opracowany w ramach projektu
„Tworzenie programów nauczania oraz scenariuszy lekcji i zajęć wchodzących w skład zestawów narzędzi edukacyjnych wspierających proces kształcenia ogólnego w zakresie kompetencji kluczowych uczniów niezbędnych do poruszania się na rynku pracy”
dofinansowanego ze środków Funduszy Europejskich w ramach
Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój, 2.10 Wysoka jakość systemu oświaty.
WarszaWa 2019
CO TO SĄ CYFRY RZYMSKIE?
SCENARIUSZ LEKCJI
Program edukacji wczesnoszkolnej w szkole podstawowej
RENATA
PASYMOWSKA
Redakcja merytoryczna – Agnieszka Karczewska-Gzik Recenzja merytoryczna – mgr Maria Ferenc
mgr Jadwiga Iwanowska
Agnieszka Ratajczak-Mucharska mgr Urszula Borowska
Redakcja językowa i korekta – Editio Projekt graficzny i projekt okładki – Editio Skład i redakcja techniczna – Editio Warszawa 2019
Ośrodek Rozwoju Edukacji Aleje Ujazdowskie 28 00-478 Warszawa www.ore.edu.pl
Publikacja jest rozpowszechniana na zasadach wolnej licencji Creative Commons – Użycie niekomercyjne 4.0 Polska (CC-BY-NC).
https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/deed.pl
3
Czas trwania zajęć:
2 godz. lekcyjne.
Temat:
Co to są cyfry rzymskie?
Cele główne:
uświadomienie uczniom, czym jest symbol,
poznanie sposobu tworzenia liczb na podstawie cyfr rzymskich,
zwrócenie uwagi uczniów na kierunkowy aspekt percepcji wzrokowej,
rozwijanie logicznego myślenia,
udzielanie pomocy zmierzającej do wyrównania braków edukacyjnych.
Cele operacyjne – uczeń:
zastosuje zapamiętany symbol, użyje go do tworzenia liczb, zastosuje podane
informacje, odkoduje liczby, przekształci znaki, by stworzyć nowe wartości, porozumie się z członkami zespołu, skorzysta z poznanych mnemotechnik i z pomocy rówieśników.
Metody:
mnemotechniki, podające, prezentacja, praktycznego działania.
Formy pracy:
zbiorowa, w parach, grupowa, indywidualna.
Środki dydaktyczne:
zapałki, oś liczbowa.
Przebieg zajęć:
1. Zapoznanie z tematem i celami zajęć, określenie NaCoBeZU –
zapamiętanie nowych symboli, zrozumienie zasad tworzenia liczb z cyfr rzymskich, zmianę jednej liczby na inną przez manipulowanie, porozumienie w zespole.
2. Opowieść Królowej Matematyki o spotkaniu z wodzem rzymskim.
Uczniowie siadają w kręgu na dywanie. W środku ustawiamy lampion imitujący ognisko. „Wódz rzymski pozazdrościł mi fantazji i koniecznie chciał stworzyć własne cyfry. Postanowił, że zrobi to przy ognisku w obecności swoich żołnierzy. Nic mu jednak nie przychodziło do głowy, więc tłum zaczął się niecierpliwić i rozległ się hałas. Kiedy wódz chciał uciszyć tłum, uniósł palec w górę, przyjrzał mu się i nagle doznał olśnienia! »Tak! Jedyneczka to będzie jedna kreseczka«. Dwa i trzy stworzyć było z niej łatwo. Kiedy na czwórkę przyszła kolej, wódz stracił zapał, gdyż jak potem rozpozna liczbę w gąszczu kresek? Przyszedł mu na myśl pomysł taki:
»Zakazuję, by pisać więcej niż trzy takie same znaki«. Podparł głowę na kciuku dłoni
4
i co pewien czas wycierał pot z czoła, ponieważ żołnierze czekali na resztę cyfr. Nagle przyszła mu do głowy doskonała myśl, więc wykrzyczał na całe gardło: »W dłoni obraz piątki się chroni. Przyjrzyjcie się sami – między kciukiem a palcami!«.
Żołnierze oniemieli z radości. Podziwiali widza za pomysłowość, ale co z czwórką pytali. On odpowiedział ze spokojem: »Mamy już dwa znaki. Mam pomysł szczery:
postawimy jedyneczkę przed piąteczkę i już mamy cztery«. »Brawo« – lud zawołał.
Wszyscy byli ciekawi, jak na to wpadł, a on zbladł. Wtedy przyszła mu na myśl oś liczbowa. »Tak« – zakrzyknął. »Tu sekret się chowa!«. Wyjaśnił żołnierzom, że po lewej stronie liczby maleją, a prawej rosną. Wtem tłum wrzasnął: »Wiemy, Panie, jak sześć, siedem i osiem powstanie!«. Wódz ręce z radości skrzyżował i z nich dziesiątkę odszyfrował. Resztę liczb stworzyli żołnierze. A wódz krzyczał »Mam cyfry, rzymskie cyfry i sam w to nie wierzę!«”.
3. Działania praktyczne. Uczniowie układają liczby z zapałek według wskazówek wodza. Po zakończeniu zapisują zasadę: IV = V – I, VI = V + I, VII = V + I + I, VIII = V + I + I + I, IX = X – I itp.
4. Utrwalenie lewej i prawej strony. Praca z osią liczbową i zauważenie, w którą stronę liczby maleją, a w którą rosną.
5. Praca w zespołach. Przeprowadzenie doświadczeń na temat przeobrażeń liczb przez przekładanie zapałek. Tworzenie zagadek dla kolegów, np. „Przełóż jedną zapałkę, by działanie było prawdziwe: V = I + VI”.
6. Sprawdzenie poprawności tworzenia i wykonania zagadek. Kontroli towarzyszyć powinna życzliwa i obiektywna ocena koleżeńska połączona z motywującym komentarzem skierowanym szczególnie do uczniów ze SPE.
7. Podsumowanie zajęć. Uczniowie wypowiadają się na temat sposobu wprowadzenia nowych symboli.
Komentarz metodyczny
Zapamiętywanie przez kojarzenie, wizualizację i emocje to najlepsza metoda dla uczniów ze SPE. Odwołanie się do źródła wiedzy ma wtedy realne znaczenie.
Humor zawarty w historyjce i jej rymowana forma sprawiają, że treści łatwiej zakotwiczają się w pamięci.
