Jacek Stożek
Uprawnienia przełożonych
Generalnych Instytutów zakonnych
nadane przez Stolicę Apostolską w
1964 i 1966 r.
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 11/1-2, 81-107
Prawo k anoniczne
U (1968) n r 1—2
O. JACEK STOŻEK O. CIST.
UPRAWNIENIA PRZEŁOŻONYCH GENERALNYCH INSTYTUTÓW ZAKONNYCH NADANE PRZEZ STOLICĘ APOSTOLSKĄ
W 1964 I 1966 R.
T r e ś ć : W stęp, I. U p ra w n ie n ia przełożonych gen. zakonów k le ryckich na p raw ie p ap iesk im i o patów prezesów k o n g reg a cji m niszych,
1. Charakter, podm iot i tłu m ac ze n ie u p raw n ie ń , 2. O poszczególnych
uprawnieniach, II. U p ra w n ie n ia przełożonych g en e ra ln y c h in sty tu tó w zakonnych nie k le ry c k ic h m ęskich i żeńskich, 1. P odm iot u p raw n ie ń , 2. Poszczególne u p ra w n ie n ia .
WSTĘP
Na zakończenie dru g iej sesji S oboru W a tykańskiego II dnia 30. X I. 1963 r. papież P aw eł VI n a d a ł biskupom now e u p ra w n ie n ia i p rz y wileje. Ja k stw ie rd z a się w tekście dokum entu, a k t b y ł d any „m otu proprio” przez pap ieża ale i n a prośbę biskupów . T oteż i przełożeni zakonów skierow ali p ro śb ę do S tolicy A postolskiej o udzielenie im no wych upraw nień dla u sp ra w n ie n ia w ew n ętrz n y ch rządów w zakonach. Bowiem częsty obow iązek odnoszenia się do Stolicy A postolskiej s ta nowił dużą uciążliw ość, n ie rz ad k o też, zw łaszcza odnośnie piln y ch w y padków lub gdy chodziło o odległy k ra j, odpow iedź b y ła spóźniona.
W odpowiedzi n a p ro śb ę przełożonych, w dniu 6. X I. 1964 P apież wydał resk ry p t o p ublikow any przez S e k re ta ria t S tan u . A k t te n udziela najwyższym przełożonym zakonów i zgrom adzeń k le ry c k ich n a p raw ie papieskim, oraz opatom prezesom k o n g reg a cji m niszych, określonych stałych upraw nień, delegow anych im przez Stolicę A postolską. T ek st R eskryptu rozdano O jcom w A uli Soborow ej 20. X I. 1964. N astęp n ie wydano now y te k st p o praw iony, n a k tó ry m o piera się n in ie jsz e o p ra -6 — P ra w o K a n o n ic z n e
82 O. Ja c e k Stożek [2]
cow anie ·. Za g ran ic ą do k u m en t te n m a ju ż sw oje m o n ograficzne o p ra cow ania 2.
O sta łe u p ra w n ie n ia poprosili rów nież S tolicę Ś w iętą przełożeni in sty tu tó w zak o n n y ch n ie k le ry c k ich m ęskich i żeńskich. Po rozw aże n iu sp ra w y K o n g re g ac ja dla S p ra w Z akonnych w d n iu 31. V. 1966 r. w y d ala d e k re t p rz y z n a ją c y w y m ienionym przełożonym n ie k tó re stale u p ra w n ie n ia ja k w re sk ry p c ie p ap iesk im z 1964 r., te m ianow icie k tó r e nie w iążą się z c h a ra k te re m k a p łań sk im przełożonych.
O becnie, k ie d y u k a z u ją się coraz to now e d okum enty S tolicy A po stolskiej, dotyczące zm ian w p ra w ie kan o n iczn y m w edług uch w ał So b o ru W a tykańskiego II je st rzeczą słuszną, aby te zm iany uw zględniać w n au ce p ra w a kanonicznego w Polsce. Tym też uzasadnia się n in ie j sze opracow anie.
I. UPRAWNIENIA PRZEŁOŻONYCH GENERALNYCH ZAKONÖW
KLERYCKICH I OPATÖW PREZESÓW KONGREGACJI MNISZYCH
1. C harakter, tłu m a c zen ie i p odm iot u p ra w n ień
S tałe u p raw n ie n ie (facu ltas h a b itu a lis) w znaczeniu p ra w n y m jest to w ład za d an a w sposób ogólny, w zakresie w ielu w ypadków , przez upraw nioriego przełożonego in n e j osobie, do w ażnego i godziw ego w y k o n y w an ia czynności p ra w n e j w zak resie w ew n ętrz n y m czy z e w n ętrz nym . U p ra w n ie n ia sta łe dzieli się n a ju ry sd y k c y jn e (dotyczące w ładzy rządzenia) i n ie ju ry sd y k c y jn e , np. pozw olenie n a le k tu rę k siążek z a k a zanych, n a b in a cję Mszy św. C h a ra k te r sta ły c h u p raw n ie ń ok reśla się ja k o p rzy w ile j obok p ra w a (p ra e te r le g e m )3.
P rz y z n a n e u p ra w n ie n ia są to sta łe upow ażn ien ia A postolskie, udzie lił ich bow iem sam P apież, są u p raw n ie n iam i delegow anym i, n ie są bow iem p rzy z n an e n a m ocy sam ego p raw a, ale sp e cja ln y m ak tem p r a w odaw cy. Są to u p ra w n ie n ia sta łe , są bow iem dane nie d la k ilk u ty lko w ypad k ó w i n a czas nieokreślony, p raw d o p o d o b n ie do czasu p rz e p ro w ad zen ia re fo rm y K odeksu. N iek tó re z n ich są ju ry sd y k c y jn e ja k te, k tó re d ają w ładzę dysp en so w an ia od p raw a, in n e n ie ju ry sd y k c y jn e gdy u d ziela ją je d y n ie pew n ej łaski.
R e sk ry p t te n nie ogranicza w ładzy p o siad an ej z p ra w a pow szech nego, an i je j nie zaw iesza. Z atem u p ra w n ie n ia te łączą się z innym i
1 T ek st R e sk ry p tu w y d ru k o w a n o osobno, w A cta A postolicae Sedis nie został zam ieszczony.
2 В u i j s L., F acultates R eligiosorum (concessae R escripto P o n tifi cio diei 6. X I. 1964), R om ae 1965.
[3] U p ra w n ie n ia P rzełożonych Gen. 83 k tóre przełożeni zak o n n i ju ż p osiadali. W iele spośród danych w r e skrypcie u p raw n ie ń , zw łaszcza te k tó re dotyczą d y sp en so w an ia od p r a wa pow szechnego, są id en ty czn e z u p ra w n ie n ia m i d anym i biskupom ordynariuszom w m o tu p ro p rio „ P a s to ra le M u n u s” 4. In n e zaś, zw łasz cza te, k tó re dotyczą dysp en so w an ia od p rzepisów k arn o śc i zakonnej są nowe i to głów nie w o d n iesien iu do zakonów nie w y jęty ch , bow iem zakony w y ję te p o sia d ały ju ż u p rze d n io liczne u p ra w n ie n ia n a po d staw ie p rzyw ilejów .
O dnośnie i n t e r p r e t a c j i , n ależy zauw ażyć, że sta łe u p ra w n ie nia jako zw yczaje obok p ra w a p o d le g ają w y k ła d n i o znaczeniu sz e r szym ale nie ro zsz erza jąc y m (kan. 66 § I, 67). N adto w m yśl k. 66 § 3 upraw nienie sta łe z a w iera w sobie rów n ież inne u p raw n ie n ie, k tó re jest niezbędne do k o rz y sta n ia z o trzym anego u p raw n ie n ia. U p ra w n ie nia n ależy uw ażać za p rzy w ile je rzeczow e, za te m udzielone są p rz e łożonym nie ja k o o k reślo n y m osobom, k tó re a k tu a ln ie pełnią urząd, ale są bezpośrednio złączone z urzędem a p o średnio z osobą k tó ra go s p r a wuje. U p ra w n ie n ia sta łe p rzy z n an e o rdynariuszow i, w edług kan. 66 § 2 p rz y słu g u ją rów n ież w ik ariu sz o w i g en e raln e m u . Z asa d a ta w r e skrypcie sto s u je się w te n sposób, że u p ra w n ie n ia p rzy słu g u jąc e p rze-, łożonem u g e n e ra ln e m u p o sia d a rów n ież zak o n n ik k tó ry za stę p u je przełożonego gen eraln eg o , g d y te n je s t przeszkodzony w w y k o n y w an iu urzędu, nie p rz y słu g u ją n ato m ia st n a m ocy p ra w a sta łe m u w ik ariu sz o wi g en e ra ln e m u przełożonego, o czym niżej. P o n ad to w edług kan. 67 w zestaw ien iu z kan. 50 sta łe u p ra w n ie n ia w w y p ad k u w ątp liw y m n a leży tłu m aczy ć szeroko. A w ięc u p ra w n ie n ie n ad a n e zakonnikom w w y padku w ątp liw y m m ożna stosow ać i do now icjuszy, k tó rzy są zakon nikam i la to sensu. A le ty lk o w ątp liw o ść u zasad n ia szeroką w ykład n ię, jeśli zatem nie m a w ątp liw o ści obow iązuje tłu m aczen ie ad litte ra m . Rozróżnić też należy że sam o u p ra w n ie n ie d ając e w ładzę dysp en so w a nia nie je st d y sp e n są ale przy w ilejem . P od leg a zatem szerokiej in te r pretacji, sam o n a to m ia st dyspensow anie, poniew aż je st ograniczone do
określonych w y p ad k ó w , podlega ścisłej in te r p re ta c ji (k. 85).
W szystkie udzielone u p ra w n ie n ia dotyczą p rzep isó w p ra w a po- szechnego. N ie było bow iem zam iarem u staw odaw cy zm ieniać k o n sty tucje poszczególnych zakonów , czy też udzielać przełożonym w ład zy dyspensow ania od nich, ch y b a że w y ra źn ie je st o ty m m ow a w tek ście reskryptu.
N ależy je d n a k nadm ien ić, że w k o n sty tu c ja c h zak o n n y ch je st w iele przepisów nie n ależący ch ściśle do p ra w a p a rty k u la rn e g o danego za konu, ale raczej do ogólnego p ra w a zakonnego. T ak n a p rz y k ła d k. 542 tra k tu ją c y o w a ru n k a c h w ażnego p rzy ję cia do n o w icjatu w y stę p u je
84 O. Ja c e k Stożek [4]
w dosłow nym b rzm ien iu w k o n sty tu cja ch , ale nie je st to p raw o ściśle p a r ty k u la r n e i przełożony g e n e ra ln y m oże w p ew n y m zakresie od nie go dyspensow ać n a m ocy upow ażn ien ia p rzyznanego re sk ry p te m .
O s o b a m i k tó ry m r e s k ry p t u dziela sta ły c h u p ra w n ie ń są: a) Prze łożeni g e n e ra ln i zakonów k le ry c k ich n a p ra w ie p ap iesk im oraz opaci prezesi k o n g reg a cji m niszych. P rzełożonym g en e ra ln y m zakonu jest w g kan. 502 ten, k tó ry n a pod staw ie k o n sty tu c ji posiad a i w ykonuje w ładzę n a d w szy stk im i p ro w in cja m i, dom am i zakonnym i i zakonnika mi. P rzełożony g e n e ra ln y może być i w ted y , gdy zakon nie sk ła d a się z p ro w in cji, ja k np. opat p ry m a s ben ed y k ty n ó w , opat g en e raln y zako n u cystersów . P rzez o k reślen ie zakon (religio) należy rozum ieć zgodnie z k an . 488 zarów no zakon w ścisłym znaczeniu to znaczy ze ślubami uro czy sty m i ja k i zgrom adzenie zakonne o ślubach pro sty ch . N a prawie p ap iesk im je st k aż d y zakon czy zgrom adzenie k tó re zostało zatw ierdzo ne przez S tolicę A postolską, bądź też otrzym ało od S tolicy Apostol skiej tzw. d e k re t pochw alny. O k reślen ie zakon k le ry c k i, oznacza zakon, w k tó ry m w iększość członków sta n o w ią k ap łan i. W w y p ad k u dwóch ro d za jó w zakonników tj. k a p łan ó w i la ik ó w zakon uw aża się za kle ry c k i jeżeli b ra c ia laicy, choćby sta n o w ili w iększość, są w pełn i podpo rz ą d k o w a n i w ładzy k a p łan ó w 5.
R e sk ry p t nie dotyczy zatem przełożonych g en e ra ln y c h zakonów la ick ich rów nież w y jęty ch , an i też przełożonych g en e ra ln y c h zgroma
dzeń zakonnych n a p raw ie diecezjalnym .
b) O paci p rezesi k o n g reg a cji m niszych: K o n g re g ac ja m onastyczna je s t to połączenie k ilk u sam o istn y ch k laszto ró w pod w ład zą jednego przełożonego. In s ty tu c ja k o n g reg a cji m onastycznej m a zastosowanie w zakonach b en e d y k ty ń sk im , cysterskim , częściow o u kam edułów , zaś poza zakonam i m niszym i u k an o n ik ó w re g u la rn y c h reg u ły św. Augu styna, gdzie n a czele k o n g reg a cji stoi op at zw any prep o zy tem gene raln y m .
c) P rzełożeni g e n e ra ln i stow arzyszeń k le ry c k ich , m ając y ch życie w spólne, n a p raw ie p apieskim , ale bez ślubów publicznych. Są to sto w arzy szen ia, o k tó ry c h tr a k tu je p ra w o w kan . 672—681. Większość z n ich są to sto w arzy szen ia k le ry c k ie n a p ra w ie p a p ie s k im 6.
d) P rzeło żen i g e n e ra ln i in sty tu tó w k le ry c k ich n a p ra w ie papieskim. T e są nieliczne. R e sk ry p t p rzy z n a je im sta łe u p ra w n ie n ia ale z pew n y m ograniczeniem , w zależności czy duchow ni należący do nich są in k a rd y n o w a n i do diecezji czy te ż nie.
s V e r m e e r s c h — C r e u s e n, E p ito m e ju ris canonici, ed. 8, M echliniae 1963, t. I, η. 590.
[5] U p ra w n ie n ia P rzeło żo n y ch G en. 85
e) W szystkie osoby, k tó re w w y p a d k u gdy n ie m a przełożonego ge neralnego czy o p ata prezesa, tym czasow o z a stę p u ją ich w rząd zen iu zakonem w edług k o n sty tu c ji, a w ięc np. w ik a riu sz e g en eraln i.
P oniew aż u p ra w n ie n ia d an e są dla d obra zakonu, dlatego jeśli zaistnieją w a ru n k i, p rzełożeni p o w in n i k o rzy sta ć z n a d a n y c h u p ra w nień. Pod ty m je d n a k w a ru n k ie m że w o kreślonych w y p ad k a ch m a ją zasięgać zdania sw ojej R ady.
S u b d e l e g o w a n i e u p r a w n i e ń : T y tu ł re s k ry p tu stw ierd za, że upow ażnienia są d elegow ane p rze z S tolicę A postolską. N iezależnie zatem od kan . 199 § 2, k tó ry m ów i o m ożliw ości subdeleg o w an ia tego rodzaju u p raw n ie ń , sa m u sta w o d aw ca w resk ry p cie o rze k a w y ra źn ie które u p ra w n ie n ia m ogą być subdelegow ane. P ozostałe zatem nie po d legają subdelegacji. J e ś li chodzi o ogólną subdeleg ację to r e s k ry p t postanowią, że jeżeli p rzełożony g e n e ra ln y czy opat prezes je s t p rzesz- kodzony w w y k o n y w a n iu sw ego urzędu, w ów czas m oże w szystkie upraw nienia z re s k r y p tu subdelegow ać całkow icie lu b częściow o in n e mu zakonnikow i k tó ry go zastęp u je. T en z kolei m oże osobiście k o rzy stać z u p raw n ie ń lu b w poszczególnych w y p ad k a ch znow u je su b d e le gować. O gólna su b d e le g a c ja m oże zatem m ieć m iejsce jed y n ie w w y padku, gdy przeło żo n y g e n e ra ln y je st przeszkodzony ja k np. w w y padku ciężkiej choroby, d łu g o trw ałej i d alek ie j p o d ró ż y 7.
S ubdelegacja w w y p a d k a c h w yliczonych w re sk ry p c ie dotyczy w y ż szych przełożonych w ed łu g kan. 488,8 i ich zastępców , k tó ry c h należy określać w edług k o n sty tu c ji. P rzełożony g en e raln y może subdelegow ać określone u p ra w n ie n ia w yższym przełożonym w sposób ogólny aż do odwołania i w te d y przech o d zą one rów nież n a n astęp c ó w w ic h u rz ę dzie. Podobnie ja k p rz y sub d eleg o w an iu przez przełożonego gen eraln eg o reskrypt w y m ag a zgody ra d y g en e ra ln e j, ta k i p rzy k o rz3'sta n iu z upraw nień przez w yższych przełożonych w y m ag a n a je s t w o k reślo nych w y p ad k a ch zgoda R ad y p ro w in c ja ln e j. W k la szto rz e zaś sam o istnym gdzie je st p rzełożony w yższy, R ada k la sz to rn a oraz k a p itu ła konw entu, w y sta rc zy zgoda R ad y gdyż re s k ry p t n ie używ a słow a k a p i tuła ty lko rad a.
P o d m i o t e m b i e r n y m u p r a w n i e ń są pod w ład n i przełożo nego gen., czy o p a ta prezesa. Są nim i w szyscy zakonnicy w łasnego za konu, a w ięc p ro fe si o ślu b a ch w ieczystych i czasow ych oraz n o w ic ju sze. W ynika to z te k stu lu b k o n te k stu re sk ry p tu . W dw óch w ypadkalch dyspensow anie m oże dotyczyć nie poddanych, na p rz y k ła d p rzy do puszczeniu do n o w icjatu . P o d w ła d n i opata p rezesa są w szyscy profesi i now icjusze k la szto ró w p rzy n a leż n y ch do k ongregacji. Na pod staw ie
86 O. Ja ce k Stożek [6]
кап. 613 § 2 w y d aje się słu szn y m tw ierd zen ie, że przełożony generalny m oże rów nież k o rzy sta ć z u p ra w n ie ń w o dniesieniu do m niszek i sióstr zakonu podległego ju ry sd y k c ji w yższych przełożonych m ęskiego zakonu.
2. P oszczególne stale u p ra w n ien ia
I. O d p r a w i a n i e M s z y ś w. i u d z i e l a n i e K o m u n i i św. o k a ż d e j p o r z e d n i a
P rzełożony g e n e r a ln y 8 może zezwolić sw oim k ap łan o m , dla dobra zakonników , dla słusznej p rzyczyny na o d p raw ia n ie M szy św. i udzie la n ie K om unii św. w sw oich dom ach o każdej godzinie dnia, z zacho w an iem in n y c h p rzepisów ja k rów nież z zachow aniem p ra w ordyna riu sz a m iejsca odnośnie M szy św. celeb ro w an ej dla poży tk u wiernych. U p ra w n ien ie to m oże subdelegow ać in n y m przełożonym w yższym swo jego zakonu.
W edług kan . 32 § 1 przez dzień praw o rozum ie 24 godzin ciągłych liczonych od północy. Z atem n a pod staw ie pow yższego upraw nienia Mszę św. m ożna o d p raw ia ć o każdej godzinie dnia i nocy. D obrem za k o n n ik ó w m oże być p o ży tek sam ego ce le b ra n sa np. pow ód podróży, pracy , choroby, kied y k a p ła n n ie m oże od p raw iać w godzinach przed południow ych. Bądź też dobro innych zakonników np. b ra c i laików, k tó rz y z pow odów ja k w yżej, n ie m ogą uczestniczyć w e M szy św. w go dzinach po ran n y ch . S łuszną przyczyną je st tu w łaśn ie dobro duchowe zakonników . O kreślenie w e w łasn y ch dom ach, o b ejm u je rów nież domy gdzie zakonnicy spęd zają w ak a cje , chociaż to nie są dom y zakonne ka nonicznie erygow ane, ja k rów n ież kościoły i o ra to ria przyłączone do dom u zakonnego, oraz kościoły m niszek podległe przełożonem u. Jeśli zaś M sza św. m a być o d p ra w ia n a dla p o ży tk u w ie rn y c h nie należących w żaden sposób do społeczności zakonnej, to sp ra w a należy do ordy n a riu sz a m iejsca. Nie stoi zaś n a przeszkodzie, by w e M szy św. odpra w ian ej d la osób zakonnych uczestniczyli in n i w ie rn i jeżeli to nie jest n a stałe. K ap ła n ce le b ru ją c y m oże te ż o k aż d ej porze udzielać Komu nii św. Na m ocy tego u p ra w n ie n ia m ożna też poza czasem zwyczajnym zanosić K om unię św. chorym w dom u zakonnym .
K ap ła n zakonny m oże też o trzym ać zezw olenie n a odpraw ianie M szy św. poza czasem zw yczajnym od o rd y n a riu sz a m iejsca n a jego te ry to riu m , ta k w kościele zakonnym ja k i w innych, z ty m że gdy
8 O kreślenie „P rzełożony g e n e ra ln y ” obejm u je rów nież O patów pre zesów k o n g reg a cji m niszych.
[7] U p ra w n ie n ia P rzełożonych Gen. 87 chodzi o kościół zakonny, to k o rzy sta n ie z pow yższego pozw olenia o k re śla bezpośrednio przełożony.
W w y p ad k u su b d e leg a cji przełożony w yższy m oże udzielić takiego upraw nienia nie ty lk o w poszczególnym w y p ad k u a le n a stałe, dopóki zachodzi słu szn a p rzyczyna. Pozw olenie m oże być in d y w id u a ln e albo ogólne dla w szy stk ich k a p ła n ó w dom u zakonnego.
2. P o z w o l e n i e n a M s z e ś w. w o t y w n e d l a k a p ł a n ó w s ł a b e g o w z r o k u l u b c i e r p i ą c y c h n a i n n ą c h o r o b ę
Przełożony g e n e ra ln y może udzielić pozw olenia sw oim k ap łan o m cierpiącym n a słabość w zro k u , lu b d o tk n ię ty c h in n ą chorobą n a o d praw ianie codziennie M szy św. w o ty w n ej o M atce N ajśw iętszej, albo Mszy za zm arły ch , w asyście jeśli p o trzeb a innego k a p ła n a lu b dia kona, z zachow aniem p rzep isó w litu rg iczn y c h i nak azó w w y d an y ch w tym p rzedm iocie p rzez S tolicę A postolską.
W edług now ego K od ek su R u b ry k n. 274 Mszę św. należy o d p ra wiać stosow nie do k a le n d a rz a kościoła lu b k ap licy m ie jsc a celebry. Zm iana fo rm u la rz a sam a ze siebie je st o b w aro w an a zdaniem au to ró w sankcją g rzech u lekkiego. Z atem dla k aż d ej słusznej p rzyczyny w olno w pojedynczym w y p a d k u zm ienić fo rm u la rz Mszy, np. d la chw ilow ej choroby oczu, b r a k u o k u la ró w itp. Jeżeli n a to m ia st przeszkoda m a trw ać dłużej, w te d y p o trz e b n e je st pozw olenie. U p ra w n ien ie dotyczy kapłanów , k tó rz y z pow o d u słabego w zro k u nie m ogą, albo z w ielkim trudem , o d p raw ia ć M szę św. codziennie w edług k a le n d a rz a i ogólnych rubryk. S łow a „albo cierp iący m n a in n ą chorobę” są w y rażen iem ogól nym, dopuszczają za te m szerokie tłum aczenie. P ozw olenie m oże być dane k ap łan o w i c h o re m u nerw ow o, m a jąc em u w ad ę w ym ow y, jed n y m słowem k ażdem u, dla k tó reg o czytanie n a k ażdy dzień in n e j Mszy stanow i nie zw y czajn ą tru d n o ść . O ty m ja k a m a być zastosow ana w o- tyw a o M atce Bożej i k ie d y m ożna o d p raw ia ć M szę w edług fo rm u la rz a za zm arłych, m ów i In s tr u k c ja K ong reg acji O brzędów z 15. IV. 1961 r . 9.
Obecność in n e g o k a p ła n a , diakona, lu b innego duchow nego czy b rata la ik a je s t w te d y konieczna, jeżeli k ap ła n ch o ry sam nie może należycie i bezpiecznie celebrow ać. C horoba je st też p rzyczyną do koncelebrow ania M szy przez k a p ła n a chorego ze zdrow ym , na co m oże pozwolić o rd y n a riu sz m iejscow y, po o statecznym w y d an iu ry tu a łu koncelebry. U p ra w n ie n ie to m oże k a p ła n zakonny otrzym ać rów nież od o rd y n ariu sz a m iejsca, i k o rzy sta ć z niego w szędzie. P rzełożony
88 O. Ja c e k Stożek [8]
G en e ra ln y nie m oże pow yższego u p ra w n ie n ia subdelegow ać Wyższym Przełożonym .
3. P o z w o l e n i e n a M s z e w o t y w n e d l a k a p ł a n ó w n i e w i d o m y c h
T akiego sam ego pozw olenia m oże udzielić przełożony generalny k ap łan o m sw oim zu p e łn ie niew idom ym , by le by p rzy odpraw ianiu M szy b y ł obecny in n y k a p ła n lu b diakon.
J e s t to u zu p e łn ie n ie poprzedniego u p raw n ie n ia. A systow anie in nego kap łan a, lu b d ia k o n a je st tu je d n a k w y m ag an e sub g ra v i (Instr. K ongr. O brzędów , 15. IV. 1961, 1, 3). W edług cy to w an ej In s tru k c ji ka p ła n słabo w idzący i k o rz y sta ją c y z u p ra w n ie n ia n a Msze wotywne, jeżeli zu pełnie s tra c i w zrok w in ie n uzyskać now e pozw olenie.
4. O d p r a w i a n i e M s z y ś w. p o z a m i e j s c e m ś w i ę t y m P rzełożony g e n e ra ln y m oże udzielić pozw olenia sw oim kapłanom n a o d p raw ia n ie M szy św. w dom u zakonnym poza m iejscem świętym, ale w m iejscu godnym i n ależy ty m , w y jąw sz y syp ialn ię, n a portatylu, albo je śli chodzi o O b rząd ek W schodni n a an tim en sio n . Pozwolenia tego może udzielić w p ojedynczych w y p ad k a ch — p e r m odum actus, i dla słusznej przyczyny, je śli zaś chodzi o sta łe celeb ro w an ie w ten sposób, to w y m ag a n a je st pow ażniejsza przyczyna.
U p ra w n ien ie to sta n o w i rozszerzenie u p ra w n ie n ia przyznanego w yższym przełożonym w kan. 822 § 4. O kreślenie „w dom u zakon n y m ” dopuszcza szero k ą w y k ład n ię. O b ejm u je zatem dom nie erygo w an y k an o n iczn ie gdzie m ie sz k ają zakonnicy, dom w przy leg ły m ogro dzie k laszto rn y m , ja k rów n ież dom zakonnic podległy przełożonemu. M iejsce to m oże być k ap licą p ry w a tn ą , albo m iejsce św ieckie, byle by było godne i n ależy te, a w ięc czyste i n ie u ży w an e do m n ie j god n ych rzeczy, ja k n a p rz y k ła d m iejsce gdzie w szyscy przechodzą, albo n ie n a d a ją c e się do in n y c h celów. Nie w sy pialni. W edług In str. Kongr. S akr. z 1949 r. sy p ia ln ia je s t to m ie jsc e gdzie zw y k le k to ś sypia. M sza św. m a być o d p raw ia n a n a p o rta ty lu konsek ro w an y m . Przyto czona I n s tr u k c ja K ongr. S ak ram . czyni za strze że n ia aby w prośbie o p rzy w ile j p o rta ty lu k iero w ać się p raw d ziw ą koniecznością i pożyt kiem oraz w ylicza przy k ład o w o przy czy n y ta k ie ja k : te re n y misyjne, ro zproszenie w iern y c h w m iejscach gdzie b ra k kościołów , a lb o są oddalone, w ielk i n ap ły w w iern y c h , k tó ry c h kościół n ie m ieści, grupy m łodzieży o d b y w ające podróże, p rze b y w a jąc e n a polach i w górach gdzie nie m a m iejsc pośw ięconych. P o n ad to o rd y n ariu sz e miejscowi m ogą d la słusznej i w ażnej p rzyczyny w o b rębie w łasn ej diecezji
[9] U p ra w n ie n ia P rzełożonych Gen. 89
udzielać pozw olenia k ap łan o m , k tó rzy ju ż m a ją p rzy w ile j p o rta ty lu , by zam iast niego użyli an tim e n sio n g rek o -k ato lik ó w , lu b an tim e n sio n łaciński — lin te u m b en e d ic tu m , to je st p o rta ty l p łócienny pośw ięcony przez biskupa. J e s t to tk a n in a z p łó tn a lnianego, czy innego u ży w a nego na k o rp o ra ły te j sam ej w ielkości co k o rp o ra ł. W p raw y m ro g u płótna m a ją być zeszyte w m ały m w oreczku a u ten ty c zn ie stw ie rd z o n e przez b isk u p a re lik w ie św. dw óch M ęczenników . Z zachow aniem je d nak innych p rze p isó w r u b ry k zw łaszcza co do o brusów i k o rp o ra łu . W w y p ad k a ch ty c h w y m ag a się je d n a k słusznej i w ażnej przyczyny, a więc w ted y gd y zachodzi w ielk a niedogodność by był zw ykły p o r
tatyl, np. w m ie jsc u gdzie nie m a żadnej kaplicy i rzadko ty lk o odpraw ia się M szę św. P rz eło ż en i zak o n n i n a m ocy re s k r y p tu nie m ają w ład z y u d z ie la n ia pozw olenia do o d p raw ia n ia M szy św. n a p o r- ta ty lu płóciennym . S łu szn ą p rzyczyną do udzielen ia pozw olenia na Mszę poza m iejscem św ię ty m m oże być dobro zakonnika, np. choroba k tó ra nie p o zw a la m u celeb ro w ać lu b uczestniczyć n a M szy św. w o ra torium , ja k i dobro zgro m ad zen ia np. re m o n t kaplicy, zbytnie zimno. W ażniejszej p rzy c zy n y w y m ag a się gdy chodzi o sta łe o d p ra w ia n ie poza m iejscem św iętym . Istn ie je ona zapew ne w ted y gdy zakonnicy nie m ogliby in aczej uczestniczyć we Mszy.
P rz y ce le b ro w a n iu M szy św. pod gołym niebem , należy p o n ad to zachować p rz e p isy In s tr u k c ji K ongr. S akram . z 26. III. 1929 10. M iędzy innym i I n s tr u k c ja m ów i o n ależ y tej obudow ie i osłonięciu o łta rz a po towego. U p ra w n ie n ie do o d p ra w ia n ia M szy św. poza m iejscem św ię tym p rzeło żo n y g e n e ra ln y m oże za zgodą R ady subdelegow ać p rz e łożonym w yższym . P o zw o len ia na o d p raw ia n ie M szy św. n a m orzu czy rze k ach m oże udzielić o rd y n ariu sz m iejsca, dla słusznej przy czy ny, a w ięc ró w n ież d la sam ej pobożności, jeślib y inaczej k a p ła n nie mógł celebrow ać. P rz y zachow aniu należytego bezpieczeństw a. A w ięc podczas sp o k o ju w ody, by n ie było niebezpieczeństw a w y lan ia N a j
św iętszych P o stac i, ce le b ra n s by był w olny od choroby m orskiej. M iejscem m oże być n a w e t w łasne pom ieszczenie n a okręcie.
5. O d p r a w i a n i e M s z y ś w. w p o s t a w i e s i e d z ą c e j P rzełożony g e n e ra ln y m oże udzielać zezw olenia k ap łan o m p o d w ład nym lu b ch o ry m podeszłym w iekiem , ab y jeśli nie m ogą stać, o d p ra w iali Mszę św. siedząc, z zachow aniem przepisów liturgicznych.
S am zatem pod eszły w iek nie w yd aje się d ostateczną przyczyną, ale w p o łą cz en iu ze znaczną słabością fizyczną, ta k że zachow anie
90 O. Ja ce k S tożek [10]
p o sta w y sto jąc ej sp ra w ia n ie m ałą tru d n o ść. P ozw olenie ta k ie dy sp en su je celeb ru jąceg o od r u b ry k , k tó ry c h siedząco nie m ożna zachow ać ja k k lę k an ie , z w rac an ie się do w iern y c h itp. In n e p rzepisy m a ją być zachow ane, a w ięc odpow iedni ołtarz, m in is tra n t itd.
U p ra w n ie n ia tego przełożony g e n e ra ln y nie może subdelegow ać, ale sam m oże udzielać tak ieg o pozw olenia n a stale, dopóki trw a p rzyczyna.
6. U d z i e l a n i e d y s p e n s y o d w y m a g a n e g o w i e k u d o w y ż s z y c h ś w i ę c e ń
Z a zgodą R ady przełożony g e n e ra ln y m a w ładzę dyspensow ania sw oich p o d w ład n y ch m a jąc y ch p rz y ją ć w yższe św ięcenia od b ra k u w ieku n ie w ięcej ja k p ełn y ch 6 m iesięcy.
Z atem na pod staw ie te j dysp en sy su b d ia k o n a t m oże być udzielony n a 6 m iesięcy p rzed ukończeniem 21 ro k u życia, d ia k o n a t 6 mies. p rze d 22 r. a p re s b ite ra t przed 24 r. P rzełożony gen. nie m oże je d n a k n a m ocy tego u p ra w n ie n ia dysponow ać od ukończenia w y m ag an y ch stu d ió w ja k rów n ież od za chow ania in te rstic jó w . Z akony ścisłe m a ją p rzy w ile j u d zielan ia św ięceń bez za chow ania in te rstic jó w i poza cza sem św ięceń n . J e d n a k ż e In s tru k c ja K om isji L itu rg ii św., n. 136, w zy w a n a d a l do zachow ania in te rstic jó w i zaleca aby k le ry c y często p e ł n ili czynności litu rg iczn e w łaściw e ich św ięceniom , to je st diakona, su b d iak o n a, ak o lity , le k to ra a ponad to k o m e n ta to ra i k an to ra .
R e sk ry p t nie m ów i o przyczynie dyspensy. N ależy ją zatem b rać w ed łu g n o rm ogólnych z kan . 84 § 1. Nie m n iej I n s tru k c ja K ongr. Zak. d a n a przełożonym gen. 2. II. 196! stw ierd za, że co się tyczy w ieku to przełożeni niech b io rą pod uw agę raczej o d k ła d an ie niż p rz y sp ie szanie św ięceń 12.
7. D y s p e n s o w a n i e o d n i e k t ó r y c h p r z e s z k ó d d o ś w i ę c e ń
Z a zgodą R ady przełożony g e n e ra ln y m oże dyspensow ać sw oich p o d w ład n y c h m ianow icie synów rodziców ak a to lik ó w od przeszkody do św ięceń, dopóki rodzice p o zo stają ak ato lik am i. R ów nież m ogą dys p ensow ać od przeszkody p rzy ję cia do zakonu tych, k tó rzy p rz y n a le żeli do ak atolickiego w yzn an ia, ja k rów n ież m ogą dyspensow ać od przeszkody n iep raw id ło w eg o pochodzenia, chociażby k a n d y d a t p rz e znaczony był do k a p ła ń stw a , z w y ją tk ie m pochodzenia cudzołożnego
11 В u i j s, dz. cyt., s. 53. 12 T am że, s. 54.
[11] U p ra w n ie n ia P rzeło żo n y ch Gen. 91
lub św iętokradczego. Jeżeli w ty m przedm iocie w y n ik n ą łb y spór m ię dzy b isk u p em i przełożonym gen. p rze w a ża z d a n ie B iskupa.
Są tu z a w a rte 3 u p ra w n ie n ia do u d zielan ia dyspensy: od p rz e pisów kan . 987,1, 542,1, i 542,2 łącznie z 984,1.
a) D yspensow anie od przeszk o d y pochodzenia z a k a to lick ic h ro dziców ro zu m ie się ró w n ież w y p ad e k gd y je d n o z rodziców je s t a k a tolikiem i m ałżeństw o zostało za w a rte ja k o m ieszan e za dyspensą. O kreślenie „ a k ato lic k i” o b ejm u je ty lk o ochrzczonych (h erezja, sch i zm a, ap o staz ja) oraz ty c h k tó rz y p rz y stą p ili do w y zn a n ia a k a to lic k ie go 1S. Z dosłow nego tłu m a c z e n ia re s k ry p tu w y n ik a, że przełożony gen. może dyspensow ać od te j p rzeszkody sw oich p o d w ład n y c h a w ięc p ro fesorów , nie zaś k an d y d a tó w p rze d p rzy ję cie m do n o w icjatu , ci b o w iem nie są jeszcze podw ład n y m i. P o zo staw ałb y zatem w m ocy p rz e pis kan. 542,2, k tó ry z a b ra n ia p rzy ję cia do n o w ic ja tu k a n d y d a ta p rz e znaczonego do k a p ła ń stw a je śli te n je s t zw iązany ja k ą ś przeszkodą kanoniczną.
T ru d n o ść w w y k ła d n i tego u p ra w n ie n ia pochodzi z o k reśle n ia ■— o rdines sacros, co w znaczeniu kan o n iczn y m oznacza w yższe św ięce nia. T ym czasem synow ie ak a to lik ó w nie m ogą p rz y ją ć nie ty lk o w y ż szych św ięceń, ale i to n su ry i niższych św ięceń. Czy zatem przeło żony gen. może dyspensow ać tÿ lk o od przeszkody do w yższych św ię ceń? T ak b rzm ią słow a r e s k ry p tu . A le w ta k im raz ie u p ra w n ie n ie to byłoby zu p e łn ie bezużyteczne. D latego pom im o że te k s t nie u pow aż n ia do w y k ła d n i ro zsz erza jąc ej je d n a k n a p o d sta w ie ogólnych zasad o tłu m ac ze n iu p rzy w ile jó w (a ta k im i są sta łe u p raw n ie n ia), należy p rz y ją ć ta k ą in te r p re ta c ję aby u p rzy w ile jo w an y m ia ł p ew n ą korzyść z p rzy w ile ju . M ożna zatem pow yższe u p ra w n ie n ie tłu m aczy ć w te n sposób, że przełożony gen. może dyspensow ać sw oich p o d w ład n y ch ca ł kow icie od p rzeszkody ak ato lick ieg o w y zn a n ia rodziców . Je że li zaś m a w ładzę d y sp en so w an ia od te j przeszkody do św ięceń w ogóle to u p ra w n ienie to w y d a je się zaw ierać im p licite dyspensę od p rze p isu kan. 542,2, ta k że k a n d y d a t ta k i m oże być dopuszczony rów n ież do no w i cja tu , bez odnoszenia się do S tolicy A p o stolskiej, p rzy ję cie je st go dziw e chociaż m a sk ła d ać w przyszłości p ro fe sję u roczystą i p rz y j m ow ać św ięcenia 14.
b) D y spensow anie od przeszk o d y p rz y ję c ia do zakonu byłego a k a tolika:
U p ra w n ie n ie to po siad a przełożony gen. odnośnie p rz y ję c ia do za ko n u a w ięc dopuszczenia do n o w ic ja tu k an d y d a tó w , k tó rz y jeszcze 13 O dpow iedź P ap ie sk ie j K om isji In te rp re t, z 30. V II. 1934, S a r t o- r i C., E nchiridion C anonicum , R om ae 1954 s. 110.
92 O. Ja c e k Stożek [12]
n ie są p odw ładnym i. Je że li zaś przełożony je st rów n ież o rd y n a riu szem dla zakonu żeńskiego, m oże udzielić dysp en sy ró w n ież k a n d y datkom . P rz y n ale żn o ść do w y zn a n ia akato lick ieg o rozum ieć należy ja k podano w yżej. D yspensa pow yższa u su w a je d y n ie przeszkodę p rz y ję cia do n o w ic ja tu z k an . 542,1,2, n ie znosi zaś n iepraw idłow ości z p rz e stę p s tw a z kan . 985,1. Z atem zak o n n ik ta k i przed p rzy jęciem to n su ry m u si p rosić S tolicę A p otsolską o dyspensę od te j n ie p ra w i dłowości. U p ra w n ie n ie nie m ów i o w y m ag an ej przyczynie do udzie le n ia dyspensy. N iem niej w y m ag a n a je s t p rzy czy n a i to p ro p o rc jo n aln a. U p ra w n ie n ia tego przełożony g e n e ra ln y nie m oże subdelegow ać in n y m w yższym przełożonym .
c) D yspensow anie od p rzeszkody p rz y ję c ia do zakonu k an d y d a tó w n iep raw eg o pochodzenia
P rzełożony gen. p o sia d a w ład zę dysp en so w an ia w dw óch w y p a d kach : Je że li k a n d y d a t przeznaczony je s t do k a p ła ń stw a i dlatego zw ią zany je s t p rzeszkodą z p ra w a pow szechnego, kan . 542,2 oraz w w y p a d k u k ie d y n ie p ra w e pochodzenie je st przeszkodą p ra w a p a r ty k u la r nego danego zakonu. D yspensa ta k a u su w a je d y n ie przeszkodę p rz y ję cia do zakonu, nie znosi zaś n ie praw idłow ości do św ięceń, a w ięc k a n d y d a t w in ie n o n ią p rosić p rze d przy jęciem to n su ry . D yspensa bow iem przełożonego gen. nie m a m ocy legitym acji. N adto w ład za d y sp en so w an ia nie o b e jm u je dzieci pochodzących z cudzołóstw a i św ię to k rad z tw a. K ońcow a k la u z u la o w y p a d k u k o n flik tu m iędzy b isk u p e m a przełożonym gen. je s t n ie ja s n a i n a su w a w iele w ątpliw ości. Nie w iadom o bow iem czy dotyczy ona jedynie ostatniego z trze ch u p ra w nień, to je s t dysp en so w an ia od n ie praw idłow ego pochodzenia, n a s tę p n ie któ reg o b isk u p a zdanie p rzew aża, czy przełożony m a obow iązek zaw iadom ić b isk u p a i k tó reg o o ud zielen iu dyspensy i czego m oże dotyczyć sp ó r? D latego w w y p a d k u sporu, jeżeli n ie m ożna go ro z strzy g n ąć, należy odnieść się do S tolicy A postolskiej.
8. D y s p e n s o w a n i e o d n i e k t ó r y c h s k u t k ó w n i e p r a w i d ł o w o ś c i
P rzełożony g e n e ra ln y m oże za zgodą sw ej R ady sw oich p o d w ła d n y ch m a jąc y ch w yższe św ięcenia, ale ty lk o w ty m celu ab y m ogli o d p raw ia ć Mszę św., dyspensow ać od w szelkich niep raw id ło w o ści p o chodzących ta k z p rz e stę p s tw a ja k i z b ra k u , pod w a ru n k ie m aby p osługa o łta rz a b y ła godnie sp e łn io n a i by nie p o w stało zgorszenie, z w y ją tk ie m je d n a k w y p ad k ó w o k tó ry c h m o w a w kan . 985,3,4 i po u p rze d n im złożeniu n a ręce d y sp en su jąceg o w yrzeczenia się błędu, gdy chodzi o p rze stęp stw o h e re z ji lu b schizm y.
[13] U p ra w n ie n ia P rzeło żo n y ch Gen. 93
Z p ra w a ogólnego w iadom o, że n iep raw id ło w o ść (irre g u la rita s) jest to p rzeszkoda tr w a ła z a b ra n ia ją c a p rzy ję cia św ięceń oraz w y k o ny w an ia n a w e t w dob rej w ierze p rz y ję ty c h św ięceń. N iepraw idłow ość może p o w sta ć albo n a sk u te k pew nego b ra k u cielesnego lu b um ysło wego u k a n d y d a ta czy duchow nego, albo n a sk u te k określonego w p ra w ie czynu przestęp n eg o . Otóż n a p o d sta w ie pow yższego u p ra w nienia przełożony g en e raln y , sam bez w iedzy subdelegow ania, może sw oim p o d w ład n y m k ap łan o m u dzielać dysp en sy od ja k ie jk o lw ie k nie praw idłow ości czy pu b liczn ej czy ta jn e j, ta k z p rz e stę p s tw a ja k z b ra k u p o w sta ły ch p rze d czy po p rzy ję c iu św ięceń ale ty lk o w celu o d p raw ia n ia M szy św. Z atem d y sp en sa n ie je s t c a łk o w ita i k ap ła n w te n sposób dysp en so w an y p o zo staje w niepraw id ło w o ści gdy chodzi o in n e czynności św ięceń. Z astrz eż en ie aby posługa o łta rza b y ła n a leżycie o d p raw ia n a, m oże dotyczyć n iep raw id ło w o ści p o w sta łej z b r a ku (np. kalectw o), p rzy czym n ie chodzi o bezw zględnie całk o w ite za chow anie r u b ry k , ale ab y n ie b y ło n ie u sza n o w an ia oraz n ieb ezp ie czeństw a niew ażności. Z gorszenie zaś, k tó re m u n ależy zapobiec przez p rzen iesien ie czy o d osobnienie m ie jsc a celebry, m ogłoby p ow stać na p rz y k ła d z pow odu p rz e stę p stw a , dla k tó re g o zak o n n ik u w aż an y je st za niegodnego o d p ra w ia n ia M szy św. W y jęte są spod w ład zy tego u p ra w n ie n ia w y p a d k i n ie p ra w id ło w o ści z p rz e stę p stw z kan . 985,3,4, to znaczy u siło w a n ie za w arcia m a łż e ń stw a katolickiego, lu b zaw arcia zw iązku cyw ilnego przez duchow nego w yższych św ięceń oraz p rz e stę p stw a dobrow olnego z a b ó jstw a oraz spędzenia płodu. P rz y p rz e stęp stw ie h e re z ji lu b schizm y, p rze d udzieleniem dyspensy m u si n a stąpić w yrzeczenie się b łęd ó w i ab so lu cja od cenzury, po tem te n sam przełożony m oże dysponow ać od n iepraw idłow ości.
D odać n ależy że n a m ocy p ra w a pow szechnego w szyscy o rd y n a riu sze a w ięc i w yżsi p rzełożeni w zakonach k le ry c k ich w y ję ty c h m ogą dyspensow ać sw oich p o d w ład n y c h od w szelkich niepraw id ło w o ści pochodzących z ta jn e g o p rz e stę p s tw a z w y ją tk ie m kan . 985,4 to je st dobrow olnego zab ó jstw a, spędzenia p łodu oraz z p rz e stę p stw w n iesio nych n a fo ru m sądow e kan. 990 § 1. N adto n a p o d sta w ie p rzy w ile ju P a w ła III, b re v e „E xponi nobis n u p e r ” z 12. III. 1945. P rzełożeni m iejscow i w zakonach k le ry c k ic h w y ję ty c h m ogą osobiście lu b przez w yznaczonych sp o w iedników w poniedziałek po I N iedzieli W. P o stu , dysponow ać w za k resie w e w n ę trz n y m sw oich p o d w ład n y ch od w szel kiej n iep raw id ło w o ści za ciąg n ię tej z ja k ie jk o lw ie k p rz y c z y n y 15.
94 O. Ja ce k Stożek [14]
9. A l i e n a c j a d ó b r k o ś c i e l n y c h
P rzełożony gen. za zgodą sw ej R ady m oże udzielić zezw olenia dla słusznej przy czy n y n a alien ację, zastaw , zaciąg hipoteczny, najem , dzierżaw ę dóbr m a te ria ln y c h w łasnego zakonu oraz n a zaciągnięcie pożyczki przez osoby m o raln e w łasnego za k o n u w g ran ic ac h sum y p ie n ięż n ej u sta lo n e j przez k ra jo w ą czy reg io n a ln ą K o n fe re n cję E p i sk o p a tu i za tw ie rd z o n ą przez S tolicę A postolską. Z atem przełożony gen. za zgodą R ady w y ra żo n ą w ta jn y m głosow aniu dla słusznej przyczyny, ja k n ag ląc a konieczność, w y ra źn y ' pożytek Kościoła, lu b pobożność, m oże udzielić takiego zezw olenia odnośnie dóbr ta k całego zakonu ja k p ro w in c ji czy dom u zakonnego. U p ra w n ien ie to w nosi za tem now ą dyspozycję do kan. 534 § 1. K an o n te n o trz y m u je b rz m ie nie: Z ach o w u jąc w m ocy p rze p is kan. 1531, p rzy alie n a c ji rzeczy k o sztow nych oraz innych, k tó ry c h w arto ść p rze k ra cza sum ę u sta lo n ą przez k ra jo w ą lu b reg io n a ln ą K o n fe re n cję E p isk o p atu i zatw ierd zo n ą przez Stolicę A postolską, albo też p rzy zaciąganiu długów i zobow ią zań p o n ad w sk az an ą sum ę, k o n tr a k t je st n iew ażny bez uprzedniego zezw olenia S tolicy A postolskiej, w in n y c h zaś w y p ad k a ch w y sta rc z a jące je s t pozw olenie dane n a p iśm ie przez przełożonego gen. za zgodą jego R ad y w y ra żo n ą w ta jn y m głosow aniu, alb o pozw olenie innego przełożonego w edług k o n sty tu cji, rów nież za zgodą jego R ady w y ra żoną ta jn y m głosow aniem , jeśli zaś chodzi o m niszki i zakonnice na p ra w ie diecezjalnym , konieczna je st jeszcze zgoda o rd y n a riu sz a m ie j sca w y ra żo n a pisem n ie i przełożonego zakonu m ęskiego, jeżeli k la sztor m niszek je m u podlega. Z atem n a m ocy re s k r y p tu sum a u sta lo n a przez K o n fe re n cję E p isk o p a tu k rajo w e g o obow iązuje rów nież zak o n ników .
10. U d z i e l a n i e p o z w o l e n i a n a c z y t a n i e z a k a z a n y c h k s i ą ż e k i c z a s o p i s m
(U p raw n ien ie pow yższe nie je st już a k tu a ln e w obec now ych za rządzeń S tolicy Apost.).
11. W y d a w a n i e d y m i s o r i ó w d o w y ż s z y c h ś w i ę c e ń P rzełożony gen. m a w ład zę d a w a n ia sw oim p o d w ład n y m dym iso rió w do w yższych św ięceń, z zachow aniem przepisów p raw a, odno śnie ty c h zakonów , k tó re n a m ocy kan . 964,2, te j w ładzy n ie p o sia dały. U p ra w n ien ie to m oże przełożony gen. za zgodą sw ej R ady su b delegow ać in n y m w yższym przełożonym w zakonie.
[15] U p ra w n ie n ia P rzełożonych Gen. 95
P ra w o pow szechne w kan. 964,1,2,3, z a w iera w łasne n o rm y d la zakonów w y ję ty c h w ty m przedm iocie. C złonkow ie zaś w szy stk ich innych zakonów gdy chodzi o dym isorie do w yższych św ięceń, pod le gają przepisom d u ch o w ie ń stw a diecezjalnego, w ed łu g kan . 964,4. J e d nakże zachow anie tego p ra w a okazało się tru d n y m . S ta n p ra w n y d u chownego diecezjalnego je st zgoła in n y od sta n u p raw n eg o zakonnika. Toteż S tolica A p ostolska de facto udzielała odpow iednich in d u ltó w i obecnie n a p o d sta w ie p rzy w ile jó w rów nież zakonnicy nie w yjęci rządzą się p ra w e m w yjętych. A w ięc przełożeni w yżsi m ogą daw ać dym isorie sw oim p o d w ład n y m do to n s u ry i niższych św ięceń, a p ro - fesom po ślu b ach w ieczystych rów n ież do w yższych św ięceń. N a m ocy u p raw n ie n ia przełożony gen., a z jego su b d e leg a cji k ażdy p rzełożony wyższy, m oże daw ać dym isorie sw oim p o d w ład n y m czyli k le ry k o m o ślu b ach w ieczystych sw ojego zakonu ich p ro w in c ji do w yższych święceń. Do to n su ry bow iem i niższych św ięceń przełożeni zakonów nie w y ję ty c h m a ją w ładzę z p ra w a pow szechnego z kan . 964,3. Z atem u p raw n ie n ie to n ie d aje n ow ej w ład zy w yższym przełożonym zakonów w yjętych. K lau z u la z zachow aniem p rzepisów p ra w a — p rzypom ina ogólne przep isy p rz y w y d a w a n iu dym isoriów ja k ze b ran ie p o trz e b nych św iad ectw i d o k u m e n tó w w g kan . 993— 1000. A w ięc do św ięceń zakonnika p o trze b n e są m iędzy innym i: stw ie rd z en ie p ro fe sji i p rz y należności do przełożonego, k tó ry d aje dym isorie, stw ie rd z ie n ie p rz e p isanych studiów , o d p raw io n y ch rek o le k cji, jeżeli św ięceń m a udzielać inny b iskup, w y m ag an e je st p o tw ie rd z en ie K u rii b isk u p iej po m yśli kan. 966, oraz św iadectw o złożonych egzam inów do św ięceń w ed łu g kan. 996 i 997. E gzam in te n m a być sk ła d a n y przed o rd y n ariu sz em m iejsca, k tó ry je s t u p ra w n io n y do u d ziela n ia św ięceń, lu b p rze d jego delegatem , chociażby k a n d y d a t był ju ż a p ro b o w an y przez w łasn y ch egzam inatorów z a k o n n y c h 17, ch y b a że p rzy w ile j p a rty k u la r n y co in nego p o stan aw ia.
12. U d z i e l a n i e j u r y s d y k c j i d o s ł u c h a n i a S p o w i e d z i ś w. o s ó b z a k o n n y c h
P rzełożony gen. m oże udzielić ju ry s d y k c ji delegow anej nie ty lk o swoim p o d w ład n y m k ap łan o m lecz k a p łan o m jak ieg o k o lw iek o brządku, tak spośród k le ru diecezjalnego ja k zakonnego, byle b y li zatw ie rd z en i przez w łasnego o rd y n a riu sz a czy przełożonego w yższego, do słu c h a nia Spow iedzi św. profesów , n ow icjuszy i in n y c h osób o k tó ry c h m o wa w kan. 514 § 1, oraz w k. 46 § 1 L istu A postolskiego „ P o stq u a m
96 O. Ja c e k Stożek [16]
A postolicis L itte r is ” w y d an y m m o tu p ro p rio 9. II. 1952, w odniesieniu do zakonów , k tó re tego ro d z a ju w ład z y nie posiad ały z p ra w a po w szechnego (kan. 875 § 1). U p ra w n ie n ie to przełożony gen. może sub- delegow ać za zgodą R ady n ie ty lk o w yższym przełożonym ale p rze łożonym poszczególnych dom ów zakonu.
U p ra w n ien ie to, podobnie ja k poprzednie, dotyczy zakonów nie w y jęty ch . P rz y z n a je ono podobną w ładzę do te j ja k ą przełożeni w z a k on ach k le ry c k ich w y ję ty c h p o sia d ają n a m ocy kan . 875 § 1. Zakres te j ju ry sd y k c ji o k reśla kan. 514 § 1 oraz cy to w an e w re sk ry p c ie motu p ro p rio z dnia 9. II. 1952 w y d an e dla K ościoła W sch o d n ieg o 18. P rz e p isy te p o sta n a w ia ją , że w każdym klaszto rze i zakonie kleryckim p rzełożony m a p raw o i obow iązek osobiście lu b przez kogo innego udzielić S a k ra m e n tó w W iaty k u św. i N am aszczenia C horych, chorym zakonnikom , p ro f esom i now icjuszom i w szystkim , k tó rz y przez całą dobę p rz e b y w a ją w k la szto rz e z ra c ji służby, gościny, w ychow ania, albo z pow odu choroby. To p raw o i obow iązek m a ją rów n ież przeło żeni w obec za k o n n ik ó w i now icjuszy, k tó rzy są chorzy poza k la szto rem . K a p ła n zak o n n y ja k i diecezjaln y o trzy m u jąc ju ry sd y k c ję na m ocy tego u p ra w n ie n ia , m oże udzielić rozgrzeszenia w zak resie s a k ra m e n ta ln y m od w szy stk ich grzechów i cenzur n iezastrzeżonych, jak rów nież od grzechów i cen zu r ab h o m in e — zastrzeżonych przez ord y n a riu sz a m iejsca. N ie m ogą zaś rozgrzeszać od grzechów i cenzur, k tó re p raw o ogólne czy sp e cja ln e papieskie zastrzeg a o rdynariuszow i m ie jsc a lu b S tolicy A postolskiej. O dnośnie k a r odw etow ych u stanow io n ych przez p raw o pow szechne, to po w y d an iu m o tu p ro p rio De E pi scoporum m u n e rib u s le, te są ty lk o zastrzeżone, k tó re zostały nałożone lub d ek laro w an e przez S tolicę A postolską. U p ra w n ien ie to m oże p rze łożony gen.· subdelegow ać przełożonym w yższym ja k i przełożonym dom ow ym . Liczne zgrom adzenia n a p ra w ie p ap iesk im p o sia d ały z p rz y w ile ju to u p ra w n ie n ie choć z p ew n y m ograniczeniem . T ak n a p rz y k ła d K o n g reg acja R o zk rzew ian ia W iary udzielała ta k ie j w ład zy p rze
łożonym in s ty tu tó w zak o n n y ch od niej zależnych.
13. O w ł a d z y j u r y s d y k c y j n e j p r z e ł o ż o n y c h z a k o n ó w n i e w y j ę t y c h
P rzeło żen i zakonów n ie w y jęty c h m ogą w ykonyw ać a k ty ju ry s d y k cji w z a k resie rząd ó w i d yscypliny w ew n ętrz n ej, n a w zór przełożo n y ch w yższych zakonów ścisłych, z zachow aniem w edług p ra w a za
18 M otu p ro p rio P o stq u a m A postolicis L itte ris, z dn ia 9. II. 1952, AAS 34 (1952) 65—150.
[17] U p ra w n ie n ia P rzełożonych Gen. 97
leżności od o rd y n ariu sz y m iejscow ych, co dotyczy ty c h zakonów , k tó re nie posiadały pow yższej w ładzy n a m ocy p ra w a (kan. 501 § 1, kan. 198 § 1). U p ra w n ie n ia te m ogą za zgodą R ady subdelegow ać innym przełożonym w yższym sw ojego zakonu.
P rzełożeni g e n e ra ln i zgrom adzeń za konnych k le ry c k ic h n a p ra w ie papieskim , k tó re z p ra w a pow szechnego nie są w y jęte, m ocą tego u p raw n ie n ia o trz y m u ją w ła d z ę w y k o n y w a n ia ak tó w ju ry sd y k c ji ta k w zakresie w e w n ę trz n y m ja k z e w n ętrzn y m w sto su n k u do sw oich podw ładnych. W zakonach w y ję ty c h p rzełożeni w y k o n u ją ju ry sd y k c ję w edług k o n sty tu c ji. W zakonach n a to m ia st nie w y jęty ch k o n sty tu c je zw ykle nie tr a k t u ją o ty m przedm iocie. S tą d może pow stać tru d n o ść jak k o rzy sta ć z tego u p ra w n ie n ia . D latego u sta w o d aw ca orzeka: „ad in sta r S u p e rio ru m M a jo ru m R e g u la riu m ”. U p ra w n ien ie zatem n a d a je zakonom n ie w y ję ty m ta k ą sa m ą ju ry sd y k c ję ja k ą K odeks p rzy z n aje przełożonym w yższym zakonów w y ję ty c h w edług ich k o n sty tu cji. A zatem przełożeni gen. zakonów n ie w y ję ty c h m ogą w ykonyw ać te akty ju ry sd y k c y jn e , k tó re p rzełożeni w yżsi zakonów ścisłych w y k o n u ją n a m ocy p ra w a pow szechnego, n ie zaś z p rzy w ile ju . N ie m a też w ątpliw ości że m a ją w ład zę ja k ą K odeks p rzy z n a je w szy stk im p rz e łożonym zakonów w y ję ty c h ja k rów n ież ju ry sd y k c ję o rd y n ariu sz y zakonnych. J e s t ato li p e w n e ograniczenie ju ry sd y k c ji udzielonej w ty m upraw nienia. D otyczy ono m ianow icie z a k re su rzą d u i d yscypliny w ew nętrznej zakonu, podczas gdy ju ry sd y k c ja przełożonych w yższych zakonów w y ję ty c h o b e jm u je n ie k ied y osoby nie będ ące ściśle p o d w ładnym i, np. kan . 875 § 1, 514, 1245, 1338 § 1 i inne. W zak resie rządów i dyscy p lin y w e w n ę trz n e j zakony nie w y ję te nie pod leg ają ordynariuszom m iejsca, podczas gdy w in n y c h określo n y ch sp raw ac h są zależne. G dy chodzi o d ziałalność d u sz p aste rsk ą to po w y d an iu motu p ro p rio E cclesiae S a n c ta e 20, działalność ta w całości i w za konach w y ję ty c h i nie w y ję ty c h podlega ju ry s d y k c ji o rd y n a riu sz a m iejsca. U p ra w n ien ie pow yższe m ogą otrzy m ać od przełożonego gen. inni przełożeni w yżsi nie bez p ra w a su b d e leg a cji przełożonym m ie j scowym.
14. S e k u l a r y z a c j a z a k o n n i k a o ś l u b a c h c z a s o w y c h Przełożony gen. za zgodą sw ej R ady m oże sw oich podw ład n y ch profesów ślu b ó w czasow ych przenosić do sta n u św ieckiego, ta k że ci mogą sw obodnie i godziw ie pow rócić do św ia ta w edług p rze p isu kan.
20 M otu p ro p rio Ecclesiae Sanctae, 6. V III. 1966, AAS, 58 (1966) 757—787.
98 O. Ja c e k Stożek [18]
640 § 1, η. 1,2, czy to w edług кап. 191 § 1 pism a A postolskiego P ost q u am A postolicis L itteris.
Z atem przełożony gen. za zgodą sw ej R ad y w ym ag an ej do w aż ności ak tu , m oże zw olnić ze ślubów zakonnych profesów ślubów cza sow ych w edług kan . 574 § 1. P rz en ie sie n ie do sta n u św ieckiego ozna cza, że chodzi tu o d e k re t se k u la ry z a c ji o k tó re j m ów i Kodeks. Dę- k r e tu tego m ożna udzielić zakonnikow i, k tó ry o to prosi. Nie można zatem n a m ocy pow yższego upow ażnienia w ydalić zak o n n ik a z zakonu w b re w jego woli. P rz y d y m isji bow iem za k o n n ik a ślubów czasowych m a ją zastosow anie kan. 647—648. Ja k k o lw ie k zak o n n ik m a dobrow ol nie prosić i p rz y ją ć d e k re t se k u lary za cy jn y , je d n a k dozw olonym jest, aby przełożony s ta ra ł się n ak ło n ić zakonnika, któ reg o z pew nością nie będzie m ógł dopuścić do ślubów w ieczystych, aby te n p o prosił o induit zw o lnienia ze ślubów . Je że li zaś b r a k du ch a zakonnego sta je się zgor szeniem , a n ap o m n ien ia i zach ęty nie sk u tk u ją , m oże m u zagrozić przy m u so w y m usunięciem , jeżeli dobrow olnie nie po p ro si o zw olnie nie. S e k u la ry z a c ja u d zielona n a p o d sta w ie tego upow ażn ien ia stanowi ca łk o w itą dyspensę od ślubów i obow iązków p ły n ący ch z p ro fe sji cza sow ej. N ie je st zaś zw olniony od innych obow iązków , z innego ty tu łu p rz y ję ty c h np. ce lib a tu , b re w ja rz a , jeżeli m a w yższe święcenia. P o n iew aż se k u la ry z a c ja ta je s t dyspensą od ślubów P. Bogu złożonych, do godziw ego udzielenia in d u ltu konieczna je st w aż n a przyczyna. Może nią być u tr a ta lu b b ra k pow ołania. Ale i w ted y gdy sam zakonnik w ty m zaw inił m oże p rosić i godziw ie o trzym ać d e k re t p o w ro tu do sta n u św ieckiego.
15. U d z i e l a n i e p o z w o l e n i a n a p o b y t p o z a d o m e m w ł a s n e g o z a k o n u
P rzełożony G en. za zgodą sw ej R ady, może udzielać pozwolenia sw oim p o d w ład n y m ze słusznej przyczyny, n a p rze b y w a n ie poza do m em zakonnym w łasnego zakonu n a okres 1 roku. Je że li zezwolenie d aje się z pow odu choroby, m oże być udzielone n a okres dopóki bę dzie zachodzić p o trz e b a ; jeżeli zaś w celu w y k o n y w an ia dzieł apostol skich, m ożna pozw olić n a o k res p onad 1 ro k , b y le by w ykonyw ane dzieła apostolskie zgodne b y ły z celam i zakonu, p rzy zachow aniu prze pisów p ra w a ta k pow szechnego ja k p a rty k u la rn e g o . U pow ażnienie to m ogą subdelegow ać za zgodą sw ej R ady in n y m przełożonym wyższym, k tó rzy m ogą z niego k o rzy sta ć za zgodą sw ej Rady. U pow ażnienie to m oże dotyczyć p o d w ład n y ch czyli profesów , nie dotyczy nowicjuszy, gdyż w ta k im w y p ad k u n o w icjat p rz e ry w a się. Do u d zielenia pozwo le n ia u p ra w n ia słuszna przyczyna. Je że li je st sta ła i dotyczy bezpo
[19] U p ra w n ie n ia P rzełożonych Gen. 99
średnio osoby, n a p rz y k ła d zak o n n ik nie m oże żyć w e w spólnocie, w tedy raczej należy s ta ra ć się o in d u it e k s la u stra c ji lu b se k u lary zacji. W w ypadku p rze b y w a n ia w dom u innego zakonu, rów nież p o trze b n e jest zezwolenie. W w y p a d k u choroby w in n a zachodzić p o trze b a le czenia poza k laszto rem , n a p rzy k ła d cho ro b a je s t zakaźna, lu b w y m aga sp e cja ln ej opieki albo też w k la szto rz e b ra k osób do opieki nad chorym . Do dzieł ap ostolskich zalicza się nie ty lk o zw yczajne dusz pasterstw o. W tedy m ożna pozw olić n a nieobecność p onad 1 rok. G ó rn a granica nie je st określona. W ydaje się, że m ożna tu p rz y ją ć ja k o czas n ajdłuższy ok res 5 la t. J e s t to n o rm a u sta lo n a d la k ap e la n ó w w o j skow ych p rzez K o n g reg ację dla S p ra w Z a k o n n y c h 21.
Je d n a k i w w y p ad k u dzieł aposto lsk ich , k tó re m a ją być p odjęte, w ym agana je st słu szn a przyczyna. Chodzi zatem o dzieła apostolskie, k tó re są konieczne albo bard zo pożyteczne a b ra k je s t k ap łan ó w albo też zakonnik m a po te m u sp e cja ln e k w alifik acje. Z w yczajnie bow iem zakonnik w inien w ykonyw ać ap o sto la t w o b rębie w łasnego dom u za konnego. Je śli chodzi o zgodność tych dzieł z celam i zakonu, to oprócz
zakonów ściśle k o n te m p la cy jn y c h , p ra w ie w szystkie zakony m a ją jako ogólny cel d ziałalność apostolską. P rz y u d ziela n iu pozw olenia na pobyt poza k la sz to re m n ależy zachow ać p rze p isy p ra w a ogólnego ja k i p a rty k u la rn e g o ja k kan. 587 § 4 odnośnie studiów , kan . 630 § 1, 465 § 1 o proboszczu zakon n ik u . S tosow nie do kan. 596 zakonnik czy z a konnica m oże nie nosić w łasnego s tro ju zakonnego ilek ro ć zdaniem przełożonego zachodzi po te m u w aż n a przyczyna. T ak a p rzyczyna może zaistnieć jeżeli zak o n n ik przez długi o k res czasu p rze b y w a poza do mem w łasnego zakonu. W ówczas jeżeli je s t duchow nym , w inien nosić strój d u chow ny k le ru d iecezjalnego p rze p isan y w m iejscu gdzie p rz e bywa. P ozw olenie n a p o b y t poza k la szto re m udzielone n a m ocy tego u p raw n ien ia czy też z kan . 606 § 2, różni się zasadniczo od in d u ltu e k sk la u stra c ji czy e sk u lary za cji. Z ak o n n ik bow iem p rze b y w a jąc y z po zw oleniem przełożonego poza dom em w łasnego zakonu pozostaje za konnikiem ze w szy stk im i p ra w a m i i obow iązkam i. N ad to in d u it ek s k la u stra c ji m oże być d an y je d y n ie w ted y , gdy zak o n n ik o niego p ro si i zgadza się, n a to m ia st w o m aw ianym w y p ad k u zak o n n ik a n a w e t n a mocy ślu b u p o słu szeń stw a m ożna zobow iązać, ab y p ozostaw ał poza klasztorem czy to d la d o b ra w spólnego czy jego o so b iste g o 22. J e s t też rzeczą w łaściw ą aby za konnik p rze b y w a jąc y poza dom em w łasnego zakonu był p rzy n a leż n y m do k tóregoś dom u sw ojego zakonu i m iał w łasnego przełożonego.
21 I n s tru k c ja dla k ap e la n ó w w ojskow ych z dn ia 2. II. 1955, AAS, 47 (1955) 95.
100 O. Ja ce k Stożek [20]
16. O z r z e c z e n i u s i ę p r a w a w ł a s n o ś c i d ó b r m a t e r i a l n y c h
P rzełożony gen. za zgodą R ady m oże udzielać zezw olenia swoim pod w ład n y m profesom o ślu b ach pro sty ch , jeżeli ro ztro p n ie o to p ro szą, n a zrzeczenie się sw oich dóbr ro d zin n y c h dla słusznej przyczyny, w y jąw szy d o b ra konieczne do u trz y m a n ia zak o n n ik a w razie op u szczenia zakonu. U pow ażnienie to m ogą subdelegow ać w yższym p rz e łożonym , k tó rz y m ogą z niego k o rzy sta ć za zgodą sw ojej Rady.
W edług p ra w a ogólnego (kan. 580 § 1) za konnik sk ła d a ją c y śluby p ro ste czy to czasow e czy w ieczyste zachow uje p raw o w łasności sw o ich dóbr ja k też zdolność do ich n ab y w an ia. O bow iązany je st n ato m isa t do zrzeczenia się ich za rząd u i k o rz y sta n ia z dochodów . Otóż n a mocy u p ra w n ie n ia przełożony gen. czy też subdelegow any przełożony w yż szy za zgodą R ady m oże zezw olić profesom o ślu b ach p ro sty ch na zrzeczenie się sw oich dóbr rodzinnych. Chociaż bow iem r e s k ry p t uży w a słow a — cessio, co w edług kan. 569 § 1,2, i 580 § 3 oznacza zrze czenie się p ra w a zarządu, to je d n a k w u p ra w n ie n iu chodzi o pełne zrzeczenie się p ra w a w łasności w edług kan . 568, 581. P ra w o d a w ca m iał bow iem n a m y śli zakony o ślu b ach pro sty ch , w k tó ry c h n a mocy kan. 583,1 ta k ie zrzeczenie się było zabronione. Z ak o n n ik k o rz y sta jący z tego u p ra w n ie n ia zrzeka się w łasności dóbr, k tó re ak tu a ln ie posiada. N ie tr a c i n a to m ia st p ra w a n ab y w a n ia ich n a przyszłość drogą dziedziczenia czy d arow izny rodzinnej. Z achow uje te ż m ożność po now nego zrzeczenia się. W te n sposób różnica m iędzy ślu b am i p ro sty m i i uroczystym i u b ó stw a zostaje n a d a l zachow ana. S łuszną p rz y czyną m ogą być: św iadczenia i ciężary zw iązane z do b ram i ro d zin nym i, k tó ry m zakonnikow i tru d n o zadośćuczynić, albo ubodzy k rew n i ty c h dó b r p o trze b u ją, czy te ż z pow odu tru d n o śc i a d m in istra cy jn y c h zw iązanych z ty m i dobram i. K ońcow a k la u z u la je d n a k w dużym sto p n iu o g ranicza k o rzy sta n ie z tego u p raw n ie n ia. Nie w ielu je s t bowiem zakonników , k tó rzy p o sia d ają ty le dóbr rodzinnych, aby po oddzie le n iu dóbr koniecznych do u trz y m a n ia w raz ie opuszczenia zakonu p o siad ali jeszcze m a ją te k do zrzeczenia się. D obra konieczne do u trz y m a n ia w ty m w y p a d k u w in n y być znaczne, odpow iednio pew ne i za bezpieczone. S tą d też rza d k o w in n o udzielać się takiego pozw olenia, zw łaszcza m łodszym zakonnikom i p rzed p rzy jęciem k ap łań stw a , aby w razie p o w ro tu do św ia ta u n ik n ą ć w iększych tru d n o ści.
17. Z m i a n a t e s t a m e n t u
Przełożony gen. m oże zezw alać sw oim p o dw ładnym profesom o ślu b a ch p ro sty c h n a zm ianę te sta m e n tu . U p ra w n ien ie to m oże su b delegow ać za zgodą sw ej R ady in n y m przełożonym w yższym .
[21] U p ra w n ie n ia P rzełożonych Gen.
101
U p ra w n ien ie m oże dotyczyć ta k pro fesó w czasow ych ja k w ieczy stych. N ow icjusze bow iem m ogą dow olnie sporządzać i zm ieniać t e stam ent. Z aś p ro fesi o ślu b a ch u roczystych nie zach o w u ją p ra w a w ła sności, dlatego u p ra w n ie n ie ich nie dotyczy. Z ezw olenie n a zm ianę te sta m e n tu n ie z a w iera ża d n ej k la u z u li o g ran iczającej w ładzę p rz e łożonego. G ra n ic ą tą m oże być je d n a k m iłość bliźniego i słuszność. Jeżeli n a p rz y k ła d zak o n n ik m a k re w n y c h będących w b iednych w a ru n k ac h , p rzełożony p rz y stą p iłb y niegodziw ie zezw alając n a zm ianę te sta m e n tu w znacznej m ie rze n a rzecz k laszto ru .
18. P r z e n i e s i e n i e s i e d z i b y n o w i c j a t u
P rzełożony gen. m a w ładzę za zgodą sw ej R ady p rze n iesien ia n a stałe lu b czasow o siedziby n o w ic ja tu założonego w edług p raw a, do innego dom u tego zakonu, z a w ia d a m ia ją c uprzednio o rd y n ariu sz a m ie j sca dom u n o w ic ja tu i za chow ując p rze p isy praw a.
P ra w o pow szechne p o sta n aw ia , że n o w ic ja t należy zak ład ać w e dług p rzepisów k o n sty tu c ji, jeżeli zaś chodzi o zgrom adzenie n a p r a w ie p ap iesk im to n a założenie n o w ic ja tu p o trze b n e je s t zezw olenie Stolicy A postolskiej (kan. 554 § 1). N a m ocy u p ra w n ie n ia przełożony gen. m oże przen ieść n o w ic ja t do innego dom u sw ojego zakonu k a n o nicznie założonego lu b m ającego być erygow anym . P rz en ie sie n ie m o że być n a s ta łe lu b czasowo, n a p rz y k ła d z pow odu re m o n tu b u d y n ków. N o w icjat m ożna p rze n ieść i do in n ej p ro w in cji czasowo, jeżeli n a sta łe to w o b rębie te j sam ej p ro w in cji. K odeks nie z a b ra n ia też w spólnego n o w ic ja tu dla k ilk u prow incji. W k la u zu li o zachow aniu przepisów p ra w a chodzi głó w n ie o kan. 564 § 1, k tó ry o k reśla w a ru n k i lo k a ln e siedziby n o w icjatu , ja k oddzielenie te j części b u d y n k u od resz ty k la szto ru , gdzie za m ieszk u ją p ro fe si oraz kan . 597 m ów iący o zm ian ie dom u zakonnego n a in n e cele. Z pow odu p rze n iesien ia n o w ic ja t nie p rz e ry w a się, chyba żeby now icjusze z pow odu p rz e p ro w adzki i p o dróży p rze b y w a li poza dom em n o w ic ja tu p o n ad 30, d n i 23. O bow iązek zaw iad o m ien ia o rd y n a riu sz a m iejsca w y n ik a z kan . 498 ja k rów n ież z k la u z u li u p ra w n ie n ia . O bow iązek te n zależy też od k o n k re tn e j sy tu a cji, czy chodzi o założenie now ego dom u, czy zam ianę istn iejąceg o n a n ow icjat.
102 O. Ja ce k Stożek [22]
19. Z a t w i e r d z e n i e p r z e ł o ż o n e g o m i e j s c o w e g o n a t r z e c i ą k a d e n c j ę
P rzełożony gen. m a p ra w o z a tw ie rd z an ia za zgodą sw ej Rady przełożonych m iejscow ych n a trzecie trzechlecie, po p orozum ieniu się z O rd y n a riu sz e m m iejsca.
U p ra w n ien ie to sta n o w i p rzy w ilej obok p ra w a w sto su n k u do kan. 505. P rzełożony gen. m oże za tw ierd zać n a trzecie trzechlecie p rz e łożonych m iejscow ych dla tego sam ego dom u zakonnego. U p ra w n ie n ie sup o n u je, że przełożeni m iejscow i m ian o w an i są przez przełożo nego p ro w in cja ln eg o czy g eneralnego, ja k to m a m iejsce w w iększości zakonów i zgrom adzeń. J a k p rze d sta w ia się sp ra w a jeżeli przełożeni m iejscow i są w y b ie ra n i przez k a p itu łę p ro w in c ja ln ą czy lo k a ln ą? W e d ług p ra w a pow szechnego nie m ogą być w y b ra n i n a trz e c ią k ad e n cję bezpośrednio w ty m sam ym domu. Z a b ra n ia tego kan. 505. K a p itu ła m oże je d n a k postulow ać ta k ą k a n d y d a tu rę i należy p rzy ją ć, że p rze ło żony gen. n a m ocy u p ra w n ie n ia m oże p o stu lac ję zatw ierdzić, ale może też ją odrzucić (kan. 181 §2, §3). N ie m ożna n a to m ia st z u pow ażnie n ia tego k o rzy sta ć w odniesien iu do przełożonych w yższych. U p ra w n ien ie bow iem , o k tó ry m m ow a, odnosi się w y ra źn ie do przełożonych m iejscow ych. O dnośnie obow iązku k o n su lta c ji z o rd y n a riu sz e m m ie j sca k o m e n tato rz y u trz y m u ją , że w w y p ad k u gdy przełożony m iejsco w y nie sp e łn ia fu n k c ji zależnej bezpośrednio od o rd y n a riu sz a m ie j scowego, te n obow iązek nie istn ieje. U p ra w n ien ia bow iem d an e zo sta ły przez S tolicę A p ostolską dla u sp ra w n ie n ia w ew n ętrz n eg o zarządu zakonów 24.
U zupełnienie
R e sk ry p t p apieski, ja k w spom niano n a w stępie, m iał podw ójną edy cję te k stu . P ierw szy te k st ro zd an y Ojcom w A uli Soborow ej 20. X I. 1964 z a w ierał 21 u p raw n ie ń . W późniejszym w y d an iu dw a z nich zostały zniesione. U p ra w n ie n ia te dotyczyły w ładzy zam iany obo w iązku o d m a w ian ia b re w ia rz a n a odm ów ienie cząstki R óżańca czy innych m odlitw , oraz m ożności w p ro w a d ze n ia do O fficium D ivinum języków ojczystych w tłu m ac ze n iu pod p ew nym i w aru n k a m i. U p ra w n ie n ia te zostały opuszczone w dru g im w y d a n iu R e sk ry p tu , gdyż w yżsi przełożeni zakonów k le ry c k ich ta k n a p ra w ie p ap iesk im ja k die cezjaln y m m a ją ju ż sk ą d in ąd te u p raw n ie n ia, a w ięc n a p odstaw ie In s tru k c ji K om isji o L itu rg ii i sam ej K o n sty tu c ji o L itu rg ii ja k ró w