Tomasz Andrzejewski
Działalność Klubu Miłośników Historii
przy Muzeum Miejskim w Nowej Soli w latach 1998-20011
Zainteresowanie historią regionalną, szczególnie widoczne w 2. połowie lat 90.
XX stulecia, było jedną z przyczyn zawiązania się w Nowej Soli Klubu Miłośników Historii, którego działalność pomimo krótkiego okresu funkcjonowania jest godna od- notowania.
Latem 1998 r. grupa pasjonatów historii, głównie okresu II wojny światowej, w osobach Tomasza Andrzejewskiego, Rafała Antasa, Tadeusza Kluka, Marka Woźnego i Andrzeja Lipskiego podjęła decyzję o zorganizowaniu w Nowej Soli klubu skupiające- go osoby o wspólnych zainteresowaniach. W sierpniu tego roku zawiązał się nieformal- ny Klub Miłośników Historii, który nawiązał współpracę z Muzeum Miejskim w Nowej Soli. Ponieważ w gronie członków Klubu byli modelarze, pierwszą inicjatywą klubu było przygotowanie wystawy pt. Militaria w miniaturze , którą otwarto w Muzeum Miejskim 9 września 1998 r. Złożyły się na nią modele pojazdów pancernych, samolotów i figur żołnierzy z okresu II wojny światowej ze zbiorów Tomasza Andrzejewskiego, Rafała Antasa i Marka Woźnego. Celem wystawy, jak zauważyli autorzy, oprócz prezentacji swoich zbiorów, „była także popularyzacja wśród młodzieży modelarstwa, jako formy spędzania wolnego czasu”2. Wystawa cieszyła się dużym zainteresowaniem zwiedza- jących muzeum, gdyż była pierwszą tego typu w nowosolskiej instytucji. W następ- nym roku ekspozycja uzupełniona o makiety obiektów fortyfikacyjnych autorstwa Tomasza Andrzejewskiego i modele pojazdów Bogusława Rokosza prezentowana była w Gminnym Ośrodku Kultury w Bytomiu Odrzańskim (maj-czerwiec), w Domu Kultury w Nowym Miasteczku (czerwiec-lipiec) i w Izbie Regionalnej w Kożuchowie (wrzesień-listopad) i cieszyła się nie mniejszym zainteresowaniem tamtejszej społecz- ności i mediów lokalnych3.
Po zakończeniu wystawy Klub zwrócił się do dyrekcji Muzeum Miejskiego z prośbą o nawiązanie ścisłej współpracy i przedstawił złożenia programowe:
- nadanie grupie aktywnych historyków oraz badaczy-amatorów struktury formalnej organizacji;
- nawiązanie ścisłej współpracy z Muzeum w celu koordynacji działań promujących historię regionu wśród mieszkańców, a w szczególności wśród młodzieży;
1 Niniejszy materiał jest uzupełnioną wersją artykułu: T. Andrzejewski, Działalność Klubu Mi- łośników Historii przy Muzeum Miejskim w Nowej Soli w latach 1998-2001, [w:] „Ziemia Lubuska”, t. 1, red. A. Maksymowicz, Zielona Góra 2015
2 I. Rynkiewicz, Militaria w miniaturze, „Tygodnik Krąg”, nr 38/1998.
3 Lekcje historii nie muszą być nudne – militaria w pigułce, „Gazeta Lubuska”, wrzesień 1999;
„Obserwator Odrzański”, nr 3/1999.
- czynne wspieranie rodzimej placówki muzealnej w jej pracy badawczej i wystawien- niczej;
- korzystanie z doświadczeń pracowników Muzeum w celu wypracowania przez zrze- szonych właściwej metodologii badań historycznych;
- prezentacja dorobku badawczego członków klubu przez organizację wystaw, odczy- tów i przygotowywanie publikacji;
- stworzenie ogólnodostępnej bazy informacyjnej, gromadzącej materiały badawcze4. Dzięki uprzejmości i wsparciu ówczesnej dyrektor – Krystyny Bakalarz, muzeum oprócz udostępnienia swoich pomieszczeń na siedzibę KMH udzieliło także pomocy me- rytorycznej. W tym względzie członkowie Klubu mogli korzystać z doświadczenia Mał- gorzaty Gącarzewicz, zatrudnionej w muzeum na stanowisku Kierownika Działu Histo- rycznego. Należy w tym miejscu nadmienić, że muzeum w Nowej Soli w swojej historii miało już doświadczenie we współpracy z organizacjami skupiającymi pasjonatów – przy- kładem może być aktywne w latach 60. i 70. Towarzystwo Przyjaciół Muzeum.
Tematyka II wojny światowej pozostawała przedmiotem działalności badawczej członków Klubu przez cały okres jego istnienia. Ponieważ historia tego okresu w dziejach Nowej Soli i okolic była ledwie rozpoznana przez historyków, a baza źródłowa niewielka, podjęto badania w celu uzupełnienia stanu wiedzy. Wyznaczone zostały dwa kierunki badań – celem pierwszego było podjęcie prób odtworzenia wydarzeń z lat wojny, ze szczególnym uwzględnieniem walk w 1945 roku, drugim zadaniem było rozpoznanie i udokumento- wanie pozostałości niemieckich fortyfikacji na terenie obecnego powiatu nowosolskiego.
W realizacji tych działań nawiązano ścisłą współpracę z Krzysztofem Motylem, członkiem Oddziału Zielonogórskiego Towarzystwa Przyjaciół Fortyfikacji i ówcze- snym pracownikiem Lubuskiego Muzeum Wojskowego w Zielonej Górze z siedzibą w Drzonowie, który od kilku lat prowadził intensywne badania niemieckich fortyfikacji Oderstellung (w polskiej literaturze występujących pod nazwą Linia Odry, Pozycja Środkowej Odry, Pozycja Odrzańska). W efekcie poszukiwania wzmianek w literaturze polskiej i niemieckiej, kwerendy archiwalnej oraz wywiadów przeprowadzanych przez członków klubu z uczestnikami wydarzeń, udało się zarysować obraz z końca II wojny światowej. Wyniki ustaleń prezentowano na bieżąco w popularyzatorskiej konwencji na łamach nowosolskiej prasy lokalnej („Tygodnik Krąg”)5. Ponadto w tygodniku, który udostępnił klubowiczom swoje łamy, publikowano inne materiały, m. in. cykl artyku- łów pt. Wojenna droga do domu, prezentującym sylwetki kilku kombatantów, którzy po
4 Pismo do dyrektora Muzeum Miejskiego z dn. 20.10.1998 r. Cele i zadania jakie wyznaczyli sobie członkowie KMH, zaprezentowane zostały przez Tomasza Andrzejewskiego i Rafała Antasa w wywiadzie opublikowanym w lokalnej prasie „…nasza działalność jest skierowana ku organizowaniu grupy pasjonatów historii, szczególnie tej regionalnej, w określoną formę. Tak, by każdy mógł się swoimi osiągnięciami wyka- zać, podzielić doświadczeniami, być może i ciekawymi wynikami badań, doskonalić warsztat lub znaleźć ujście dla zainteresowań regionem”. Wspólna historia, „Tygodnik Krąg”, nr 47/199.
5 T. Andrzejewski, Przełamanie Pozycji Środkowej Odry w rejonie Nowej Soli, „Tygodnik Krąg”, nr 42/1998, s. 8; Obozy jenieckie na ziemi nowosolskiej, 44/1998, s. 14; Niewolnicy czasów wojny, nr 51/
1998, s. 11; Produkcja na potrzeby wojenne w Nowej Soli, nr 4/1999, s. 14; T. Andrzejewski, T. Kluk, Nowa Sól 1945. Przygotowanie do obrony miasta, nr 6/1999, s. 8; Nowa Sól 1945. Obrona miasta, nr 7/1999, s. 8.
zakończeniu wojny osiedli na ziemi nowosolskiej6 oraz ukazującą się w odcinkach hi- storię Nowej Soli w czasach funkcjonowania warzelni soli7.
Do końca jesieni 1998 r. we współpracy z Krzysztofem Motylem wykonano pra- ce inwentaryzacyjne obiektów Pozycji Odrzańskiej w rejonie Nowej Soli. Wyniki ba- dań zaprezentowano w Zielonej Górze na IV Sesji Naukowej pt. Fortyfikacje na Ziemi Lubuskiej, zorganizowanej przez Oddział Zielonogórski Towarzystwa Przyjaciół Forty- fikacji i w wydawnictwie posesyjnym8. Efektem tych działań było także przygotowanie i otwarcie 5 marca 1999 r. w Muzeum Miejskim wystawy pt. Pozycja Środkowej Odry w rejonie Nowej Soli. W jej części dokumentacyjnej zaprezentowano wyniki badań te- renowych w postaci fotografii obiektów fortyfikacyjnych, rysunków rekonstrukcyjnych oraz trzech makiet schronów. Ekspozycję wzbogacały eksponaty pozyskane podczas prac eksploracyjnych, tj. elementy wyposażenia technicznego schronów, ekwipunek żołnierski, fragmenty broni. Osobną częścią wystawy było ukazanie umundurowania i uzbrojenia żołnierzy niemieckich i radzieckich z 1945 r. . Eksponaty na tę okazję uży- czyli członkowie Klubu (duży zbiór Tadeusza Kluka), lokalni kolekcjonerzy milita- riów, Towarzystwo Przyjaciół Fortyfikacji oraz Lubuskie Muzeum Wojskowe. Wystawa w nowosolskim muzeum była pierwszą tak szeroką prezentacją problematyki niemiec- kich fortyfikacji odrzańskich w polskim muzealnictwie, cieszyła się dużym zaintereso- waniem i zebrała dobre recenzje9.
6 Autorstwa T. Andrzejewskiego: Wojenna droga do domu (Jan Soja), nr 37/1998, s. 8; Wojenna droga do domu (Stanisław Woch), nr 2/1999, s. 14; Wojenna droga do domu (Adolf Chmielarski), nr 21/1999, s. 12; Wojenna droga do domu (Tadeusz Kłoczaniuk), nr 31/1999; Wrzesień bohaterów (Stanisław Dobrucki), nr 36/1999.
7 R. Antas - Szczypta historii, „Tygodnik Krąg”, nr 45-46, 48-49, 51/ 1998 i nr 1/1999.
8 T. Andrzejewski, Charakterystyka Pozycji Środkowej Odry w rejonie Nowej Soli, [w:] „Fortyfikacje na Ziemi Lubuskiej”, nr 4, Zielona Góra 1998, s.15-27. Pełną dokumentację z inwentaryzacji, zawierającą mapy lokalizacji obiektów, ich rysunki pomiarowe i rekonstrukcyjne w formie maszynopisów złożono w Mu- zeum Miejskim w Nowej Soli: T. Andrzejewski, K. Motyl, R. Antas, Oderstellung – Pozycja Środkowej Odry w rejonie Nowej Soli, 1999; T. Andrzejewski, R. Antas, Inwentaryzacja obiektów Pozycji Środkowej Odry na odcinku Nowa Sól – Bytom Odrzański, 1999.
9 T. Kalisz, Nieznana historia, „Tygodnik Krąg”, nr 11/1999; L. Kostrzewski, Bunkry z zapałkami,
„Gazeta Wyborcza-Zachodnia”, 06.03.1999 r.
Muzeum Miejskie w Nowej Soli.
Otwarcie wystawy pt. Pozycja Środkowej Odry w rejonie Nowej Soli - 5 marca 1999 r.
Pozyskane podczas badań terenowych w okolicy Nowej Soli elementy wyposa- żenia obiektów fortyfikacyjnych po zakończeniu wystawy przekazano w depozyt Towa- rzystwu Przyjaciół Fortyfikacji, które we współpracy z Lubuskim Muzeum Wojskowym w maju 2001 r. przygotowało wystawę pt. Schron w 1945 roku – czyli rekonstrukcję w skali 1:1 wyposażenia schronu Pozycji Odrzańskiej10.
Spektakularnym sukcesem zakończyły się działania zabezpieczające dwóch „od- krytych” przez członków Klubu jednoosobowych wartowni, które w 1999 r. pozyskano i ustawiono na dziedzińcu nowosolskiego muzeum. Pierwszą, stalową wartownię odna- leziono w Nowym Miasteczku. Dzięki staraniom KMH właściciel obiektu – Rejon Ener- getyczny przekazał go muzeum i przewiózł do Nowej Soli. Drugą, betonową – odkryto w porozbiórkowym rumowisku na terenie dawnej fabryki kleju. Za zgodą właściciela obiekt także zabezpieczono na terenie muzeum. Warto nadmienić, że to dzięki postawie dyrektor instytucji Krystyny Bakalarz, miłośnicy fortyfikacji mogli te „nietypowe” dla cha- rakteru zbiorów nowosolskiego muzeum eksponaty nie tylko uratować, ale i zabezpieczyć11.
10 Muzeum Miejskie w Nowej Soli (dalej: MNS), Sprawozdanie z działalności Oddziału Zielonogór- skiego Towarzystwa Przyjaciół Fortyfikacji za rok 2001, s. 7.
11 W latach 2001-2003 Muzeum Miejskie zrealizowało z powodzeniem eksperymentalny projekt za- angażowania uczniów szkół zawodowych do pomocy w renowacji zabytków. W ramach projektu uczniowie Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 3 „Odlewniak” w Nowej Soli pod nadzorem instruktorów i pracow- ników Muzeum, w ramach prac dyplomowych z przedmiotów zawodowych przeprowadzili renowację obu wartowni.
Muzeum Miejskie w Nowej Soli.
Fragment wystawy pt. Pozycja Środkowej Odry w rejonie Nowej Soli. Marzec 1999 r.
„Odkryta” przez członków klubu stalowa wartownia w Nowym Miasteczku (fot. 1999 r.) oraz uczniowie ZSP nr 3 przy pracach konserwacyjnych wartowni na dziedzińcu Muzeum w 2002 r.
Prace ucznia ZSP nr 3 przy konserwacji i rekonstruckji betono- wej wartowni przewiezionej z terenu byłej fabryki kleju w Nowej Soli. Dziedziniec muzealny w 2002 r.
Jednoosobowe wartownie po pracach konserwacyj-
nych na dziedzińcu muzealnym w 2003 r.
Z innych zabezpieczonych elementów wyposażenia obiektów fortyfikacyjnych i przekazanych następnie placówkom muzealnym (Lubuskie Muzeum Wojskowe) wymie- nić należy filtrowentylatory ze schronów przeciwlotniczych z terenu byłej fabryki nici12.
W 1999 r. szeregi Klubu zasiliło kilku nowych członków z terenu powiatu nowo- solskiego, m.in. Zdzisław Szukiełowicz (Kożuchów) i Jacek Zawiślak (Nowe Miastecz- ko), którzy zwrócili uwagę na potrzebę rozszerzenia działalności poza Nową Sól. Jesie- nią KMH skierował do władz gminy Nowe Miasteczko pismo, w którym zwrócono uwa- gę na potrzebę ratowania ruin zamku rycerskiego w Borowie Polskim. Przedstawiono w nim program uporządkowania otoczenia zamku oraz projekt folderu turystycznego.
W wyniku interwencji wykonano na terenie zamku tylko niewielkie prace porządkowe.
Na szerszą skalę prace wokół zamku podjęto dopiero w latach 2001-2002, wykonali je
12 Zgodę na ich eksplorację uzyskano od władz miasta i syndyka masy upadłościowej byłej fabryki nici.
Członkowie klubu Mateusz Wrzaszcz (z lewej) oraz Tomasz Andrzejewski podczas eksploracji schronów przeciwlotniczych na terenie byłej fabryki nici w Nowej Soli (1999 r.)
Członek klubu Mateusz Wrzaszcz podczas eksploracji schronu przeciwlotniczego na terenie byłej fabryki kleju w Nowej Soli (2000 r.)
w dużej mierze dawni członkowie Klubu (w tym czasie przekształconego już w Koło Terenowe Towarzystwa Przyjaciół Fortyfikacji). Wzgórze zamkowe oczyszczono wów- czas z dzikiej roślinności i oznakowano zabytek. Działania te, prowadzone pod nad- zorem Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, umożliwiły podjęcie prac przez archeologów z Uniwersytetu Wrocławskiego13. W ramach prac prowadzonych na terenie Borowa Polskiego zabezpieczono także renesansową płytę nagrobną Anny von Rechenberg (najstarszą w regionie) przy ruinach kaplicy św. Anny na wzgórzu kościel- nym oraz renesansową płytę fundacyjną zamku (1550 r.).
13 M. Suski, Ratują zamek, „Tygodnik Krąg”, 13.06.2001; J. Zawiślak, Na zamkowym wzgórzu, „Nasze Miasteczko”, nr 2/2002, s. 9; T. Andrzejewski, K. Motyl, Siedziby rycerskie w księstwie głogowskim. Zamki i dwory Rechenbergów i Schönaichów, Nowa Sól 2002, s. 19.
Zimowa „ekspedycja” członków klubu na teren zamku ryceskiego w Borowie Polskim (2000/2001).
Borów Polski. Renesansowa płyta nagrobna Anny von Rechenberg (1530 r.) zabezpieczona w 2002 r.
W tym samym 1999 r., Klub podjął starania w kierunku zainteresowania lokalnych władz ratowaniem innych zabytków i włączenia ich w projektowane szlaki turystyczne.
W tym celu nawiązano korespondencyjny i osobisty kontakt z Prezydentem Nowej Soli i Starostą powiatu nowosolskiego, przedstawiając projekty publikacji i wydawnictw multimedialnych promujących zabytki fortyfikacyjne, które uświetniłyby obchody Millenium 2000 roku. Niestety, nie uzyskały one aprobaty. Jedynie projekt adaptacji obiektów Pozycji Odrzańskiej do celów turystycznych, złożony w Urzędzie Miejskim w Nowej Soli spotkał się z zainteresowaniem: obiekty fortyfikacyjne uwzględniono w wydanym w 2001 r. przewodniku rowerowym14. Nie zrażeni brakiem zainteresowania ze strony starostwa powiatowego projektem przygotowania na rok 2000 komplekso- wego opracowania, poświęconego budowlom obronnym powiatu (Architektura obron- na powiatu nowosolskiego), klubowicze z Krzysztofem Motylem w latach 1999-2000 przeprowadzili kompleksowe badania terenowe15. Przyniosły one szereg interesujących odkryć, m.in. stanowiska bojowego we wsi Różanówka16. Zebrany podczas tych badań i uzupełniony o nowe ustalenia materiał został wydany w 2003 r. przez Muzeum Miej- skie przy wsparciu finansowym Towarzystwa Przyjaciół Fortyfikacji, w publikacji Bu- downictwo obronne Środkowego Nadodrza. Powiat nowosolski17 i posłużył do zorgani- zowania wcześniej przez TPF dwóch wystaw muzealnych. Pierwszą otwarto 28 lutego 2002 r. w Muzeum Miejskim w Nowej Soli – Architektura obronna powiatu nowosol- skiego18, drugą – 28 października 2002 r. w Muzeum Ziemi Lubuskiej – Fortyfikacje na Ziemi Lubuskiej19.
Wsparciem dla działalności KMH było zatrudnienie jesienią 2000 r. piszącego te słowa w Muzeum Miejskim na stanowisku kierownika Działu Naukowo-Oświatowe- go20. Umożliwiło to wpisanie niektórych działań badawczych Klubu w program Mu- zeum Miejskiego oraz publikację wyników badań przez tę instytucję. W 2001 r. na- kładem Muzeum ukazały się dwa opracowania poświęcone problematyce budownic- twa obronnego – obwarowaniom Kożuchowa21 oraz niemieckim fortyfikacjom Pozycji Odrzańskiej22.
14 T. Andrzejewski, System umocnień – Pozycja Środkowej Odry, [w:] S. Józwa, Wycieczki rowerowe po Nowej Soli i okolicy. Przewodnik, Nowa Sól 2001, wyd. I, s. 118-119; wyd. II, Nowa Sól 2002, s. 219-220.
15 T. Kalisz, Będą zamki, schrony i okopy, „Tygodnik Krąg”, 26.11.1999.
16 T. Andrzejewski, K. Motyl, Ślady z przeszłości – Panzer stodoła, „Tygodnik Krąg”, nr 42/1999;
T. Andrzejewski, Ślady z przeszłości – rozminowany most, „Tygodnik Krąg”, nr 49/1999.
17 Budownictwo obronne Środkowego Nadodrza. Powiat nowosolski, red. T. Andrzejewski, Nowa Sól 2003.
18 I. Rynkiewicz-Męcińska, Od zamków po fortyfikacje, „Tygodnik Krąg”, 5.03.2002; K. Kołodziejczyk, Mury, wały, fosy, „Gazeta Wyborcza”, 11.03.2002 . Wystawę prezentowano także w Izbie Regionalnej w Kożuchowie.
19 Na lekcje historii do muzeum – schron bierny i bojowy, „Gazeta Lubuska”, nr 255/2002; Muzeum Miejskie w Nowej Soli, Sprawozdanie z działalności Oddziału Zielonogórskiego Towarzystwa Przyjaciół Fortyfikacji za rok 2002, s. 5.
20 Wcześniej zatrudniony jako nauczyciel historii w Szkole Podstawowej w Borowie Wielkim i w Zespole Szkół Mechanicznych i Budowlanych w Nowej Soli.
21 T. Andrzejewski, Z. Szukiełowicz, Średniowieczne fortyfikacje Kożuchowa, Nowa Sól 2001.
22 T. Andrzejewski, K. Motyl, Pozycja Środkowej Odry 1928-1945. Rejon Nowa Sól, Nowa Sól 2001.
Muzeum Miejskie w Nowej Soli. Otwarcie wystawy pt. Architektura obronna powiatu nowosolskiego
- 28 luty 2002 r.
Muzeum Miejskie w Nowej Soli. Otwarcie wystawy pt. Architektura obronna powiatu no- wosolskiego - 28 luty 2002 r. Od lewej Zdzisław
Szukiełowicz, Tomasz Andrzejewski, dr Jan Muszyński i Tadeusz Andrzejewski.
Muzeum Miejskie w Nowej Soli. Otwarcie wystawy pt. Architektura obronna powiatu nowosolskiego - 28 luty 2002 r. Członkowie TPF (dawni klubowicze) - od lewej - Łukasz Matelski, Łukasz Ziarko, Mateusz Wrzaszcz oraz wiceprezes Zielonogórskiego Oddziału
TPF Krzysztof Motyl.
Muzeum Miejskie w Nowej Soli.
Fragment wystawy pt. Architektura obronna powiatu nowosolskiego - luty 2002 r.
Muzeum Miejskie w Nowej Soli.
Fragment wystawy pt. Architektura obronna powiatu nowosolskiego - luty 2002 r.
Od początku swojej działalności KMH starał się do realizacji swoich zamierzeń wykorzystywać nowoczesne technologie. W tym celu nawiązano kontakty z informa- tykami, którzy przygotowali witryny internetowe. Pierwszą, poświęconą historii No- wej Soli uruchomiono pod adresem www.nsol.z.pl już latem 1999 r. Zaprezentowano w niej ponad 150 obrazów z kolekcji kartek pocztowych Zenona Fijałkowskiego. Auto- rem szaty graficznej strony był współpracujący z KMH informatyk – Leszek Pańczak23. Drugą witrynę uruchomiono w grudniu 2000 r. i zaprezentowano w niej fortyfikacje Pozycji Odrzańskiej (www.zsmb.nowasol.ids.pl/pso). Do jej powstania przyczynił się nauczyciel informatyki w Zespole Szkół Mechanicznych i Budowlanych w Nowej Soli - Tadeusz Zacłona oraz fotografowie Adam Olejnik i Włodzimierz Osadnik24. Niespełna rok później na bazie witryny powstało nowe opracowanie, wydane przez Muzeum Miej- skie w formie multimedialnej na nośniku CD: Oderstellung - Pozycja Środkowej Odry.
Odcinek Cigacice - Bytom Odrzański25.
Od początku istnienia Klub Miłośników Historii ściśle współpracował z Oddziałem Zielo- nogórskim Towarzystwa Przyjaciół Fortyfikacji, co w konsekwencji doprowadziło do zaangażo- wania się wielu członków Klubu w działalność tej organizacji. Wiosną 2001 r. wszyscy członko- wie Klubu stali się formalnie członkami TPF, co w konsekwencji doprowadziło do rozwiązania KMH. Decyzją Zarządu TPF na bazie Klu- bu powołano do życia Koło Terenowe TPF w Nowej Soli, które za zgodą dyrektora Mu- zeum Miejskiego zostało afiliowane przy tej instytucji26. Ponieważ klubowicze stali się członkami nowej organizacji, cały ich dorobek badawczy przejęty został przez Koło Tere- nowe, które kontynuowało działalność KMH w nowych strukturach do czasu rozwiązania Oddziału Zielonogórskiego TPF w 2006 r. W momencie utworzenia Koło Terenowe TPF w Nowej Soli liczyło 11 członków, z których większość wcześniej tworzyła KMH27.
Funkcjonujący niespełna trzy lata Klub Miłośników Historii powstał z potrzeby zorganizowania się grupy miłośników historii regionu. Był nieformalną organizacją, któ- ra dzięki wsparciu Muzeum Miejskiego w Nowej Soli w krótkim czasie przeprowadzi- ła kompleksowe badania w obszarze budownictwa obronnego powiatu nowosolskiego.
23 T. Kalisz, Nowa Sól w sieci, „Tygodnik Krąg”, 16.07.1999 r.
24 I. Rynkiewicz-Męcińska, Fortyfikacje w Internecie, „Tygodnik Krąg”, 8.12.2000.
25 Wolfgang J. Brylla, Fortyfikacje z płyty, „Gazeta Lubuska”, 08.02.2002.
26 MNS, Sprawozdanie z działalności Oddziału Zielonogórskiego Towarzystwa Przyjaciół Fortyfikacji za rok 2001, s. 9; M. Grotowska, Chronią fortyfikacje, „Tygodnik Krąg”, 16.03.2001.
27 MNS, Sprawozdanie z działalności Koła Terenowego TPF w Nowej Soli za rok 2001, s. 1.
Okładka płyty CD opracowanej przez członków klubu i wydanej w 2001 r. przez Muzeum Miejskie w Nowej Soli.
Poprzez doskonałą współpracę z lokalnymi mediami wpłynął znacząco na wzrost za- interesowania społeczności Nowej Soli i okolic nie tylko budowlami obronnymi, ale historią całego regionu. Przez Klub przeszło kilkanaście osób, dla których uczestnictwo w jego pracach było zawsze indywidualnie motywowane. Jedni chcieli wziąć udział w przygodzie badaczy śladów przeszłości, inni pragnęli doskonalić swoje umiejętności i wymieniać doświadczenia lub zaprezentować swoje zbiory. Dla innych był to początek drogi naukowej, tak jak dla piszącego tego słowa – i wybór nowego zawodu – muzealni- ka. Wielu dawnych klubowiczów rozwija swoje pasje – są opiekunami izb regionalnych (Zdzisław Szukiełowicz), historykami regionalistami (Jacek Zawiślak) lub fotografami architektury (Rafał Antas). Ich wolontariat przyniósł określone korzyści ziemi nowosol- skiej i jest z pewnością przykładem owocnej współpracy instytucji, takich jak muzea, ze środowiskiem pasjonatów.
„Wyprawa badawcza” dawnych członków klu- bu w towarzystwie regionalistów, historyków i archeologów do Kożuchowa w 2002 r.
Od lewej - Mateusz Wrzaszcz, dr Stanisław Kowalski, Paweł Trzęsimiech, Zdzisław Szukie- łowicz i Rafał Niedźwiecki.
Zamek w Kożuchowie.
Kolejna „wyprawa badawcza”.
Członkowie dawnego klubu w towarzystwie archeologów.
Od lewej: Zdzisław Szukiełowicz, Rafał Niedźwiecki (archeolog), Łukasz Ziarko, Dominik Nowakowski (archeolog) i Tomasz Andrzejewski - 2003 r.
Publikacja elektroniczna
© Copyright by Muzeum Miejskie w Nowej Soli 2020 ul. Muzealna 20, 67-100 Nowa Sól
tel. 68 387 36 40, e-mail: muzeum.pr@nowasol.net, www.muzeum-nowasol.pl
