Raportowanie niefinansowe banków z perspektywy społecznie odpowiedzialnej przykłady z WIG-ESG

(1)

http://www.ztr.skwp.pl

Raportowanie niefinansowe banków z perspektywy społecznie odpowiedzialnej – przykłady z WIG-ESG

MAGDALENA WÓJCIK-JURKIEWICZ ^

Streszczenie

Celem artykułu jest ocena praktyk raportowania niefinansowego stosowanego przez banki należące do nowego indeksu giełdowego WIG-ESG na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie, ze wskaza- niem zakresu, formy oraz obowiązujących standardów. Do 2017 roku raportowanie niefinansowe w krajach UE, w tym w Polsce, było ustalane na zasadzie dobrowolności i nie było uregulowane przepisami prawa.

Za punkt zwrotny uznaje się dyrektywę 2014/95/UE obowiązująca od 1 stycznia 2017 roku oraz jej transpozycję do ustawy o rachunkowości. Artykuł jest następstwem wcześniejszych badań prowadzonych przez autorkę (blisko 100 raportów niefinansowych banków), w wyniku których podjęto próbę oceny takiego status quo, zaczynając od banków. Autorka zdecydowała się na analizę ośmiu raportów niefinan- sowych banków wchodzących w skład indeksu WIG-ESG za rok 2019, uznając tym samym wskazane banki za „społecznie odpowiedzialne” i traktując wskazaną próbę jako reprezentatywną. Zastosowane metody badawcze obejmują studia literaturowe, analizę treści i porównawczą oraz metodę dedukcji. Artykuł jest jednym z pierwszych badań dotyczących oceny raportów niefinansowych banków po 1 stycznia 2017 roku i tym samym uzupełnia lukę badawczą w tym obszarze w Polsce. Zaproponowane przez autorkę trzy parametry z obszaru społecznego zostały dobrane w sposób prawidłowy i będą stanowiły istotny wkład do dalszych, rozszerzonych badań z zakresu raportowania niefinansowego, dołączając kolejne kryteria do oceny spółek w obszarze społecznie odpowiedzialnym.

Słowa kluczowe: raportowanie niefinansowe, wybrane obszary, sektor bankowy, Giełda Papierów War- tościowych w Warszawie, indeks WIG-ESG.

Abstract

Non-financial reporting of banks from a socially responsible perspective – examples from WIG-ESG

The purpose of the article is to assess the non-financial reporting practices used by banks belonging to the new WIG-ESG stock index on the Warsaw Stock Exchange, indicating the scope, form, and mandatory standards. Until 2017, non-financial reporting in EU countries, including Poland, was established on a voluntary basis and was not regulated by law. Directive 2014/95/EU on the disclosure of non-financial and diversity information (effective from 1 January 2017) and its transposition into the Accounting Act are considered a turning point. The article follows previous research conducted by the author (nearly 100 reports of non-financial banks), which resulted in an attempt to assess the current state of affairs, starting with banks. The author decided to analyze eight reports of non-financial banks included in the

 Dr Magdalena Wójcik-Jurkiewicz, adiunkt, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Kolegium Nauk o Za- rządzaniu i Jakości, https://orcid.org/0000-0001-7177-2540, magdalena.wojcik-jurkiewicz @uek.krakow.pl

(2)

WIG-ESG index for 2019, considering those banks to be "socially responsible", and treating this sample as representative. The research methods used include a literature review, content analysis, comparative analysis, and the deduction method. The article is one of the first studies to assess banks' non-financial reports after January 1, 2017, and thus it fills the research gap in this area. The three parameters proposed by the author in the area of social responsibility were selected correctly and will constitute a significant contribu- tion to further, extended research in the field of non-financial reporting, adding further criteria for the as- sessment of companies in the area of social responsibility.

Keywords: non-financial reporting, selected areas, banking sector, Warsaw Stock Exchange, WIG-ESG index.

Wprowadzenie

Według E. Walińskiej i J. Gada (2017) podstawowym elementem polityki informacyjnej przedsiębiorstwa działającego w globalnym otoczeniu jest jego sprawozdawczość – za- równo finansowa, jak i niefinansowa. W ostatnich dwudziestu latach powstało wiele nowych koncepcji sprawozdawczości przedsiębiorstw, określanych mianem raportowania, które coraz częściej obejmują nie tylko informacje finansowe, ale również informacje pozafinansowe, m.in. z następujących obszarów:

• raportowanie społecznej odpowiedzialności biznesu (CSR – Corporate Social Re- sponsibility);

• raportowanie ESG (Environment – środowisko, Social – społeczna odpowiedzialność oraz Governance – ład korporacyjny);

• raportowanie zrównoważonego rozwoju (Sustainability Reporting);

• cele zrównoważonego rozwoju (SDG – Sustainable Development Goals);

• raportowanie zintegrowane (Integrated Reporting).

Ponadto można zaobserwować trend związany z ciągłym rozszerzaniem zakresu informacji niefinansowych zawartych w elementach sprawozdania finansowego (Same- lak, 2013; Stefańska, 2014; Lulek, 2014; Walińska i in., 2015; Różańska, 2016; Rojek- Nowosielska, 2017; Kulpa i in., 2017; Sadowska, 2018a, 2018b; Śnieżek i in., 2018;

Rubik, 2018; Milewski, Milewska, 2018; Lew, 2018; Lulek, 2019, Skoczylas, 2019; Sa- dowska, Lulek, 2020). Obserwowane, rosnące znaczenie informacji niefinansowych, zna- lazło swoje odzwierciedlenie w nowelizacji ustawy o rachunkowości z dnia 15 grudnia 2016 roku, w której ramach dokonano implementacji opracowanej przez Parlament Eu- ropejski i Radę, dyrektywy nr 2014/95/UE w sprawie ujawniania informacji niefinansowych oraz informacji dotyczących polityki różnorodności.

Cytując słowa M. Masztalerza (2019) „brakuje opracowań przedstawiających kwe- stię raportowania informacji niefinansowych w przekroju różnych komunikatów”, dlatego autorka podjęła wyzwanie dotyczące oceny takiego status quo, zaczynając od ban- ków.

Głównym celem artykułu jest ocena praktyk raportowania informacji niefinansowych stosowanych przez banki wchodzące w skład nowego indeksu giełdowego, mianowicie

(3)

WIG-ESG¹, zaczynając od obszarów pozafinansowych ujawnianych przez banki, uznając je tym samym za „instytucje społecznie odpowiedzialne”², jeśli spełnią trzy zaproponowane w dalszej części artykułu parametry. Dobór spółek był celowy. Bada- nie to polegało na analizie zawartości treści raportów niefinansowych banków, za rok sprawozdawczy 2019, należących do indeksu WIG-ESG według wytycznych wskazanych przez autorkę, a następnie ich weryfikacja oparta na danych publikowanych bezpo- średnio na ich stronach internetowych. Badanie to jest konsekwencją wcześniejszych badań autorki³, również w obszarze sektora bankowego, stanowiących podstawę badania prezentowanego w niniejszym artykule. Ostatecznie autorka zdecydowała się na analizę ośmiu raportów niefinansowych banków⁴ wchodzących w skład indeksu WIG- ESG, sprawdzając, czy można badana próbę banków uznać za „instytucje społecznie odpowiedzialne”, traktując tę próbę jako reprezentatywną. Ocena stanu stosowanych praktyk przez banki w zakresie raportowania niefinansowego, we wskazanych obszarach, może stać się miernikiem obrazującym poziom przygotowania, w kolejnym już, trzecim roku obowiązku raportowego, największych graczy rynku finansowego, jak również miernikiem jakości tych informacji. Artykuł uzupełnia lukę badawczą w prowadzonych dotychczas badaniach, dotyczących sektora bankowego z dwóch powodów:

1 W opracowaniu autorka wybrała spółki giełdowe należące do indeksu WIG-ESG, z uwagi na fakt, iż (skrót ten pochodzi od angielskich terminów E – Environmental, S – Social oraz G – Governance, a więc celów związanych z działalnością spółki, tu odpowiednio: na rzecz środowiska naturalnego, odpowiedzialności społecznej i w zakresie jakości zarządzania) spółki wchodzące w skład tego indeksu są zobowiązane sto- sować praktyki z wymienionych zakresów. Indeks WIG-ESG to nowy indeks ustanowiony przez GPW w Warszawie, który zastąpił dotychczasowy RESPECT Indeks.

2 Użyte w artykule określenie „społecznie odpowiedzialne” oznacza spółki publiczne, w tym banki, które są zarządzane w sposób odpowiedzialny i zrównoważony, traktujące obszary ESG priorytetowo, plus jeszcze dwa dodatkowe parametry, które zostały przedstawione w dalszej części artykułu.

3 Autorka opiera swoje wnioski również na wcześniejszych badaniach, m.in. przeprowadzanych na potrzeby innych publikacji, w tym artykułu, który został przygotowany we współautorstwie i oczekuje na publikację. Badaniem tym zostało objęte 10 największych, polskich banków notowanych w indeksie WIG- Banki, subindeks GPW w Warszawie, a były to: ALIOR, BOŚ, BZWBK, HANDLOWY, IDEABANK, INGBSK, MBANK, MILLENNIUM, PEKAO, PKO BP. W skład ten indeksu wchodziło wówczas 13 banków, ale trzy z nich musiały zostać wykluczone (Banco Santander SA, BGŻ BNP Paribas SA i UniCredit SA), ponieważ są to międzynarodowe grupy finansowe, które nie publikują raportów rocznych i CSR na rynku polskim. W przypadku Banco Santander SA grupa jest większościowym właścicielem Banku Zachodniego WBK SA, jednego z 10 banków objętych próbą. Analiza została przeprowadzona dla dwóch lat sprawoz- dawczych – 2016 (opublikowano w 2017) i 2017 (opublikowano w 2018), zatem przed i po transpozycji dyrektywy 2014/95/ UE do polskiego prawa, co dało tym samym możliwość wykorzystania jej do oceny zakresu i jakości raportowanych informacji niefinansowych.

4 Dobór próby ośmiu banków komercyjnych z dziewięciu wchodzących w skład indeksu WIG-ESG może być miernikiem wszystkich banków komercyjnych, gdyż na dzień przeprowadzania badania (7.05.2020) na GPW w Warszawie było zarejestrowanych 15 banków, z czego, podobnie jak we wcześniejszym badaniu, cztery z nich musiały zostać wykluczone, ponieważ są to międzynarodowe grupy finansowe i nie podlegają obowiązkowi raportowania na rynku polskim z tego zakresu, zatem pozostaje 11 banków, stąd autorka przyjęła założenie, że wskazana w próbie liczba banków może stać się miernikiem dla całego badania.

(4)

po pierwsze jest jednym z pierwszych badań dotyczących oceny raportów niefinansowych banków po dniu 1 stycznia 2017 roku, a po drugie nie poddano dotychczas badaniu banków należących do indeksu WIG-ESG.

Inspiracją do podjęcia wskazanego problemu była między innymi obserwacja do- konań podmiotów gospodarczych na tym polu w Polsce i powstałe na bazie doświadczeń międzynarodowych, w ramach podejmowanej współpracy, przypuszczenie, że emi- tenci papierów wartościowych, w tym w szczególności banki, są bardziej zaawanso- wani w realizacji założeń koncepcji raportowania pozafinansowego niż małe jednostki gospodarcze. W przypadku banków wynika to z refleksji pokryzysowych oraz zwią- zane jest z zachwianiem ich reputacji oraz zaufania. Autorka, wyraża nadzieję, że arty- kuł ten może się stać przyczynkiem do dalszych dyskusji i pogłębionych badań w tym obszarze.

W artykule zostały wykorzystane następujące metody badawcze: studia literatury przedmiotu, analiza aktów prawnych i treści raportów niefinansowych, analizy porównaw- cza i metoda dedukcji.

Struktura dalszej części artykułu jest następująca: najpierw przedstawiony zostanie przegląd literatury ukierunkowany na dalsze punkty opracowania (1), potem wprowadzenie do raportowania informacji niefinansowych (2), a następnie zostanie wskazany udział organizacji międzynarodowych w tworzeniu norm raportowania (3), kolejnym punktem są normy i standardy stosowane w raportowaniu niefinansowym (4). Po wprowadzeniu teoretycznym, kolejne części obejmują badania własne, które rozpoczyna metodyka badań własnych (5), następnie opis próby badawczej (6), wyniki badań i dyskusja (7). Natomiast wnioski końcowe, rekomendacje oraz kierunki dalszych badań zostały ujęte w podsumowaniu.

1. Przegląd literatury

Problematyka raportowania informacji niefinansowych, zawartych w różnych komunikatach spółek jest przedmiotem zainteresowania wielu autorów i znajduje swoje zastosowanie w literaturze pod bardzo wieloma różnymi określeniami, stąd w omawianym obszarze pojawia się również określenie CSR (Corporate Social Responsibility) i roz- wój problematyki z tego zakresu. Na świecie ekspansja literatury z tego zakresu miała miejsce w latach 80. ubiegłego wieku. Do najważniejszych obszarów, jakie wybrała autorka opracowania, należą badania prowadzone z następujących zakresów⁵, a będące podstawą do dalszych rozważań:

• wytyczne dotyczące raportowania w obszarze CSR oraz badania empiryczne w zakresie stosowania dobrych praktyk i czynników wpływających na zakres i jakość

5 Ze względu na ograniczenia redakcyjne autorka opracowania koncentruje swą uwagę wyłącznie na wybranych badaniach z zakresu raportowania niefinansowego, wykorzystując je następnie w kolejnych częściach niniejszego artykułu.

(5)

prezentowanych informacji w międzynarodowym podejściu (Dierkes, 1977; Belkaoui, Karpik, 1989; Nees, Mirza, 1991; Gray i in., 1993; Adams i in.,1995, 1998; Adams, 2002; Fernandez-Feijoo i in., 2014);

• idea CSR w nauce polskiej, z perspektywy nauk o zarządzaniu (Rozkwitalska, 2006;

Paliwoda-Matiolańska, 2009; Gasparski i in., 2011; Herbuś, Ślusarczyk, 2012; Lulek, 2014; Stefańska, 2016; Śnieżek, 2016; Rojek-Nowosielska, 2017; Zimon, Zimon, 2019; Wójcik-Jurkiewicz, Emerling (red.), 2019; Lulek, Sadowska, 2020);

• koncentracja na raportowaniu niefinansowym w rachunkowości polskiej (Gabruse- wicz, 2010; Marcinkowska, 2010; Samelak, 2013; Krasodomska, 2014; Bek-Gaik, Rymkiewicz, 2014; Wójcik-Jurkiewicz, 2015; Macuda i in., 2015; Ignatowski, Wójcik-Jurkiewicz, 2016; Różańska, 2016; Wójcik-Jurkiewicz, 2016; Waniak-Mi- chalak i in., 2016; Śnieżek, Piłacik, 2016; Novokmet, Rogosic, 2016; Waniak-Mi- chalak, 2017, 2018; Krasodomska, 2017; Sadowska, 2018a, 2018b; Śnieżek i in., 2018; Szadziewska i in., 2018; Piłacik, 2019; Fijałkowska i in., 2019).

Zaprezentowany podział wskazuje trzy grupy badaczy, przy czym w ostatniej z nich znajduje się największa grupa „przedstawicieli świata rachunkowości”, co nie pozostaje bez konsekwencji dla badań literaturowych, gdyż w dyskusję nad rolą i znaczeniem koncepcji CSR, głównie dotyczących pomiaru i prezentacji działań społecznie odpowiedzialnych, włączono również zagadnienia z zakresu rachunkowości. Wśród badaczy zainteresowanych raportowaniem niefinansowym, jak również koncepcją społecz- nej odpowiedzialności przedsiębiorstw panuje przekonanie, iż rachunkowość to system dostarczający informacji o wynikach działalności przedsiębiorstwa, także w zakresie zagadnień społecznych i środowiskowych.

2. Wprowadzenie do raportowania informacji niefinansowych

Coraz większą rolę w dzisiejszych czasach zaczyna odgrywać nowy trend sprawozdaw- czości przedsiębiorstw, jakim jest raportowanie niefinansowe. Łączy on elementy kla- sycznego sprawozdania finansowego oraz raportów zrównoważonego rozwoju. Zespo- lenie tych aspektów stanowi zupełnie nową wartość poprzez prezentację dwóch rodza- jów danych – finansowych, opierających się na wynikach liczbowych, oraz informacji pozafinansowych o funkcjonowaniu przedsiębiorstwa. Przy tworzeniu raportu zintegrowanego nacisk kładziony jest przede wszystkim na kwestie: ładu korporacyjnego, strategii organizacji, etapu realizacji planów oraz przyszłych prognoz. Zintegrowana sprawozdawczość w kontekście światowym nie jest nowym trendem, ponieważ już w 2002 roku pierwsza firma (Novozymes) stworzyła taki raport (Hąbek, 2015).

W Polsce ten temat skupia uwagę dopiero od kilku lat. Do 2017 roku raportowanie niefinansowe w większości krajów UE, w tym w Polsce, było ustalane na zasadzie do- browolności i nie było uregulowane przepisami prawa. Za punkt zwrotny uznaje się dyrektywę 2014/95/UE w sprawie ujawniania informacji niefinansowych i informacji

(6)

dotyczących różnorodności (obowiązująca od 1.01.2017 r.) oraz jej transpozycję do znowelizowanej ustawy o rachunkowości. Po części jest to spowodowane kilkuletnim procesem implementowania zasad nowej dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/95/UE z dnia 22 października 2014 roku zmieniającej dyrektywę 2013/34/UE wymagającej od szeroko pojętych organizacji coraz szerszego ujawniania danych, w tym również pozafinansowych, które zwiększają transparentność funkcjonowania i zaufanie potencjalnych interesariuszy. Zmniejsza to przede wszystkim asymetrię informacji na rynku i pozwala rzetelnie przeanalizować potencjalne możliwości inwestycji.

Także strona tworząca tego rodzaju dokument możne dopatrzeć się w nim zalet. Dzięki wprowadzeniu raportowania zintegrowanego zaczynają być widoczne powiązania wielu obszarów w przedsiębiorstwie, na które wcześniej nie zwracano uwagi, a mogą się one okazać istotne przy tworzeniu różnego rodzaju prognoz (Krzysztofek, 2016;

Lew, 2018; Masztalerz, 2019; Bek-Gaik, Surowiec, 2019).

Z uwagi na przedstawione wyniki badań warto przybliżyć kwestie tworzenia raportów niefinansowych według różnych wytycznych, kształtujące standardy raportowania informacji niefinansowych, co prezentują między innymi w publikacjach Ornatowicz (2013), Krasodomska (2014), Novokmet, Rogosic (2016), Śnieżek i in. (2018), Sza- dziewska i in. (2018), Wójcik-Jurkiewicz, Sadowska (2018), Piłacik (2019) Fijałkowska i in. (2019), Lulek, Sadowska (2020).

3. Udział organizacji międzynarodowych w tworzeniu wytycznych raportowania

Obecnie na świecie prężnie funkcjonują dwie organizacje propagujące raportowanie niefinansowe, oferujące przedsiębiorstwom wiele wytycznych, aby ułatwić oraz ujednoli- cić powstające raporty, pozwalając tym samym na zachowanie zasady porównywalno- ści. A zgodnie z regulacjami raportowanie niefinansowe może być realizowane według wybranych standardów czy też norm. Jednym z powszechnie stosowanych i uznawanych w praktyce biznesowej rozwiązań w tym zakresie jest zestaw wytycznych raportowania zrównoważonego rozwoju GRI, przygotowywany przez organizację o nazwie Globalna Inicjatywa Sprawozdawcza (Global Reporting Initiative – GRI). Inicjatywa ta to organizacja non-profit oparta na współpracy grupy interesariuszy. Została założona w 1997 roku w Stanach Zjednoczonych, a obecnie siedziba znajduje się w Amsterda- mie. Opracowuje standardy, które uznawane są przez spółki na całym świecie i zachęca wszystkie organizacje do raportowania kwestii zrównoważonego rozwoju tworząc spójne ramy do tego raportowania. GRI jako niezależna międzynarodowa organizacja tworzy wytyczne stanowiące swego rodzaju drogowskaz dla przedsiębiorstw wszystkich typów, rozmiarów i sektorów, a także rządów, agencji publicznych czy organizacji pozarządowych, w tworzeniu raportów o zrównoważonym rozwoju poruszających te- matykę zmian klimatycznych, praw człowieka, czy korupcji. Jednolite, ogólnoświa- towe standardy pozwalają lepiej zrozumieć działalność firm w odniesieniu do skutków,

(7)

jakie te działania wywołują w środowisku naturalnym, społeczeństwie i gospodarce.

Rangę standardów opracowywanych przez GRI podnosi fakt współpracy nad tymi regulacjami z Organizacją Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), UN Global Compact, Programem Środowiskowym Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNEP) oraz Międzynarodową Organizacją Normalizacyjną (ISO) (Mazurowska, 2015; Piłacik, 2019; Sadowska, Lulek, 2020).

Wytyczne, prezentujące wyważone ramy do ujawniania informacji, umożliwiają po- równanie wyników między spółkami w branży na przestrzeni kolejnych lat. Główną cechą wytycznych GRI jest elastyczność i możliwość zastosowanie przez różne organizacje, bez względu na ich wielkość, segment rynkowy czy lokalizację. Standardy GRI są w wielu punktach komplementarne z normą ISO 26000 dotyczącą CSR, dlatego moż- liwe jest wykorzystanie wytycznych GRI do komunikowania postępów we wdrażaniu normy w przedsiębiorstwie.

Drugą organizacją o globalnych standardach jest Międzynarodowa Rada Raportowania Zintegrowanego (International Integrated Reporting Council – IIRC), która rozwija sposób sprawozdawczości łączący informacje finansowe z niefinansowymi z głównym naciskiem na zależności między tymi danymi w kontekście kreowania wartości spółki.

IIRC jest koalicją regulatorów, inwestorów, firm i organizacji pozarządowych. W lutym 2013 roku IIRC podpisała porozumienie o współpracy z Radą Międzynarodowych Standardów Rachunkowości, publikującą MSSF, oraz z GRI, którego celem jest wspie- ranie IIRC w realizacji celu ustanowienia raportowania zintegrowanego globalną normą. Współpraca pomiędzy tymi dwoma organizacjami jest kluczowa. Zauważyć można synergię w Wytycznych IIRC oraz Wytycznych GRI. Jest to efekt tego, że GRI jest jednym ze współzałożycieli IIRC i wierzy, że przyszłością raportowania jest spójne raportowanie danych finansowych oraz pozafinansowych, czyli zintegrowane podej- ście do raportowania. GRI stara się zatem od początku włączać w tworzenie standardów w tym zakresie, równocześnie dbając o spójność z własnymi wytycznymi.

4. Wytyczne, zasady czy standardy raportowania

Wiele przedsiębiorstw chcących raportować o zrównoważonym rozwoju i tworzyć raporty zintegrowane boryka się z problemem, jakie informacje ujawniać oraz w jaki sposób je przedstawiać, by w jak największym stopniu były przydatne dla interesariuszy, a zara- zem nie naruszały tajemnicy przedsiębiorstwa. Rozwiązanie w takim wypadku stano- wią wytyczne oraz standardy określające wskaźniki niezbędne do zaprezentowania w sprawozdaniu (Hąbek, 2015).

Poza informacjami stricte finansowymi na temat działalności przedsiębiorstwa co- raz częściej dobrze postrzegane przez potencjalnych inwestorów oraz interesariuszy jest ujawnianie informacji z zakresu CSR, czyli społecznej odpowiedzialności biznesu, a następnie ich prezentowanie w postaci odrębnych raportów. Promowaniem tego rodzaju praktyk, od końca lat dziewięćdziesiątych, zajmuje się GRI.

(8)

Od 2000 roku systematycznie co kilka lat prezentowane są kolejne edycje wytycznych GRI. Do tej pory opublikowano pięć dokumentów, następne wydanie pochodzi z 2013 roku, obowiązywało do 1 lipca 2018 roku. Po tym terminie Wytyczne GRI G4 zostały całkowicie zastąpione przez Standardy GRI. Obszary raportowania niefinansowego według Standardów GRI przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Struktura Standardów GRI

Uniwersalne standardy Szczegółowe wskaźniki tematyczne GRI 101

Założenia i podstawy raportowania

GRI 102

Ogólne ujawnienia

GRI 103

Podejście do zarządzania

GRI 200

Ekonomiczna (GRI 201-207)

GRI 300

Środowiskowa (GRI 301-308)

GRI 400

Społeczna (GRI 401-419)

Źródło: opracowanie własne na podstawie:

https://www.globalreporting.org/standards/gri-standards-download-center/

GRI nie ustaje w ulepszaniu swoich standardów i do stworzenia znowelizowanej wersji powołała specjalnie – Globalna Radę ds. Standardów Zrównoważonego Roz- woju (Global Sustainability Standard Board – GSSB). Prace nad dokumentem trwały od roku 2015 i skupiały się na szerokich konsultacjach z interesariuszami na całym świecie. Efekty zostały opublikowane w roku kolejnym. Celem twórców Standardów GRI (GRI Standards) było ułatwienie adresatom korzystania z bardziej czytelnej i le- piej ustrukturyzowanej zawartości wytycznych, co jest szczególnie ważne w przypadku podmiotów, które po raz pierwszy podejmują tematykę publikacji zintegrowanych ra- portów. Uproszczona struktura zawiera trzy uniwersalne standardy: Informacje podstawowe GRI 101, Wskaźniki profilowe GRI 102, Podejście do zarządzania GRI 103 oraz 33 szczegółowe wskaźniki tematyczne podzielone na serie: ekonomiczną GRI 200, śro- dowiskową GRI 300 i społeczną GRI 400. Przedstawiony podział standardów w sto- sunku do poprzedniej wersji jest nieco zmieniony, jednak zawartość merytoryczna nie uległa większym przekształceniom, uzupełniono ją o kilka wyjaśnień i wskazówek, a od roku 2020 będą obowiązywać one w nowej odsłonie.

Udogodnieniem zwiększającym elastyczność wykorzystania standardów jest to, że przedsiębiorstwa chcące raportować zgodnie z GRI nie muszą wykorzystywać ich treści w całości. Dopuszczalne jest raportowanie zgodnie z poszczególnymi standardami lub ich częściami, aby uwydatnić najważniejsze dla organizacji kwestie (materiality issues). Powszechność stosowania przez przedsiębiorstwa międzynarodowych wy- tycznych takich jak GRI umożliwia użytkownikom sprawozdań finansowych przepro- wadzanie szeregu analiz porównujących wyniki z poszczególnych lat, a także ukazuje wpływ prezentowania danych zrównoważonego rozwoju na pozyskanie nowych inwe- storów czy kontrahentów.

(9)

5. Metodyka badań własnych

Raportowanie niefinansowe jako systematyczny i obligatoryjny proces komunikowania się przedsiębiorstwa z interesariuszami staje się powoli zarówno w Europie, jak i na świecie standardem. W celu zobrazowania stanu zaawansowania praktyk z zakresu raportowania niefinansowego przez spółki publiczne w Polsce, w tym w szczególności przez banki, ustalono następujące założenia metodyczne analizy zawartości wskazanych raportów.

Pierwszy i wyjściowy etap procedury badawczej obejmował określenie podmiotu ba- dań, gdzie dodatkowo pojawiły się trzy zaproponowane przez autorkę parametry spo- łeczne, mianowicie:

1) przynależność do WIG-ESG;

2) przynależność do RESPECT Indeks (do czasu jego obowiązywania) przez okres minimum pięć lat (pięć lat kolejno, następujących po sobie);

3) spełnienie jednego z 17 celów SDG.

Do analizy zostały wybrane instytucje finansowe notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie, a dokładniej banki, które wchodzą w skład indeksu WIG-ESG. Wybór podmiotu badawczego był uwarunkowany trzema czynnikami. Po pierwsze, indeks WIG-ESG jest najnowszym indeksem na GPW w Warszawie, samo- dzielnie funkcjonującym od 1 stycznia 2020 roku, a przy tym ma w swoim portfelu tylko te spółki, które spełniają wymagania ESG⁶. Wybrano spółki z sektora bankowego należące do WIG-ESG, głównie z powodu specyfiki ich działalności, a ponadto są to instytucje, które, jak pokazują dotychczasowe badania, traktują raporty społeczne jako dodatkowy obszar PR (public relations) banku⁷. Jako drugie kryterium przyjęto przy- należność banku do wcześniej istniejącego Indeksu RESPECT, a trzecie to wskazanie jednego z 17 celów zrównoważonego rozwoju w raportach niefinansowych, głównie dotyczącego obszarów społecznych.

Zgodnie z przyjętymi kryteriami badania, dokonano przeglądu 94 komunikatów spółek, 36 wchodzących w skład indeksu RESPECT oraz 58 spółek publicznych nale- żących do indeksu WIG-ESG, z czego zakwalifikowało się tylko 8 banków komercyjnych za okres, ostatniego roku 2019. Krótki okres badawczy, wynoszący zaledwie rok, wynika z tego, że raporty spółek objęte badaniem należą do indeksu WIG-ESG, który jest najnowszym indeksem na GPW w Warszawie. W badaniu wykorzystano analizę treści dokumentów oraz analizę porównawczą.

6 Na dzień przeprowadzania badania na GPW w Warszawie (7.05.2020 r.) były zarejestrowane 444 spółki, a z tego zaledwie 58 spełniało wymagania ESG, co stanowi zaledwie 13% spółek publicznych.

Należy zaznaczyć, iż w momencie powstania indeks tworzyło 60 spółek z GPW w Warszawie.

7 Szerzej na temat dotychczasowych praktyk raportowania niefinansowego, gdzie istniała pokusa trak- towania go jako swoistego narzędzia marketingowego/wizerunkowego, czyli public relations np. Lament (2017, s. 64).

(10)

Drugi etap procedury badawczej polegał na zgromadzeniu materiału badawczego, który został zdeterminowany przyjętym celem pracy. Dla każdego z ośmiu banków pobrano raporty niefinansowe, które miały różną postać, były to m. in.:

• sprawozdanie zarządu z działalności;

• oświadczenie na temat ujawniania informacji niefinansowych;

• raport odpowiedzialnego biznesu;

• przeanalizowano stronę internetową pod kątem relacji inwestorskich oraz danych prezentowanych przez spółki, a dotyczących obszarów społecznie odpowiedzialnych, jak również dokonano analizy różnych rodzajów komunikatów sporządza- nych przez banki.

Autorka przyjęła założenie, że przynależność spółek giełdowych do wcześniej ist- niejącego RESPECT Index oraz obecnie do indeksu WIG-ESG jest wyznacznikiem spółek, które są zarządzane odpowiedzialnie, na zrównoważonym poziomie, charakte- ryzujące się prospołecznymi działaniami, o czym świadczą m.in. jakość informacji, re- lacje inwestorskie, efektywność inwestycyjna, czy też poziom raportowania.

Ostateczna weryfikacja dotyczyła szczegółowej analizy treści informacji zgromadzonych w wszystkich rodzajach komunikatów wskazanych banków.

6. Opis próby badawczej z WIG-ESG

GPW S.A. od lat promuje wśród spółek notowanych na swoim parkiecie najwyższe standardy w obszarach ESG (Environment, Social, Governance). Dotychczas GPW pu- blikowała RESPECT Index⁸, który przez 11 lat funkcjonowania spełniał swoje założe- nia edukacyjne. Do końca 2019 roku GPW w Warszawie publikowała równocześnie indeks WIG-ESG oraz RESPECT Index, a od 1 stycznia 2020 roku publikowany jest już tylko i wyłącznie indeks WIG-ESG.

Indeks ten jest publikowany na GPW w Warszawie, od dnia 3 września 2019 roku, na podstawie wartości portfela akcji spółek uznawanych za społecznie odpowiedzialne, tzn. takich, które przestrzegają zasad społecznie odpowiedzialnego biznesu, a w szcze- gólności w zakresie kwestii środowiskowych, społecznych, ekonomicznych i ładu korporacyjnego. Indeks WIG-ESG obejmuje spółki znajdujące się w indeksach WIG20 i mWIG40, a zatem największe spółki notowane na GPW. Wagi spółek w indeksie zależą, tak jak w przypadku innych indeksów, od liczby akcji w wolnym obrocie, skorygowanej

8 RESPECT Index to indeks giełdowy, który skupia spółki odpowiedzialne społecznie. Powstał w 2009 r.

i jest to pierwszy tego typu indeks w Europie Środkowo-Wschodniej. Jego nazwa nie jest przypadkowa – słowo respect w języku angielskim oznacza szacunek, czyli sugeruje respektowanie przez organizacje kwe- stii społecznej odpowiedzialności. RESPECT to akronim słów responsibility, ecology, sustainability, par- ticipation, environment, community oraz transparency, które kolejno znaczą: odpowiedzialność, ekologia, zrównoważony rozwój, uczestnictwo, środowisko naturalne, społeczność i przejrzystość. Indeks obowią- zywał na GPW w Warszawie do końca roku 2019, a ostatni jego skład, czyli XII edycja została ogłoszona w grudniu 2018 i obowiązywała do likwidacji tego indeksu.

(11)

według rankingu ESG oraz oceny stosowania zasad „Dobrych praktyk spółek notowanych na GPW 2016”.

Aktualny portfel indeksu WIG-ESG zawiera 58 spółek. W portfelu znajdują się tzw.

giełdowe blue chipy, którymi są: PKO BP (10%), PZU (10%), PKN Orlen (8,5526%), Pekao (5,7308%), CD Projekt (5,7166%), LPP (4,9952%), Santander Bank Polska (4,8296%), KGHM (4,0658%), Cyfrowy Polsat (3,8815%) i PGNiG (2,8879%).

W skład indeksu wchodzą również: Dino Polska, Lotos, Bank Millennium, ING Bank Śląski, Orange Polska, mBank, PGE, CCC, Asseco Poland, Kruk, Alior Bank, AmRest, Play, Kęty, Bank Handlowy, JSW, GTC, Inter Cars, Grupa Azoty, Eurocash, Budimex, Energa, Kernel, Enea, Tauron, Famur, Comarch, LC Corp, Wirtualna, 11 bit studios, Echo Investment, GPW, PKP Cargo, VRG, Ciech, Benefit Systems, Orbis, Mabion, Amica, Forte, LiveChat, Bogdanka, Boryszew, Stalprodukt, PlayWay, Polimex, Getin Noble Bank, CI Games, Trakcja oraz Getin Holding.

Po zapoznaniu się z raportami wymienionych wyżej spółek autorka podjęła decyzję o zbadaniu tylko banków, traktując tę grupę jako reprezentatywną. Miejsce ujawnień, rodzaj raportu oraz standard, na którego podstawie banki przygotowały raport niefinan- sowy za rok 2019 oraz wskazanie jednego z 17 celów zrównoważonego rozwoju, do- tyczącego obszaru społecznego, zaprezentowano w tabeli 2.

Tabela 2. Miejsce ujawnień, rodzaj raportu, standardu oraz celów zrównoważonego rozwoju w badanej próbie

banków należących do indeksu WIG-ESG

Kod banku Miejsce ujawnień J/S/O Standard

ALIOR Sprawozdanie Grupy Kapitałowej Alior Banku S.A. na temat informacji niefinansowych za rok 2019

O GRI

HANDL Sprawozdanie na temat informacji niefinansowych Banku Handlowego w Warszawie S.A.

oraz Grupy Kapitałowej Banku Handlowego w Warszawie S.A. za rok obrotowy kończący się 31 grudnia 2019 r.

S GRI Standards

MILLE Sprawozdanie na temat informacji niefinansowych Banku Millennium i Grupy Banku Mil- lennium za 2019 r.

S GRI: Core

PEKAO Objęty raportem PZU

GETIN Sprawozdanie z działalności Getin Holding S.A. i Grupy Kapitałowej Getin Holding za 2019 r.

S GRI Standards

ING Sprawozdanie na temat informacji niefinansowych Grupy Kapitałowej ING Banku Ślą- skiego S.A. w 2019 r., obejmujące informacje niefinansowe ING Banku Śląskiego S.A.

S GRI Standards

(12)

ciąg dalszy tabeli 2

Kod banku Miejsce ujawnień J/S/O Standard

MBANK Sprawozdanie Zarządu z działalności Grupy mBanku S.A. w 2019 r. (obejmujące Sprawoz- danie Zarządu z działalności mBanku S.A.)

O GRI Core oraz UN Global

Compact PKOBP Sprawozdanie Zarządu z działalności Grupy

Kapitałowej PKO Banku Polskiego SA za 2019 r.

O GRI Standards

SANTAN Raport odpowiedzialnego biznesu 2019

Wersja on-line https://raport.san-

tander.pl/

GRI Standards

Objaśnienia: J – jednostkowy raport, S – skonsolidowany, O – oświadczenie.

Źródło: opracowanie własne.

Celem opracowania jest ocena praktyk raportowania informacji niefinansowych zawartych w różnych komunikatach banków, należących do indeksu WIG-ESG, notowanego na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Dobór spółek był celowy. Autorka zdecydowała się na wybór sektora bankowego, co było podyktowane największą liczebno- ścią spółek objętych obowiązkiem raportowania, a wchodzących w skład indeksu WIG- -ESG, czyli spełniających kryteria zgodne z założeniami metodycznymi badań własnych.

7. Wyniki badań własnych i dyskusja

Analizie poddano najbardziej aktualne, dostępne publicznie raporty każdej ze spółek w momencie przeprowadzania badania (maj 2020 r.). Wszystkie komunikaty spółek objętych badaniem z WIG-ESG obejmują okres ostatniego roku bilansowego 2019 i jednocześnie przynależność do indeksu RESPECT od początku jego istnienia.

Autorka artykułu dokonała przeglądu 94 komunikatów spółek, w tym 58 należą- cych do indeksu WIG-ESG oraz 36 wchodzących w skład indeksu RESPECT. W osta- tecznym badaniu zostało uwzględnione osiem banków komercyjnych z dziewięciu na- leżących do indeksu WIG-ESG, z uwagi na fakt, że bank PKO S.A. został objęty wspólnym raportem z grupą PZU, został on wyłączony z badania.

W celu ustalenia odpowiedzi na postawione w celu artykułu założenia dokonano porównania informacji niefinansowych opublikowanych przez osiem banków komercyjnych w postaci różnych komunikatów, tj. w raportach rocznych i równocześnie w: jednym oświadczeniu nt. informacji niefinansowych w postaci oddzielnego pliku, w trzech sprawozdaniach na temat informacji niefinansowych, w trzech sprawozdaniach z działalności oraz w jednym raporcie odpowiedzialnego biznesu. Przedstawione w artykule rozważania prowadzą do weryfikacji przeanalizowanych danych wynikających z komunikatów pozafinansowych banków, poprzez analizę porównawczą ośmiu

(13)

wskazanych przez autorkę banków komercyjnych. Zestawienie komunikatów podda- nych analizie wraz z okresem, którego dotyczyły, przedstawiono w tabeli 3.

Tabela 3. Rodzaje komunikatów w badanej próbie banków komercyjnych z WIG-ESG

Kod banku Raport

Cele SDG RESPECT Indeks roczny odrębny rodzaj

ALIOR x O brak

HANDL x x S tak 

MILLE x x S tak 

PEKAO objęty raportem PZU 

GETIN x SzD brak 

ING x x S tak 

MBANK x SzD tak 

PKOBP x SzD brak 

SANTAN x x ROB tak 

Objaśnienia: O – oświadczenie, SzD – sprawozdanie z działalności, S – sprawozdanie na temat informacji niefinansowych, ROB – raport odpowiedzialnego biznesu, Cele SDG (SDG – Sustainable Development Goals) – cele zrównoważonego rozwoju

Z przeprowadzonych badań wynika, że z dziewięciu banków komercyjnych wcho- dzących w skład indeksu giełdowego WIG-ESG wszystkie banki, z wyjątkiem Alior, należały do RESPECT Indeks. Podczas przeprowadzania analizy treści (zawartości) raportów niefinansowych badanych banków wykazano, że pięć banków raportuje informacje na temat celów zrównoważonego rozwoju (SDG): Santan, Mbank, ING, Mille oraz Handl, przy czym nie można jednoznacznie wskazać wiodącego celu, a w raportach trzech pozostałych banków: Getin, PKO BP, Alior brak informacji na temat celów zrównoważonego rozwoju, co zostało przedstawiono w tabeli 3.

Dodatkowym atutem raportowania informacji pozafinansowych, wg standardów re- nomowanych organizacji jest możliwość skonfrontowanie własnych osiągnięć z efek- tami innych jednostek w zależności od wielkości przedsiębiorstwa, miejsca działania czy też branży (Hąbek, 2015).

Analizując warianty obligatoryjnej prezentacji informacji niefinansowych, jak rów- nież informacji finansowych przez spółki giełdowe notowane na GPW należy podkreślić, iż zdecydowana większość publikuje raport roczny (główny) zawierający sprawozdanie finansowe i odrębne elementy (raporty fakultatywne), do których należy sprawozdanie z działalności, oświadczenie, sprawozdanie na temat informacji niefinansowych oraz inne, dodatkowe raporty, takie jak na przykład raport społecznej odpowiedzialności

(14)

biznesu, raport ekologiczny i inne. To pozwala uznać takie rozwiązanie za wiodące w praktyce raportowania spółek publicznych, co zostało to zaprezentowane w tabeli 4, znajdują się one również na stronach internetowych banków.

Tabela 4. Komunikaty publikowane przez spółki publiczne, w tym banki komercyjne należące do WIG-ESG Komunikaty publikowane na stronach internetowych banków

Raport główny

Raporty fakultatywne Oświadczenie Sprawozdanie

z działalności

Sprawozdanie na temat informacji niefinansowych

Dodatkowe (odrębne)

raporty

Wnikliwa analiza zgromadzonych informacji publikowanych w formie komunikatów przez spółki giełdowe na swoich stronach internetowych pozwala na ustalenie wariantów sposobu prezentacji informacji niefinansowych w komunikatach banków komercyjnych z WIG-ESG, co przedstawiono w tabeli 5.

Tabela 5. Scenariusze zastosowane w próbie badawczej banków z WIG-ESG

Scenariusz Prezentacja na stronie internetowej banku

Udział banków stosujących dany scenariusz

(w %) Pierwszy Raport roczny, w tym: sprawozdanie finansowe, sprawoz-

danie z działalności, a w nim oświadczenie nt. informacji niefinansowych

12,50

Drugi Raport roczny, w tym: sprawozdanie finansowe oraz sprawozdanie z działalności

37,50

Trzeci Raport roczny, w tym: sprawozdanie finansowe oraz od- rębny raport, którym jest sprawozdanie na temat informacji niefinansowych

37,50

Czwarty Raport roczny, w tym: sprawozdanie finansowe oraz od- rębny raport, którym jest raport odpowiedzialnego biznesu

12,50

W przedmiotowej próbie banków komercyjnych wystąpiły prezentowane w tabeli 5 scenariusze, przy czym najrzadziej, bo tylko jeden raz, w przypadku dwóch banków został zastosowany scenariusz pierwszy w Alior Bank oraz scenariusz czwarty w San- tander Bank. W pozostałych badanych bankach scenariusz drugi pojawił się w trzech

(15)

z nich: Mbank, PKO BP oraz Getin, natomiast scenariusz trzeci również w trzech innych bankach, czyli Handlowy, Millenium oraz ING (tab. 6).

Tabela 6. Scenariusze prezentowania danych niefinansowych w objętych badaniem bankach komercyjnych

Kod banku Scenariusz

pierwszy drugi trzeci czwarty

ALIOR x

HANDL x

MILLE x

GETIN x

ING x

MBANK x

PKOBP x

SANTAN x

Po przeprowadzeniu szczegółowej analizy wszystkich zgromadzonych komunika- tów publikowanych przez badane banki z WIG-ESG autorka zauważyła pewną prawi- dłowość, która potwierdziła jej wcześniejsze przypuszczenia, dotyczącą parametrów niezbędnych do oceny spółek publicznych, tu w szczególności banków komercyjnych pod kątem spełnienia parametrów społecznych.

Otrzymane wyniki wskazują, że można wydzielić już trzy pierwsze parametry spo- łeczne:

1) przynależność do indeksu WIG-ESG;

2) wypełnianie przynajmniej jednego z 17 celów zrównoważonego rozwoju (SDG);

3) przynależność do RESPECT Index.

Należy jednak przyjąć założenie, że spełnienie wymogu „społecznie odpowiedzialnego” wiąże się z koniecznością przynależności spółki (w tym badaniu empirycznym dotyczy to banku) do nieistniejącego już dzisiaj indeksu RESPECT w minionych latach i musi wynosić minimum pięć lat, kolejno następujących po sobie.

Należy zauważyć, że skład RESPECT Index został ogłoszony w grudniu 2018 roku był ostatnim, a w nim znalazło się najwięcej, jak do tej pory spółek z GPW, z 12. edycji, bo aż 31 i obowiązywał do końca 2019 roku. Parametry dotyczące przynależności spółek do obu wymienionych indeksów giełdowych posłużą autorce jako podstawowe parametry do budowy macierzy, oceniającej poziom i jakość raportowania informacji niefinansowych przez spółki giełdowe. Badanie przynależności spółek z WIG-ESG do RESPECT Index w badanych spółkach prezentuje tabela nr 7.

(16)

Tabela 7. Zestawienie badanej próby i jej przynależności do WIG-ESG oraz wcześniejszego indeksu RESPECT

Kod banku Rok raportu

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 ALIOR

HANDL • • • • • • • • • • •

MILLE • • • • • • • •

PEKAO • • •

GETIN

ING • • • • • • • • • • •

MBANK • •

PKOBP

SANTAN •

Liczba raportów 2 2 2 3 3 3 3 3 4 5 6

Udział (w %) 18 18 18 27 27 27 27 27 36 45 54 Źródło: opracowanie własne.

Na podstawie przedstawionych w tabelach 4, 5, 6 oraz 7 relacji, wskazanych przez autorkę opracowania. znajdują się istotne kryteria, z punktu widzenia podejście do oceny poziomu społecznej odpowiedzialności, w świetle obowiązujących standardów i wytycznych. Wskazane trzy parametry to elementy wstępne opracowywanej przez autorkę macierzy składającej się z wybranych obszarów, a dotyczących danych prezentowanych przez wskazane banki z WIG-ESG i należące wcześniej do RESPECT Index.

Zgodnie z przyjętym założeniem, że przynależności banku do nieistniejącego już dzisiaj indeksu RESPECT w minionych latach musi wynosić pięć lat, kolejno następujących po sobie, dotyczy tylko trzech badanych banków: Handlowy, Millenium oraz ING.

Podsumowując przeprowadzone badania, pod kątem wypełniania obowiązków spo- łecznych przez banki, zaproponowanych przez autorkę i nazwanych „trzema parame- trami społecznymi” stwierdza się, że na osiem badanych banków, wszystkie należą do indeksu WIG-ESG (pierwszy parametr wypełniony), pięć banków wskazuje przynajmniej jeden z 17 celów zrównoważonego rozwoju (drugi parametr wypełniony), a tylko trzy banki można określić mianem „społecznie odpowiedzialnych” (trzeci parametr wypełniony), i ten trzeci warunek jest wiążący, zatem trzy najbardziej „społecznie odpowiedzialne” banki to: Handlowy, Millenium oraz ING.

Wskazane obszary w przeanalizowanych komunikatach banków stanowią jedynie wycinek rzeczywistości, który może zostać dostosowany do potrzeb pozostałych spółek giełdowych. O takim wyborze danych obszarów i sposobu ich ujawniania będą decydo- wały nie tylko ograniczenia ustawowe, ale również potrzeby spółek oraz dojrzałość zarzą- dzających, w tym gotowość do wdrażania zmian w celu generowania oraz ujawniania

(17)

informacji o realizacji celów środowiskowych, społecznych oraz zarządczych, a do- kładniej z punktu widzenia zasad ładu korporacyjnego. Dane na temat realizacji tych celów powinny znaleźć odzwierciedlenie w systemie rachunkowości danej spółki pu- blicznej poprzez zamieszczenie ich w komunikatach oraz w raporcie niefinansowym.

Wnioski

System rachunkowości od wieków stanowił szczególny system informacyjny umożli- wiający pomiar efektów działalności gospodarczej pojedynczego podmiotu. System ten ewoluował wraz z rozwojem społeczno-gospodarczym świata. Współcześnie ob- serwuje się rosnące zapotrzebowanie szczególnie na informacje niefinansowe, a system rachunkowości zapewnia je przez swoje funkcje, głównie przez funkcję informacyjną.

Przyjmuje się, że rachunkowość jest procesem generowania, przetwarzania i ujawniania informacji, obejmującym ciąg następujących po sobie i logicznie skorelowanych jednostkowych czynności oraz działań. Każdy element tego procesu wywiera określony wpływ na najważniejszy produkt systemu rachunkowości, którym są informacje finansowe i pozafinansowe oraz określone dokonania jednostki gospodarczej, stanowiące pod- stawę zaspokajania potrzeb informacyjnych różnych grup użytkowników informacji.

Na podstawie przeprowadzonej analizy zawartości publikowanych przez banki ko- munikatów, pod kątem wypełniania przez nie obowiązków społecznych, można sfor- mułować następujące wnioski:

• zakres czasowy raportów niefinansowych obejmował okres jednego roku – 2019;

• banki przyjęły trzy różne formy raportowania informacji niefinansowych, oparte na raporcie rocznym uzupełnionym oświadczeniem nt. informacji niefinansowych w postaci oddzielnego pliku lub sprawozdaniem na temat informacji niefinansowych lub sprawozdaniem z działalności, a nawet raportu odpowiedzialnego biznesu;

• zakres prezentowanych informacji niefinansowych w badanych komunikatach był zbieżny;

• wszystkie banki zastosowały w swych komunikatach niefinansowych Standardy GRI.

Wyniki przeprowadzonego badania empirycznego potwierdziły słuszność zapropo- nowanego przez autorkę podejścia, dotyczącego tzw. „trzech parametrów społecz- nych”, czyli:

1) przynależność do indeksu WIG-ESG;

2) wypełnianie przynajmniej jednego z 17 celów zrównoważonego rozwoju (SDG);

3) przynależność do nieistniejącego już indeksu RESPECT (warunkuje wypełnienie zobowiązań ustawowych z zakresu prospołecznych działań spółek i dotyczy ich prze- szłości), będącego spełnieniem działań prospołecznych, a tym samym pozwalające na określenie zbadanych banków mianem „instytucji społecznie odpowiedzialnej”.

Przez ostatnie lata wiele środowisk zarówno inwestorskich, jak i pozainwestorskich – takich jak regulatorzy, organizacje pozarządowe, klienci i inni interesariusze zadawali

(18)

sobie pytanie, czy jakość informacji, jak i sposób ich prezentacji przez spółki giełdowe są wystarczające do przeprowadzenia prawidłowej oceny przedsiębiorstwa w sposób kompleksowy.

Autorka ma świadomość, iż istotnym ograniczeniem jest odnoszenie wniosków przedstawionych w artykule do całego sektora bankowego, ze względu na wstępny charakter badania i stosunkowo nieliczną grupę badawczą. Przeprowadzona analiza pozwoliła na zidentyfikowanie pierwszych parametrów służących do oceny raportów niefinansowych spółek giełdowych, wypełniając kontekst społeczny, a które to kryteria będą wykorzystane w kolejnym, rozszerzonym badaniu i będą składowymi tworzonej przez autorkę macierzy.

Mając również na względzie otrzymane przez autorkę opracowania rezultaty badań wskazują na fakt, że wybrane do oceny banku obszary społeczne zostały prawidłowo dobrane, przy czym banki nadal dokonują odmiennych wyborów co do rodzaju prezentowanych zagadnień społecznych, ich miejsca i sposobu publikacji, a nawet sposobu stosowanych procedur pomiaru, spełniając jednocześnie kryteria społecznie odpowiedzialne.

Można zatem zakończyć te rozważania pytaniem: jaka jest rola systemu rachunkowo- ści w kwestii ujawniania danych pozafinansowych? Należy rozważyć kwestię ujedno- licenia, a nawet zestandaryzowania podejścia do raportowania niefinansowego, co nie- koniecznie w rozumieniu autorki opracowania musi oznaczać połączenie raportu finansowego i niefinansowego w jeden, zintegrowany raport, zgodny z wytycznymi IIRC.

Literatura

Adams C.A. (2002), Internal organisational factors influencing corporate social and ethical reporting,

„Accounting, Auditing & Accountability Journal”, 15 (2), s. 223–250.

Adams C.A., Hill W.Y., Roberts C.B. (1995), Environmental, employee and ethical reporting in Europe, Certified Accountants Educational Trust, London.

Adams C.A., Hill W.Y., Roberts C.B. (1998), Corporate Social Reporting Practices in Western Europe:

Legitimating Corporate Behaviour? „The British Accounting Review”, 30 (1), s. 1–21.

Andrew, B.H., Gul F.A., Guthrie J.E. & Teoh, H.Y. (1989), A note on corporate social disclosure practices in developing countries: the case of Malaysia and Singapore, „British Accounting Review”, Decem- ber, s. 371–376.

Bek-Gaik B., Rymkiewicz B. (2014), Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw a finansowe miary do- konań, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse. Rynki Finansowe. Ubezpieczeniaˮ, 67 (804), s. 137–151.

Belkaoui A., Karpik R.G. (1989), Determinants of the corporate decision to disclose social information,

„Accounting, Auditing and Accountability Journal”, 1, s. 36–51.

Berniak-Woźny J., Wilks D.C. (2017), The Role of CSR In Corporate Social Capital Creation, „Business and Non-profit Organizations Facing Increased Competition and Growing Customers’ Demands”, s. 11–27.

Chojnacka E., Jadanowska E. (2020), Użyteczność i korzyści ujawniania informacji niefinansowych – wyniki badania ankietowego przeprowadzonego wśród spółek notowanych na Giełdzie Papierów Wartościo- wych w Warszawie, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, 106 (162), s. 45–65.

Cooper S.M., Owen D.L. (2007), Corporate social reporting and stakeholder accountability: The missing link, „Accounting, Organizations and Society”, 32, s. 649–667.

Dierkes M., Preston L.E. (1977), Corporate social accounting and reporting for the physical environment:

a critical review and implementation proposal, „Accounting, Organizations and Society”, 2 (1), s. 3–22.

(19)

Directive 2014/95/EU of the European Parliament and of the Council of 22 October 2014 Amending Di- rective 2013/34/EU as Regards Disclosure of Non-Financial and Diversity Information by Certain Large Undertakings and Groups; EU law, Brussels, Belgium.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie rocznych sprawozdań finansowych, skonsolidowanych sprawozdań finansowych i powiązanych sprawozdań niektórych rodzajów jednostek, zmieniająca dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/43/WE oraz uchylająca dyrektywy Rady 78/660/EWG i 83/349/EWG, Dz.U. UE z 29.6.2013 L 182/19.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/95/UE z dnia 22 października 2014 r. zmieniająca dy- rektywę 2013/34/UE w odniesieniu do ujawniania informacji niefinansowych i informacji dotyczących róż- norodności przez niektóre duże jednostki oraz grupy, Dz. Urz. UE z 15.11.2014, L 330/1.

Emerling I. (2018), Znaczenie danych niefinansowych dla odbiorców sprawozdania finansowego, „Studia i Materiały Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego”, 1 (cz. 2), s. 136–142.

Fernandez-Feijoo B., Romero S., Ruiz S. (2014), Effect of stakeholders’ pressure on transparency of sus- tainability reports within the GRI Framework, „Journal of Business Ethics”, 122 (1), s. 53–63.

Fijałkowska J., Krasodomska J, Macuda M., Mućko P. (2019), Sprawozdawczość niefinansowa. Regulacje i standaryzacja raportowania niefinansowego przedsiębiorstw, Uniwersytet Szczeciński

Gabrusewicz T. (2010), Rachunkowość odpowiedzialności społecznej w kształtowaniu zasad nadzoru kor- poracyjnego, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa.

Gray R.H., Bebbington J., Walters D. (1993), Accounting for the Environment, Paul Chapman Publishing, London.

Hąbek P. (2015), Sprawozdawczość przedsiębiorstw w zakresie ich społecznej odpowiedzialności, CEDEWU, Warszawa.

Herbuś A., Ślusarczyk B. (2012), The use of corporate social responsibility idea in business management,

„Polish Journal of Management Studies”, 6, s. 234–240.

Ignatowski R. (2016), Standaryzacja sprawozdawczości w Unii Europejskie i w Polsce na tle tendencji ogólnoświatowej – krytyczna ocena, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicz- nego w Katowicach, 299, s. 128–136.

Ignatowski R., Wójcik-Jurkiewicz M. (2016), Raportowanie spółek w zakresie społecznie odpowiedzialnego biz- nesu, [w:] Dobrowolski Z., Ignatowski G, Sułkowski Ł. (red.), Instrumenty polityki społecznej, Difin, Warszawa, s. 124–142.

Kieżel M., Wójcik-Jurkiewicz M. (2017), Działania z zakresu CSR w marketingu banków detalicznych – przy- padek Banku Ochrony Środowiska, „Marketing i Rynek”, 12, s. 55–63.

Krasodomska J. (2012), Znaczenie społecznej odpowiedzialności banków dla bezpieczeństwa systemu finanso- wego, „Zeszyty Naukowe PTE”, 12, s. 151–159.

Krzysztofek A. (2016), Dyrektywa 2014/95/UE oraz wynikające z niej zmiany, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, 450, s. 334–346.

Krasodomska J. (2014), Informacje niefinansowe w sprawozdawczości spółek, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Kraków.

Krasodomska J. (2015), Specyfika regulacji w zakresie sprawozdawczości banków, jako jednostek zainte- resowania publicznego, [w:] Micherda B. (red.), Specyfika regulacji w zakresie rachunkowości jedno- stek zainteresowania i pożytku publicznego, Difin, Warszawa, s. 110–133.

Krasodomska J. (red.) (2017), Społeczna odpowiedzialność biznesu w rachunkowości. Teoria i praktyka, Difin, Warszawa.

Kulpa W., Lew G., Pacana A. (2017), Rating the quality of implementation of environmental management system, „Journal of Business and Retail Management Researchˮ, 11 (2), s. 154–157.

Lew G. (2018), Customer Relations in Building Value for the Customer in Commercial Enterprises, „Humanities and Social Sciencesˮ, XXIII, 25 (4), s. 167–177.

Lulek A. (2014), Significance of Corporate Social Responsibility for Stock Investors’ Decision-making Process, [in:] Depta A. (ed.), Contemporary Management Issues and Corporate Social Responsibility, Monographs from the Łódź University of Technology, Łódź, s. 215–224.

(20)

Lulek A., Sadowska B. (2020), Corporate Social Responsibility (CSR) in Annual Reporting of Oil Compa- nies Worldwide – modern business management, „Scientific Journals of the Maritime University of Szczecin”, 61 (133), s. 108–117.

Macuda M., Matuszak Ł., Różańska E. (2015), The concept of CSR in accounting theory and practice in Poland: an empirical study, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, 84 (140), s. 23–45.

Marcinkowska M. (2010), Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw a ich wyniki ekonomiczne: aspekty teoretyczne, „Przegląd Organizacji”, 10, s. 7–10.

Masztalerz M. (2010), Użyteczność sprawozdań finansowych dla inwestorów giełdowych w świetle finan- sów klasycznych i behawioralnych, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, 57 (113), s. 41–55.

Masztalerz M. (2019), Raportowanie wskaźników finansowych przez spółki publiczne, „Zeszyty Teore- tyczne Rachunkowości”, 103 (159), s. 99–118.

Matuszak Ł., Różańska E. 2017. CSR Disclosure in Polish-Listed Companies in the Light of Directive 2014/95/EU Requirements: Empirical Evidence, „Sustainability”, 9 (12), s. 1–18.

Mazurowska M. (2015), Analiza porównawcza wytycznych Global Reporting Initiative oraz International Integrated Reporting Committee, „Studia Oeconomica Posnaniensia”, 3 (1), s. 135–148.

Mikulska T., Michalczuk G. (2014), Raportowanie społecznej odpowiedzialności przedsiebiorstwa, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse. Rynki Finansowe. Ubezpieczeniaˮ, 69 (827), s. 209–219.

Milewski D., Milewska B. (2018), Outsourcing of logistic services in the clothing industry, „European Journal of Service Management”, 28 (2), s 277–282.

Milne M.J. (2013), Phantasmagoria, Sustain-a-babbling in Social and Environmental Reporting, [w:] Jack L., Davison J., Craig R. (eds.), The Routledge Companion to Accounting Communication, Routledge, London–New York, s. 135–153.

Nees, K.E., Mirza A.M. (1991), Corporate social disclosure: a note on a test of agency theory, „The British Accounting Review”, September, s. 211 – 218.

Nowak E. (2014), Zakres ujawnień informacji w sprawozdaniu z działalności, „Prace Naukowe Uniwer- sytetu Ekonomicznego we Wrocławiuˮ, 329, s. 241–249.

Novokmet A.K., Rogosic A. (2016), Bank sustainability reporting within the GRI-GR4 framework, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, 88 (144), s. 109–123.

Ornatowicz U. (2013), Społeczna odpowiedzialność biznesu w sektorze bankowym [w:] Płoszajski P., Strategie społecznej odpowiedzialności polskich spółek giełdowych, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa.

Paliwoda-Matiolańska A. (2009), Odpowiedzialność społeczna w procesie zarządzania przedsiębiorstwem, C.H. Beck, Warszawa.

Piłacik J. (2019), Raportowanie społecznej odpowiedzialności zgodnie z wytycznymi Global Reporting Inititive w krajach Unii Europejskiej, [w:] Wójcik-Jurkiewicz M., Emerling I. (red.), Ujawnianie informacji niefi- nansowych z zakresu CSR. Dobre praktyki, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Katowice s. 87–96

Rojek-Nowosielska M. (2017), Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw. Model, diagnoza, ocena, „Mono- grafie i Opracowania Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiuˮ, 269.

Roszkowska P. (2011), Rewolucja w raportowaniu biznesowym. Interesariusze, konkurencyjność, społeczna od- powiedzialność, Difin, Warszawa.

Różańska E. 2016, Koncepcja CSR w sektorze bankowym i jej raportowanie – nurty badawcze, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach”, 272, s. 131–142 Rubik J. (2018), Raportowanie niefinansowe spółek RESPECT INDEX po zmianach, „Studia Ekonomiczne.

Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach”, 369, s. 209–220.

Sadowska B. (2018a), Raportowanie informacji o społecznej odpowiedzialności sektora komunalnego, Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów SGH. Zeszyt Naukowy 163, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa, s. 83–98.

Sadowska B. (2018b), Społeczna odpowiedzialność biznesu – rachunkowość i raportowanie, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, 532, s. 222–233.