9
Słowo od Redaktora
Czasopismo „Nauka Polska. Jej Potrzeby, Organizacja i Rozwój” od momentu swojego powstania w 1918 roku stało się forum dyskusji o kondycji nauki polskiej, diagnoz w tym zakresie, z czasem także źródłem inspiracji naukoznawczych. Ni-niejszy tom nawiązuje w dużym stopniu do pierwszej z wymienionych ról nasze-go periodyku. Stąd ważne miejsce działu „Sprawy nauki”. Dwa z publikowanych tekstów są głosami społeczności uczonych zgromadzonych w Wydziale I Nauk Humanistycznych i Społecznych PAN oraz w Towarzystwie Naukowym Warszaw-skim. Pierwszy, o charakterze apelu do Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, wyraża obawę o losy polskiej humanistyki w świetle rządowej polityki naukowej wraz z oczekiwaniami jakościowej oceny studiów z tego obszaru badań, odmien-nych co do swojej istoty od badań przyrodniczych. Niepokój uczoodmien-nych warszaw-skich wyrażony w stanowisku prezydium Towarzystwa Naukowego Warszawskie-go budzą projektowane zmiany w strukturze Polskiej Akademii Nauk, szczególnie wyłączenie z niej części instytutów, mających współtworzyć odmienny byt orga-nizacyjny. Zmiany te „bez bardzo poważnej i szerokiej debaty, grożą kolejnymi podziałami w polskim środowisku naukowym, dezorganizacją pracy badawczej i dydaktycznej, zerwaniem powiązań naukowych w kraju i z zagranicą i wręcz mogą doprowadzić do nieodwracalnego zniszczenia wieloletniego dorobku insty-tutów naukowych PAN”. Temu problemowi poświęcony jest również, nieco emo-cjonalny, artykuł Leszka Zasztowta Towarzystwo Marii Skłodowskiej-Curie i
Pol-ska Akademia Nauk. Co dalej?, skąd inąd wiceprezesa TNW. Wyrażone w tych
tekstach niepokoje zdają się być udziałem szerszej części społeczności uczonych, aniżeli tylko grona przywołanego Wydziału PAN i TNW. Czujemy się w obowiąz-ku zaprezentować je naszym Czytelnikom.
W innym kierunku idą interpretacje Józefa Dulaka w jego tekście Światopogląd
naukowy biochemika. Autor pokazuje jak biotechnolog i biochemik zmierzać się
musi „z elementami irracjonalnymi, z przekonaniami pozornie opartymi na bada-niach naukowych, a w istocie będącymi przejawem myślenia magicznego”, pró-bując ukazać, „że w obrębie biotechnologii medycznej funkcjonują przekonania, które ze względu na ich strukturę oraz sposób działania można określić mianem re-ligii”. Obejmują one terapie genowe czy komórkowe, a więc problemy społecznie żywo dyskutowane, choć niekiedy przy odrzuceniu wiedzy naukowej. To ostatnie zjawisko bywa zresztą coraz częściej polem penetracji naukowej. Natomiast
in-10
SŁOWO OD REDAKTORA
trygującą wizję interpretacji nieśmiertelności z perspektywy biologii molekular-nej przedstawił Przemko Tylzanowski w swoim artykule The Quest for Immortality. „Sprawy nauki” zamyka tekst Beaty Anny Polak, nieoczekiwanie niezwykle aktualny, poświęcony analizie dyskursu na temat szczepień w mediach społecznościowych. Au-torka zwraca tu uwagę na takie jego cechy, jak nie ekspercki charakter, kwestionowa-nie konsensusu naukowego oraz liczne słabości debaty publicznej. Szalejąca pandemia wywołała ten temat ponownie w nowej, groźniejszej atmosferze.
Obawy o status humanistyki, strukturę polskiej nauki i toczące się wokół stu-diów przyrodniczych i medycznych publiczne dyskursy zdominowały tę część ni-niejszego tomu, nie zawsze napawając optymizmem, lecz skłaniając do refl eksji.
Osobiste wspomnienia prezentuje w tym tomie „Nauki Polskiej” prof. Jani-na Marciak-Kozłowska, w szkicu autobiografi cznym Z biegiem Sanu… Fizyczka, zajmuje się procesami fi zycznymi zachodzącymi w zminiaturyzowanych półprze-wodnikowych elementach elektronicznych. Laik otrzymuje przy okazji krótki, skondensowany i klarowny kurs historii jej specjalności naukowej. Autorka jest również niezwykle aktywna na polu upamiętniania martyrologii Narodu Polskie-go, a jej dorobek historyczny jest wart uwagi.
Wśród studiów z dziejów nauki Czytelnik odnajdzie artykuł Stefana Zameckie-go, poświęcony naukoznawczym poglądom psychologa Eugeniusza Geblewicza. Przywołany uczony był mistrzem i promotorem rozprawy doktorskiej autora ar-tykułu, zatem tekst jest miejscami nasycony jego bardzo osobistą refl eksją. Dwa kolejne artykuły tego działu dotyczą środowisk akademickich w dobie między-wojennej. Piotr Hübner poświęcił swoją uwagę zjawisku numerus clausus w ży-ciu akademickim II Rzeczypospolitej, zjawisku wówczas dość popularnemu, zaś Patryk Tomaszewski korporacjom akademickim w Poznaniu w tym okresie. Od-naleźć tu można nie tylko ich charakterystykę, ale także strukturalne zależności między nimi i rysy biografi czne wybitnych liderów. Uważny Czytelnik naszego periodyku poczuje się zapewne wśród tych tekstów swojsko, odnajdując autorów często goszczących na łamach „Nauki Polskiej”. Stefan Zamecki rad sięga po pro-blematykę naukoznawczą, Piotrowi Hübnerowi w pierwszym rzędzie zawdzię-czamy nie często podejmowane refl eksje nad środowiskiem akademickim okresu międzywojennego jako zjawiskiem społecznym. W obu przypadkach mamy do czynienia z ważnymi źródłami inspiracji.
Stanowiąc organ Kasy im. Józefa Mianowskiego Fundacji Popierania Nauki dokumentujemy w „Nauce Polskiej” jej działania w zakresie popierania nauki, głównego celu statutowego, a także aktywność organów Kasy. Stąd obecność w przedkładanym tomie sprawozdań z jej działalności i sprawozdanie z siódmej edycji Konkursu o Nagrodę im. Jana Jędrzejewicza, którego Kasa im. J. Mianow-skiego jest współorganizatorem. Ale także recenzji i omówień książek wydanych przy fi nansowym wsparciu Fundacji, których lektura jak można mieć nadzieję, okaże się płodna intelektualnie.
Jaromir Jeszke
