządności na wszystkich szczeblach i odpowiedzialności wobec prawa. (…) Tymi drogami Rzeczpospolita dążyć będzie do przeniknięcia całego polskiego życia publicznego duchem prawdziwej wolności i prawdziwej demokracji. Najszersze warstwy społeczeństwa – zgodnie ze swoimi potrzebami i zgodnie ze swą wolą – rządzić będą swoimi losami przez organy państwowe, podlegające ich stałej i rzeczywistej kontroli. (…)
Pytania
Scharakteryzuj działalność wybranych struktur cywilnych Polskiego Państwa Podziemnego.
1.
Pomocny może okazać się w tych poszukiwaniach internet.
Scharakteryzuj kierunki zmian proponowanych w powojennej Polsce przez Radę jedności 2.
Narodowej w deklaracji „O co walczy Naród Polski”.
Praca domowa
Zbierz informacje na temat funkcjonowania Polskiego Państwa Podziemnego. Ustal, czym 1.
zajmowała się Delegatura Rządu na Kraj. Przedstaw efekty swoich poszukiwań w formie kilkuzdaniowej notatki.
Przygotuj prezentację: Ludzie Polskiego Państwa Podziemnego – wybrane sylwetki, losy 2.
wojenne i powojenne.
Porównaj Polskie Państwo Podziemne z ruchami oporu w państwach europejskich 3.
okupowanych przez III Rzeszę/ lub z ruchem oporu w kraju Twojego pobytu/zamieszkania, jeśli w okresie wojny znalazł się pod okupacją niemiecką. Czy dostrzegasz podobieństwa, różnice – sformułuj wnioski.
Katastrofa na Gibraltarze. Polityka rządu na obczyźnie w latach 1943-1945 (1)
Kalendarium
4 lipca 1943 – po starcie z lotniska na Gibraltarze do morza runął samolot z gen. Władysławem Sikorskim; z katastrofy uratował się jedynie pilot
8 lipca 1943 – Naczelnym Wodzem został gen. Kazimierz Sosnkowski
14 lipca 1943 – prezydent Władysław Raczkiewicz powierzył Stanisławowi Mikołajczykowi misję utworzenia rządu
Materiał 1
Klepsydra po śmierci generała Władysława Sikorskiego Materiał 2.
Zdjęcie leżącego na dnie samolotu Sikorskiego
Pytania
Przedstaw zmiany, które nastąpiły na polskiej scenie politycznej po tragicznej śmierci 1.
generała Sikorskiego.
Śmierć generała Sikorskiego wpisała się w trudny dla Polaków i sprawy polskiej rok 1943.
2.
Sporządź, z pomocą internetu, kalendarium najważniejszych wydarzeń z historii i Polski w roku 1943. Rozważ, czy słuszną jest teza o przełomowym znaczeniu wydarzeń 1943 roku dla losów sprawy polskiej podczas II wojny. Przedstaw swoje stanowisko.
Praca domowa
Historia alternatywna: Generał Sikorski nie ginie w katastrofie gibraltarskiej – czy sprawa 1.
polska potoczyłaby się inaczej? Przedstaw swój pogląd.
Katastrofa na Gibraltarze. Polityka rządu na obczyźnie w latach 1943-1945 (2)
Materiał 1.
Komentarze po śmierci gen. Sikorskiego
Edward Raczyński: (…) Ta śmierć dramatyczna w przełomowej chwili wojny, kiedy
najważniejsze i najbardziej odpowiedzialne decyzje miały zapaść przy naszym współudziale i kiedy, jak się zdaje, dochodzi do skutku od dawna zapowiadane spotkanie Stalina z
Rooseveltem i Edenem (w miejsce Churchilla), jest dziwnym dopustem Opatrzności. Tak dziwnym i dla nas groźnym, że powszechnie między Polakami postało podejrzenie czy Opatrzności nie wyręczyła zbrodnicza wroga ręka.
Zgon generała Sikorskiego miał ogromne echo w kołach alianckich, neutralnych i
nieprzyjacielskich. Nam samym objawił, że mieliśmy u naszych sojuszników większy kapitał zaufania, aniżeli przypuszczaliśmy, że Sikorski miał sytuację międzynarodową poważniejszą i lepiej ustaloną, aniżeli Polacy byli skłonni przyznać. (…)
Józef M. Zarański: (…) Żal ścisnął mi serce. Doznałem uczucia przejmującej pustki. Oto, w chwili krytycznej dla losów ojczyzny zginął szef rządu i naczelny wódz; więcej: zginął wyraziciel woli narodu do wolności i niepodległości, energiczny, niestrudzony obrońca naszej sprawy na forum międzynarodowym. I zaraz zrodziła się myśl: wypadek czy zamach? (…)
Adam Pragier: (…) Historycznym dorobkiem generała Sikorskiego i jego rządu w czasie drugiej wojny światowej, było odtworzenie struktury władz państwowych na obczyźnie, odtworzenie Polskich Sił Zbrojnych, a potem, po klęsce Francji, przeniesienie ich do Wielkiej
Brytanii. Wojsko lądowe, lotnictwo i flota miały dorobek bojowy niepomiernie przewyższający ich liczebność. (…)
Oceń działalność polityczną generała Władysława Sikorskiego w latach 1941-1943.
1.
Wyjaśnij relacje polskiego rządu w Londynie ze Związkiem Radzieckim w latach 1941-1943.
2.
Oceń skuteczność polskiego rządu na wychodźstwie wobec najważniejszych wyzwań 3.
politycznych okresu wojny w latach 1939-1943
Przygotuj głos w dyskusji/debacie: "Czy polski rząd na emigracji pod kierunkiem generała 1.
Władysława Sikorskiego sprostał najważniejszym wyzwaniom politycznym w sprawie polskiej w latach 1939-1943?"
Emigracja wobec sprawy polskiej 1944-1945 (1)
Kalendarium
luty 1944 – władze brytyjskie zamknęły ukazujący się w Londynie tygodnik „Wiadomości Polskie” broniący niepodległości Polski i jej integralności terytorialnej
październik 1944 – Stanisław Mikołajczyk złożył wizytę w Moskwie, w czasie której nie udało mu się skłonić Stalina do kompromisu w sprawach terytorialnych oraz nawiązać porozumienia z PKWN
24 listopada 1944 – do dymisji podał się premier Stanisław Mikołajczyk 29 listopada 1944 – szefem rządu został socjalista Tomasz Arciszewski
13 lutego 1945 – rząd polski w Londynie przyjął oświadczenie protestujące przeciw postanowieniom podjętym w sprawie Polski w Jałcie
czerwiec 1945 – władze Rzeczpospolitej na obczyźnie zdecydowały o kontynuowaniu
działalności, biorąc pod uwagę możliwość cofnięcia im uznania przez mocarstwa zachodnie Materiał 1.
Zygmunt Nowakowski, O drugie „Nie”, „Wiadomości Polskie” 1944
(…) Żołnierz nasz, ramię w ramię z armią brytyjską i amerykańską, pójdzie bić się, pójdzie do piekła, jednak musi wiedzieć, o co walczy. Jesteśmy pierwszymi i najwierniejszymi
sprzymierzeńcami Wielkiej Brytanii, ale wierność, choćby najdalej idąca, nie może być
Daliśmy – my biedacy, bardzo wiele do wspólnej puli, daliśmy przede wszystkim kapitał moralny. Dziś, gdy straszliwe niebezpieczeństwo zagraża wolności, demokracji, kulturze zachodniej, my dodajemy jeszcze jedną, olbrzymią wartość: nasze „nie!”
Odpowiadamy tym słowem na wszystkie propozycje i rozkazy, dotyczące całości
Rzeczypospolitej albo związane z suwerennością państwa polskiego; jesteśmy przekonani, że dobrze, po raz drugi w ciągu niespełna pięciu lat, zasłużymy się ludzkości.
Materiał 2.
Premier Tomasz Arciszewski Pytania
Zanalizuj przesłanie apelu Zygmunta Nowakowskiego O drugie „Nie” z 1944 r. Wyjaśnij, co 1.
w tym apelu oznacza drugie „Nie”
Praca domowa
Oceń działalność polityczną Stanisława Mikołajczyka w latach 1943-1944.
1.
Wyjaśnij relacje polskiego rządu w Londynie z aliantami zachodnimi i ze Związkiem 2.
Radzieckim w latach 1943-1945.
Ocenia skuteczność polskiego rządu na wychodźstwie wobec najważniejszych wyzwań 3.
politycznych w latach 1943-1945.
Przygotuj głos w dyskusji/debacie: Rozważ, czy polski rząd na emigracji pod kierownictwem 4.
Stanisława Mikołajczyka sprostał najważniejszym wyzwaniom politycznym w sprawie polskiej w latach 1943-1944.
Emigracja wobec sprawy polskiej 1944-1945 (2)
Materiał 1.
Oświadczenie Rządu polskiego w Londynie w sprawie decyzji podjętych na konferencji w Jałcie, 13 lutego 1945 r.
(…) Przed rozpoczęciem konferencji Rząd Polski wręczył Rządowi Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych memorandum, w którym wyraził nadzieję, że oba te rządy nie podejmą żadnej decyzji w sprawie sprzymierzonego Państwa Polskiego bez uprzedniego zaciągnięcia opinii i bez zgody Polskiego Rządu. Równocześnie Rząd Polski oświadczył, że jest gotów szukać rozwiązania w sprawie sporu zainicjowanego przez Rosję Sowiecką w drodze normalnego postępowania międzynarodowego i z należytym uwzględnieniem praw zainteresowanych stron.
Mimo to, decyzja Konferencji Trzech Mocarstw została przygotowana i powzięta nie tylko bez udziału i bez zgody Rządu Polskiego, lecz również bez jego wiedzy. Metoda przyjęta w sprawie Polski jest zaprzeczeniem podstawowych zasad wiążących Sprzymierzeńców oraz
pogwałceniem litery i ducha Karty Atlantyckiej, jak również praw każdego narodu do obrony jego własnych interesów.
Rząd Polski oświadcza, że decyzja Konferencji trzech Mocarstwa w sprawie Polski nie może być przyjęta przez Rząd Polski i nie może wiązać Polskiego Narodu.
Rząd Polski będzie uważał odcięcie wschodniej połowy terytorium Polski przez narzucenie polsko-sowieckiej granicy wzdłuż tak zwanej linii Curzona, jako piąty rozbiór Polski, dokonany obecnie przez jej Sprzymierzeńców.
Zamiar Trzech Mocarstw utworzenia „Prowizorycznego Rządu Jedności Narodowej” przez rozszerzenie mianowanego przez obcych Komitetu Lubelskiego, osobami niewyraźnie
Jak długo ziemie Polski pozostaną pod wyłączną okupacją wojsk sowieckich, taki rząd nie potrafi zabezpieczyć Narodowi Polskiemu nawet przy obecności brytyjskich i amerykańskich dyplomatów, nieskrępowanego prawa do wolności słowa. (…)
Materiał 2.
Odezwa Rządu Rzeczypospolitej do Narodu Polskiego, 26 czerwca 1945 r.
(...) Prezydent i rząd Rzeczypospolitej są mandatariuszami woli narodu, do chwili
przeprowadzenia w Polsce wolnych i uczciwych wyborów. Koła kierownicze Zachodu zdają się pokładać wielkie nadzieje w ustalonej w Jałcie zapowiedzi przeprowadzenia w Polsce wyborów
„wolnych i nieskrępowanych”. Jest jednak rzeczą jasną, że o wyborach takich mowy być nie może, póki w kraju pozostaje wojsko sowieckie i sowiecka policja polityczna, póki nie ma swobody życia politycznego, wolności prasy i zgromadzeń oraz póki z granic Polski nie będzie zdjęta żelazna kurtyna, oddzielająca ją od reszty świata.
Rząd polski, nawet w chwili cofnięcia mu uznania, nie przestanie być prawowitym rządem.
Wywodzi on bowiem swoje istnienie nie z uznania obcych, lecz z woli swojego narodu oraz z praw Rzeczypospolitej. (…)
Pytania
Przedstaw stanowisko władz Rzeczypospolitej na wychodźstwie wobec ustaleń Wielkiej 1.
Trójki w Jałcie.
Przedstaw stanowisko władz Rzeczypospolitej na wychodźstwie w związku z powstaniem w 2.
Moskwie, w czerwcu 1945 r., Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej mającego uznanie Wielkiej Trójki.
Powstanie Warszawskie (2)
Materiał 1.
Relacja płka Jana Rzepeckiego
Jan Rzepecki (1899 – 1983) płk, historyk, szef Biura Informacji i Propagandy Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej
21 lipca [1944], po naradzie generałów „Bora”, Pełczyńskiego i Okulickiego (odbytej bodaj z inicjatywy tego ostatniego), dowódca AK powziął swoją wstępną decyzję, przekazaną tegoż dnia do Londynu. W skrócie treść jej była następująca:
1.Generał ocenia, że na wschodzie Niemcy ponieśli klęskę rozstrzygającą losy wojny (…) 2. Fakt zamachu na Hitlera, przy ogólnym aktualnym położeniu wojennym Niemiec, może
3. generał melduje, że wydał „rozkaz stanu czujności do powstania z dniem 25 VIII o godz.0.01, nie wstrzymując wykonywania „operacji Burza”.
Była to więc tylko jego decyzja wstępna, wymagająca aprobaty czynnika politycznego. 25 lipca, w Londynie Rada Ministrów uchwaliła upoważnienie Delegata Rządu w Kraju do powzięcia każdej decyzji wynikającej z tempa ofensywy sowieckiej, zaś premier Mikołajczyk, 26 VII, przed swym wyjazdem do Moskwy, polecił ministrowi spraw wewnętrznych nadać do Delegata Rządu depeszę upoważniającą go do ogłoszenia powstania w momencie przezeń wybranym.
O tym, kiedy treść wstępnej decyzji gen. „Bora” została przedstawiona Delegatowi Rządu, świadczy depesza dowódcy Armii Krajowej do Naczelnego Wodza z potwierdzeniem pisemnej oceny położenia w dn.21 VII 44 i wynikających z niej wniosków – przekazanych
Pełnomocnikowi Rządu w dn.22 VII 44. Tu trzeba podkreślić, że ta depesza nie informuje Naczelnego Wodza o powziętej już wstępnej decyzji walk w Warszawie, gdyż nie uzyskała ona jeszcze aprobaty naczelnego czynnika politycznego w kraju – Pełnomocnika Rządu.
Materiał 2.
Rozmowa Jana Nowaka-Jeziorańskiego z gen. Tadeuszem Pełczyńskim, Warszawa, 29 lipca 1944 r.
[Gen. Tadeusz Pełczyński:] Proszę pana, patrzy pan na to wszystko oczyma człowieka świeżo przybyłego z zewnątrz, dobrze zorientowanego w sytuacji politycznej. Czy pan widzi i rozumie sens tego wszystkiego, co my tu robimy?
- Nie znam zupełnie elementów sytuacji wojskowej. Jeżeli jednak „Burza” w Warszawie została pomyślana jako demonstracja polityczno-wojskowa, to nie będzie ona miała żadnego wpływu na politykę sojuszników, a jeśli chodzi o opinię publiczną na zachodzie, będzie to dosłownie burza w szklance wody.(…) Dodałem, że jeśli wybuch walk ujawni całą siłę AK i poparcie, jaki cieszy się ona w społeczeństwie, niewątpliwie ułatwi to Mikołajczykowi rozmowy w Moskwie jego grę polityczną z Anglosasami. Zwłaszcza, jeśli uda się opanować stolicę własnymi siłami. Kończąc tę krótką wymianę zdań Pełczyński powiedział: - Nie mam żadnych złudzeń, co nasz tu czeka po wejściu Rosjan i ujawnieniu się, ale choćby mnie spotkało najgorsze, wolę to aniżeli
zrezygnowanie wszystkiego bez walki. Musimy spełnić nasz obowiązek do końca. (…) Materiał 3.
Decyzja o wybuchu powstania w ocenie gen. Władysława Andersa
Radiogram gen. Władysława Andersa adresowany do Naczelnego Wodza gen.
Kazimierza Sosnkowskiego
3. Przeżywamy całym sercem smutną tragedię stolicy. Nie mając dość słów uznania dla bohaterstwa ukochanych naszych braci, nie możemy jednak zrozumieć, kto i dla jakiego celu, mimo wyraźnego zakazu Pana Generała, wpłynął na tak tragiczną decyzję dowódcy Armii Krajowej. Żołnierze 2 Korpusu są zdumieni i pełni oburzenia obecnym stanowiskiem naszego Rządu za to, że: wobec morderstw i aresztowań dokonywanych przez bolszewików w stosunku do żołnierzy Armii Krajowej oraz administracji krajowej, których pchnęło do współpracy z bolszewikami, Rząd Polski okłamuje opinię świata. Komunikaty Rządu głoszą o współpracy
4. Zamiast krzyczeć na świat cały o zbrodniach bolszewickich, Premier Rządu (…) pomijając godność Narodu, pertraktuje teraz ze zdrajcami Kraju. Niesłychane zakłamanie dla celów nikomu nieznanych, ani dających się niczem wytłumaczyć, przeraża i do głębi oburza nas żołnierzy, a przyjaciołom naszym amerykańskim i brytyjskim wytrąca broń z ręki. (…) Proszę Pana Generała, aby przedstawił mój meldunek Panu Prezydentowi. (…) 9 sierpnia 1944.
Materiał 4.
Historyk Jan Ciechanowski o Powstaniu Warszawskim – motywy decyzji
Przywódcy krajowi, podrywając Warszawę do walki, kierowali się głównie względami
politycznej i ideologicznej natury. Jankowski i Bór-Komorowski postanowili działać, ponieważ sądzili, że opanowanie Warszawy przez AK wzmocni w oczach opinii światowej prawa i roszczenia rządu londyńskiego do reprezentowania i objęcia władzy w Polsce. Armia Krajowa przez opanowanie Warszawy miała przygotować grunt do walnej, ostatecznej rozgrywki ze Stalinem, która miała zdecydować, kto będzie rządził powojenną Polską – obóz londyński czy PPR i zwolennicy. Autorzy powstania działali w przeświadczeniu, iż nadchodzi rozstrzygający moment wojny dla Polski, że stoi ona na historycznym zakręcie i że znowu ważą się jej losy. W Dowództwie AK panowało „jasne i zdecydowane przeświadczenie, że wraz z przelewającym się przez Wisłę frontem sowiecko-niemieckim, odwróci się nad nami karta dziejowa, odwróci się po raz ostatni w ciągu toczącej się wojny”. (…)
Pytania
Wyjaśnij, jaka była sytuacja na frontach II wojny światowej w lipcu 1944 r. i jaki mogła mieć 1.
wpływ na decyzję o wybuchu powstania w Warszawie.
Wyjaśnij, jakie były wewnętrzne (krajowe) uwarunkowania decyzji o wybuchu powstania w 2.
Warszawie – uwzględnij nastroje w Warszawie, powstanie 22 lipca 1944 PKWN, pochód Armii Czerwonej.
Na podstawie zamieszczonych materiałów: relacji płka Jana Rzepeckiego, relacji Jana 3.
Nowaka-Jeziorańskiego i opinii historyka Jana Ciechanowskiego, wskaż, do kogo należała decyzja o wybuchu powstania w Warszawie.
Na podstawie zamieszczonych materiałów: relacji płka Jana Rzepeckiego, relacji Jana 4.
Nowaka-Jeziorańskiego i opinii historyka Jana Ciechanowskiego, przedstaw motywy tej decyzji.
Przedstaw stanowisko i ocenę tej decyzji wyrażoną przez gen. Władysława Andersa.
5.
Praca domowa
Przygotuj własne stanowisko w debacie poświęconej ocenie decyzji o wybuchu Powstania 1.
Warszawskiego.
Odwiedź Muzeum Powstania Warszawskiego i sporządź notatkę z wirtualnej wizyty w tym 2.
muzeum (strona internetowa MPW www.1944.pl)
Sprawdź, czy w podręcznikach szkolnych kraju Twojego zamieszkania/ pobytu są informacje 3.
o Powstaniu Warszawskim.
Wyjaśnij, dlaczego Muzeum Powstania Warszawskiego zostało otwarte dopiero w 2004 r.
4.
Poszukaj pamiątek rodzinnych i środowiskowych – śladów pamięci o Powstaniu 5.
Warszawskim i powstańcach.
Pakt Ribbentrop-Mołotow (Rafał Habielski) ... 1
Pakt Ribbentrop-Mołotow (Rafał Habielski) ... 3
Wrzesień 1939 r. (2) (Rafał Habielski) ... 5
Oświata, kultura i sztuka w podziemiu (Rafał Habielski) ... 7
Katyń i kłamstwo katyńskie (1) (Rafał Habielski) ... 9
Niemcy wobec Żydów; getta (1) (Rafał Habielski) ... 10
Niemcy wobec Żydów; getta (2) (Rafał Habielski) ... 15
Polacy ratujący Żydów (1) (Rafał Habielski) ... 16
Władze Rzeczpospolitej na obczyźnie. Polityka gen. Władysława Sikorskiego ... 17
(1) (Rafał Habielski) Władze Rzeczpospolitej na obczyźnie. Polityka gen. Władysława Sikorskiego ... 20
(2) (Rafał Habielski) Konspiracja wojskowa i polityczna (1) (Rafał Habielski) ... 23
Polskie Państwo Podziemne (1) (Rafał Habielski) ... 24
Katastrofa na Gibraltarze. Polityka rządu na obczyźnie w latach 1943-1945 ... 26
(1) (Rafał Habielski) Katastrofa na Gibraltarze. Polityka rządu na obczyźnie w latach 1943-1945 ... 27
(2) (Rafał Habielski) Emigracja wobec sprawy polskiej 1944-1945 (1) (Rafał Habielski) ... 28
Emigracja wobec sprawy polskiej 1944-1945 (2) (Rafał Habielski) ... 30
Powstanie Warszawskie (2) (Rafał Habielski) ... 31
