„Król Roger” Karola Szymanowskiego
1. Cele lekcji
a. Wiadomości
Zapoznanie uczniów z postacią Karola Szymanowskiego - kompozytorem XX wieku.
Przedstawienie najważniejszych dzieł kompozytora i omówienie zastosowania nowych elementów w jego utworach muzycznych. Wskazanie stylistycznych cech charakterystycznych dla twórczości Szymanowskiego. Omówienie tematyki i problematyki opery „Król Roger” oraz wskazanie środków zastosowanych w dziele. Percepcja i analiza opery.
b. Umiejętności Uczeń potrafi:
1. Scharakteryzować postać Karola Szymanowskiego.
2. Omówić tematykę i problematykę opery „Król Roger” Karola Szymanowskiego.
3. Omówić stylistyczne cechy charakterystyczne dla twórczości Szymanowskiego.
4. Wyjaśnić pojęcie styl narodowy.
5. Rozróżniać fragmenty opery „Król Roger”.
2. Metoda pracy
Metoda opisu z elementami pogadanki. Przedstawienie rysunków z postacią Karola Szymanowskiego – pokaz. Percepcja muzyczna.
3. Środki dydaktyczne
1. Podręczniki:
– Gwizdalska D., Historia muzyki cz.1., Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 2006 - Kański J., Przewodnik operowy, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1978 2. Stanowisko do odtwarzania płyt.
3. Nagranie fragmentów opery Karola Szymanowskiego:
a) „Król Roger”
4. Karta pracy ucznia
5. Partytura opery „Król Roger”.
4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza - sprawdzenie obecności
- powtórzenie wiadomości poprzez odpytanie jednej osoby, z trzech ostatnich lekcji.
- podanie tematu do zeszytu.
(10 min)
b. Faza realizacyjna
1. Metodą opisu, zapoznanie uczniów z kompozytorem - Karolem Szymanowskim.
Przedstawienie kompozytora jako twórcę nowych idei we współczesnej muzyce. Omówienie kierunku charakterystycznego dla kompozytora; (kierunek ten zbliżony jest do postawy poetów Młodej Polski).
Notatka:
Karol Szymanowski - urodzony 6 października 1882 roku, w majątku Tymoszówka na Ukrainie; zmarł 29 marca 1937 roku, w Lozannie. Wybitny polski kompozytor, który należał do grupy kompozytorów Młodej Polski, obok takich sław jak: Grzegorz Fitelberg, Ludomir Różyczki i Apolinary Szeluto. Obok Fryderyka Chopina uznawany za najwybitniejszego polskiego kompozytora. W wieku siedmiu lat rozpoczął domową edukację, w której szczególny nacisk położony był na naukę muzyki. Prowadził bujne życie towarzyskie. Podróżował do Wiednia, Włoch, na Sycylię, do Afryki, Paryża, Londynu, USA. Interesował się antyczną kulturą śródziemnomorską. W czasie I wojny światowej izolował się w Tymoszówce. Objął stanowisko dyrektora Konserwatorium Warszawskiego. Przez całe życie komponował utwory oraz wystawiał je na całym świecie. Otrzymał doktorat honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pod koniec życia, osłabiony gruźlicą krtani, koncertował dla zarobku jako pianista w wielu miastach Europy.
2. Metodą pogadanki, wyjaśnienie definicji styl narodowy. Wskazanie elementów narodowych w utworach znanych kompozytorów polskich.
Notatka:
Elementy stylu narodowego:
- utwory pisane w języku narodowym,
- wykorzystanie zwyczajów, tekstów, motywów ludowych w muzyce, - przedstawienie realiów historycznych charakterystycznych dla danej epoki, - przedstawienie losów i historii narodu.
3. Przedstawienie nowych elementów występujących w twórczości Karola Szymanowskiego oraz w polskiej muzyce XX wieku.
Notatka:
Nowatorskie cechy muzyczne charakterystyczne dla twórczości Karola Szymanowskiego:
- nowa organizacja dźwięków,
- nowe brzmienie; Szymanowski uważany był za „demona fałszów”, - nowa artykulacja,
- częste, dynamiczne zmiany.
4. Metodą opisu, przedstawienie tematyki i problematyki opery „Król Roger”. Wyjaśnienie historii powstania dzieła.
Notatka:
„Król Roger”
Jest to opera do libretta Jarosława Iwaszkiewicza, która swoją premierę miała 19 lipca 1926 roku. Akcja rozgrywa się na Sycylii w XII wieku. Praca nad tym dziełem trwała od 1920 do
1924 roku. Na temat libretta kompozytor napisał: "właściwie widz sam powinien się domyśleć, o co chodzi, albo, jeżeli jest cymbał, wyjść ogłupiony z teatru, czego mu z głębi serca życzę".
Kompozytor poruszał egzotyczne i starożytne tematy, wykorzystywał też elementy stylizacyjne, np. impresjonistyczny charakter brzmienia. Szymanowski upraszczał fakturę swoich utworów, rezygnował z gęstej, polifonicznej plątaniny wielu wątków melodycznych. Nie rezygnował jednak z melodii, którą prowadził na tle mieniących się kolorystycznie współbrzmień. Są one charakterystyczne dla impresjonizmu, który podkreślając walor wrażeniowy dźwięku, na plan pierwszy wysuwał harmonię, a redukował znaczenie melodii. Szymanowski łączył oddziaływanie harmonii z aktywną rolą melodii, nadając swojemu "impresjonizmowi" rys indywidualny, wyróżniający go spośród innych europejskich twórców związanych z tym kierunkiem. Znajdują się w nim zarówno elementy dramatu muzycznego, w postaci motywów przewodnich, jak i elementy opery, w formie zamkniętych scen wstrzymujących rozwój akcji, jednak zawsze mocno w niej tkwiących. Zawarte są także echa tragedii greckiej, z jej chórami usytuowanymi na zewnątrz akcji dramatycznej. Szymanowski stworzył w ten sposób rodzaj spektaklu sceniczno-muzycznego, niezwykle oryginalnego na tle ówczesnej twórczości europejskiej.
(25 min)
c. Faza podsumowująca
Wysłuchanie lub obejrzenie na dvd opery „Król Roger”. Analiza muzyczna dzieła pod względem zastosowanych przez kompozytora nowych środków muzycznych.
6. Bibliografia
a. Gwizdalska D., Historia muzyki czt.1, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 2006 b. Kański J., Przewodnik operowy, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1978 c. Ekiert J., Bliżej muzyki. Encyklopedia, wyd. Wiedza Powszechna, Warszawa 1994
7. Załączniki
a. Karta pracy ucznia
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji pt. „Król Roger” Karola Szymanowskiego.
b. Zadanie domowe
Na podstawie podręcznika lub innego źródła, wymień przynajmniej trzy tytuły dzieł Karola Szymanowskiego, które nie były omawiane na lekcji.
