ETAPY ROZWOJU MOWY
DZIECKA
MOWA JEST PODSTAWOWYM ŚRODKIEM
KOMUNIKACJI I MA SZCZEGÓLNE ZNACZENIE W ROZWOJU DZIECI.
ZNACZĄCO WPŁYWA NA FUNKCJONOWANIE
DZIECKA W RODZINIE I GRUPIE RÓWIEŚNICZEJ.
Rodzice często nie wiedzą czy ich dzieci mają wadę wymowy, czy tylko rozwój mowy jest lekko opóźniony.
Dlatego warto zapoznać się z etapami rozwoju mowy i porównać je, jeśli mamy jakieś
wątpliwości co do rozwoju mowy swojego dziecka.
Ale pamiętajmy, że każde dziecko rozwija się w swoim indywidualnym tempie, a jego
rozwój zależy od różnych czynników.
Książkowe stadia rozwoju są tylko pewnym
wyznacznikiem dającym nam ogólny pogląd
na etapy rozwoju mowy dziecka.
STADIA ROZWOJU MOWY
1.OKRES MELODII
Trwa od urodzenia do 12 miesiąca życia
W 2-3 miesiącu dziecko zaczyna głużyć, czyli wydawać pojedyncze, przypadkowe dźwięki.
Pierwszym dźwiękiem w tym okresie jest płacz i krzyk dziecka, za pomocą którego komunikuje się ono z
otoczeniem, zgłaszając swoje potrzeby.
Około 6-7 miesiąca głużenie przekształca się w
gaworzenie. Dziecko wydaje dźwięki o charakterze sylab lub przypadkowo dobranych zbitek głosowych. Dziecko ćwiczy w ten sposób swój słuch, rozpoznaje własne
dźwięki.
Pod koniec tego okresu pojawiają się pierwsze wyrazy (mama, tata, da, am itd.), używane świadomie i
adekwatnie do sytuacji.
W tym okresie niepokojący objaw to przedłużony okres głużenia oraz niewystąpienie gaworzenia.
Może to sugerować niesprawność słuchu.
Dzieci niedosłyszące i niesłyszące nie gaworzą, a głużenie zanika u nich około 18 miesiąca życia.
Na pewno ważnym, dodatkowym czynnikiem jest
długa choroba u dziecka lub hospitalizacja.
W takiej sytuacji warto przebadać słuch u dziecka oraz udać się do lekarza laryngologa lub foniatry.
2. OKRES WYRAZU
Trwa mniej więcej od 1 do 2 roku życia
Dziecko w tym wieku powtarza proste słowa ( zjawisko echolalii) i uczy się kojarzyć dany wyraz z określonym dysygnatem.
Stopniowo opanowuje coraz większą liczbę słów.
Bardzo często dzieci w tym wieku zniekształcają
wyrazy lub upraszczają je, wymawiając początek lub koniec słowa.
Słucha z zainteresowaniem prostych piosenek, wierszyków, krótkich opowiadań.
Pod koniec tego okresu mogą pojawić się pierwsze łączenia wyrazów np. „mama daj”, „nie chcę” itp.
Rozwój w tym okresie jest bardzo zróżnicowany, dlatego nie porównujmy szczegółowo naszego dziecka do innych dzieci.
W tym okresie bardzo dużo dzieci może mało mówić i nie powinno być to powodem zmartwień. W tej
fazie rozwoju należy zwrócić uwagę na poziom rozumienia mowy oraz reakcje dziecka na bodźce słuchowe.
Jeżeli stwierdzimy, że dziecko nie rozumie poleceń lub nie słyszy prostych słów, to taka sytuacja powinna nas zaniepokoić i zmusić do wizyty u specjalisty.
3. OKRES ZDANIA
Trwa średnio od 2 do 3 roku życia.
Mowa dziecka ulega dalszemu doskonaleniu.
Dziecko zaczyna operować zdaniami, na początku są to zdania pojedyncze i twierdzące.
Potem zdania się wydłużają i wzbogacają o nowe części mowy - czasowniki, przymiotniki i zaimki.
Pod koniec tego okresu pojawią się zdania złożone oraz zalążki mowy opowieściowej.
Coraz więcej pyta. Odpowiada na proste pytania:
„kto?”, „co?”, „gdzie?”, „z kim?”
Dziecko w tym okresie zniekształca jeszcze artykulację wielu wyrazów oraz używa ich w niewłaściwej formie gramatycznej.
Nie jest to jednak powodem do niepokoju. Należy pamiętać aby w tym okresie nasza wymowa była staranna i poprawna, ponieważ dziecko zaczyna utrwalać sobie zasady funkcjonowania języka.
Jako rodzice powinniśmy celowo wzbogacać nasze słownictwo w nowe wyrazy i formy gramatyczne.
Ogromnym błędem jest naśladowanie mowy dziecka oraz używania form spieszczonych. Utrwala to
niewłaściwe wzorce i opóźnia opanowanie prawidłowej budowy wyrazów.
W okresie zdania wystąpić może u dziecka tzw.
jąkanie fizjologiczne. Jest ono normalnym
zjawiskiem rozwojowym i na ogół w krótkim czasie zanika samoczynnie.
Gdy jednak ulega utrwaleniu wówczas przekształca się w trudną do usunięcia wadę wymowy.
Stać się tak może na skutek niewłaściwej postawy rodziców, ich zbytniej wrażliwości i koncentracji na
mowie dziecka i korygowania go.
Zapewnijmy więc dziecku stabilizację emocjonalną, spokój oraz uregulowany tryb życia.
4. OKRES SWOISTEJ MOWY DZIECIĘCEJ
Okres ten przypada na wiek od 3 do 7 lat.
Zasób słownictwa wzbogaca się, dziecko mówi
płynnymi zdaniami, opowiada co widzi na ilustracji.
Zadaje mnóstwo pytań, dzięki czemu zaczyna się mowa dialogowa.
W początkowym okresie można zaobserwować wiele neologizmów, które są jak najbardziej prawidłowym zjawiskiem i świadczą o dużych możliwościach
słowotwórczych dziecka.
Rozumie trudniejsze instrukcje np. „klaśnij w dłonie, a potem połóż ręce na kolanach”.
Około 5, 6 roku życia dziecko wymawia
poprawnie wszystkie głoski. Jeżeli dziecko w tym wieku nie wymawia co najmniej kilku głosek lub artykułuje je nieprawidłowo, konieczna jest
konsultacja logopedyczna.
Dziecko powinno opanować prawidłową
wymowę wszystkich głosek przed podjęciem nauki szkolnej, gdyż wada wymowy może być przyczyną wielu poważnych problemów
szkolnych. W szczególności utrudniać
prawidłowe opanowanie przez dziecko nauki
czytania i pisania.
Pamiętajmy o tym, aby nie porównywać dzieci między sobą. Każde dziecko rozwija się
indywidualnie i w swoim własnym tempie.
Należy jednak obserwować nasze dzieci i móc zareagować kiedy zauważymy coś
niepokojącego.
KIEDY NALEŻY UDAĆ SIĘ Z DZIECKIEM DO SPECJALISTY:
dziecko podczas artykulacji wsuwa język między zęby lub ociera nim o wargę - jest to tendencja, która się nie wycofa samoistnie, a w przyszłości może spowodować seplenienie międzyzębowe;
nawykowo mówi przez nos;
niepokojące są zmiany anatomiczne w budowie narządów mowy;
istnieją wątpliwości czy dziecko dobrze słyszy;
opóźnienia w nabywaniu poszczególnych
sprawności językowych są większe niż 6 miesięcy;
dziecko nie próbuje komunikować się z
otoczeniem, nie rozumie mowy innych osób, nie reaguje na polecenia, nie jest zainteresowane
kontaktem z rówieśnikami;
dziecko zamienia głoski dźwięczna na
bezdźwięczne: „d” na „t” (np. zamiast domek mówi tomek), „w” na „f” (zamiast woda mówi fota), „g”
na „k” (zamiast głowa mówi kłowa), „b” na „p”
(zamiast buda mówi puta);
dziecko pod koniec 3 r.ż. nie wymawia
którejkolwiek z samogłosek ustnych: a, o, u, e, i, y;
dziecko zniekształca głoski, zastępuje je innymi, nie znanymi w języku polskim, używa „obcego” dla nas dźwięku, np. wymawia „r” gardłowo;
dziecko wyraźnie jąka się (miewa częste blokady i uporczywe powtarzanie jakiejś głoski lub utrudniony start mowy).
Jednakże, jeśli zauważymy u dziecka lekkie
zacinanie, powtarzanie sylab nie wpadajmy w panikę - może to być typowa, fizjologiczna niepłynność
mowy. Bierze się ona stąd, że w wieku
przedszkolnym rozwój myślenia i zasób słownictwa biernego (to, co dziecko rozumie) rozwija się szybciej niż jego umiejętności wypowiadania swoich myśli, a to może powodować rozwojową niepłynność mowy.
PODSUMOWUJĄC:
jeżeli stwierdzisz, że Twoje dziecko nie
opanowało, we wskazanym czasie, określonej umiejętności, nie oznacza to jeszcze, że jego rozwój mowy jest zaburzony.
jeśli masz wątpliwości i coś Cię niepokoi
zasięgnij porady logopedy.
Specjalista oceni, czy Twoje dziecko potrzebuje pomocy logopedycznej, a także udzieli
wskazówek, jak prawidłowo rozwijać mowę.
LITERATURA:
Gałkowski T., Jastrzębowska G. (red.) (2005), Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Kaczmarek L. (1988), Nasze dziecko uczy się mowy.
Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.
Bogdanowicz M.(2005) Ryzyko dysleksji. Problem i diagnozowanie. Gdańsk: Harmonia.