Marek Zbigniew Salamonowicz
Publiczna szkoła wyższa jako
przedsiębiorca
Studia Prawnoustrojowe nr 24, 27-35
2014
M arek Z b ig n iew S a la m o n o w icz
K a te d r a P r a w a G o sp o d a rcze g o W y d ział P r a w a i A d m in is tra c ji U W M
Publiczna szkoła wyższa jako przedsiębiorca*
W prow adzenie
U s ta w a z d n ia 27 lip c a 2 0 0 5 r. - P ra w o o sz k o ln ic tw ie w y ż sz y m 1 w y r a ź n ie d o p u ś c iła m o żliw o ść p o d e jm o w a n ia d z ia ła ln o ś c i g o sp o d a rc z e j p rz e z p u b lic z n e sz k o ły w y ższe. U s ta w o d a w c a r o z s tr z y g n ą ł to je d n o z n a c z n ie p o p rz e z tr e ś ć a r t. 7 p.s.w . Z g o d n ie z ty m p rz e p is e m , u c z e ln ia m o że p ro w a d z ić d z ia ła l n o ść g o s p o d a rc z ą w y o d rę b n io n ą o rg a n iz a c y jn ie i fin a n so w o w z a k r e s ie i fo r m a c h o k re ś lo n y c h w s ta tu c ie . W y o d rę b n ie n ie o rg a n iz a c y jn e i fin a n s o w e o d n o si się do p o d s ta w o w y c h z a d a ń u c z e ln i o k re ś lo n y c h w a r t. 13 p.s.w . o ra z p ro w a d z o n y c h p rz e z u c z e ln ie d o m ó w s tu d e n c k ic h i s to łó w e k s tu d e n c k ic h . P o w y ż sz y z a p is z a m y k a d y s k u s ję n a t e m a t d o p u sz c z a ln o śc i p r o w a d z e n ia d z ia ła ln o ś c i g o sp o d a rc z e j p rz e z u c z e ln ię p u b lic z n ą , j e d n a k o tw ie r a n o w e p ła s z c z y z n y do d e b a ty , m .in . n a t e m a t fo rm , p o trz e b y o ra z k o n s e k w e n c ji a n g a ż o w a n ia się p u b lic z n y c h szk ó ł w y ż sz y c h w s fe rę d z ia ła ln o ś c i g o s p o d a r czej. N in ie js z y a r ty k u ł z m ie rz a do n a ś w ie tle n ia w ęzło w y c h z a g a d n ie ń z w ią z a n y c h z p r a w n y m a s p e k te m z a ry s o w a n e j w yżej p ro b le m a ty k i.
P od staw y p raw n e i u za sa d n ien ie dla p ostrzegan ia
publicznej szk oły w yższej jak o p rzed sięb iorcy
P u b lic z n a s z k o ła w y ż sz a m o że b y ć p o s tr z e g a n a ja k o p rz e d s ię b io rc a n a g ru n c ie ró ż n y c h a k tó w n o rm a ty w n y c h . W szczeg ó ln o ści m o ż liw o ść t a k ą s tw a r z a u s ta w a z 16 k w ie tn ia 1993 r. o z w a lc z a n iu n ie u c z c iw ej k o n k u r e n c ji2,
* Artykuł powstał w ramach projektu „Prawne aspekty ochrony i komercjalizacji własno ści intelektualnej publicznych szkół wyższych” - finansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki na podstawie decyzji nr DEC-2012/07/D/HS5/01864.
1 Dz.U. z 2005 r. nr 164, poz. 1365 z późn. zm. - dalej: p.s.w. Por. art. 23 ust. 2 nieobowiązują- cej ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz.U. nr 65, poz. 385 z późn. zm.).
28 Marek Zbigniew Salamonowicz
w ty m s z e r o k a d e fin ic ja p rz e d s ię b io rc y s fo r m u ło w a n a w je j a r t. 2. W e d łu g n ie j p r z e d s ię b io rc a m i s ą oso b y fizy czn e , oso b y p r a w n e o ra z je d n o s tk i o r g a n i z a c y jn e n ie m a ją c e osobow ości p r a w n e j, k tó r e p ro w a d z ą c , c h o c ia ż b y u b o c z n ie , d z ia ła ln o ś ć z a ro b k o w ą lu b z a w o d o w ą u c z e s tn ic z ą w d z ia ła ln o ś c i gospo- d a rc z e j3.
W y d a je się, że p u b lic z n a s z k o ła w y ż sz a m oże by ć p o c z y ty w a n a z a p r z e d s ię b io rc ę w s y tu a c ji, g d y p o d e jm u je d z ia ła n ia z m ie rz a ją c e do o c h ro n y p o u f n y c h in fo rm a c ji, k tó r e p o s ia d a ją w a rto ś ć g o s p o d a rc z ą , o k re ś lo n y c h w a r t . 11 ww. u s ta w y , ja k o ta je m n ic a p rz e d s ię b io r s tw a , po to a b y n a s tę p n ie k o m e rc ja li zow ać te in fo rm a c je p o p rz e z n p . u d z ie le n ie lic e n c ji in n e m u p rz e d się b io rc y . P rz e z sa m o u d z ie le n ie lic e n c ji k n o w -h o w , n p . p r o d u k c y jn e j czy n a w e t h a n d lo w ej, u c z e ln ia u c z e s tn ic z y w d z ia ła ln o ś c i g o sp o d a rc z e j. Z a k w a lifik o w a n ie p u b lic z n e j sz k o ły w y ższej ja k o p rz e d s ię b io rc y j e s t u z a s a d n io n e i p o tr z e b n e . D a je b o w ie m p o d s ta w y i in s t r u m e n t y do o c h ro n y je j in te r e s ó w p rz e d c z y n a m i n ie u c z c iw ej k o n k u re n c ji, k tó r e m o g ą p o le g a ć m .in . n a n a r u s z e n i u ta j e m n ic y p r z e d s ię b io r s tw a p rz e z k o n t r a h e n t a , p ra c o w n ik ó w lu b oso b y trz e c ie . N ie k tó r e z p u b lic z n y c h sz k ó ł w y ż sz y c h c h r o n ią sw oje o z n a c z e n ia , u z y s k u ją c p r a w a o c h ro n n e n a z n a k i to w a ro w e 4. U s ta w a o z w a lc z a n iu n ie u c z c iw ej k o n k u r e n c ji u m o ż liw ia s k u te c z n ą o c h ro n ę p r z e d n a r u s z e n ia m i z a ró w n o ty c h ż e zn ak ó w , j a k i in n y c h o z n a c z e ń , z ja k ic h k o r z y s ta ją u c z e ln ie . P r z y a k ty w n e j w s p ó łp ra c y z o to c z e n ie m g o sp o d a rc z y m m o g ą w y s tą p ić in n e n iż z a z n a c z o n e c z y n y n ie u c z c iw ej k o n k u r e n c ji, a co z a ty m id z ie - p o w s ta n ie p o tr z e b a o c h ro n y in te r e s ó w u c z e ln i ja k o p rz e d się b io rc y . D la tw o r z e n ia i o c h ro n y p o te n c ja łu in te le k tu a ln e g o u c z e ln i is to tn e s ą u n o r m o w a n ia u s ta w y z 30 c z e rw c a 2 0 0 0 r. p ra w o w ła s n o ś c i p rz e m y sło w e j5. P o d p o ję c ie m p rz e d s ię b io rc y n a g ru n c ie p.w .p. ro z u m ie się osobę p ro w a d z ą c ą w c e la c h z a ro b k o w y c h d z ia ła ln o ś ć w y tw ó rc z ą , b u d o w la n ą , h a n d lo w ą lu b u s łu g o w ą , d a le j d z ia ła ln o ś c ią g o s p o d a rc z ą 6. D la b u d o w a n ia p o d s ta w d la p r o w a d z e n ia d z ia ła ln o ś c i g o sp o d a rc z e j z n a c z e n ie m a u z n a n ie p u b lic z n e j sz k o ły w y ższej z a p rz e d s ię b io rc ę w ś w ie tle a r t. 11 u s t. 4 i 5 p.w .p. U s ta w o d a w c a d a je m o żliw o ść w s k a z a n ia w u m o w ie p o m ię d z y p r z e d s ię b io rc a m i p o d m io tu , k tó r y b ę d z ie u p r a w n io n y z p r a w w ła s n o ś c i p rz e m y sło w e j do dóbr, ja k ie p o w s t a n ą w z w ią z k u z w y k o n y w a n ie m te j um ow y. M o g ą to b y ć w p r a k ty c e
3 Por. szerzej: E. Nowińska, M. du Vall, Komentarz do ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, Warszawa 2006, s. 37 i nast.; J. Szwaja (red.), Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, Warszawa 2006, teza 29.12 oraz przywołane tam orzecznictwo.
4 Uniwersytet Warmińsko-Mazurski posiada prawa do znaku słowno-graficznego UWM, ponadto w Urzędzie Patentowym RP zostały zgłoszone: znak słowno-graficzny „Kortowiada” oraz znak słowny „Wawrzyczki” w odniesieniu do Chóru UWM im. prof. Wiktora Wawrzyczka. Por. szerzej [online] <www.uprp.gov.pl>.
5 Tekst jedn. Dz.U. z 2003 r., nr 119, poz. 1117 z późn. zm. - dalej: p.w.p.
6 P. Kostański (red.), Prawo własności przemysłowej. Komentarz, Warszawa 2010, por. komentarz do art. 3 teza 18.
u m o w y p o m ię d z y p u b lic z n ą s z k o łą w y ż s z ą a p r z e d s ię b io rc ą alb o p o m ię d z y u c z e ln ia m i, p rz y k ła d o w o o p ra c e b ad aw cz o -ro zw o jo w e, k tó r e m a p ro w a d z ić w s p ó ln y z e sp ó ł7.
K o n s e k w e n c ją u z n a n ia u c z e ln i z a p rz e d s ię b io rc ę w m y ś l u s t. 4 a r t. 11 p.w .p. j e s t m o żliw o ść k o r z y s ta n ia z lic e n c ji u s ta w o w e j. D a je o n a u p r a w n ie n ie p u b lic z n e j sz k o le w y ższej do k o r z y s ta n ia z d ó b r w ła s n o ś c i p rz e m y sło w e j p o w s ta ły c h p rz y pom ocy u c z e ln i. W ięcej, u s ta w o d a w c a d o p u sz c z a w ta k ie j s y t u acji z a w a rc ie um ow y, w ś w ie tle k tó re j p r a w a w ła s n o ś c i p rz e m y sło w e j p r z e c h o d z ą n a rz e c z „ p rz e d się b io rc y u d z ie la ją c e g o pom o cy ”, a z a te m p u b lic z n e j sz k o ły w y ższej. S tr o n ą ta k ie j u m o w y m o że b y ć n p . s t u d e n t lu b d o k to r a n t, w iz y tu ją c y p ro fe s o r z in n e j u c z e ln i alb o in n y p rz e d s ię b io rc a . Z k o le i w o d n ie s ie n iu do u p r a w n ie ń do tw ó rc z o śc i p ra c o w n ic z ej u s ta w o d a w c a p o s łu g u je się p o jęciem „ p ra c o d a w c y ”. N a le ż y p o d k re ś lić , iż w o b e c n y m s ta n ie p ra w n y m , m a ją c n a u w a d z e a r t. 7 p.s.w ., u z n a n ie d o p u s z c z a ln o ś c i k w a lifik o w a n ia p u b lic z n e j sz k o ły w y ższej ja k o p rz e d s ię b io rc y n a tle p.w .p. n ie p o w in n o w z b u d z a ć z a s a d n ic z y c h w ą tp liw o śc i. J e d n a k n a w e t p r z e d w e jśc ie m w życie tegoż p r z e p is u d o m in o w a ł p o g lą d , w m y ś l k tó re g o p rz e p is y o pom ocy p rz e d s ię b io r cy m o g ą b y ć s to s o w a n e ró w n ie ż do pom ocy u d z ie la n e j p rz e z p u b lic z n ą szk o łę w y ż s z ą 8.
D e l i k a t n ą k w e s tią j e s t m o ż liw o ść u z n a n i a u c z e ln i z a p r z e d s ię b io rc ę w r o z u m ie n iu u s ta w y o o c h ro n ie k o n k u r e n c ji i k o n s u m e n tó w 9. U s ta w o d a w c a w a r t. 4 p k t 1 ww. u s ta w y o d sy ła w z a k r e s ie p o jęcia p rz e d się b io rc y do u s ta w y o sw obodzie d z ia ła ln o śc i g o sp o d arczej. D o k o n u je z a ra z e m zn ac zn eg o ro z s z e rz e n ia definicji. P u b lic z n a sz k o ła w y ższa , m a ją c osobow ość p r a w n ą i p ro w a d z ą c w e w ła s n y m im ie n iu d z ia ła ln o ś ć g o sp o d a rc z ą , m oże być z a k w a lifik o w a n a ja k o p rz e d s ię b io rc a . N ie b ę d z ie p r z e s z k o d ą d la ta k ie j k w a lifik a c ji w ś w ie tle u s t a w y o o c h ro n ie k o n k u r e n c ji i k o n s u m e n tó w s y tu a c ja , w k tó re j u c z e ln ia m a ją c a u d z ia ły w sp ó łce k a p ita ło w e j a n g a ż u je się w p ro c e s g o spodarczy. W ś w ie tle p r a w a k o n k u re n c ji z a ró w n o u c z e ln ia , j a k i je j s p ó łk a c ó rk a b ę d ą tr a k to w a n e ja k o z in te g ro w a n y o rg a n iz m g o s p o d a rc z y 10. O d n o ś n ie do c h a r a k t e r u p ra w n e g o w y ższej u c z e ln i p r y w a tn e j w y p o w ie d z ia ł się P r e z e s U r z ę d u O c h ro n y K o n k u re n c ji i K o n s u m e n tó w o ra z S ą d O c h ro n y K o n k u re n c ji i K o n su m e n tó w . U z n a n o t a k i p o d m io t z a p rz e d s ię b io r cę, s tw ie r d z a ją c je d n o c z e ś n ie , iż s to s u ją c w z g lę d e m s tu d e n tó w p o s ta n o w ie n ia
7 M. du Vall, Prawo patentowe, Warszawa 2008, s. 222 i nast.
8 M. du Vall, [w:] E. Nowińska, U. Promińska, M. du Vall, Prawo własności przemysłowej, Warszawa 2009, s. 126; P. Kostański (red.), Prawo własności przemysłowej, komentarz do art. 11, pkt 61.
9 Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. nr 50, poz. 331 z późn. zm.).
10 T. Skoczny (red.), Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, Warszawa 2010, komentarz do art. 4, teza 25.6.
30 Marek Zbigniew Salamonowicz
o b e z p ła tn y m p rz e jś c iu p r a w a u to r s k ic h m a ją tk o w y c h do p r a c d y p lo m o w y ch , u c z e ln ia d o p u ś c iła się n a r u s z e n ia z b io ro w y ch in te r e s ó w k o n k u r e n tó w 11.
W y d a je się, że p u b lic z n a s z k o ła w y ż sz a m o że by ć ró w n ie ż k w a lifik o w a n a ja k o p rz e d s ię b io r c a , ta k ż e g d y ch o d zi o in n e p r a k ty k i o g ra n ic z a ją c e k o n k u
re n c ję . P rz y k ła d o w o , p o s ia d a n e p rz e z u c z e ln ię p r a w a w ła s n o ś c i p rz e m y s ło w ej o p a r te n a le g a ln y m m o n o p o lu m o g ą b yć ź ró d łe m je j siln e j pozycji r y n k o w ej, a ic h n ie u m ie ję tn e , n a z b y t r e s tr y k c y jn e w y k o n y w a n ie m o ż e s ta ć się ź ró d łe m z a r z u t u o n a d u ż y c ie pozycji d o m in u ją c e j czy z a k a z u p o ro z u m ie ń a n ty k o n k u re n c y jn y c h . K o m e rc ja liz u ją c te c h n o lo g ię i u c z e s tn ic z ą c w ż y ciu go s p o d a rc z y m , p u b lic z n e sz k o ły w y ższe p o w in n y p r z e s tr z e g a ć zg o d n o ści p o d e j m o w a n y c h d z ia ła ń z p r a w e m a n ty m o n o p o lo w y m .
K om ercjalizacja praw w ła sn o ści in telek tu a ln ej jako
p od staw a dla d zia ła ln o ści gospodarczej pub liczn ych
szk ół w yższych
J a k ju ż w s k a z a n o , g łó w n ą p ła s z c z y z n ą a k ty w n o ś c i g o sp o d a rc z e j p u b lic z n y c h szk ó ł w y ż sz y c h j e s t s f e r a k o m e rc ja liz a c ji p r a w w ła s n o ś c i in te le k tu a ln e j o ra z m a te r ia ln y c h n o ś n ik ó w d ó b r n ie m a te r ia ln y c h , n p . u rz ą d z e ń , i n s t r u m e n tów , a p a r a tu r y . D la te g o te ż s z e re g u c z e ln i o p ra c o w a ło a k ty w e w n ę tr z n e w fo rm ie u c h w a ł s e n a t u lu b z a r z ą d z e ń r e k to r a , k tó r e d o ty c z ą k w e s tii o c h ro n y i z a r z ą d z a n ia w ła s n o ś c ią in t e l e k t u a l n ą . P ie r w s z ą u c z e ln ią p u b lic z n ą w P o lsc e , k tó r a u s ta n o w iła te g o ty p u a k t, j e s t U n iw e r s y te t J a g ie llo ń s k i w K r a k o w ie 12. O b e c n ie te g o ty p u a k t y o b o w ią z u ją w w ie lu u c z e ln ia c h , n p . n a U n iw e rs y te c ie Ł ó d z k im , U n iw e rs y te c ie im . M ik o ła ja K o p e r n ik a w T o ru n iu , P o lite c h n ic e K ra k o w s k ie j im . T. K o śc iu sz k i, P o lite c h n ic e G d a ń s k ie j i in n y c h . W w ie lu p o ls k ic h u c z e ln ia c h a k tu a l n i e to c z ą się p ra c e n a d p o d o b n y m i a k t a m i. N a le ż y w s k a z a ć , iż rz ą d o w y p r o je k t u s ta w y o z m ia n ie u s ta w y — P ra w o o sz k o ln ic tw ie w y ż sz y m i in n y c h u s t a w 13 p rz e w id u je o b lig a to ry jn o ś ć p o s łu g i w a n ia s ię te g o t y p u a k te m . W m y ś l p r o je k tu m a b y ć d o d a n y a r t . 86c w b rz m ie n iu : „ S e n a t u c h w a la r e g u la m in z a r z ą d z a n ia p r a w a m i w ła s n o ś c i i n te le k tu a ln e j o ra z z a s a d k o m e rc ja liz a c ji w y n ik ó w b a d a ń n a u k o w y c h i p r a c ro zw o jo w y ch , k tó r y o k r e ś la : 1) p r a w a i o b o w ią z k i u c z e ln i, p ra c o w n ik ó w o ra z s tu d e n tó w i d o k to r a n tó w w z a k r e s ie o c h ro n y i k o r z y s ta n ia z p r a w a u to r s k ic h11 Wyrok Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z 6 kwietnia 2006 r., sygn. XVII AmC 48/05 (niepubl.).
12 Aktami wewnętrznymi, które zawierają zasady polityki uczelni w sferze prawa własno ści intelektualnej, posługują się także np. Stanford University, Cambridge University, Massat- chussets Institute of Technology, Technische Universitat Graz i wiele innych.
13 Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy — Prawo o szkolnictwie wyższym, ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki oraz o zmianie niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 3391).
i p r a w p o k re w n y c h o ra z p r a w w ła sn o śc i p rz em y sło w ej; 2) z a s a d y w y n a g r a d z a n ia tw órców ; 3) z a s a d y i p ro c e d u ry k o m e rc ja liz a c ji w y n ik ó w b a d a ń n a u k o w y c h i p ra c rozw ojow ych; 4) z a s a d y k o r z y s ta n ia z m a ją tk u u c z e ln i w y k o rz y s ty w a n e go do k o m e rc ja liz ac ji w y n ik ó w b a d a ń n a u k o w y c h i p ra c ro zw o jo w y ch o ra z ś w ia d c z e n ia u s łu g n a u k o w o -b a d a w c z y c h ”.
D op u szczaln e form y a n gażow an ia się p u b liczn ych
szkół w yższych w d zia ła ln o ść gospod arczą
W p r a k ty c e w y s tę p u ją tr z y p o d sta w o w e , ty p o w e fo rm y k o m e rc ja liz a c ji w ła s n o ś c i in te le k tu a ln e j p rz e z p u b lic z n e sz k o ły w y ższe: o d p ła tn e p r z e n ie s ie n ie p ra w , u p o w a ż n ie n ie do k o r z y s ta n ia p o p rz e z u m o w ę lic e n c y jn ą , w re sz c ie p o p rz e z tzw . sp ó łk i o d p ry s k o w e 14. P ie r w s z a z n ic h p o w in n a b yć s to s o w a n a w y ją tk o w o , g d y ż p rz e n ie s ie n ie p r a w m a c h a r a k t e r d e fin ity w n y o ra z n ie p r z y n o si z re g u ły u c z e ln i d a ls z y c h k o rz y śc i w p o s ta c i p a r ty c y p a c ji w z y s k a c h , ja k ie n ie s ie ze s o b ą e k s p lo a ta c ja o k re ślo n e g o d o b ra n ie m a te r ia ln e g o . W p r a k ty c e p r z e n ie s ie n ie p r a w m o że b yć u z a s a d n io n e , je ż e li k o s z ty o c h ro n y i ry z y k o z w ią z a n e z g o s p o d a rc z ą e k s p lo a ta c ją d o b ra j e s t z n a c z n e , p rz y k ła d o w o : g d y w y m a g a n e s ą d a ls z e z n a c z n e n a k ła d y n a b a d a n ia , a u m o w a o ic h s f in a n s o w a n ie p rz e w id u je p r z e n ie s ie n ie p r a w ja k o w a r u n e k u z y s k a n ia środków .
D o g o d n ą fo rm ą k o m e rc ja liz a c ji, k tó r a d a je s z e re g m o żliw o śc i w sfe rz e d o s to s o w a n ia tr e ś c i s to s u n k u p ra w n e g o do p o trz e b s tr o n , j e s t u m o w a lic e n c y jn a . P o lity k a u c z e ln i w s fe rz e k o m e rc ja liz a c ji m o że w ła ś n ie p r z e ja w ia ć się w s to s o w a n iu o d p o w ie d n ic h ty p ó w u m ó w lic e n c y jn y c h 15. P rz y k ła d o w o lic e n c ja a k ty w n a m o że z a p e w n ia ć d o d a tk o w e d o ch o d y z s e rw is o w a n ia , w d ro ż e n ia i z t y t u ł u in n y c h u s łu g św ia d c z o n y c h n a rz e c z licencjobiorcy. Z p e rs p e k ty w y m is ji u c z e ln i, p o le g a ją c ej w m y ś l a r t. 4 u s t. 3 p.s.w . n a o d k r y w a n iu i p r z e k a z y w a n iu p r a w d y p o p rz e z p ro w a d z e n ie b a d a ń i k s z ta łc e n ie s tu d e n tó w , zobo w ią z a n ie się do n ie u d z ie la n ia d a ls z y c h lic e n c ji do n ie u ja w n ia n ia tr e ś c i ro z w ią z a ń te c h n ic z n y c h w p u b lik a c ja c h n a u k o w y c h lu b p r z y z n a n ie te r y to r ia ln e j lu b in n e j w y łą c z n o śc i lic e n c jo d a w c y m o że w z b u d z a ć d y s k u s ję . J e d n a k n ie je d n o k ro tn ie ta k ie p o s ta n o w ie n ia u m o ż liw ia ją czy w ręcz w a r u n k u ją p rz e m y sło w e z a sto so w a n ie now ej te ch n o lo g ii, s ta n o w ią c d la licen cjo b io rcy z a c h ę tę do in w e s to w a n ia w o k re ślo n e ro z w ią z a n ia . M oże b yć to w ięc k o n ie c z n y e le m e n t p r a w i dłow ej w s p ó łp ra c y p u b lic z n e j szk o ły w yższej z o to c z e n ie m g o sp o d arczy m .
O b e c n y k s z t a ł t p.s.w ., a w szc zeg ó ln o śc i a r t. 7 te j u s ta w y d o p u sz c z a m o żliw o ść a n g a ż o w a n ia się w d z ia ła ln o ś ć g o s p o d a rc z ą p o p rz e z tw o rz e n ie lu b
14 J. Barta, R. Markiewicz, Własność intelektualna w szkołach wyższych i instytutach naukowych, Warszawa 1993, s. 9 i nast.
15 M. du Vall, J. Szwaja, Reguły konkurencji a licencje patentowe i know-how, Warszawa 1996, s. 25.
32 Marek Zbigniew Salamonowicz
u c z e s tn ic z e n ie w s p ó łk a c h . Z a g a d n ie n ie to w y m a g a w y p ra c o w a n ia ze s tr o n y u c z e ln i o k re ś lo n e j p o lity k i. R o z s trz y g n ą ć n ależy , czy i w ja k im z a k r e s ie o ra z w ja k ie j fo rm ie u c z e ln ia m o że a n g a ż o w a ć się w sp ó łk i, c z ę sto k a p ita ło w e sp ó łk i p r a w a h a n d lo w e g o . U n iw e r s y te t J a g ie llo ń s k i czy U n iw e r s y te t Ł ó d zk i ju ż o p ra c o w a ły r e g u la m in y d o ty c z ą c e z a s a d tw o r z e n ia i fu n k c jo n o w a n ia sp ó ł e k sp in -o ff. W o p a r c iu o te g o ty p u r e g u la c je p o w s ta ły i f u n k c jo n u ją p r z e d s ię b io rc y - sp ó łk i o d p ry sk o w e . P o w o ła n y w yżej rz ą d o w y p r o je k t u s ta w y o z m ia n ie u s ta w y - P ra w o 0 sz k o ln ic tw ie w y ż sz y m z a w ie r a s z e re g is to tn y c h p o s ta n o w ie ń z te j m a te r ii. W m y ś l te g o p r o je k tu r e k to r z a z g o d ą s e n a t u u c z e ln i m a u tw o rz y ć sp ó łk ę k a p ita ło w ą z o g ra n ic z o n ą o d p o w ie d z ia ln o śc ią . Do z a d a ń ta k ie j sp ó łk i celow ej m a n a le ż e ć w szczeg ó ln o ści o b e jm o w a n ie u d z ia łó w w s p ó łk a c h k a p ita ło w y c h lu b tw o rz e n ie s p ó łe k k a p ita ło w y c h , k tó r e p o w s ta ją w c e lu w d r o ż e n ia w y n i k ó w b a d a ń n a u k o w y c h lu b p r a c ro zw o jo w y ch p ro w a d z o n y c h n a u c z e ln i16. W a rto p o d k re ś lić , iż p rz y to c z o n y z a p is d e te r m in u je o b o w ią z e k p o w o ła n ia sp ó łk i celow ej. O k re ślo n o ró w n ie ż fo rm ę te jż e sp ó łk i ja k o sp ó łk ę z o g ra n ic z o n ą o d p o w ie d z ia ln o śc ią . A z a te m w s y tu a c ji w e jśc ia w życie ta k ie g o z a p is u m o ż n a m ó w ić o p o w s ta n iu s tr u k tu r y , g d z ie je d n o o s o b o w a s p ó łk a c elo w a u c z e ln i m a a k c je lu b u d z ia ły w in n y c h sp ó łk a c h , p o s ia d a ją c p a k ie t k o n tro ln y u d z ia łó w lu b a k c ji (h o ld in g ) lu b w in n y sp o só b u c z e s tn ic z ą c w p o d m io ta c h k o m e rc ja liz u ją c y c h w y n ik i b a d a ń i p r a c ro zw o jo w y ch . P r o je k t d a je r e k to ro w i m o żliw o ść p o w ie rz e n ia sp ó łce celow ej z a r z ą d z a n ia p r a w a m i w ła s n o ś c i p r z e m y sło w ej u c z e ln i w z a k r e s ie je j k o m e rc ja liz a c ji. W k o n s e k w e n c ji to s p ó łk a c e lo w a m a b y ć p o d m io te m u p r a w n io n y m z p r a w n a d o b ra c h n i e m a t e r i a l n y c h , k tó r e m a ją b yć p rz e z n i ą k o m e rc ja liz o w a n e . N a s tą p i to p o p rz e z w n ie s ie n ie p rz e z u c z e ln ię ty c h ż e p r a w ty tu łe m a p o rtu .
D o n io sły m p o s ta n o w ie n ie m j e s t p o s tu lo w a n a w p ro je k c ie m o żliw o ść p o w o ły w a n ia sp ó łk i celow ej p rz e z k ilk a u c z e ln i - z a ró w n o p u b lic z n y c h , j a k 1 p ry w a tn y c h . M oże b y ć to p o m o cn e w b u d o w a n iu p o w a ż n e g o ry n k o w o p o te n c ja łu k o m e rc ja liz a c y jn e g o i le p s z e g o r e p r e z e n t o w a n i a in te r e s ó w u c z e ln i w k o n ta k ta c h z in n y m i p rz e d s ię b io rc a m i. Z a p o ż ą d a n e z p e rs p e k ty w y p r a w i dłow ego i k o rz y s tn e g o t r a n s f e r u te c h n o lo g ii m o ż n a u z n a ć tw o rz e n ie w s p ó l n y c h „ zaso b ó w p r a w ” (te ch n o lo g y p o o ls ) p rz e z u c z e ln ie , k tó r e m a ją o s ią g n ię c ia w k o n k r e tn y c h d z ie d z in a c h . M oże to p r z y b r a ć p o s ta ć łą c z e n ia p r a w z p a te n tó w w „ ro d z in y ”, a n ie u tr z y m y w a n ie p o je d y n c z y c h , c z ęsto ro z p ro s z o n y c h p r a w z ró ż n y c h d z ie d z in o b e jm u ją c y c h o k re ś lo n e części te c h n o lo g ii17.
16 S. Sołtysiński, Licencje na korzystanie z cudzych rozwiązań technicznych, Warszawa 1970, s. 23 oraz J. Szwaja, A. Szajkowski (red.), System prawa własności intelektualnej. Prawo wynalazcze, t. III, Warszawa - Wrocław - Kraków - Gdańsk - Łódź 1990, s. 497 i nast.
17 Praktyka ta jest stosowana z powodzeniem np. w Niemczech przez Fraunhofer Ge sellschaft.
P od ział k orzyści
I n s tr u m e n te m , k tó r y m a s ta n o w ić z a c h ę tę d la d o k o n y w a n ia n o w y c h ro z w ią z a ń i ic h u ja w n ia n ia w obec u c z e ln i, j e s t z a p e w n ie n ie tw ó rcy /-o m u d z ia łu w k o rz y ś c ia c h p ły n ą c y c h z ic h k o m e rc ja liz a c ji. P o d z ia ł k o rz y śc i p o m ię d z y u c z e ln ie a tw ó rc ó w j e s t re k o m e n d o w a n y z a ró w n o p rz e z Ś w ia to w ą O r g a n iz a cję W ła sn o śc i I n te le k tu a ln e j, j a k i K o m isję E u r o p e js k ą 18. P u b lic z n e sz k o ły w y ższe, z a ró w n o p o lsk ie , j a k i z a g ra n ic z n e , w y p ra c o w a ły w te j m ie rz e ró ż n e p o d e jśc ia . N a jc z ę śc iej w k o rz y ś c ia c h p a r ty c y p u ją ob o k u c z e ln i i tw ó rc ó w t a k że w y d z ia ły lu b in s ty tu ty , szkoły, w k tó r y c h tw ó rc a j e s t z a tru d n io n y . R óżnice p o le g a ją n a p ro c e n to w y m p o d z ia le alb o po 1/3, alb o p o ło w a d la tw órcy, zaś d r u g a p o ło w a d z ie lo n a j e s t p o m ię d zy b u d ż e t ogólny u c z e ln i a w y d ział. R e g u łą j e s t to, że p rz y o b lic z a n iu k o rz y śc i u w z g lę d n ia się k o s z ty z w ią z a n e z o c h ro n ą i o b s łu g ą p ro c e su k o m e rc ja liz a c ji19. N a u w a g ę z a s łu g u ją ro z w ią z a n ia , w k tó ry c h p rz y p o czątk o w o z n a c z n y m p ro c e n to w y m u d z ia le tw ó rcó w w k o rz y śc ia c h w ra z z ich w z ro s te m n a s tę p u je s p a d e k u d z ia łu tw órców , a w z ro s t u d z ia łu u c z e ln i. T a k ą p o lity k ę p r e z e n tu je n p . C a m b r id g e U n iv e r s ity 20. R o z s trz y g n ię c ia w y m a g a ró w n ie ż k w e s tia k u m u lo w a n ia k o rz y śc i p ły n ą c y c h z ró ż n y c h fo rm k o m e rc ja liz a c ji. P rz y k ła d o w o t e n s a m w y n a la z e k m o że by ć k o m e rc ja li z o w a n y p o p rz e z lic e n c ję , j a k ró w n ie ż p o p rz e z s p ó łk ę sp in -o ff. P rz y k ła d o w o U n iw e r s y te t Ł ó d z k i z a p e w n ia tw ó rc o m m o żliw o ść k u m u lo w a n ia ko rzy ści.
W m y śl p ro p o z y cji rz ą d o w y c h w y p ła c o n ą d y w id e n d ę sp ó łk i celow ej u c z e l n ia p r z e z n a c z a n a d z ia ła ln o ś ć s t a t u t o w ą u c z e ln i. O b e c n ie w p r a k ty c e w y s tę p u je n ie k ie d y p o w o ły w a n ie ro z m a ity c h fu n d u s z y ro z w o ju tw ó rc z o śc i, k tó ry c h z a d a n ie m j e s t w s p ie ra ć p rz e d s ię b io rc z o ś ć a k a d e m ic k ą i o c h ro n ę w ła s n o ś c i in te le k tu a ln e j.
O d n iesien ie p u blicznej szk oły w yższej do zakresu
p od m iotow ego w o ln o śc i gospodarczej
P r z e d s ta w io n e r o z w a ż a n ia s łu ż y ły u k a z a n iu p u b lic z n y c h sz k ó ł w y ż sz y c h w ro li p rz e d się b io rc y . Z a ry so w a n o p rz y ty m s z a n s e , a le te ż n ie k tó r e p ro b le m y i z a g ro ż e n ia p ły n ą c e z a n g a ż o w a n ia się u c z e ln i w d z ia ła ln o ś ć g o sp o d a rc z ą .
18 Por. Improving knowledge transfer between research institutions and industry across Europe, Brussels 2007; Guidelines on Developing Intellectual Property Policy for Universities and R&D Organizations, WIPO Geneva 2002.
19 Por. [online] <http://rph.stanford.edu/5-2.html>, G. Grimaldi, Ideas, errors and the com mercialization of valuable knowledge, „Technology Analysis & Strategie Management” 2009, vol. 21, Issue 6, s. 699 i nast.
20 Zob. [online] <www.enterprise.cam.ac.uk/uploads/File/Inventions_IP_Licensing/IPRCouncil- sRevOrdinance27Jul2005Voted12DecJul2006.pdf>, <www.enterprise.cam.ac.uk/ipandlicen- sing.php?subsub=21>; A. Barbolla, J. Corredera, Critical factors for success in university-industry research projects, “Technology Analysis & Strategic Management” 2009, vol. 21, Issue 5, s. 599 i nast.
34 Marek Zbigniew Salamonowicz A tr y b u t p rz e d s ię b io rc y n ie p r z e s ą d z a je d n a k o p o s ia d a n iu cech y p o d m io tu w o ln o śc i g o sp o d a rc z e j. T w ie rd z e n ie to w sp o só b d o b itn y z n a jd u je w y ra z w o d n ie s ie n iu do u c z e ln i. J a k o a r g u m e n t n a rz e c z u z n a n ia p u b lic z n e j szk o ły w y ższej z a p o d m io t w o ln o ści g o sp o d a rc z e j m o ż n a w s k a z a ć k o n s ty tu c y jn ie g w a r a n to w a n ą a u to n o m ię sz k ó ł w y ż sz y c h , ic h sa m o d z ie ln o ś ć z w ią z a n ą z o so b o w o śc ią p r a w n ą . P o w y ż sz e a r g u m e n ty n ie z m ie n ia ją je d n a k f a k tu , że u c z e l n ie n a le ż ą do s e k to r a fin a n s ó w p u b lic z n y c h . T ru d n o ró w n ie ż , a b y k o rz y śc i p ły n ą c e z k o m e rc ja liz a c ji w y n ik ó w b a d a ń z a s tą p iły in n e , cz ę sto p u b lic z n e ź ró d ła f in a n s o w a n ia . N a w e t w w io d ą c y c h św ia to w y c h o ś r o d k a c h n a u k o w y c h z n a c z n e w p ły w y z t y t u ł u k o m e rc ja liz a c ji p r a w w ła s n o ś c i in te le k tu a ln e j s t a n o w ią je d y n ie u z u p e łn ia ją c e źró d ło f in a n s o w a n ia . N ie sp o só b , b y in a c z e j było w p o ls k ic h re a lia c h .
N a le ż y ró w n ie ż z a d a ć so b ie p y ta n ie , n a ile p o d m io t p u b liczn y , k tó r y m o że d z ia ła ć w sfe rz e p r a w a p ry w a tn e g o , j e s t p o d m io te m w o ln o ści g o s p o d a r czej. P ro b le m t a k i w y s tą p ił w p r a k ty c e i z o s ta ł p o d ję ty p rz e z T r y b u n a ł K o n s ty tu c y jn y w y ro k u z d n ia 7 m a ja 20 0 1 r. w z w ią z k u z b a d a n ie m k o n s ty tu c y j n o ś c i u s t a w y o g r a n ic z a ją c e j w y s o k o ś ć z a r o b k ó w w p r z e d s i ę b i o r s t w a c h p u b lic z n y c h , w ty m w s p ó łk a c h z u d z ia łe m S k a r b u P a ń s tw a 21. S tw ie rd z o n o w n im , że c h o ciaż je d n o o so b o w a s p ó łk a S k a r b u P a ń s tw a j e s t p o d m io te m o d rę b n y m od S k a r b u P a ń s tw a , to j e d n a k je j m a ją te k s ta n o w i m ie n ie p u b lic z n e . P o d m io ty s e k to r a p u b lic z n e g o n ie s ą z a ś p o d m io ta m i w o ln o ści g o s p o d a r czej. W y d aje się, że a r g u m e n ta c ja u ż y ta w p rz y w o ła n y m w yżej o rz e c z e n iu T r y b u n a łu K o n s ty tu c y jn e g o m o ż e z n a le ź ć z a s to s o w a n ie w o d n ie s ie n iu do sz k ó ł w y ż sz y ch , z ty m , że u z u p e łn ić j ą n a le ż y o p o d k re ś le n ie o k re ślo n e j p r a w e m m is ji u c z e ln i p u b lic z n y c h . Z a d a n ia t e n ie m o g ą b y ć s p ro w a d z o n e n a d r u g i p la n i p o w in n y d e te rm in o w a ć z a s a d y a n g a ż o w a n ia się u c z e ln i w d z ia ła ln o ś ć g o s p o d a rc z ą o ra z ro z s tr z y g a n ie p o w s ta ją c y c h n a ty m tle k o n flik tó w in te re s ó w . P o w y ż sz e a r g u m e n ty z d a ją się p r z e s ą d z a ć o ty m , iż w z a p r e z e n to w a n y m s e n s ie p u b lic z n e sz k o ły w y ższ e, j a k ró w n ie ż p o d m io ty od n ic h z a le ż n e n ie s ą p o d m io ta m i w o ln o ści g o sp o d a rc z e j, co n ie w y k lu c z a m o żliw o ści p o d e jm o w a n ia d z ia ła ln o ś c i g o sp o d a rc z e j i p o s ia d a n ia s t a t u s u p rz e d s ię b io rc y z p ły n ą c y m i z te g o t y t u ł u k o n s e k w e n c ja m i.
21 Wyrok TK z dnia 7 maja 2001 r., sygn. K 19/00, OTK ZU 2001, nr 4, poz. 42). Por. szerzej: M. Salamonowicz, Zakres podmiotowy wolności gospodarczej, „Zeszyty Naukowe Szkoły Wyższej im. Pawła Włodkowica w Płocku” 2002, vol. 21, s. 237 i nast.
Sum m ary
P u b l i c u n i v e r s i t y a s a n e n t r e p r e n e u r Key words: public university, entrepreneur, economy freedom.
T h e a r tic le in its c o n te n t r e la te s to p u b lic h ig h e r e d u c a tio n a s a n e n t r e p re n e u r. I n lig h t o f th e c u r r e n t le g a l r e g u la tio n s , p u b lic h ig h school c a n le a d eco n o m ic a c tiv ity . T h e p ro b le m is t h e fa c t t h a t th e p u b lic u n iv e r s ity is n o t th e s u b je c t o f ec o n o m ic fre e d o m . B u s in e s s s h o u ld n o t p r e v a il o v e r its p u b lic m is s io n . I n a d d itio n t h e q u e s tio n is w h ic h b u s in e s s fo rm s a r e a p p r o p r ia te for p u b lic h ig h e r e d u c a tio n . H o w c a n i t p a r tic ip a te in th e ac tiv ity , w h a t a r e th e m o s t u s e f u l fo rm s o f c o m m e rc ia liz a tio n . F in a lly , t h e f u n d a m e n ta l q u e s tio n w a s r a is e d w h a t s h o u ld b e th e d iv is io n o f th e p ro fits fro m c o m m e rc ia liz a tio n o f u n iv e r s ity p ro p e rty . A rtic le a lso sh o w s th e p o s s ib le w a y o f p r o te c tin g u n iv e r s ity ’s in te lle c tu a l p ro p e rty .
