C
Ceell pprraaccyy:: Oznaczenie i porównanie ak- tywności arginazy i stężenia L-argininy w surowicy chorych na raka jelita grube- go i z przerzutami tego nowotworu do wątroby oraz określenie przydatności diagnostycznej badanych parametrów.
M
Maatteerriiaałł ii mmeettooddyy:: Badania prowadzo- no na krwi pobranej od pacjentów przed operacją. Aktywność arginazy i stężenie L-argininy oznaczano spek- trofotometrycznie.
W
Wyynniikkii:: Aktywność arginazy w grupie chorych na raka jelita grubego była po- nad 3-krotnie wyższa niż u zdrowych dawców krwi, a w grupie z przerzuta- mi 6-krotnie wyższa. Podwyższonej ak- tywności arginazy towarzyszył 2-krotny wzrost stężenia L-argininy w obu bada- nych grupach chorych. Oba parametry wykazywały bardzo wysoką czułość wy- noszącą w grupie chorych na raka pier- wotnego 83% i 90% odpowiednio dla arginazy i L-argininy, a w grupie z prze- rzutami 81% dla arginazy i 96% dla L-argininy.
W
Wnniioosskkii:: Zarówno oznaczanie aktywno- ści arginazy, jak i stężenia L-argininy w surowicy chorych na raka jelita gru- bego i z jego przerzutami do wątroby może być pomocne w diagnostyce tych schorzeń. Równoczesne oznaczanie obu parametrów zwiększa wartość diagno- styczną arginazy, gdyż może być po- mocne w różnicowaniu tych nowotwo- rów z procesami nienowotworowymi.
Oznaczanie tylko stężenia L-argininy nie wpływa na różnicowanie zmiany pier- wotnej od przerzutowej.
S
Słłoowwaa kklluucczzoowwee:: arginaza, L-arginina, rak jelita grubego, przerzuty raka jelita grubego do wątroby.
Współczesna Onkologia (2008) vol. 12; 2 (51–55)
Arginaza i arginina w diagnostyce chorych na raka jelita grubego i chorych z przerzutami raka jelita grubego do wątroby
Arginase and arginine in diagnostics of patients with colorectal cancer and patients with colorectal cancer liver metastases
Magdalena Mielczarek-Puta, Wojciech Graboń, Alicja Chrzanowska, Anna Barańczyk-Kuźma
Katedra i Zakład Biochemii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
Wstęp
Nowotwory złośliwe stanowią jedną z najgroźniejszych chorób we współ- czesnym świecie, a rak jelita grubego jest drugą, po raku płuc u mężczyzn i ra- ku gruczołu sutkowego u kobiet, przyczyną zgonów. Statystyki wskazują, że u połowy osób chorych na raka jelita grubego dochodzi do rozwoju przerzu- tów odległych, głównie do wątroby, natomiast u 30% przerzuty występują już w chwili wykrycia ogniska pierwotnego. Podstawowym sposobem leczenia jest resekcja chirurgiczna, której skuteczność zależy w dużej mierze od liczby, wielkości, zaawansowania, a także umiejscowienia zmian nowotworowych.
Dlatego też dla rokowania, a tym samym przeżycia pacjenta, ważne jest wcze- sne rozpoznanie procesu nowotworowego. W diagnostyce raka jelita grube- go i jego przerzutów do wątroby najczęściej stosowanymi markerami są an- tygen kanceroembrionalny (CEA) oraz antygen węglowodanowy (CA19-9) [1].
Badania prowadzone od wielu lat w Zakładzie Biochemii Akademii Medycz- nej w Warszawie [obecnie Warszawski Uniwersytet Medyczny] wskazują na możliwość wykorzystania arginazy w celu diagnostyki zarówno pierwot- nego raka jelita grubego, jak i jego przerzutów do wątroby [2, 3].
Arginaza (EC.3.5.3.1) katalizuje hydrolizę L-argininy do mocznika i orni- tyny. W wątrobie człowieka pełni ważną funkcję w detoksykacji amoniaku jako ostatni enzym cyklu mocznikowego. Poza wątrobą występuje także w wielu innych tkankach, w których jej rola nie została w pełni wyjaśnio- na [4]. U ssaków arginaza występuje w formie dwóch izoenzymów, będą- cych produktami genów AI i AII. Izoenzymy arginazy różnią się lokalizacją komórkową (AI w cytozolu, AII w mitochondrium) oraz odmiennymi wła- ściwościami fizykochemicznymi, kinetycznymi i immunologicznymi [5]. Roz- kładana przez arginazę L-arginina powstaje w osi jelitowo-nerkowej [6, 7].
W warunkach fizjologicznych jej synteza jest wystarczająca do prawidło- wego funkcjonowania dorosłego organizmu. Nie jest jednak wystarczają- ca dla organizmów rosnących, którym musi być dostarczana z pokarmem.
Suplementacja L-argininy jest wskazana także w urazach, oparzeniach, za- burzeniach czynności nerek, w których dochodzi do zmniejszenia stężenia argininy w surowicy [8]. Arginina bierze udział w wielu ważnych procesach fizjologicznych i metabolicznych jako związek wyjściowy do syntezy białek komórkowych, tlenku azotu, glutaminianu, glutaminy, kreatyny. Poza mocz- nikiem jest źródłem uwalnianej przez arginazę ornityny, z przemian której powstają poliaminy. Ponieważ poliaminy są odpowiedzialne za proliferację i różnicowanie się komórek zarówno L-arginina, jak i arginaza mogą pełnić istotną funkcję w procesie kancerogenezy [9, 10].
A
Aiimm ooff tthhee ssttuuddyy:: Determination and comparison of arginase activity and L-arginine level in blood serum of patients with colorectal cancer and colorectal cancer liver metastases, and an assessment of diagnostic usefulness of studied parameters.
M
Maatteerriiaall aanndd mmeetthhooddss:: Blood samples were taken from all patients just before their surgery arginase activity and L-arginine level were determined spectrophotometrically.
R
Reessuullttss:: Serum arginase activity in patients with colorectal cancer was over 3-fold higher compared to healthy blood donors and as much as 6-fold higher in those with colorectal cancer liver metastases. An increased arginase activity was associated with a 2-fold increase in arginine level in both patients’ groups. Both parameters showed high sensitivity - for the group with primary colorectal cancer it was 83% and 90% for arginase and L-arginine, respectively, and for the group with colorectal cancer liver metastasis 81% for arginase and 96% for L-arginine.
C
Coonncclluussiioonnss:: determination of arginase activity as well as L-arginine concentration in blood serum may be useful in diagnosis of patients with colorectal cancer and colorectal cancer liver metastases.
Concomitant evaluation of both parameters increases the diagnostic value of arginase determination itself, however it does not allow the differential diagnosis between primary and metastatic colorectal cancer.
K
Keeyy wwoorrddss:: arginase, L-arginine, colorectal cancer, colorectal cancer liver metastases.
Współczesna Onkologia (2008) vol. 12; 2 (51–55)
W niniejszej pracy oznaczono i porównano aktywność arginazy i stęże- nie L-argininy w surowicy chorych na raka jelita grubego i z przerzutami te- go nowotworu do wątroby oraz określono przydatność diagnostyczną bada- nych parametrów.
Materiał i metody
Krew do badań pochodziła od chorych na raka jelita grubego i osób z prze- rzutami raka jelita grubego do wątroby, operowanych w Klinikach Chirurgii Akademii Medycznej w Warszawie. Badaniami objęto grupę 30 chorych na ra- ka jelita grubego (11 kobiet i 18 mężczyzn), w wieku 51–77 lat (średni wiek 67,3±9,6 roku) i grupę 27 osób z przerzutami raka jelita grubego do wą- troby (13 kobiet i 14 mężczyzn), w wieku 37–71 lat (średni wiek 55,1±9,8 ro- ku). Diagnostyka przedoperacyjna obejmowała testy biochemiczne, kolono- skopię oraz badanie ultrasonograficzne. Zmiany nowotworowe potwierdzone zostały pooperacyjnym badaniem histopatologicznym. Grupę kontrolną sta- nowiło 25 zdrowych dawców krwi (14 kobiet i 11 mężczyzn), w wieku 30–75 lat (średni wiek 50,9±11 lat). Krew do badań pobierano dzień przed operacją, a otrzymaną surowicę zamrażano w temp. –80°C i stosowano do badań. Ba- dania wykonywano za zgodą pacjentów i Komisji Bioetycznej przy Akademii Medycznej w Warszawie.
Aktywność arginazy oznaczano spektrofotometrycznie z ilości powstałej w reakcji ornityny i wyrażano w jednostkach na litr surowicy (U/l) [11]. Jed- na jednostka aktywności odpowiadała 1 mikromolowi ornityny powstającej w ciągu 1 min w temperaturze 37°C.
Stężenie L-argininy oznaczano metodą spektrofotometryczno-enzyma- tyczną, mierząc stężenie ornityny powstałej w reakcji katalizowanej przez standaryzowany preparat arginazy i wyrażano w mg/dl [12].
Zakres wartości referencyjnych grupy kontrolnej, zawierający się pomiędzy 5. a 95. percentylem wynosił 3,1–15,8 U/l dla aktywności arginazy i 1,3–2,5 mg/dl dla stężenia argininy. Poziom odcięcia (cut-off) określono za pomocą analizy ROC (ang. receiver operating characteristic). Dla arginazy wynosił on 12 U/l, a dla argininy 2,4 mg/dl. Analizę statystyczną uzyskanych wyników przeprowadzo- no przy użyciu programu Statistica 6.0, StatSoft Inc. (St Tulsa USA). Uzyskane dane przedstawiono jako wartości mediany. W analizie statystycznej stosowa- no testy nieparametryczne ANOVA, U-Manna-Whitneya. W ocenie istotności statystycznej różnic pomiędzy grupami chorych i grupą kontrolną przyjęto p<0,001.
Wyniki
Aktywność arginazy w surowicy chorych na raka jelita grubego mieści- ła się w przedziale 6,9–57,6 U/l (mediana 18,4), natomiast w surowicy osób z przerzutami raka jelita grubego do wątroby 4,3–147 U/l (mediana 34,1).
Aktywność arginazy w obu badanych grupach była znamiennie wyższa niż w grupie kontrolnej, gdzie wynosiła 3,1–19,5 U/l (mediana 5,6) (ryc. 1., 2.).
Stężenie L-argininy w surowicy chorych na raka jelita grubego i osób z prze- rzutami tego nowotworu do wątroby mieściło się w zakresie 2,2–6,0 mg/dl.
Wartość mediany w obu badanych grupach była podobna i wynosiła 3,7 mg/dl w surowicy chorych na raka jelita grubego i 4,1 mg/dl w surowicy osób z przerzutami. Podobnie jak aktywność arginazy, stężenie L-argini- ny w obu badanych grupach chorych było znamiennie większe w porów- naniu z grupą zdrowych dawców krwi, gdzie wynosiło 1,1–2,5 mg/dl (me- diana 1,9) (ryc. 1., 3.).
Na podstawie uzyskanych wyników określono czułość każdego z bada- nych parametrów. W przypadku arginazy odsetek wyników prawdziwie do- datnich w grupie chorych na raka jelita grubego oraz w grupie z przerzuta- mi do wątroby był zbliżony i wynosił odpowiednio 83 i 81% (tab. 1.). Czułość oznaczania L-argininy była wyższa i wynosiła 90% w raku jelita grubego i 96%
w przerzutach tego nowotworu do wątroby (tab. 1.).
5 53 3
Arginaza i arginina w diagnostyce chorych na raka jelita grubego i osób z przerzutami raka jelita grubego do wątroby
Dyskusja
Jak wykazaliśmy uprzednio, aktywność arginazy wzra- sta znacząco w surowicy chorych na raka pierwotnego je- lita grubego oraz osób z przerzutami tego nowotworu do wątroby [2, 3]. W niniejszej pracy potwierdzono wcze- śniejsze wyniki i stwierdzono, że u chorych na raka pier- wotnego aktywność arginazy wzrasta 3-krotnie, a u cho- rych z przerzutami 6-krotnie. Ponieważ aktywność arginazy w guzach jest znacznie wyższa niż w prawidło- wej błonie śluzowej jelita grubego, obecna w surowicy chorych arginaza prawdopodobnie pochodzi z tkanki no- wotworowej [13]. Czułość oznaczania arginazy w surowi- cy badanych w obecnej pracy chorych na raka pierwotne- go wynosiła 83%, a z przerzutami 81%. W tej drugiej grupie była ona zgodna z wcześ-niejszymi badaniami wy- konanymi z udziałem 85 osób z przerzutami raka jelita grubego do wątroby (85%) [2]. Jednak do wzrostu aktyw- ności arginazy w surowicy dochodzi także w schorzeniach nienowotworowych, takich jak: oparzenia, cukrzyca, ast- ma czy stany zapalne [14–17]. Ponieważ może to ograni- czać wartość diagnostyczną wyłącznego oznaczania te- go enzymu jako markera raka jelita grubego i jego przerzutów do wątroby, w prezentowanych badaniach po- za aktywnością arginazy równocześnie oznaczano stęże- nie rozkładanej przez nią L-argininy.
Hydrolizowana przez arginazę L-arginina jest amino- kwasem niezbędnym do wzrostu komórek nowotworo- wych [18]. Rak jelita grubego, w przeciwieństwie np.
do raka pierwotnego wątroby, nie jest auksotroficzny wobec L-argininy, którą może syntetyzować z cytruliny [19]. Mimo tego zarówno w guzach pierwotnych, jak i przerzutowych raka jelita grubego wykazano wzrost RRyycc.. 11.. Aktywność arginazy i stężenie argininy w surowicy zdro- wych dawców krwi, chorych na raka jelita grubego i z przerzuta- mi raka jelita grubego do wątroby. Wyniki podano jako wartości mediany
FFiigg.. 11.. Arginase activity and arginine level in serum of healthy blo- od donors, patients with colorectal cancer and colorectal cancer liver metastases. Results are expressed as medians
g
grruuppaa kkoonnttrroollnnaa rraakk jjeelliittaa ggrruubbeeggoo
ssttęężżeenniiee aarrggiinniinnyy [[mmgg//ddll]]
p
prrzzeerrzzuutt ddoo wwąąttrroobbyy 6
4 5
3 2 2,,44
2
1
R
Ryycc.. 22.. Rozkład aktywności arginazy w surowicy chorych na raka jelita grubego i osób z przerzutami raka jelita grubego do wątro- by. Zakres wartości referencyjnych wynosił 3,1–15,8 U/l, poziom odcięcia (cut off) – 12 U/l
FFiigg.. 22.. Distribution of arginase activity in blood serum of patients with colorectal cancer and colorectal cancer liver metastases. Re- ference range: 3.1 to 15.8 U/L, cut off level – 12 U/L
g
grruuppaa kkoonnttrroollnnaa rraakk jjeelliittaa ggrruubbeeggoo
aakkttyywwnnoośśćć aarrggiinniinnyy [[UU//ll]]
p
prrzzeerrzzuutt ddoo wwąąttrroobbyy 1122
10 15 20 25 30 35 50
40 55 60 80 100 120 140
5
0
R
Ryycc.. 33.. Rozkład stężenia L-argininy w surowicy chorych na raka jelita grubego i osób z przerzutami raka jelita grubego do wątro- by. Zakres wartości referencyjnych wynosił 1,3–2,5 mg/dl, poziom odcięcia (cut off) – 2,4 mg/dl
FFiigg.. 33.. Distribution of L-arginine level in blood serum of patients with colorectal cancer and colorectal cancer liver metastases. Re- ference range: 1.3 to 2.5 mg/dl, cut off level – 2.4 mg/dl
k
koonnttrroollaa rraakk jjeelliittaa g grruubbeeggoo
aakkttyywwnnoośśćć aarrggiinniinnyy [[UU//ll]]
p prrzzeerrzzuutt d doo wwąąttrroobbyy a
akkttyywwnnoośśćć aarrggiinnaazzyy ssttęężżeenniiee aarrggiinniinnyy
ssttęężżeenniiee aarrggiinniinnyy [[mmgg//ddll]]
40 35 30 25 20 15 10 5 0
6 5,5 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0
5
54 4
współczesna onkologiasyntezy transporterów argininy, co wskazuje na zwięk- szone zapotrzebowanie komórek nowotworowych na ten aminokwas [20, 21]. Stwierdzono także, że w ra- ku pierwotnym jelita transport argininy jest stymulowa- ny przez EGF i TGF-α, czynniki mające bardzo istotny wpływ na wzrost komórek nowotworowych [22]. Jak wy- kazaliśmy, u chorych na raka jelita grubego oraz z jego przerzutami, wzrostowi aktywności arginazy towarzy- szy 2-krotne zwiększenie stężenia L-argininy w surowi- cy. Czułość oznaczania L-argininy była bardzo wysoka (90% u chorych na raka pierwotnego i 96% u osób z prze- rzutami). Z literatury wiadomo, że w stanach nienowo- tworowych, przebiegających ze wzrostem aktywności ar- ginazy, stężenie L-argininy w surowicy jest zmniejszone [14, 23–25]. Wyjaśnienie zwiększenia stężenia L-argini- ny w surowicy chorych badanych w obecnej pracy wyma- ga dalszych badań.
Uzyskane w pracy wyniki wskazują, że równoczesne oznaczanie aktywności arginazy i stężenia L-argininy mo- że podnieść skuteczność oznaczania samej arginazy jako markera raka jelita grubego i/lub jego przerzutów do wą- troby. Może też być pomocne w różnicowaniu tych nowo- tworów z procesami nienowotworowymi. Znaczne różnice pomiędzy aktywnością arginazy (ale nie stężeniem L-argi- niny) w surowicy chorych na raka pierwotnego jelita gru- bego i osób z jego przerzutami do wątroby mogą być wy- korzystywane w różnicowaniu tych dwóch procesów nowotworowych.
Podziękowania
Praca była finansowana z projektu badawczego pro- motorskiego nr 2 PO5B 124 27 oraz tematu 1WK/N/2007.
Autorzy dziękują prof. M. Krawczykowi, kierownikowi Ka- tedry i Kliniki Chirurgii Ogólnej, Transplantacyjnej i Wą- troby, prof. I. Krasnodębskiemu, kierownikowi Katedry i Kli- niki Chirurgii Ogólnej, Gastroenterologicznej i Żywienia i prof. Z. Wierzbickiemu z Katedry i Kliniki Chirurgii Ogól- nej i Transplantacyjnej za udostępnienie krwi badanych chorych.
Piśmiennictwo
1. Nowotwory przewodu pokarmowego. Krawczyk M (red). Wydaw- nictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001.
2. Mielczarek M, Chrzanowska A, Ścibior D, Skwarek A, Ashamiss F, Lewandowska K, Barańczyk-Kuźma A. Arginase as a useful factor for the diagnosis of colorectal cancer liver metastases. Int J Biol Markers 2006; 21: 40-4.
3. Porembska Z, Skwarek A, Mielczarek M, Barańczyk-Kuźma A. Serum arginase activity in postsurgical monitoring of patients with colorectal carcinoma. Cancer 2002; 94: 2930-34.
4. Jenkinson CP, Groody WW, Cederbaum SD. Comparative properties of arginases. Comp Biochem Physiol Biochem Mol Biol 1996; 114: 107-32.
5. Cederbaum SD, Yu H, Grody WW, Kern RM, Yoo P, Iyer RK.
Arginases I and II: do their functions overlap? Mol Genet Metab 2004; 81 Suppl 1: S38-44.
6. Windmueller HG, Spaeth AE. Source and fate of circulating citrulline.
Am J Physiol 1981; 241: E473-80.
7. van de Poll MC, Siroen MP, van Leeuwen PA, Soeters PB, Melis GC, Boelens PG, Deutz NE, Dejong CH. Interorgan amino acid exchange in humans: consequences for arginine and citrulline metabolism.
Am J Clin Nutr 2007; 85: 167-72.
8. Wu G, Meininger C, Knabe DA Bazer FW, Rhoads JM. Arginine nutrition in development, health and disease. Curr Opin Clin Nutr Metab Care 2000; 3: 59-66.
9. Gokmen SS, Aygit AC, Ayhan MS, Yorulmaz F, Gulen S. Significance of arginase and ornithine in malignant tumors of the human skin.
J Lab Clin Med 2001; 137: 340-4.
10. Singh R, Pervin S, Wu G, Chaudhuri G. Activation of caspase-3 activity and apoptosis in MDA-MB-468 cells by N (omega)-hydroxy-L-arginine, an inhibitor of arginase, is not solely dependent on reduction in intracellular polyamines. Carcinogenesis 2001; 22: 1863-9.
11. Chinard FP. Photometric estimation of proline and ornithine. J Biol Chem 1952; 199: 91-5.
12. Gopalakrishna R, Nagarajan B. A simplified procedure for the estimation of arginine in plasma and urine using arginase. Clin Chim Acta 1980; 106: 333-7.
13. Porembska Z, Ząbek J, Graboń W, Rahden-Staroń I, Barańczyk-Kuźma A. Arginase isoforms in human colorectal cancer. Clin Chim Acta 2001; 305: 157-65.
14. Kashyap SR, Lara A, Zhang R, Park YM, DeFronzo RA. Insulin reduces plasma arginase ativity in type 2 diabetic patients. Diabetes Care 2008; 31: 134-9.
15. Morris CR, Poljakovic M, Lavrisha L, Machado L, Kuypers FA, Morris SM Jr. Decreased arginine bioavailability and increased serum arginase activity in asthma. Am J Respir Crit Care Med 2004; 170: 148-53.
16. Ścibior D, Ashamiss F, Wierzbicki Z, Barańczyk-Kuźma A. Arginase activity in blood serum of patients with acute and chronic pancreatitis. Pol Merk Lek 2006; 126: 522-4.
17. Yu YM, Ryan CM, Castillo L, Lu XM, Beaumier L, Tompkins RG, Young VR. Arginine and ornithine kinetics in severely burned patients:
increased rate of arginine disposal. Am J Physiol Endocrinol Metab 2001; 280: E509-E517.
18. Caso G, McNurlan MA, McMillan ND, Eremin O, Garlick PJ. Tumour cell growth in culture: dependence on arginine. Clin Sci (Lond) 2004; 107: 371-9.
19. Dillon BJ, Prieto VG, Curley SA, Ensor CM, Holtsberg FW, Bomalaski JS, Clark MA. Incidence and distribution of argininosuccinate synthetase deficiency in human cancers:a method for identifying cancers sensitive to arginine deprivation. Cancer 2004; 100: 826-33.
20. Cendan JC, Souba WW, Copeland EM 3rd, Lind DS. Characterization and growth factor stimulation of L-arginine transport in a human colon cancer cell line. Ann Surg Oncol 1995; 2: 257-65.
21. Cendan JC, Souba WW, Copeland EM 3rd, Lind DS. Increased L-arginine transport in a nitric oxide-producing metastatic colon cancer cell line.
Ann Surg Oncol 1996; 3: 501-8.
22. Huang S, Trujillo JM, Chakrabarty S. Proliferation of human colon cancer cells: role of epidermal growth factor and transforming growth factor alpha. Int J Cancer 1992; 52: 978-86.
23. Grasemann, H, Schwiertz R, Grasemann C, Vester U, Racké K, Ratjen F. Decreased systemic bioavailability of L-arginine in patients with cystic fibrosis. Respir Res 2006; 7: 87.
T
Taabbeellaa 11.. Czułość oznaczania arginazy i L-argininy w surowicy chorych na raka jelita grubego i osób z przerzutami raka jelita grubego do wątroby
T
Taabbllee 11.. Sensitivity of arginase and L-arginine determination in blood serum pf patients with colorectal cancer and colorectal can- cer liver metastases
W
Wyynniikk tteessttuu RRaakk jjeelliittaa ggrruubbeeggoo PPrrzzeerrzzuutt ddoo wwąąttrroobbyy a
arrggiinnaazzaa LL--aarrggiinniinnaa aarrggiinnaazzaa LL--aarrggiinniinnaa n
n %% nn %% nn %% nn %%
prawdziwie 25 83 27 90 22 81 26 96
dodatni
fałszywie 5 17 3 10 5 19 1 4
ujemny
liczba 30 100 30 100 27 100 27 100
chorych
24. Sandstrom P, Trulsson L, Gasslander T, Sundqvist T, von Dobeln U, Svanvik J. Serum amino acid profile in patients with acute pancreatitis. Amino Acids 2007; DOI: 10.1007/S00726-007-0557-5.
25. Morris CR, Kato GJ, Poljakovic M, et al. Dysregulated arginine metabolism, hemolysis-associated pulmonary hypertension, and mortality in sickle cell disease. JAMA 2005; 294: 81-90.
Adres do korespondencji
prof. dr hab. AAnnnnaa BBaarraańńcczzyykk--KKuuźźmmaa Katedra i Zakład Biochemii Warszawski Uniwersytet Medyczny ul. Banacha 1
02-097 Warszawa
tel. +48 22 572 06 93; faks +48 22 572 06 79 e-mail: akuzma@amwaw.edu.pl
5 55 5
Arginaza i arginina w diagnostyce chorych na raka jelita grubego i osób z przerzutami raka jelita grubego do wątroby
