E-TURYSTYKA I UWARUNKOWANIA JEJ ROZWOJU W POLSCE

(1)

Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach ISSN 2083-8611 Nr 215 · 2015

Beata Reformat

Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Wydział Zarządzania

Katedra Polityki Rynkowej i Zarządzania Marketingowego bref@ue.katowice.pl

– WYBRANE ASPEKTY ANALIZY

Streszczenie: Zamierzeniem autorki artykułu jest zwrócenie uwagi na coraz silniejszy wpływ uwarunkowań globalnych i lokalnych na rozwój e-turystyki Polsce. W powyższym kontekście zarysowuje się ważna kwestia związana z rozpoznaniem czynników, które do- starczają istotnej wiedzy o współczesnym otoczeniu rynku e-turystyki, którą potrzebują jego podmioty turystyczne do budowy innowacyjnych ofert i modeli biznesu.

Słowa kluczowe: e-turystyka, e-usługi, uwarunkowania globalne, uwarunkowania lokalne.

Wprowadzenie

W ostatnich latach zauważa się coraz większe znaczenie e-turystyki w za- spokajaniu potrzeb turystycznych. Jej zastosowanie wzrasta zwłaszcza w gospo- darce rynkowej opartej na wiedzy, a do takiej zmierza obecnie gospodarka polska [Fic, 2005]. Towarzyszące temu trendy i uwarunkowania rozwoju są na tyle cie- kawe, a przy tym dość złożone i nowe, że uznano je za inspirujący, a zarazem ważny obszar problemowy przeprowadzonych badań.

Celem artykułu jest analiza uwarunkowań rozwoju e-turystyki w Polsce, w aspekcie globalnym i lokalnym. Badania przeprowadzono za pomocą analizy opisowej tych uwarunkowań, zidentyfikowanych na podstawie literatury przed- miotu i polityki ekonomicznej oraz wyników badań rynkowych dotyczących rozwoju branży turystycznej.

Głównymi metodami badawczymi zastosowanymi w wyżej wymienionych studiach empirycznych są metody analizy logiczno-porównawczej oraz metoda

(2)

E-turystyka i uwarunkowania jej rozwoju w Polsce... 75

obserwacji. Do opisu zebranego materiału empirycznego zastosowano natomiast proste metody analizy statystycznej.

1. Istota e-turystyki

Na wstępie należy zaznaczyć, że turystyka to zróżnicowany sektor, w którym dominują usługi, stąd zakres pojęciowy e-turystyki wyznacza pojęcie e-usług, pod którym według obowiązującego w Polsce Rozporządzenia Ministra Rozwoju należy rozumieć: „[…] usługi świadczone w sposób całkowicie zautomatyzowany realizo- wany za pomocą technologii informacyjnych, z użyciem systemów teleinformatycznych w publicznych sieciach telekomunikacyjnych, na indywidualne życzenie usługobiorcy, bez jednoczesnej obecności stron w tej samej lokalizacji” [Ustawa Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 2007-2013].

Z powyższego wynika, iż e-usługą jest usługa, która:

a) polega na wysyłaniu i odbieraniu danych za pomocą określonych systemów teleinformatycznych w publicznych sieciach telekomunikacyjnych (np. przez Internet, drogą elektroniczną, itp.);

b) świadczona jest na indywidualne żądanie usługobiorcy (zindywidualizowana);

c) realizowana jest bez konieczności przebywania obu stron transakcji jedno- cześnie, czyli w tej samej lokalizacji (zdalnie);

d) spełnia warunek konkretnej odpowiedzi na konkretnie postawione pyta- nie/zamówienie.

Pojęcie e-usługi obejmuje zatem zarówno usługi świadczone za pośrednic- twem komputera, jak i urządzeń mobilnych oraz telewizji cyfrowej czy satelitar- nej. Wyklucza natomiast usługi, w których decydujący jest udział człowieka.

Jednak niezależnie od formy świadczenia e-usług, dostarczają one rozwiązań dostosowanych do zindywidualizowanych potrzeb klientów. Stąd też w każdym indywidualnym przypadku ich realizacji istotne są ograniczenia związane z licz- bą klientów, którzy mogą być obsługiwani w jednym czasie (wynikające np.

z ograniczonej mocy serwerów). W e-usługach istnieje bowiem konieczność utrzymania odpowiedniego potencjału, aby można było zapewnić świadczenie usługi w momentach wzmożonego zainteresowania (np. zapewnienie odpowied- niej przepustowości łączy). Warto jednak zaznaczyć, iż w tym celu stale opra- cowuje się systemy zwiększające zdolności produkcyjne posiadanej infrastruktury, czyli rozwiązania techniczne, technologiczne, organizacyjne. Podobnie jak w tradycyjnych usługach stosuje się w tym celu różnego rodzaju zachęty ekonomiczne (systemy taryfowe i/lub rabatowe), aby klienci korzystający z e-usług, w okresach mniejszego zainteresowania również dokonywali zakupu tych usług.

(3)

7

e n c z

j s 2 s j c c

w c a

b

s

R Ź

76

e-tu ness cha zacj

jow spo 201 skim jej g czek cją

w 2 cied a) n s - n b) n z 2 styk

Rys Źród

W urys s Sc

wa jom Pr wych łu 0”, m. W

głó k, p ora

N 2003

dlen na p sym -kom nolo na z w 200 Po ki i

s. 1.

dło: P

W li styk

cho arto m zw

rób h an

Ek , kt W t wn połą az w Na ty 3 r.

nie poz mali mun ogi

poz wszy 08, s odst syst

Ko Pawl

itera ki. W ool, ości więk

ę o nali kspe tórz

tym nych ącze wirtu ym pro ucy ziom

izac nika ies)

ziom ystk s. 6 taw tem

once icz [

atur We

e-t i w

ksz okre izac ertó zy p m ce h fu eń l ualn m tle ofe yfro mie cji

acyj [To mie kim 609- wy t mów

epcj [2012

rze edłu tury

tur zać eśle ch e ów podj elu d unkc lotn neg e w sor owi

tak ef yjne offl e st mi p -62 teor w inf

a e- 2, s.

pr ug d

ysty ryst ich nia eksp

Ze jęli dok cji, nicz go z wart

D.

eni ktyc fekty e, ok ler, trate part

3].

retyc form

-tury 29].

rzed defi yka tyce

wy a an

perc ewn i pr kon a w zych zwie to d Bu a w czny

ywn kre

20 egic tner

czn mat

ysty dmi

inicj to:

e, p ydaj naliz ckic nętr róbę nali wię h w edz dod uhal wsze ym noś ślan 06]

czn ram

ne e tycz

yki otu cji o

„[…

pod jno zow

ch.

rzny ę ok oni ęc: „ wraz

zani dać, lis.

elki m – s

ści ne j ];

nym mi w

-tur znyc

B

u ni opra

…]

dróż ść i wan Wś ych kreś i zd

„[…

z z ia d że Jeg ich

sek sw jako

m – w ra

ryst ch [

Beat

ie m aco

dig żow

i sk nego

śród N ślen defin

…] w mo doce

uj go z

pro ktor wej o IC

łań ama

tyki [Bu

ta R

ma wan gita wani kute o te d n Naro

nia nio wy ożliw

elow edn zda oces e-c o CT

ńcu ach

i wy uhali

Refo

jed nej aliza iu, h eczn erm

ich odo ksz wan szu woś wyc noli anie sów com orga (Inf

uch h ob

yzn is, 2

orm

dnej prz acja hot ność

inu wa owe

ztał nia ukiw

ścią ch m icen em, w w mme aniz nfor

wa bsza

nacz 200

mat

j, p zez a w telar

ć [W u zn

arto go łtow

poj wan

ą wy miej nia

poj sek erce zacj rma

arto arów

za w 08].

pow z No wszy

rstw Wan najd o od Pr wan jęci nia m

ylic jsc

def jęci ktor e, w i) ation

ości w e

wied Poł

wsze otth ystk wie

ng, duje dnie rogr nia s ia e mie czen

pod fini ie to rze wyk tec n a

i or e-tu

dza łącz

ech hing kich

, kt 200 e po eść

ram się e-tu ejsc nia dró icji o st tur korz chn nd

raz urys

z z zeni

hnie gha h pr tóre 01]

ona się mu

e-u urys

c no ich óży”

e-t tano rysty zyst nolo Co

str styk

zakr ie to

e pr m U roce e po

. dto

m.

Fo usłu styk ocle h ko

”[F tury owi yki tują ogie omm

rate ki”

resu o po

rzyj Uni esów ozw

w in.

ores ug n ki, p egow oszt Flis ysty i: „

, ob ący e i mun

egic [B

u ek oka

jęte iver w o wala

róż do sigh na r prze wyc tów

i in yki

[…

bejm (w info nica

czne Buha

kon azuje

ej d rsity oraz ają

żny ana ht „ ryn ez p

ch, w, re n., 2 pod ] od muj

cel orma ation

e k alis

nom e ry

defin y B z łań

org

ych aliz

„Po nku pryz

wy ezer 2009

djął dzw jąc:

lu m acyj n T

ont , 2

mii, t ys. 1

nicj Busi ńcu gani

kra z Ze olsk pol zma ycie rwa 9].

ł si wier

mak yjno Tech

takt 003

tury 1.

ji i- u- i-

a- e- ka

l- at e- a-

ię r-

k- o- h-

ty 3, y-

(4)

E-turystyka jest także przedmiotem zainteresowania Światowej Organizacji Turystki (UNWTO), która zachęca państwa członkowskie i państwa rozwijające się do korzystania z Internetu i możliwości, jakie on stwarza dla branży turystycznej, wskazując możliwości, jakie tworzy, i zmiany, jakie spowoduje:

• zmianę obecnego systemu płatności za podróże (znaczne wyeliminowanie

„papierowej formy biletów”, system transportowy stanie się wielomodalny, nastąpi indywidualizacji i uelastycznienie oferty, z uwzględnieniem specy- ficznych potrzeb różnych grup odbiorców);

• zmianę w sposobie zamawiania biletów (z „miejsca aktualnego pobytu”), system informatyczny, na podstawie personalizowanych danych w karcie pasażera, zadba o możliwie optymalny dobór środków i drogi podróży, a w przypadku opóźnień lub zmian w trakciesamej podróży „przebukowanie” będzie się od- bywać w sposób „niewidoczny dla pasażera”;

• radykalną zmianę systemu funkcjonowania biur turystycznych, które będą do- starczały klientom oferty dostosowane do ich potrzeb, upodobań i możliwości fi- nansowych, jak też czasowych [Dąbrowska i Janoś-Kresło, 2010, s. 142-143].

Analizując powyższe definicje dostrzega się, iż e-turystyka, to nie tylko wykorzystanie Internetu jako kanału informacyjnego dla promocji ofert turystycznych. Stymuluje on jedynie rozwój turystyki, dostarczając skutecznych narzędzi umożliwiających konsumentom-turystom identyfikację i zakup właściwego pro- duktu, natomiast ich dostawcom – rozwijanie oraz dystrybucję ofert, a także za- rządzanie nimi na skalę globalną [Gaworecki, 2007, s. 277].

Jak wynika z powyższych rozważań, przyszłość e-turystyki zależy głównie od umiejętności wykorzystania nowoczesnych technologii informacyjno- -komunikacyjnych przez podmioty opisywanego sektora oraz ich innowacyjnego podejścia do potrzeb klientów, a także od samych turystów, którzy takie rozwią- zania preferują.

2. Uwarunkowania rozwoju e-turystyki w Polsce 2.1. Czynniki globalne

Na rozwój e-turystyki wpływają zarówno czynniki globalne, jak i lokalne (regionalne) związane z otoczeniem, w którym funkcjonują współczesne firmy turystyczne. Jego zmienny charakter wymusza na nich dostosowanie do coraz bardziej konkurencyjnego rynku globalnego, co skutkuje poszukiwaniem nowych narzędzi komunikacji z klientami (turystami), rozbudową ich dotychcza- sowych systemów sprzedaży ofert, poszukiwaniem nowych modeli współpracy

(5)

Beata Reformat 78

(biznesowych), rozszerzaniem geograficznej ekspansji rynkowej, poszukiwaniem nowych klientów w skali całego świata.

Konsekwencją wspomnianych zmian w e-turystyce jest integracja działań firm turystycznych, polegająca m.in. na współpracy zglobalnymi systemami re- zerwacji, sieciami hotelarskimi, liniami lotniczymi, itp. i kształtowanie w ten sposób nowych układów powiązań. Efekty tych zmian wpływają z kolei na dy- namikę i kierunek rozwoju analizowanego rynku w Polsce.

Wśród głównych czynników globalnych mających wpływ na rozwój e-turystyki należy wymienić obserwowany w ostatnich latach wzrost znaczenia gospodarki opartej na wiedzy [Kleer, 2009; Toffler, 2006; Ito, 2001]. Dla e-turystyki ozna- cza to wzrost znaczenia innowacji technologicznych, jakości oferowanych usług oraz racjonalizacji kosztów działań na podstawie kapitału intelektualnego, który stanowi wiedza i jej umiejętne wykorzystanie. Stąd też inwestowanie w nowe rozwiązania technologiczne w obszarze e-turystyki należy postrzegać jako niezwykle opłacalne działanie, gdyż dzięki dostępowi do danych firmy turystyczne są w stanie zidentyfikować każdego klienta. W związku z tym można spersona- lizować usługi turystyczne, których celem jest utrzymanie lojalności klien- tów/turystów oraz zwiększenie udziału w rynku e-turystyki. Dlatego też dostęp do danych to ważny czynnik jego długofalowego rozwoju.

Podstawową prawidłowością globalizacji na rynku e-turystyki jest szybka dy- fuzja nowości technologicznych, umożliwiająca sprawniejsze działanie firm turystycznych, a zwłaszcza pozyskiwanie wiedzy o konsumentach [Evans, 2005].

Wykorzystanie szans, jakie niesie ze sobą zastosowanie Internetu w działaniach firm turystycznych, wiąże się przede wszystkim z innowacyjnością, którą wy- muszają wspomniany już postęp techniczny oraz zmieniające się warunki i trendy na rynku turystycznym. Na ich bazie następuje rozwój e-turystyki, który przejawia się w nowych, postępowych rozwiązaniach technologicznych w zakresie komunikacji rynkowej, obsługi klientów i ich pozyskiwania. Podążanie za tymi zmianami zwiększa możliwości konkurencyjne każdej firmy turystycznej działającej w analizowanym sektorze gospodarki [Zittrain, 2008, s. 153-157].

Pod pojęciem technologii informacyjno-komunikacyjnych (Information and Communication Technologies – ICT) należy rozumieć: „[…] ogół technik cyfrowych służących przetwarzaniu informacji wspierających proces zarządzania zasobami firmy oraz komunikacji z partnerami zewnętrznymi. Wiążą się one z wykorzystaniem urządzeń telekomunikacyjnych i informatycznych oraz usług im towarzyszących, z zastosowaniem technik cyfrowych i wszelkich narzędzi komunikacji elektronicznej” [GUS, 2008]. Elementy te, tworzą zakres pojęciowy technologii ICT, co pokazuje tab. 1.

(6)

T

p k a i s n t l f w C b r S

w k e w b

r t p Tab

pad kacy apli info się na c tyw liwi funk wyc Chł bad ryst Szo

w t kow e-tu wan baln

rego tury psy

bela

W dku

yjny ikac orm

one co d wnyc ią o kcję ciec łonn dań, tycz opiń U tym wej urys na m ny r

In o je ysty cho ko bez bl kom techdźw

a 1. Z

Wszy spr ych cje maty e du dzie ch u one

ę in czek ność któ znej ński Umie m sz

de styk moż rozw nnym edn yki j ospo omuM

zprze- In lueto mórkosta hnolo więku tel

Zak

ystk rzed h ora

mo yczn uży eń c urzą

nie nfor k 3 ć m óre j ob i 20

ejęt zcze ecyd ki w że b woj m c nocz jest ołec Meunik ntern

ewod ooth, acjon owa, ogie k u i ob lewiz

kres

kie daży

az m obiln nych ym

chęt ądz tyl rma 3D młod

pod bsłu

12]

tnoś egó dują w P

być ju e czyn ześn t de czn kacdia net, s dowe , telef narn sate brazukom zje itp

E- poj

wy y u med ne, h, a zain tnie zeń lko acyj itp.

dych dają ugę

].

ść lnie ą o

olsc ć pr e-tu nnik nie emo ny. O

cyjn ieci e, sie efoni na, elitar

u radunik tp.

tury jęci

ymi sług diów któ a kt nter e ko kom szy jną.

. [G h lu ą, ż mło

dos e na

ef ce.

rzez urys

kiem zal ogra Odz ne

eci ia

rna, kacji dio,

ysty owy

enio g n w in óre tóre reso orzy mun ybki

Po Gon udzi że to

ody

stos arz fekt Stą z fi styk

m g leży afic

zwi z

-d C yka i

y te

one na ry

nfor um e do owa ysta nika i do ozw ntar i na o w ych,

sow ędz tach ąd t rmy ki.

glob y w czna ierc zapium

dyskpam CD/D

i uw chn

e po ynk rma moż

osta anie a z b

acji ostę walaj

r i a ws właś

, zin

wyw zi in h d

też y tu

baln wpro a ch cied ożliMe is in mięci ki twa

DVD waru nolo

owy ku e

acyj żliw arcz em

bez i (n ęp d ają b

Pap spo śnie nfo

wani nfor

ział now urys

nym owa hara dla o

ediaiwia nfor

i prze arde D, taś

unko ogii

yżej e-tu

jnyc wiają zają głó zprz np. s do o

bow pińs mn e no rma

ia s rma łaln woc styc

m, w adze akte

on a ając rma

e, dysenoś śmy i

owa ICT

j el urys

ch.

ą za ą w ówn zew sma ofert wiem

ska nian owo atyz

się atyc nośc cze czn

wpł eni erys

stop acji ce

śne, ski itp.

ania T

lem tyk W asto wspó nie w

odo artf t tur m n a-Ka ne ro ocze zow

do czn ci i esne ne w

ływ e n styk

pień up

- k a jej

ment ki, tw

obu osow ółcz

wśr owy fonó ryst na o acp ozw esne wany

no nych i pr e te wied

wając now

ka k ń p umoprz

in komp se kom

j roz

ty, wor u pr wan zesn ród ych ów, tycz oglą erek wiąz

e te ych

owy h or rzy

chn dza

cym wocz

klie pew ożliSpr nforetw

pute erwer mpute

zwoj

zna rząc rzyp niem ne f

mł zas

no zny ądan

k, 2 zani echn h po

ych raz szły nolo , st

m n zesn

ntó wnoś

rzętiwia warzrma

ry os ry, s erow

ju w

ajdu c na padk m n firm łode sob oteb ych, nie 201 ia, p nolo odró

wy wy ych ogie tano

na ro nyc ów/t ści ty ając acjizani

sobis ieci we itp

w Po

ują arzę kac now my t ego ów book , ale zdj 12;

potw ogie óżn

yzw ymo h m

e, d owi

ozw ch t

tury sieb ce ie

ste, p.

olsc

zas ędz ch is wocz tech o po

Int ków e pe jęć, Na wie e um

ych

wań ogó możl dzię ią is

wój tech ystó bie,

- ce...

stos zia m

stotn zesn hno okol tern w, ta

ełnią , fil am erdz moż h [Ja

ń te ów liwo ęki k stot

e-tu hnol ów,

, po U

-ap - złoż

-te(in

sow med tną f nyc olog leni netu able ą ró lmó i P zają

żliw arcz

echn gos ośc któ tny

ury log w t ozio Urząmo

plikac żone nform chno

wani diów fun ch t gicz ia o u or

etów ówn ów z

Pard ą wy wią zew

nolo spo

iach rym czy

ysty ii d tym om obilnądze

cje m e syst ologimacy

ie w w k nkcję

tech zne.

osób raz i

w).

nież z p do, ynik bra wski

ogic odar

h r m p ynn

ki, do o m ic

akc eniane

mobil temy yjno- iczne

w p kom ę pe hnol Ci b, k inte Um ż ist

odr 20 ki w anży i, 2

czn rki rozw pozy

nik

od obs h p cep a

lne y IT e)-

7

przy muni ełni log iesz któr erak moż totn róży 011 wiel y tu 014

nych ryn woj yski

glo

któ szar rof tacj

9

y- i- ią

ii zą re k- ż- ną

y, ].

lu u- 4;

h, n-

u i- o-

ó- ru fil ji

(7)

Beata Reformat 80

innowacji technologicznych, jak i chęć (umiejętność) korzystania z nowego typu narzędzi ułatwiających potencjalnym turystom zakup. Ich postawy wobec nowych technologii wpływają bowiem na preferowany przez nich model dokonywania zakupu ofert turystycznych.

W ostatnich latach obserwuje się w Polsce, jak i innych krajach Europy, wie- lokierunkowe zmiany w zakresie zachowań konsumentów. Zmiany te stają się na tyle wyraźne, dynamiczne, rozległe geograficznie i głębokie społecznie, że coraz powszechniej mówi się o zjawisku „Nowego konsumenta” [Bywalec, 2010, s. 194].

Badania prowadzone przez różne jednostki badawcze (np. Eurostat, PMR, A.C. Niel- sen) wskazują na trzy główne obszary, w których dokonują się największe zmiany, mające wpływ na kształtowanie zachowań „Nowego konsumenta” na rynku pol- skim. Są nimi: obszar konsumpcji usług turystycznych, obszar życia społecznego oraz obszar komunikacji i mediów [Tkaczyk, 2012, s. 131].

Na istotną zmianę zachowań konsumentów (nie tylko w branży turystycznej, ale też wielu innych branżach), wpłynął niewątpliwie ogólnoświatowy kry- zys gospodarczy, mający miejsce na początku XXI w. Ich konfrontacja ze skut- kami kryzysu spowodowała m.in. rozwój zjawiska określanego jako „smart- shopping”, na bazie którego pojawił się tzw. „Nowy typ konsumenta”. Jego pro- fil osobowy cechuje przede wszystkim inteligentna zdolność do robienia zakupu ofert turystycznych za pośrednictwem Internetu, oznaczająca określoną postawę oszczędnościową, racjonalną, opartą z jednej strony na właściwym kalkulowa- niu, a z drugiej strony na konsumenckim sprycie, postrzeganym jako pewnego rodzaju mądrość rynkowa [Oxfort Dicionary of Business and Management, 2006, s. 1757]. Stąd też opisywane zachowania polegają głównie na poszukiwaniu najlep- szych i najbardziej zoptymalizowanych ze względu na preferowane przez konsumenta/turystę, kryteria ofert (np. najlepsze ceny, najlepsza jakość usług, dobra repu- tacja hotelu, linii lotniczych, kraju, opinie internautów, znajomych itp.).

Poza zmianami w obszarze przemian społeczno-gospodarczych, są jedno- cześnie widoczne zmiany zachowań klientów/turystów w zakresie komunikacji i mediów. Ich przejawem jest m.in. coraz częstsze dzielenie się swymi doświad- czeniami zakupowymi na stronach popularnych serwisów społecznościowych (np.Tripadvisor.com, Igougo.com, Youtube.com czy Facebook.com), podpowia- dając, w jaki sposób można skutecznie obniżać koszty ofert turystycznych.

Dzięki temu istotnego znaczenia nabierają porównywarki cenowe (np. ceneo.pl, okazje.info.pl), portale internetowe (np. Travelzon.pl, Travelplanet.pl., Wakacje.pl, EasyGo.pl), serwisy zakupów gru-powych (np. Groupon, Amazon), oraz kluby za- kupowe (np. fashion-days.pl, zlotewyprzedaze.pl) [Reformat, 2010, s. 3-11].

(8)

Z przedstawionych informacji wynika, iż na rynku e-usług firmy turystycz- ne mają coraz częściej do czynienia z wielokanałowym, inteligentnym konsu- mentem, którego potrzeby i zachowania wymuszają kreowanie innowacji. Po- woduje to m.in. dynamiczny rozwój nowych rozwiązań technologicznych w zakresie form i sposobów obsługi klientów, którzy są coraz bardziej wyedu- kowani i poinformowani o rozwijających się rynkach, produktach i globalnych trendach charakterystycznych dla branży turystycznej.

2.2. Czynniki lokalne

Oprócz czynników globalnych na rozwój e-turystyki wpływają również określone czynniki lokalne, które odnoszą się do zmian zachodzących w gminie, powiecie, mikroregionie. Każdy z tych obszarów posiada swoją specyfikę, która wyraża się w wartościach gospodarczych, kulturze, infrastrukturze itp. [Szewczuk, Kogut-Jaworska i Zioło, 2011, s. 21].

Kierując się głównymi założeniami e-turystyki, omówionymi w poprzed- nim punkcie, można zauważyć, iż analizowane czynniki lokalne odnoszą się w dużej mierze do możliwości wykorzystania rozwiązań mobilnych przez mie- szkańców Polski. Należy jednak dodać, iż kraje wysoko rozwinięte są bardziej zaawansowane w rozwoju i implementacji nowych technologii, stąd analizowane czynniki będą odniesione do Polski.

Charakter i specyfika opisywanych czynników zależą przede wszystkim od potencjału tkwiącego w:

a) zdolności do generowania nowych przedsięwzięć z zastosowaniem innowacji techniczno-technologicznych i organizacyjnych,

b) podejściu do innowacyjności, pomysłów i dostępu do zasobów Internetu, c) zdolności absorpcyjnej narzędzi e-turystyki w praktyce, uwarunkowanej od-

powiednią polityką gospodarczą oraz skutecznie działającymi na jego terenie instytucjami lokalnymi,

d) wyposażeniu w kompetentne zasoby ludzkie oraz infrastruktury technicznej i jej dostosowaniu do rozwoju e-turystyki [Chądzyński, Nowakowska i Przy- godzki, 2012, s. 84].

Na potrzeby ich upowszechnienia wiele gmin, powiatów, a także miast, po- dejmuje realizację różnych projektów unijnych oraz przedsięwzięć rozwojowych poprawiających dotychczasowy dostęp do Internetu. W przypadku Polski wciąż jeszcze można mówić o podziale społeczeństwa na osoby z dostępem do sieci in- ternetowej i nowoczesnych form komunikacji oraz osoby bez takich możliwości (tzw. wykluczeni cyfrowo).

(9)

8

i d I p c s

„ n w w

R Ź

n z w b r u b i 82

i og dost Inte potr cyjn stwa

„Di nie w p wyc

Rys Źród

niem z In wci bard rów uży brak i dz

W góln tępu erne

rzeb no-i

arza agn

kor pierw

ch, n

s. 2.

dło: C

Po m d nter iąż j dzo w i I

ywan k um

W ziała

Wyk nie r

u do etem bne info ają noza

rzys wsz nato

Wy i te Czap

osia dost rnet jesz o du

Inte nia.

miej W zw ań n kluc

rynk o In m, ja

inf orm dla a sp sta zej p

omi

ypo elefo

ińsk

adan tępu tu j zcz użej erne . Zn ejętn wią

na r czen

ku nter ako form macy

a ca połe z I poł iast

osaż fon s ki, Pa

nie u d

jest ze n j i w etu nacz nośc zku rze

nie e-u rnetu ość p macj yjny ałej eczn Inter owi t do

enie stacj anek

ko do I t gł nie d

wci nie zen ci k u z cz u

cyf usług

u, a poł cje, ych br na 2

rne ie 2 ostęp

e go jona [201

omp nte łów dla iąż e je nie m korz

pow upo

frow g w ale t łącz a ta i b ranż

201 tu [ 2013

p do

ospo arny 13, s

pute rne wny ws ros st b ma zyst wyż ows

we j w Po takż zeni

akże brak ży t

3”, [Cz 3 r.

o In

odar y w

. 317

era etu.

m szys snąc brak

rów tani ższy szec

jest olsc że ta ia, b e ni k u tury z k zapi

. ko ntern

rstw w lata 7].

jes Dl cel stki cej k d wni a z ym chn

B

t je ce. T

akic brak iski umi ysty któr ińsk omp rnetu

w do ach

st ju a b em ich.

gru dostę

eż b jeg

pro nien

Beat

dną Term ch c k zn po iejęt yczn rych ki, P pute

u w

omo 200

uż p bard

po W upy

ępu brak go z

oble nia w

ta R

ą z min czyn najo ziom tnoś nej.

h w Pan ery b w 66

owyc 03-2

pra dzo osia Wyni osó u, al

k w zaso eme wyk

Refo

wa n te nnik omo

m w ści

Po wyni nek, był 6,9%

ch w 201

awie duż adan iki ób, le b wied obów

em, korz

orm

ażni en n ków ości wied

ko otwi

ika, 20 ły w

% (r

w ko 3 (w

e je żej nia cyt

po brak dzy

w [C , jes zys

mat

iejsz nie d w, ja i jęz dzy orzy ierd iż 013, w 70

rys.

omp w %

edno czę i u ow owo k m

o m Cza st p stan

zyc doty

ak:

zyk y na ystan

dzaj czę , s.

0%

2).

pute

%)

ozn ęśc uży ane odem moty

moż apiń pode nia k

ch b yczy

um ka, w a tem nia ją t ęść 317 pol

er, d

nacz i uż ywa ego m n ywa żliw ński

ejm kom

bari y je mieję

w k mat z to w

Pol 7-3 lski

dost

znie żytk ania

Ra niek acji wośc

i, Pa mow mpu

ier r edna ętno który t tec

mo wyn lakó 40]

ich

tęp d

e zw kow a ko apor korz do ciac ane wany

uter rozw ak t ość ym chno ożliw

niki ów

. W gos

do I

wią wnik

omp rtu zyst o sa

ch I k, 2 ych rów

woj tylk pos są olog woś

os w d Wyn spo

Inte

ązan ków put

wsk tani amo Inte 201 h wi w i I

ju e ko m sług zam gii k ści, statn dals nika dar

rnet

ne z w k teró kaz ia z odzi erne 3, s iele Inte

e-tu moż giw mie kom

jak nich szym a z rstw

tu

z p korz ów, zują z ko ieln etu, s. 31 e in erne

urys żliw wani

szcz mun

kie h ba

m c nich w do

posi zyst jed ą, iż omp ego a t 18].

nicja etu.

styk wośc ia si

zan nika

on ada ciąg h, i omo

iada tani dna ż dl pute o ic

akż . atyw

Do ki ci ię ne a- ne ań gu iż o-

a- ie ak

la e- ch że w o-

(10)

t g z w d

R Ź

( t p k p n r k w t n tycz gram zy S w p dzin

Rys Źród

(pos tych przy korz pod netu rów ków w la tuac na u

zy t my Spo pols

nie

. 3.

dło: C

W siad h ur yro zys dcza u, w wnan w In atac cji w umi

to z Op ołec skic pok

Ko w l Czap

W gr da j rząd

st n stają as g wida

niu nter ch 2 war ejęt

zaró pera czne ch g

kaz

orzy latac

ińsk

rup je ju dze now ący gdy

ać, z d rnet 2003 rto z tne k

ówn acyj ej. N gosp zuje

stan ch 2 ki, Pa

pie r uż p eń d wyc ch z

w 2 iż dwo

tu j 3-20 zate

kor E-

no g jne Nal pod

rys

nie z 2003 anek

roz pon dost ch u ze s 201 w 2 oma jest 011 em rzys

tury

gosp na leży darst s. 3

z tec 3-20 [201

wią nad trze użyt sma 11 r

201 a w t w 1 by prz stani

ysty

pod lat y d twa .

chno 013

13, s

ązań 87 ega tkow artf r. by 13 r wcze

wyra yło t zyjrz ie z

yka i

dars ta 2 doda

ach

olog (w % . 325

ń m

% P się wn fonó

yło r. ko eśni aźni to o zeć z jeg

i uw

stw 2014

ać, dom

gii in

%) 5].

mob Pol ob ikó ów.

to orzy iejs ie w oko

się go m

waru

do 4-20

iż e mo

nfor

bilny lakó

ecn w.

Ich zal ysta szym wol ło 9 ę, ja moż

unko

mo 020 efek owy

rmac

ych ów) nie w

Ba h po ledw ało mi l lnie 9 p.

ak p żliw

owa

owy 0), n

ktem ych

cyjn

h do ), al

wyr ardz

osia wie z n lata ejsz p. [ prze wośc

ania

ych, na c m t

roz

no-k

omi le ta

raźn zo s

adan 2,8 nieg ami ze i [Cza ekła ci in

a jej

jak co w tych zwią

komu

inuj akż nie szyb

nie 8%.

go n tem i w

apiń ada nform

j roz

k i p wsk h dz ązań

unik

ją j że k wo bko w 2 . Je niec mpo wyno ńsk

się mac

zwoj

pra kazu

ział ń m

kacy

jak kom olni o w 201 śli co p o pr osi ki, P po cyjn

ju w

akty ują łań mob

yjny

wi mput iejsz wzra

13 r cho pon rzyr ok Pane osiad

no-k w Po

yki g wy jes bilny

ych

idać tery zy n asta

r. de odzi nad rost koło ek, 2

dan kom

olsc

gos ynik st u

ych

ć te y (6 niż na ekla i o

63 tu n o 3 201 nie d mun

ce...

spod ki c upow

h. P

elefo 64%

w tom aruj kor

% P now

p.p 13, s dost nikac

darc cyto wsz ostę

fony

%). W ubi mias

je o rzys Pol wyc p., s. 3 tępu cyjn

czej owa zech

ęp w

y ko W p iegł st g ok. 2

stan lakó ch u po 18]

u do nych

ej (n ań D

hnie w t

om prz łych grup 25%

nie ów.

użyt dcz ]. W

o In h (r

np.

Diag enie ej d

órk zypa

h la pa o

% o z In W tkow zas W tej

nter rys.

8

Pro gno e si dzie

kow adk atac osó osób

nter W po wni gd ej sy rnet 4).

3

o- o- ię e-

we ku ch b b, r- o- i- dy

y- tu

(11)

Beata Reformat 84

Rys. 4. Dostęp i korzystanie z Internetu wśród osób w różnym wieku w latach 2003-2013 (w %)

Źródło: Czapiński, Panek [2013, s. 327-328].

Rysunek 4 pokazuje dostępność i wykorzystanie Internetu w różnych gru- pach wiekowych. Widać na nim, że wśród osób mających do 50 lat dostępność Internetu w ich domach przekracza 80%, rzadziej dostęp do sieci mają jednak osoby mające 50 i więcej lat. Na tej podstawie można przyjąć, iż wraz z wie- kiem maleje wyposażenie gospodarstwa domowego w komputer, ale jeszcze szybciej maleje korzystanie z Internetu. Z możliwości domowego dostępu do In- ternetu znacznie częściej nie korzystają osoby starsze.

Powyższe porównanie pokazuje wyraźnie, że dostęp do Internetu nie prze- kłada się jednocześnie na korzystanie z jego zasobów. Jest to równo-znaczne ze stwierdzeniem, że sam Internet nie wystarcza, by korzystanie z dostępnych technologii komunikacyjno-informacyjnych (ICT) było w Polsce rzeczywiście po- wszechne. Przyczyną tego stanu jest wspomniany już wcześniej brak dostatecz- nych motywacji (potrzeb) i umiejętności dla korzystania z tych technologii.

Zmianę tego podejścia należy zatem traktować jako istotne wyzwanie dla rynku e-turystyki, ale również innych podmiotów odpowiedzialnych za rozwój społe- czeństwa informacyjnego, co narzuca gospodarka oparta na wiedzy.

(12)

W przypadku analizowanego rynku e-turystyki działania te oznaczają po- prawę konkurencyjności zarówno od strony generowania popytu na bardziej zaawansowane technologicznie e-usługi turystyczne, jak również po stronie kom- petencji niezbędnych na rynku pracy, jako jednego z kluczowych czynników podnoszenia zdolności adaptacyjnych i konkurencyjności firm turystycznych.

Do czynników lokalnych wpływających w korzystny sposób na rozwój e-turystyki można natomiast zaliczyć obserwowane obecnie w Polsce zmiany demograficzne. Wynika z nich, iż statystyczny mieszkaniec Polski ma obecnie nie- spełna 35 lat, a czterdziestu lat życia nie przekroczyło 56,2% społeczeństwa [Mały Rocznik Statystyczny, 2012]. Osoby te, odczuwają największą potrzebę dokonywania zakupu ofert turystycznych. Są to bowiem osoby stosunkowo młode, mobilne, mogące podjąć pracę, dzięki czemu w większości mogą zaspo- kajać oprócz swych potrzeb podstawowych, także potrzeby wyższego rzędu (m.in. turystyczne). Jednostki te kupują z reguły najwięcej i są najbardziej otwarte na nowe produkty i usługi. Jest to korzystne zjawisko dla rozwoju e-turystyki, dla której stanowi ono szansę podjęcia bardziej opłacalnych, innowacyjnych rozwiązań technologicznych, nastawionych na sprawną obsługę i efektywną sprzedaż internetową usług turystycznych.

Zauważamy ponadto, że od kilku lat rośnie w Polsce wskaźnik trwania długo- ści życia, który u mężczyzn z obecnych 69 lat ma wzrosnąć do 74 lat w 2025 r., a u kobiet z 78 lat do 81 lat. Jednocześnie dostrzega się, iż polskie społeczeń- stwo nie należy obecnie do najmłodszych, ale nie można go też jeszcze uznać za stare. Jedną z najwyraźniejszych zmian jest jednak to, iż do 2020 r. grupa osób w wieku powyżej 65 lat będzie stanowić 20% społeczeństwa. Ta grupa społeczna, składająca się z osób dysponujących zarówno siłą nabywczą, jak i wolnym cza- sem, niesie ze sobą znaczny potencjał pod względem gospodarczym, ale też, ze względu na swoją specyfikę, wymaga odpowiedniego motywowania, edukowa- nia w zakresie stosowania urządzeń mobilnych z dostępem do Internetu oraz in- formowania ze strony firm turystycznych, działających w sektorze e-turystyki.

Wśród innych czynników lokalnych decydujących o rozwoju e-turystyki w Polsce, należy wymienić czynniki prawne, które znacznie utrudniają jej funk- cjonowanie oraz swobodę prowadzenia działalności gospodarczej (rys. 5).

(13)

8

R Ź

t n

p n n W k n s z P

w o g 86

Rys Źród

tem now

puje nicz nikó W p kure ne t stęp zdo Pod

wan otoc glob

s. 5.

dło: N

Po mu p wią

K e du zone ów przy

enc tech pny olno

dsu W nia

czen baln Ba Na po

owo praw

fun Konk użo e ra o ypa cyjn hno ch ości

umo W ni

roz nia ne i

rier odsta

ode wne ndam

klud wi amy

klu adku nośc olog na ad

ow inie zwo ba i lok

ry ro awie

em w ego

men dują ięce y fo ucz

u an ci, z gicz

ryn apt

wani ejsz oju adan

kaln ozw e: Zaw

wym o za

nt d ąc ej cz orm

ow nali zaró znie

nku acy

ie zym

e-tu neg

ne.

woju wad

mie a zm dzia

nal zyn maln ym izow ówn e e-u u pr yjny

m op ury o s

u gos a [20

enio mia ałan leży nnik ne n m w wan no o usłu racy ych

prac ysty

ekt spo 007]

ony anam nia i y za ków ninie wpły neg od ugi y, j i k

cow yki w

tora darc .

ych mi t

i ro azn w o ejsz ywi go ry

stro tur ako onk

wan w P a, do

B

czeg

pow tech ozw nacz

cha zego

e n ynk ony ryst o je kure

iu p Pol

oko Beat

go

wyż hno oju zyć, arak o op na d ku d y ge

tycz edne enc

pod sce onan

ta R

żej olog u ws , iż kter pra dyn dzia ener zne, ego yjn

ddan . Z no

Refo

bar gicz szys ż w

rze acow

nam ałan row

, ja o z nośc

no e w ich

orm

rier znym

stki w rz lok wan mizm

nia p wani

k ró klu ci fi

ana wzg h ro

mat

r jes mi, ich zecz kaln nia o

m r pow ia p ówn uczo irm

aliz ględ zpo

st n , kt sek zyw nym odn rozw wyż popy

nież owy tur

zie o du n

ozn najc tóre ktor wisto m, je

nies woj ższe ytu ż po ych ryst

opi na z

ani częś e w

rów ości edna sion ju e oz

na o st h cz tycz

sow złoż a w

ście ist w e-u

i g ak z no s

e-tu zna

bar tron zynn zny

wej żon w po

ej n totn usłu osp ze w się j

ury cza rdz nie nik ych.

głó ność odz

ien nym

ug w poda

wzg jedy

sty ają p

iej kom ków

ówn ć i r ziale

adą m st w P arcz ględ ynie ki pop

zaa mpe w po

ne u róż e n

ążan topn Pols

zej du n

e do w praw awa

eten odn

uwa żnor

a cz nie niu sce.

wy na o o cz Pol wę k anso

ncji osz

arun rodn zyn

sys sta ystę ogra zyn lsce kon owa i do zeni

nko noś nnik s- a-

ę- a- n- e.

n- a- o- ia

o- ść ki

(14)

Przeprowadzona analiza wskazuje, że duże perspektywy dla rozwoju e-turystyki w Polsce warunkują zasoby technologii mobilnych oraz wirtualnej rzeczywistości.

Czynniki te zależą z kolei od wykorzystania możliwości, jakie dają bezprzewo- dowe urządzenia przenośne, dostęp do Internetu, komputery stacjonarne oraz sieci komórkowe. Wiążą się one z wykorzystaniem możliwości przestrzennych nowoczesnych urządzeń telekomunikacyjnych, dzięki którym zwiększają się możliwości dotarcia do potencjalnego konsumenta-turysty.

Obserwowane zmiany zachodzą w warunkach tworzącej się dopiero w Polsce gospodarki opartej na wiedzy. Jej założenia sprawiają, że niezwykle ważny dla rozwoju e-turystyki w Polsce jest rozwój sektora badań w zakresie nowoczesnych technologii, oraz właściwa implementacja wiedzy w tworzonych mo- delach biznesowych. Zmianom podlega również dotychczasowe zachowanie współczesnego konsumenta, który nie ogranicza się jak kiedyś, tylko do proste- go zaspokojenia swych potrzeb. Dzięki posiadanej wiedzy, jak i dostępności do nowoczesnych urządzeń informacyjno-komunikacyjnych, a tym samym odpo- wiednich źródeł informacji o produktach czy usługach (Internetu, smartfonu, ta- bletu itp.) konsumenci mogą świadomie, a więc w sposób przemyślany dokony- wać wyboru różnych ofert turystycznych pojawiających się w dostępnych źródłach informacji. Stąd też wzrasta jednocześnie w obszarze e-turystyki po- trzeba analizy uwarunkowań społeczno-demograficznych.

Kończąc należy dodać, iż niniejszy tekst nie opisuje jednak wszystkich uwarunkowań dotyczących rozwoju e-turystyki w Polsce, nie mniej stanowią one podstawę do dalszych analiz badawczych.

Literatura

Buhalis D. (2003), E-Tourism. Information Technology for Strategic Tourism Management, Prentice Hall, Harlow, UK.

Buhalis D., Law R. (2008), Progress in information technology and tourism management: 20 years and 10 years after the Internet. The state of e-Tourism Research. „Tourism Management”, No. 4 (29).

Bywalec C. (2010), Konsumpcja a rozwój gospodarczy, C.H. Beck, Warszawa.

Chądzyński J., Nowakowska A. i Przygodzki Z. (2012), Region i jego rozwój w warunkach globalizacji, CeDeWu, Warszawa.

Czapiński J., Panek T. (2013), Raport: Diagnoza społeczna 2013. Warunki i jakość życia Polaków, Vizja Press & IT, Warszawa, rozdział VII.

Dąbrowska A., Janoś-Kresło M. (2010), Konsument na rynku e-usług w krajach Europy Środkowo-Wschodniej, Difin, Warszawa.

Evans Ch. (2005), Zarządzanie wiedzą, PWE, Warszawa.

(15)

Beata Reformat 88

Fic M. (2005), Gospodarka oparta na wiedzy [w:] D. Kopycińska (red.), Teoretyczne aspekty gospodarowania, Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.

Flis R., Szut J., Mazurek-Kucharska B., Kuciński J. (2009), E-usługi – definicja i przykłady.

Badanie zapotrzebowania na działania wspierające rozwój usług świadczonych elektronicznie (e-usług) przez przedsiębiorstwa mikro i małe, PARP, Warszawa.

Gaworecki W.W. (2007), Turystyka, PWE, Warszawa.

Gontar B., Papińska-Kacperek J. (2012), E-Turystyka jako element koncepcji budowania inteligentnego miasta, Studia Informatica, nr 29, Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.

GUS (2008), Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wyniki badań statystycznych z lat 2004-2007, Warszawa, www.stat.gov.pl [dostęp: 20.09.2014].

Ito T. (2001), The Japanese Economy, MIT Press, Cambridge-London.

Jarczewski A. (2014), Młody, wymagający, technologiczny, „Rynek Turystyczny”, nr 1.

Kleer J. (2009), Gospodarka oparta na wiedzy a globalizacja: związki czasowe i przyczynowe [w:] J. Kotowicz-Jawor (red.), GOW – wyzwanie dla Polski, PWE, Warszawa.

Kopycińska D. (red.), Teoretyczne aspekty gospodarowania, Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.

Mały Rocznik Statystyczny (2012), GUS, Warszawa.

Nam T. i Pardo T. (2011), Konceptualizing Smart City with dimensions of technology, people, and institution, ACM, New York.

Oxfort Dicionary of Business and Management (2006), J. Law (ed.), Oxford University Press, 4^th ed.

Pawlicz A. (2012), E-turystyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Reformat B. (2010), Zakupy grupowe jako nowy obszar badań marketingowych,

„Ekonomika i Organizacja Przedsiębiorstw” nr 10.

Szewczuk M., Kogut-Jaworska M., Zioło M. (2011), Rozwój lokalny i regionalny.

Teoria i praktyka, C.H. Beck, Warszawa.

Szopiński T.E. (2012), Konsument na rynku usług, CeDeWu, Warszawa.

Tkaczyk J. (2012), Trendy konsumenckie i ich implikacje marketingowe „Handel We- wnętrzny. Konsumpcja i konsument – nowe trendy” maj-czerwiec.

Toffler A. (2006), Trzecia fala, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań.

Ustawa Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 2007-2013. Rozwoju Regio- nalnego z dnia 13 sierpnia 2008, Dz.U. z 2008, nr 153, poz. 956 z późn. zm.

Wang J. (2001), Developments in digital business (G53DDB), Tourism &Travel, Re- search Institute, Nottingham University Business School, Nottingham.

Zawada A. (2007), Bariery rozwoju gospodarczego − czarna lista Lewiatana, „Fiskus”, nr 6.

Zittrain J. (2008), The future of the Internet – and how to stop it, Yale University Press, New Haven & London.

(16)

E-TOURISM AND CONDITIONS OF ITS DEVELOPMENT IN POLAND

– CHOSEN ASPECTS OF ANALYSE

Summary: The intention of the author of this article is to draw attention to the increas- ingly strong influence of global and local conditions for the development of e-tourism Poland. In this context, outlines the important issue related to the diagnosis of the factors that provide essential knowledge about the contemporary environment of e-tourism which need its tourist operators to build innovative offerings and business models.

Keywords: e-tourism, e-services, global conditions, local conditions.