Wpływ związków chemicznych stosowanych do odśnieżania na zasolenie gleb zieleńców Warszawy

ROCZNIKI GLEBOZNAW CZE T. X X II, Z. 1, W ARSZA W A 1971

BOHDAN DOBRZAŃSKI, ZBIGNIEW CZERWIŃSKI

STEFAN BOREK, MARIAN KĘPKA, TADEUSZ MAJSTERKIEWICZ

W PŁY W ZW IĄZK ÓW CHEM ICZNYCH STOSOW ANYCH DO O D ŚN IE­

ŻA NIA NA ZA SOLENIE GLEB ZIELEŃ CÓ W W ARSZAW Y

Katedra Gleboznawstwa SGGW w W arszawie

P rzyrodnicze w a ru n k i p a n u jące na ziem iach P olski nie sp rz y ja ją zasa­

laniu gleb i pow staw an iu szkodliw ych dla ro ślin k o n cen tracji łatw o roz­

puszczalnych soli chlorku sodu i w ęg lan u sodu. P rzeciw nie, n a tu ra ln e w a ­

ru n k i pow odują w y m yw an ie zasad i prow adzą do zakw aszania gleb. J e d y ­

nie specjalne okoliczności, ja k odsłonięcie pokładów bogatych w sole so­

dowe lub dopływ w ód o dużej k o n c e n trac ji ty ch związków, bądź obfite

stosow anie środków chem icznych do odśnieżania i zw alczania gołoledzi na

jezdniach m iast, prow adzą do dużego i szkodliwego dla roślin nagrom adze­

nia sodu w glebach [1, 2, 3, 5].

P ierw sze objaw y ujem nego działania na rośliny n ad m iern ej ilości ch lo r­

ków i w ęglanów sodu w roztw orze glebow ym zaobserw ow ano na tere n ie

W arszaw y w 1954 r. [3]. Zastosow ane zabiegi — gipsow anie i dodatkow e

podlew anie drzew w odą — dały po upły w ie ro k u w idoczne efekty, k tó re

jed n a k sp raw y nie rozw iązały. Ilość ch lork u i w ęg lanu sodu uległa w p ra w ­

dzie zm niejszeniu, ale pozostaw ała nad al w g ranicach szkodliw ych dla ro ­

ślin. Stw ierdzono wówczas, że w celu uniknięcia dalszej ko n cen tracji soli

w glebie niedopuszczalne jest grom adzenie pod drzew am i zasolonego śn ie­

gu. Z alecenie to jed n a k nie było resp ek to w an e i w dalszym ciągu w w ielu

p u n k tac h W arszaw y corocznie obserw ow ane są przy p ad k i usychania drzew

spow odow ane zasoleniem gleby.

ZAKRES I METODY BADAŃ

B adania przeprow adzone w ro k u 1968 obejm ow ały: jednorazow e ozna­

czenie w łaściw ości fizycznych i chem icznych gleb, u sta le n ie w okresie od

27.111 do 7.XI.1968 r. w odstępach dw utygodniow ych w ilgotności chw ilo­

w ej gleby oraz u stalen ie zaw artości NaCl w p róbkach śniegu p obranych

60

В. Dobrzański i in.

kach śniegu po b ran y ch w styczniu 1970 r., poniew aż od 1969 r. zastoso­

w ano do odśnieżania m ieszaninę NaCl i CaCl

2

w sto sunku 1 : 3.

W łaściw ości fizyczne i chem iczne określano: skład m echaniczny gleb

m etodą aero m etryczną Boujoucosa w m odyfikacji C asagrande i P ró szy ń ­

skiego, ciężar w łaściw y m etodą pikno m etry czn ą, ciężar objętościow y rz e ­

kom y m etodą K opecky’ego, p H KCi i рНн2о elek tro m etry czn ie p rzy użyciu

e lek tro d y szklanej, kw asow ość w y m ien n ą m etodą D aiku hary, kwasowość

hyd rolity czną m etodą K apena, zaw artość kationów w y m ien ny ch Ca**, Mg**,

K* i Na* w l n

NH4CI,

zaw artość kationów Ca“, Mg", K*, Na* i anionów SOl~

CO

3

“, H C O j i C l- soli rozpuszczalnych w glebie w w yciągu w odnym przy

zachow aniu sto su nk u suchej m asy gleby od w ody ja k 1 : 5. P onadto obli­

czono: porow atość ogólną gleby, stopień w ysycenia k om pleksu sorpcyjnego

k atio n am i o c h a ra k te rz e zasadow ym i udział p rocentow y poszczególnych

kationów w kom pleksie so rpcy jn y m oraz zaw artość soli rozpuszczalnych

w roztw orze glebow ym w ciągu okresu w egetacyjnego. Ogółem p rze a n a li­

zowano

11

odk ry w ek glebow ych, zlokalizow anych w różnych p u n k tach

W arszaw y (rys. 1), w ty m od kry w k ę k o n tro ln ą zn ajd u jącą się na P olu

M okotow skim , gdzie odśnieżania nie przeprow adzano.

WYNIKI BADAŃ

B adane gleby zieleńców W arszaw y w y tw o rzy ły się z piasków słabo

g liniasty ch (odkryw ka 3), całkow itych piasków gliniastych i m ocnych (od­

k ry w k i 2,

6

i 7) piasków gliniasty ch lekkich i m ocnych naglinow ych (oćl-

k ry w k i 5,

8

i 9), glin lekkich (odkryw ka 11), glin lekkich zaw ierających

w podłożu w a rstw y piasku i p y łu (odkryw ki 4 i 10) oraz z pyłów zw ało­

w ych na piaskach gliniastych m ocnych (odkryw ka 1). T rzeba dodać, że

w ierzchnie poziom y gleb są w ym ieszane i zaw ierają liczne odłam ki gruzu

oraz odpadków m ateriałó w budow lanych.

Część b adanych gleb o ciężarze objętościow ym rzekom ym 1,35-

-1,51 g/cm

3

i porow atości ogólnej 41,5-45,2% w y kazuje dużą zdolność fil­

tra c ji (odkryw ki 2, 7,

8

i 9), pozostałe gleby o ciężarze objętościow ym 1,55-

-1,69 g/cm

3

i m niejszej porow atości ogólnej są bardziej zbite i tru d n ie j

przepuszczalne (tab.

1

).

O dczyn zbadanych gleb zieleńców jest obojętny, pH m ierzone w l n K C l

w ynosi

6

,7-7,2 i jest w y raźnie w yższe niż w odkryw ce k o n tro lnej (tab. 2).

O bojętny odczyn u w aru n k o w an y je st obecnością C aC 0

3

w glebie (odłam ki

zapraw y m urarsk iej), ja k rów nież zaw artością kationów sodu w roztw orze

glebow ym .

K om pleks so rpcy jny gleb w ysycony je st p raw ie całkow icie k atio nam i

o c h a ra k te rz e zasadow ym . N asycenie k atio n am i zasadow ym i w stosunku

do w ym iennej pojem ności sorpcyjnej w ynosi 97,6-100,0%, a w

stosun-Rys. 1. Schem atyczne rozm ieszczenie odkrywek glebow ych na terenie Warszawy

1, 2, 3 ... — n u m ery od k ry w ek

Schem atic location of soil profiles over the area of the Warsaw city

1, 2, 3 ... — so il p r o file N os.

ku do pojem ności hydrolitycznej 82,5-97,3°/o. W kom pleksie sorpcyjnym

z n a jd u je się najw ięcej kationów Ca" (2,15-13,12 m. e.), n astęp n ie Mg“

i K ‘, a n ajm n iej kationów Na* (tab. 3).

W p orów naniu do o dkryw ki k on tro ln ej w glebach zieleńców w ięcej

jest kationów w y m ien n ych Ca, К i Na. W zrost zaw artości Ca w ym iennego

pow odow any je st obecnością w glebie obcych dom ieszek w apiennych, a Na

w ym iennego — stosow anym do odśnieżania chlorkiem sodu. Pom im o w ięk ­

szej bezw zględnej zaw artości k atio n u Na* w kom pleksie so rpcy jny m gleb

zieleńców w p orów naniu z o dkryw ką k on trolną, procentow y jego udział

w sto sun ku do całej pojem ności sorpcyjnej nie je st duży (0,8-4,1% ) i nie

może m ieć prak ty czn ie ujem nego w p ły w u na fizyczne i chem iczne w łaści­

wości gleby. G leby zaliczane są wówczas do zasolonych, gdy zaw artość Na

w ym iennego w stosun k u do całej w y m ien n ej pojem ności sorpcy jnej w y ­

nosi pow yżej 5%.

S kład m echaniczny i n ie k tó r e w ła ś c iw o ś c i fiz y c z n e g le b z ie leń có w M echanical co m p o sitio n and seme p h y s ic a l p r o p e r tie s o f s o i l s o f c i t y g reen s

T a b e l a 1 ô » 3 ® p H h - н ä s О Л Й г Ч со

M iejsce pob ran ia próbek Sam pling p la c e Głębo­ kość pobra­ n ia próbki Scjapling depth cm P ro cen t c z ę ć c i o ś r e d n ic y w nun

% o f p a r t i c l e s w ith the d ia m eter, ran

C ięża r Weight Porowa­ to ś ć ogólna % o b j. T o ta l p o r o s i­ ty v o l . % iH

Л

t—1

V

l A о i Г-Н 1Л w о 1 l A О iH о i и л СО о LA О о i i-i о 00 о о 1 LA О О VÛ О О о 1 со <э о со о о о 1 о о о со о о о

V

w ła ś c i­ wy spe­ c i f i c w. o b jęto s-I t a ï ÿ bulk d e n s it y g / cm'’ 1 P ole Mokotowskie 0 - 2 0 0,1 9 9 , 9 0 , 5 3 , 0 _{1 4 . 5} 1 4 , 0 _{5 9} 1 7 4 8 2 , 6 1 _{1 . 4 5} 4 4 , 4 P o le Mokotowskie f i e l d 2 0 - 4 0 0 , 6 9 9 , 4 _{0 , 5} 2 , 6 1 3 , 9 1 6 , 0 5 6 1 8 4 ₉ 2 , 6 0 1 , 6 0 _{3 8 , 5} 8 0 - 1 0 0 1 , 2 9 8 , 8 4 , 4 1 1 ,6 4 4 , 0 1 5 ,0 9 9 4 ₅ П . О в n .o . n .o . 2 U l,G ró jeck a p rzy je z d n i 0 - 2 0 4 , 6 9 5 , 4 1 0 , 5 1 6 , 5 1 9 , 0 1 4 , 2 20 10 4 6 2 , 5 9 1 . 5 5 4 3 , 5 G rójecka s t r e e t , a t th e pavement 2 0 - 4 0 4 , 5 9 S 5 9 , 8 1 7 , 5 2 5 , 1 1 5 . . 6 1 6 8 5 5 2 , 5 8 1 . 4 5 4 3 , 8 8 0 - 1 0 0 1 . 7 9 8 , 5 5 , 0 1 5 , 5 2 8 , 9 1 5 , 8 1 9 10 5 5 П о О . n .o . n .o . 3 U l. B elw ederska 0 - 2 0 6 , 4 9 5 , 6 1 0 , 0 2 7 , 1 3 2 , 9 1 0 , 0 10 6 2 2 2 , 5 6 1 , 6 4 _{3 5 , 9} B elw ederska s t r e e t 2 0 - 4 0 6 ,5 9 3 , 7 7 , 9 1 6 , 0 2 6 , 4 1 2 , 7 1 6 8 4 ₉ 2 , 7 2 1 , 6 4 3 9 , 8 8G-1C0 9 , 7 9 0 , 5 6 , 5 1 6 , 4 2 8 , 5 11,8 1 5 9 4 ₉ П ,0. n . o . n. 0 . 4 U l. Targowa 0 - 2 0 1 . 9 8 8 , 1 6, 1 1 5 , 2 2 2 , 2 1 4 , 5 2 5 12 5 4 _{2 , 5 9} 1 , 4 7 4 3 , 2 Targowa s t r e e t 2 0 - 4 0 2 , 7 9 7 , 5 1 1 , 5 5 5 , 1 3 6 ,6 6 , 0 5 5 5 4 2 , 5 0 1,68 3 2 , 8 8 0 - 1 0 0 2 , 4 9 7 , 6 9 , 4 2 9 , 0 3 9 , 6 6 , 0 5 5 5 5 n .o . n .o . n .o . 5 A le je N ie p o d le g ło ś c i /С П И Т Е / 0 - 2 0 5 , 2 9 6 , 8 1 4 , 4 5 9 . 5 2 5 , 1 6 , 0 4 6 2 5 2 , 5 6 1 , 5 5 5 9 , 4 A le ja N ie p o d le g ło ś c i avenue /n e a r 2 0 - 4 0 1,0 9 9 , 0 4 , 1 i o , 7 3 4 , 5 1 5 , 9 1 6 10 5 10 2 , 6 5 1 , 6 9 5 6 , 2 C en tra l I n s t i t u t e f o r S c i e n t i f i c 8 0 - 1 0 0 _1.1 9 8 , 9 4 , 1 1 0 ,2 2 9 , 9 1 5 , 8 1 5 11 4 12 n .o . n .o . n .o .

In fo rm a tio n and D ocum entation/

6 P la c N arutow icza przy to r a c h 0 - 2 0 7 , 8 9 2 , 2 9 , 5 1 7 , 8 2 5 , 2 1 5 , 5 1 4 9 4 7 2 , 4 5 1 , 6 7 5 1 , 8

P la c N arutow icza square, a t th e tram 2 0 - 4 0 5 , 0 9 5 , 0 10,2 1 4 , 5 2 5 , 7 12,6 1 7 9 5 6 2 , 5 6 1 , 5 2 4 0 , 6

l i n e 8 0 - 1 0 0 6 , 0 9 4 , 0 10,0 1 5 , 5 5 5 , 5 1 4 , 0 10 6 5 6 n .o . n .o . n .o .

7 Róg u l . Karolkowej i u l . Św ierczew sk iego 0 - 2 0 5 , 9 9 4 , 1 7 , 4 2 0 , 9 5 4 , 7 1 3 , 0 10 8 5 5 2 , 5 8 1 . 5 1 4 1 , 5

Corner o f th e Karolkowa and Świerczew­ 2 0 - 4 0 5 , 5 9 4 , 7 0 , 1 1 5 , 9 3 0 ,1 1 7 , 9 1 5 9 5 5 2 , 5 5 1 . 4 3 4 3 , 5

s k ie g o s t r e e t 8 0 - 1 0 0 2 , 1 9 7 , 9 1 1 . 5 7 , 8 5 9 ,4 2 8 , 5 6 1 2 5 n .o . n .o . n .o . 8 Tunel W-Z 0 - 2 0 2 , 2 9 7 , 8 1 2 , 4 2 8 , 5 2 3 ,1 7 , 0 8 7 2 7 2 , 5 8 1 , 4 6 4 3 , 4 WZ tu n n e l 2 0 - 4 0 5 , 7 9 6 , 5 7 , 7 1 - 3 , 5 2 0 , 5 "у » 3 24 11 5 6 2 , 5 4 1 . 4 5 4 2 , 9 8 0 - 1 0 0 3 ,8 9 6 , 2 6 , 3 1 5 , 0 5 5 , 7 1 1 , 0 6 8 4 1 6 n .o . n .o . n .o . 9 A l .N i e p o d l e g ł o ś c i ,Klub O f ic e r s k i 0 - 2 0 5 , 5 9 6 , 5 1 2 , 5 1 8 , 0 2 5 , 5 1 2 , 5 1 4 10 4 6 2 , 6 2 1 , 4 9 4 3 , 1 A le je N ie p o d le g ło ś c i avenue, at th e 2 0 - 4 0 7 , 6 9 2 , 4 1 3 , 6 1 4 ,4 2 2 , 6 1 0 ,4 1 6 10 6 7 2 , 5 2 1 , 3 8 4 5 , 2 O f f i c e r ’ s Club 8 0 - 1 0 0 4 ,7 9 5 , 5 1 1 , 5 1 6 , 4 2 9 , 1 1 3 , 0 9 9 6 6 n. 0 . n .o . n .o . 10 U l. W aryńskiego za Supersamem 0 - 2 0 2 , 1 9 7 , 9 7 , 5 2 1 , 4 2 0 , 8 6 , 5 1 9 10 4 ₉ 2 , 5 5 1,66 3 4 , 4 W aryńskiego s t r e e t , behind th e 2 0 - 4 0 3 , 1 9 6 , 9 1 3 , 5 2 5 , 9 1 5 , 7 6 , 9 25 8 4 ₅ 2 , 6 3 1 , 6 7 3 6 , 5 "Supersam" s e l f - s e r v i c e shop 8 0 - 1 0 0 6 , 4 9 5 , 6 2 , 7 4 , 5 1 3 , 4 1 5 , 6 5 2 1 5 6 1 5 n .o . n .o . n .o .

11 A l. Ujazdow skie k/Ogrodu B otanicznego 0 - 2 0 7 , 8 9 2 , 2 1 1 , 8 1 8 , 0 1 9 , 0 8 , 2 22 11 4 6 2 , 5 5 1 , 5 9 3 7 , 1

A le je U jazdow skie avenue, near B o ta n ic a l 2 0 - 4 0 5 , 9 9 6 , 1 8 , 6 1 1 , 6 1 9 , 5 9 , 5 22 1 5 8 8 2 , 6 2 1 ,3 9 4 6 ,9

Garden 8 0-100 5 ,8 9 4 ,2 6 , 8 10,0 1 8 ,4 1 4 ,8 21 1 4 8 7 n .o . n .o . n .o .

В

.

D

o

b

r

z

a

ń

sk

i

i

in

.

Zasalanie gleb zieleńców przez chem iczne odśnieżanie

63

T a b e l a

2

Odczyn i w ła ś c iw o ś c i so rp cy jn e g le b z ie leń có w R e a ctio n and s o r p tio n c a p a c ity o f s o i l o f c i t y g reen s

Nr od­ kryw­ k i S o i l p ro­ f i l e No. G łębokość pob ran ia próbk i Sam pling depth cm рн Hh и*н Е _{Eh -}- * / Sl + Hh Е _w= **/ Sl + Hw

_{V —}

100*S,

₁

Eh 100-S ,

V --- Ł

к H2 ° KCl _{g le b y - s o i l}m .e./ 1 0 0 g 1 0 - 2 0 5 ,3 4 ,7 2 ,4 8 0 ,1 9 0 ,1 5 7 ,5 4 5 ,2 5 6 7 ,1 9 6 ,4 2 0 -4 0 5 ,7 4 ,3 1 ,5 0 0 ,1 4 0 , 1 0 5 ,4 8 4 ,1 2 7 2 , 6 9 6 .6 8 0 -100 6 , 1 4 ,8 0 , 9 2 0 ,1 5 0 ,0 9 6 ,3 1 6 ,0 4 3 6 ,5 9 7 ,5 2 0 - 2 0 7 ,3 6 ,9 0 ,5 8 0 , 0 0 , 0 1 4 ,1 7 1 3 ,5 9 9 5 ,9 100 2 0-40 7 ,4 6 ,9 0 , 6 8 0 , 0 0 , 0 1 3 ,0 8 1 2 ,4 0 9 4 ,8 100 3 0 -100 7 ,4 6 ,9 0 ,5 4 0 , 0 0 , 0 1 1 ,4 4 1 0 ,9 0 9 5 ,3 100 3 0 - 2 0 7 ,5 6 ,7 0 ,4 2 0 , 0 0 , 0 8 ,9 1 8 ,4 9 9 5 ,3 100 20-4 0 7 ,6 6 , 8 0 ,3 6 0 , 0 0 , 0 9 ,7 9 9 ,4 3 9 6 ,3 100 80-100 7 , e 6 ,3 0 ,3 5 0 , 0 0 , 0 1 3 ,2 5 1 2 ,9 0 9 7 ,3 100 4 0 - 2 0 7 ,5 6 ,3 0 ,5 3 0 , 0 0 , 0 1 3 ,4 0 1 2 ,3 7 9 6 , 0 1 00 2 0 -4 0 7 ,6 7 ,1 0 ,5 2 0 , 0 0 , 0 7 ,9 3 7 ,4 1 9 3 ,4 100 3 0 -100 7 ,7 7 ,1 0 ,5 2 0 , 0 0 , 0 7 ,9 4 7 ,4 2 9 3 ,4 100 5 0 - 2 0 8 , 0 7 ,2 0 ,4 7 0 , 0 0 , 0 1 0 ,0 1 9 ,5 4 9 5 ,3 100 20—40 7 ,8 7 ,0 0 ,4 6 0 , 0 0 , 0 1 2 ,3 9 1 2 ,4 3 9 6 ,4 100 80-100 8 , 2 7 ,2 0 ,4 6 0 , 0 0 , 0 1 3 ,4 6 1 3 ,0 0 9 6 , 6 100 6 0 - 2 0 7 ,8 7 ,1 0 ,4 7 0 , 0 0 , 0 1 2 ,1 6 1 1 ,6 9 9 6 ,1 100 2 0 -4 0 7 ,7 7 ,1 0 ,4 3 0 , 0 0 , 0 1 3 ,5 1 1 3 ,0 8 9 6 ,3 100 8 0 -100 7 ,7 7 ,1 0 ,4 6 0 , 0 0 , 0 1 0 ,4 9 1 0 ,0 3 9 5 ,6 1 00 7 0 - 2 0 8 , 0 7 ,2 0 ,5 4 0 , 0 0 , 0 1 1 ,1 9 1 0 ,6 5 9 5 ,2 100 20-4 0 7 ,8 7 ,0 0 ,5 8 0 , 0 0 , 0 1 2 ,5 5 1 1 ,9 7 9 5 ,4 100 80-1 0 0 6 ,7 5 ,8 0 ,6 3 0 ,0 8 0 ,0 4 3 , 8 8 3 ,2 8 8 2 ,5 9 7 ,6 8 0 - 2 0 7 ,9 7 ,2 0 ,5 5 0 , 0 0 , 0 1 2 ,7 4 1 2 ,1 9 9 5 ,7 1 00 2 0 -4 0 7 ,8 7 ,1 0 ,5 6 0 , 0 0 , 0 1 3 ,0 6 1 2 ,5 0 9 5 ,7 1 00 8 0 -1 0 0 8 , 2 7 ,2 0 ,4 3 0 , 0 0 , 0 1 3 ,9 0 1 3 ,4 7 9 6 ,9 1 0 0 9 0 - 2 0 7 ,6 7 ,1 0 ,5 3 0 , 0 0 , 0 1 2 ,2 4 1 1 ,7 1 9 5 ,7 1 00 2 0 -4 0 7 ,7 7 ,2 0 ,5 3 0 , 0 0 , 0 1 4 ,6 2 1 4 ,0 9 9 6 ,4 100 8 0 -1 0 0 7 ,5 7 ,1 0 ,5 8 0 , 0 0 , 0 1 5 ,4 5 1 4 ,8 7 9 6 , 2 100 10 0 - 2 0 7 ,8 7 ,2 0 ,5 2 0 , 0 0 , 0 9 ,7 7 9 ,2 5 9 4 ,7 10 0 20 -4 0 7 ,8 7 ,2 0 ,4 8 0 , 0 0 , 0 1 0 ,1 9 9 ,7 1 9 5 ,3 100 8 0 -1 0 0 7 ,7 7 ,1 0 ,5 4 0 , 0 0 , 0 1 1 ,8 7 1 1 ,3 3 9 5 ,4 100 11 0 - 2 0 7 ,5 7 ,0 0 ,6 7 0 , 0 0 , 0 9 ,3 0 8 ,6 3 9 2 ,3 1 0 0 2 0 -4 0 7 ,7 7 ,1 0 ,5 8 0 , 0 0 , 0 9 ,9 1 9 ,3 3 9 4 ,1 1 0 0 8 0 -1 0 0 8 , 0 7 ,0 0 ,5 3 0 , 0 0 , 0 9 ,1 4 8 ,6 1 9 4 ,2 1 0 0

* / E^ = pojemność so rp cy jn a hydrol i t y c z n a - h y d r o ly t ic s o r p tio n c a p a c ity

* * / s w = pojemność so rp cy jn a wymienna - exch an geable s o r p tio n c a p a c ity

64

В. Dobrzański i in.

T a b e l a 3

Zawartość kationów wymiennych w g le b a c h z ie le ń c ó w C ontent o f ex ch an geab le c a t io n s in s o i l o f c i t y g r ee n s Nr od­ kryw­ k i S o i l p r o f i ­ l e No. Głębokość p ob ran ia prób k i Sam pling depth cm Ca Mg К Na S^ = Ca+Mg+K+Na m .e./lO O g g le b y m .e ./1 0 0 g o f s o i l m .e ./1 0 0 6 g le b y m .e./lO O g o f s o i l a b с d 1 0 -2 0 3 ,8 3 1 ,0 2 0 ,1 2 0 ,0 9 5 ,0 6 2 0 -4 0 3 ,2 8 0 ,5 3 0 ,0 9 0 ,0 8 3 ,9 8 8 0 -1 0 0 4 ,3 9 1 ,0 4 0 ,1 8 0 ,0 8 5 ,8 9 2 0 -2 0 1 2 ,3 8 0 ,7 7 0 ,2 9 0 ,1 5 1 3 ,5 9 2 0 -4 0 1 0 ,9 2 0 ,9 4 0 ,3 1 0 ,2 3 1 2 ,4 0 8 0 -1 0 0 9 ,3 8 0 ,9 5 0 ,4 6 0 ,1 1 1 0 ,9 0 3 0 -2 0 7 ,6 1 0 ,4 5 0 ,3 2 0 ,1 3 8 ,4 9 2 0 -4 0 8 ,5 8 0 ,4 8 0 ,2 7 0 ,1 0 9 ,4 3 8 0 -1 0 0 1 1 ,5 9 0 ,7 2 0 ,3 8 0 ,2 1 1 2 ,9 0 4 0 -2 0 1 0 ,8 0 1 ,3 9 0 ,1 5 0 ,5 3 1 2 ,8 7 2 0 -4 0 6 ,7 8 0 ,3 0 0 ,2 1 0 ,1 2 7 ,4 1 80-1 0 0 6 ,6 2 0 ,2 7 0 ,4 2 0 ,1 1 7 ,4 2 3 0 -2 0 8 ,6 7 0 ,3 6 0 ,2 3 0 ,2 8 9 ,5 4 20 -4 0 1 1 ,0 7 0 ,9 9 0 ,1 6 0 ,2 1 1 2 ,4 3 8 0 -1 0 0 1 0 ,9 3 1 ,3 9 0 ,1 7 0 ,5 1 1 3 ,0 0 6 0 -2 0 1 0 ,5 2 0 ,7 2 0 ,3 2 0 ,1 3 1 1 ,6 9 2 0 -4 0 1 1 ,5 2 1 ,1 0 0 ,2 9 0 ,1 7 1 3 ,0 8 8 0 -1 0 0 8 ,3 6 1 ,3 2 0 ,2 5 0 ,1 0 1 0 ,0 3 7 0 -2 0 9 ,2 1 0 ,7 6 0 ,4 5 0 ,2 3 1 0 ,6 5 2 0 -4 0 1 0 ,6 6 0 ,7 4 0 ,4 0 0 ,1 7 1 1 ,9 7 8 0-1 0 0 2 ,1 5 0 ,6 1 0 ,3 7 0 ,0 7 3 ,2 0 8 0 -2 0 1 1 ,1 8 0 ,5 0 0 , 3 0 0 ,2 1 1 2 ,1 9 2 0 -4 0 1 1 ,2 4 0 ,7 6 0 ,2 9 0 ,2 1 1 2 ,5 0 80 -1 0 0 1 1 ,0 8 1 ,6 6 0 ,3 8 0 ,3 5 1 3 ,4 7 9 0 -2 0 1 0 ,5 0 0 ,7 6 0 ,3 2 0 ,1 3 1 1 ,7 1 2 0 -4 0 1 2 ,7 7 0 ,8 6 0 ,3 4 0 ,1 2 1 4 ,0 9 8 0 -1 0 0 1 3 ,1 2 1 Д 4 0 ,3 4 0 ,2 7 1 4 ,8 7 10 0 -2 0 8 ,2 3 0 ,6 3 0 ,2 9 0 ,1 0 9 ,2 5 2 0 -4 0 8 ,4 6 0 ,8 1 0 ,3 1 0 ,1 3 9 ,7 1 8 0 -1 0 0 9 ,3 1 1 ,4 3 0 ,4 9 0 ,1 0 1 1 ,3 3 11 0 -2 0 7 ,8 0 0 ,3 7 0 ,3 2 0 ,1 4 8 ,6 3 2 0 -4 0 8 ,7 2 0 ,2 7 0 ,1 9 0 ,1 5 9 ,3 3 8 0 -1 0 0 7 ,9 6 0 ,1 9 0 ,2 3 0 ,2 3 8 ,6 1

Zasalanie gleb zieleńców przez chem iczne odśnieżanie

65

P ro cen to w y udział kationów sodu w kom pleksie sorpcyjnym w sto su n ­

k u do pojem ności h ydrolity cznej jest jeszcze m niejszy i w ynosi 0,8-3,9%

(tab. 4). W p o rów n aniu do w yników b adań przeprow adzonych w latach

1954-1955 [3] ilość sodu w ym iennego jest obecnie od 5- do 10-krotnie

m niejsza.

Z aw artość soli rozpuszczalnych (tab. 5) w glebach zieleńców W arszaw y

w ynosi 9,4-60,8 mg na 100 g gleby, gdy tym czasem w odkryw ce ko n tro ln ej

dochodzi ty lk o do

6

mg. W skład rozpuszczalnych soli w chodzą głów nie

sole sodu i w apnia, n ato m iast znacznie m niej je st soli m agnezu i potasu.

R ozpuszczalne sole w y stę p u ją w e w szystkich b ad an y ch odkry w kach w po­

staci dw uw ęglanów (H CO j) i z w y ją tk ie m odk ryw ki 10 — w postaci ch lor­

ków (Cl- ). W odk ry w k ach 2, 3,

6

,

8

, 9 i 10 z n a jd u ją się rów nież siarczany.

B rak je s t całkow icie w e w szystkich b ad an y ch glebach anionu C 0 3, k tó ry

z katio n em sodu d aje n ajbardziej szkodliw y dla ro ślin w ęglan sodu. Ilość

ch lorku sodu w ah a się w g ranicach 1,9-42,2 mg na 100 g gleby. N ajw ięcej

NaCl je st w od kryw kach 3, 4, 5, 7,

8

, 9 i 11 i to w ilościach, k tó re mogą

ju ż u jem n ie w pływ ać na w egetację ro ślin w rażliw y ch na zasolenie. P rz e ­

w ażnie najw ięcej chlorku sodu w badan y ch glebach je st na głębokości 80-

-100 cm. Część zatem NaCl p rzesiąka z w odą do głębszych w a rstw i może

oddziaływ ać szkodliw ie rów nież n aw et na głęboko korzeniące się rośliny.

U zyskane w y n ik i w skazują, że w dalszym ciągu gleby zieleńców n a ra ­

żone są na zasolenie środkam i stosow anym i do odśnieżania. O ddziaływ anie

soli rozpuszczalnych, zn ajd u jąc y c h się w roztw orze glebow ym uzależnione

jest od a k tu a ln ej w ilgotności gleb. W iele gatunków roślin rozw ija się n o r­

m alnie, gdy ilość soli rozpuszczalnych nie p rzekracza 5 g w 1 dcm

3

roz­

tw o ru. O ile zaw artość soli je st w iększa, wówczas siła ssąca ro ztw o ru gle­

bowego przew yższa siłę ssącą korzeni i pobieranie w ody przez ro ślin y je st

zaham ow ane. P rzed łu żająca się susza fizjologiczna w yw ołana dużym stę ­

żeniem soli w roztw orze może doprow adzić do zam ierania i usychan ia ro ­

ślin.

O znaczanie zaw artości soli rozpuszczalnych w glebach i ich w ilgotności

chw ilow ej w odstępach dw utygodniow ych pozwoliło obliczyć stężenie soli

rozpuszczalnych w roztw orze glebow ym w ciągu okresu w egetacyjnego

(rys.

2

-

12

).

W ilgotność chw ilow a gleb zieleńców ulegała w ciągu okresu w eg etacy j­

nego dużym w ahaniom . O kres w iosenny odznaczał się dostatecznym zapa­

sem w ody pochodzącej głów nie z opadów zim owych. Ilość w ody w glebie

zaczęła zm niejszać się od

6

czerwca, osiągając m inim um w lipcu. M ała za­

w artość w ody, z p ew nym i w ahaniam i, u trz y m y w a ła się w w a rstw ie

0

-

-20 cm gleb zieleńców do 12 w rześnia, a w w a rstw ie 20-40 cm n a w e t do

26 w rześnia. W odkryw ce k o n tro ln ej zaw artość w ody w analogicznych te r

66

В. Dobrzański i in.

T a b e l a 4

Procentow y u d z ia ł p o sz c z e g ó ln y c h kationów w kom plek sie sorpcyjnym g le b z ie le ń c ó w P e rcen ta g e o f p a r t ic u l a r c a t io n s i n s o r p tio n complex o f s o i l o f c i t y g r ee n s

Nr odkiyw k i S o i l pro­ f i l e No» G łębokość ■Dobrania "próbki Sam pling depth cn Ca 100. a Mg 1 0 0 . b К 1 0 0 . с Na 100 od *h ЮО.Н^ Ca 100. a Mg 100. b К 100. с Na 100 od Hw 100oHv Eh Eh Eh Eh Eh Ew Ew Ew Ew Ew 1 0 -2 0 5 0 , 8 1 3 ,5 1 ,6 1 ,2 3 2 ,9 7 2 ,9 1 9 ,4 2 ,3 1 ,7 3 ,6 2 0 -4 0 59; 8 9 ,7 1 ,6 1 ,4 2 7 ,4 7 9 ,6 1 2 ,9 2 ,2 1 ,9 3 , 4 8 0 -1 0 0 6 7 ,4 1 5 ,3 2 ,6 1 ,2 1 3 ,5 7 6 ,0 1 7 ,2 3 ,0 1 ,3 2 ,5 2 0 -2 0 8 7 ,4 5 ,4 2 ,0 1 ,0 4 ,1 9 1 ,1 5 ,7 2 ,1 1 ,1 0 ,0 2 0 -4 0 8 3 ,5 7 ,1 2 ,4 1 ,7 5 ,2 8 8 ,1 7 ,6 2 ,5 1 ,8 0 ,0 80 -100 8 2 ,0 8 ,3 4 ,0 1 ,0 4 ,7 8 6 ,0 3 ,7 4 ,2 1 ,0 0 ,0 3 0 -2 0 8 5 ,4 4 ,8 5 ,6 1 ,4 4 ,7 8 9 ,6 5 ,1 3 ,8 1 ,5 0 ,0 20-4 0 8 7 ,6 4 ,9 2 ,7 1 ,0 3 ,7 9 1 ,0 5 ,1 2 ,9 1 ,1 0 ,0 80-100 8 7 ,5 5 ,4 2 ,9 1 ,6 2 ,6 8 9 ,8 5 ,6 2 ,9 1 ,6 0 ,0 4 0 -2 0 8 0 ,6 1 0 ,4 1 ,1 3 ,9 3 ,9 8 3 ,9 1 0 ,8 1 ,2 4 ,1 0 ,0 2 0 -4 0 S 5 ,5 3 ,8 2 ,6 1 ,5 6 ,5 9 1 ,5 4 ,0 2 ,8 1 ,6 0 ,0 1 30 -100 1 8 5 ,4 3 , 4 5 ,3 1 ,4 6 ,5 8 9 ,2 3 ,6 5 ,7 1 ,5 0 ,0 5 0 -2 0 8 6 ,6 3 ,6 2 ,3 2 ,8 4 ,7 9 0 ,9 3 ,8 2 ,4 2 ,9 0 ,0 20-4 0 8 5 ,9 7 ,7 1 ,2 1 ,6 3 ,6 8 9 ,0 8 ,0 1 ,3 1 ,7 0 ,0 30-100 8 1 ,2 1 0 ,3 1 ,3 3 ,8 3 ,4 8 4 ,1 1 0 ,1 1 ,3 3 ,9 0 ,0 6 0 -2 0 8 6 ,5 5 ,9 2 ,6 1 ,1 3 ,9 9 0 , 0 6 ,2 2 ,7 1 ,1 0 ,0 20 -4 0 8 5 ,5 8 ,1 2 ,1 1 ,2 3 ,2 8 8 ,1 8 ,4 2 ,2 1 ,3 0 ,0 8 0 -100 7 9 ,7 1 2 ,6 2 ,4 0 ,9 4 , 4 8 3 ,3 1 3 ,2 2 ,5 1 ,0 0 ,0 7 0 -2 0 8 2 ,5 6 ,8 4 ,0 2 ,0 4 ,8 8 6 ,5 7 ,1 4 ,2 2 ,1 0 ,0 2 0 -4 0 8 4 ,9 5 ,9 3 ,2 1 ,3 4 ,6 8 9 ,0 6 ,2 3 ,3 1 ,4 0 ,0 80-1 0 0 5 3 ,4 1 5 ,7 0 ,5 1 ,8 1 7 ,5 6 5 ,5 1 8 ,6 1 1 ,3 2 ,1 2 ,4 8 0 -2 0 8 7 ,7 3 ,9 2 ,3 1 ,6 4 ,3 9 1 ,7 4 ,1 2 ,5 1 ,7 0 ,0 2 0 -4 0 8 6 ,1 5 ,8 2 ,2 1 ,6 4 ,3 8 9 ,9 6 ,1 2 ,3 1 ,7 0 ,0 8 0 -1 0 0 7 9 ,7 1 1 ,9 2 ,7 2 ,5 3 ,1 8 2 ,2 1 2 ,3 2 ,8 2 ,6 0 ,0 9 0 -2 0 8 5 ,7 6 ,2 2 ,6 1 ,1 4 ,3 8 9 ,7 6 ,4 2 ,7 1 ,1 0 ,0 2 0 -4 0 8 7 ,3 5 ,8 2 ,3 0 ,8 3 ,6 9 0 , 6 6 ,1 2 , 4 0 ,8 0 ,0 80-1 0 0 8 4 ,9 7 , 4 2 ,2 1 ,7 3 ,7 8 8 ,2 7 ,7 2 ,3 1 ,8 0 ,0 10 0 -2 0 8 4 ,2 6 ,4 3 ,0 1 ,0 5 ,3 8 9 ,0 6 ,8 3 ,1 1 ,1 0 ,0 2 0 - 4 0 8 3 ,0 7 ,9 3 ,0 1 ,3 4 ,7 8 7 ,1 8 ,3 3 ,2 1 ,3 0 ,0 80-1 0 0 7 8 ,8 1 2 ,0 4 ,1 0 ,8 4 ,5 8 2 ,2 1 2 ,6 4 ,3 0 ,9 0 ,0 11 0 -2 0 8 3 ,9 4 ,0 3 , 4 1 ,5 6 ,2 9 0 ,4 4 ,3 3 ,7 1 ,6 0 ,0 2 0 -4 0 8 8 ,0 _{2 ,7} 1 ,9 1 ,5 5 ,4 9 3 ,5 2 ,9

2,7

1 ,6 0 ,0 8 0 -1 0 0 8 7 ,1 2 ,1 2 ,5 2 ,5 5 ,8 9 2 ,4

2,2

2,7

2,7

0 ,0

T a b e l a

5

Zawartość kationów i anionów s o l i ro zp u szcza ln y ch w wodzie w g le b a c h z ie leń có w C ontent o f c a t io n s and an ion s o f w a te r -s o lu b le s a l t s in s o i l o f c i t y g reen s

Nr od­ krywki S o i l p r o f i l e No. Głębokość pob ran ia próbki Sam pling depth. cm

Zawartość kationów s o l i rozp u szcza ln y ch w mg/100 g g le b y Content o f c a tio n s o f s o lu b le s a l t s i n mg/100 g o f s o i l Zawartość anionów s o l i r o zp u szc z a ln y c h w mg/100 g g le b y C ontent o f an ion s o f s o lu b le s a l t s i n m g/100' g o f s o i l Zawartość w mg/100 g g le b y Content i n mg/100 g o f s o i l

Ca° * Ug’ ° Nae

Z

=Ca° °+Mg* *

+E‘+Na° C 0-- IIC0- C1“ S 0 ~ z =C0~+HC0~ +C1"+S0~ s o l i ro zp u szc z . o f s o lu b le s a l t s Nae+Cl~ 1 0 -2 0 2 ,8 1 ,1 0 ,4 1 ,2 5 ,5 0 ,0 0 ,0 0 ,0 0 ,0 0 ,0 5 ,5

_{i ’i}

20—40 1 .4 0 ,2 0 ,2 0 ,6 2 ,4 0 ,0 0 ,0 0 ,0 0 ,0 0 ,0 2 ,4 0 ,6 80-100 4 ,2 0 ,2 0 ,3 1 ,3 6 ,0 0 ,0 0 ,0 0 ,0 0 ,0 0 ,0 6 ,0

1.3

2 0-2 0 7 ,8 1 .5 1 ,9 4 ,8 1 6 ,8 0 ,0 1 0 ,6 5 ,0 4 ,1 1 9 ,7 3 6 ,5

g.f

20-40 7 ,2 1 ,2 2 ,0 5 ,7 1 6 ,1 0 ,0 1 5 ,8 3 ,6 4 ,1 2 3 ,5 3 9 ,6

9,3

80-100 7 ,0 1 .1 5 ,1 5 ,7 1 8 ,9 0 ,0 1 1 ,9 7 ,5 6 ,2 2 5 ,6 4 4 ,5

13,2

3

0-20 2 ,4 0 ,1 2 ,7 8 ,7 1 3 ,9 0 ,0 1 9 ,1 2 ,8 5 ,7 2 7 ,6 4 1 ,5 1 1 .5 20-40 4 ,1 0 ,0 1 .8 8 ,3 1 4 ,2 0 ,0 1 7 ,2 8 ,2 3 ,3 2 8 ,7 4 2 ,9 1 6 ,5 80-100 2 ,1

P.O

1,9

1 2 ,1 1 6 ,7 0 ,0 1 9 ,8 5 ,3 4 ,1 2 9 ,2 4 5 ,9 1 7 ,4

4

0 -20 3 ,6 0 ,6 0 ,4 1 2 ,5

17.1

0 ,0 2 1 ,8 3 ,2 0 ,0 2 5 ,0

42,1

15,7

20-40 3 ,6 0 ,1 0 ,8 6 ,8

11,3

0 ,0 1 5 ,2 4 ,3 0 ,0 1 9 ,5

30,8

1 1 ,1 80-100 2 ,8 0 ,1 3 ,5 8 ,1

_14,5

0 ,0 1 9 ,1 1 ,2 śla d y 2 0 ,3

34,8

9,3

5

0 -20 1 .2 0 ,2 1 ,1 1 3 ,5 1 6 ,0 0 ,0 1 9 ,1 3 ,2 0 ,0 2 2 ,3 3 8 ,3 1 6 ,7 20 -4 0 4 ,1 0 ,5 0 ,5 2 0 ,3 2 5 ,4 0 ,0 1 5 ,2 1 9 ,9 0 ,0 3 5 ,1 6 0 ,5 4 0 ,2 80-100 0 ,9 0 ,1 0 ,3 2 3 ,3 2 4 ,6 0 ,0 2 1 ,1 7 ,5 0 ,0 2 8 ,6 5 3 ,2 3 0 , 8

6

0-20

5,1

0 ,7 3 ,2 1 ,5 1 0 ,5 0 ,0 1 6 ,5 0 ,4 0 ,0 1 6 ,9 2 7 ,4 2 0-40 5 ,2 1 .2

1,8

2 ,7 1 0 ,9 0 ,0 1 5 ,2 0 ,0 0 ,0 1 5 ,2 2 6 ,1 2 ,7 80-100 4 ,0 0 ,1 2 ,8 3 ,1 1 0 ,0 0 ,0 1 3 ,9 1 ,8 2 ,1 1 6 ,8 2 6 ,8

4,9

7

0-2 0 1 ,5 0 ,1 3 ,0 1 2 ,9 1 7 ,5 s la d y 2 5 ,1 0 ,0 0 ,0 2 5 ,1 4 2 ,6 1 2 ,9 20-40 3 ,3 0 ,2 2 ,9 8 ,3 1 4 ,7 0 ,0 1 7 ,2 3 ,5 0 ,0 2 0 ,7 3 5 ,4 1 1 ,8 80-100 0 ,6 0 ,1 3 ,2 2 ,8 6 ,7 0 ,0 1 ,3 1 ,4 0 ,0 2 ,7 9 ,4 4 , 2

8

0 -2 0 3 ,4

1,1

2 ,4 1 3 ,5 2 0 ,4 0 ,0 2 0 ,4 8 ,2 0 ,0 2 8 ,6 4 9 ,0 2 1 ,7 20-4 0 3 ,8 0 ,2

1,9

1 8 ,3 2 4 ,2 0 ,0 2 2 ,4 1 1 ,7 2 ,5 3 6 ,6 6 0 ,8 3 0 , 0 80 -100 2 ,9 0 ,2 1 ,8 1 9 ,4 2 4 ,3 0 ,0 2 3 ,8 1 1 ,7 0 ,0 3 6 ,5 6 0 ,8 3 1 ,1

9

0 -2 0 6 ,5 0 ,8 2 ,7 2 ,5 1 2 ,5 0 ,0 1 7 ,2 1 ,4 5 ,7 2 4 ,3 3 5 ,8 3 ,9 20-40 1 0 ,1 1 ,3 2 ,3 5 ,4 1 9 ,1 0 ,0 1 7 ,2 2 ,1 1 3 ,1 3 2 ,4 5 1 ,5 7 ,6 80 -100 6 3 ,0 5 ,3 5 ,7 3 0 ,5 1 0 4 ,5 0 ,0 1 1 ,9 1 1 ,7 4 2 6 ,4 4 5 0 ,0 5 5 4 ,5 4 2 ,2 10 0 -2 0 5 ,1 0 ,6 2 ,8 3 ,8 1 2 ,3 0 ,0 1 9 ,1 0 ,0 2 ,9 2 2 ,0 3 4 ,3 3 ,8 20-40 4 ,5

oje

2 ,7 2 ,1 1 0 ,1 0 ,0 1 3 ,9 0 ,0 0 ,0 1 3 ,9 2 4 ,0 2 ,1 80-100 6 ,9

1,9

4 ,6 2 ,4 1 5 ,1 0 ,0 2 1 ,1 0 ,0 0 ,0 2 1 ,1 3 6 ,9 2 ,4

11

0 -2 0 4 ,6 0 ,2 3 ,1 7 ,4 1 5 ,3 0 ,0 1 9 ,8

3,5

0 ,0 2 3 ,3 3 8 ,6

10,9

20-40 3 ,8 0 ,1 0 ,8 1 2 ,1 1 6 ,8 0 ,0

15,8

9 ,2 0 ,0 2 5 ,0 4 1 ,8

21,3

80-100 2 ,1 0 .2 1 ,0 2 0 ,8 2 4 ,1 0 ,0 1 9 ,1 1 7 ,0 0 ,0 3 6 ,1 6 0 ,2 3 7 ,8

* / p o z o s t a ło ś c i budowlane - b u ild in g r e s id u e s

Za

salanie

gle

b

zi

el

eń

có

w

p

rz

ez

chemic

zn

e

o

d

śn

ie

ż

a

n

ie

Wi

lgo

tn

ość

o

h

tu

a

fn

a

-%

ob

j.

W

ilg

otn

oś

ć

o

h

tu

o

tn

o

-%

ob

j.

W

ilg

ot

noś

ć

aktualno

-

%

ob

j.

A

ct

u

a

l

m

o

is

tu

re

c

o

n

te

n

t-v

o

l.

°/6

A

ct

ua

l

m

o

is

tu

re

c

o

n

te

n

t-v

o

l.

%

A

ct

u

a

l

m

o

is

tu

re

c

o

n

te

n

t-v

o

l.

%

68

B. Dobrzański i in.

Rys. 2. Odkrywka na Polu M okotowskim

Soil profile in the Pole M okotowskie field

Rys. 3. Odkrywka na ulicy Grójeckiej przy jezdni

Soil profile in the Grójecka street, at the pavem ent

Rys. 4. Odkrywka na ul. Belw ederskiej

Soil profile in the B elw ederska street

Zawar

tość

s

o

ti

-g

/l

—

Sa

lt

co

nte

nt

g

/l

Zaw

ar

to

ść

so

/i

-g

/l

—

Sa

tt

c

o

n

te

n

t-ig

/l

Zowa

rto

ść

so

ti

-g

/l

-

Sa

lt

c

o

n

te

n

t-tg

/l

W

ilg

ot

no

ść

oh

tu

ot

no

-%

ob

j.

^

W

ilg

otn

ość

oht

uo

tn

o

-

%

ob

j.

W

ilg

ot

no

ść

ah

tuot

na

-

%

ob

j.

A

ct

uo

t

m

o

is

tu

re

c

o

n

te

n

t-vo

l

%

A

ct

u

o

t

m

o

is

tu

re

co

n

te

n

t-/о

/.

%

A

ct

u

a

l

m

o

is

tu

re

c

o

n

te

n

t-vo

l

°/o

Zasalanie gleb zieleńców przez chem iczne odśnieżanie

69

Г 12

$

-

6

:

Rys. 5. Odkrywka na ul. Targowej

Soil profile in the Targowa street

■« з

I

0

Rys. 6. Odkrywka w A lejach Niepodległości (CIINTE)

in the N iepodległości avenue (at the Central Institute of Scientific

Inform ation and Documentation)

12 !

- 6 .

Rys. 7. Odkrywka na Placu Narutowicza przy torach

S oil profile in the N arutowicza square, at the tram line

Rys. 8. Odkrywka na rogu ul. K arolkowej i ul. Świerczew skiego

Soil profile at the corner of the Karolkowa and Św ierczew skiego street

Hys. 9. Tunel W—Z

WZ tunnel

Rys. 10. Odkrywka w A lei Niepodległości, Klub Oficerski

Soil profile in the Niepodległości avenue, at the O fficer’s Club

Zasalanie gleb zieleńców przez chem iczne odśnieżanie

71

Rys. 11. Odkrywka na ul. W aryńskiego za Supersamem

Soil profile in the W aryński street, behind the „Supersam” self-service shop

Rys. 12. Odkrywka w Alejach Ujazdow skich koło Ogrodu Botanicznego

Soil profile in the Ujazdow skie avenue, near Botanical Garden

m inach była w yższa niż w glebach zieleńców, a okres zm niejszonej w ilgot­

ności trw a ł krócej.

M niejsza ilość w ody w glebach zieleńców pow odow ana je s t w iększą

zbitością, spływ em wód do kanałów po często osłoniętej pow ierzchni oraz

in tensyw niejszy m parow aniem wody. W m iarę zm niejszania się w ilgotnoś­

ci gleb k o n cen tracja soli rozpuszczalnych w roztw orze glebow ym w zrasta

do ilości szkodliw ych dla roślin. Ilość soli rozpuszczalnych w roztw orze

glebow ym odkryw k i k o n tro lnej od 29.III do 7.X I w ynosiło 0,12-0,74 g na

1 dcm 3, n atom iast w roztw orach gleb zieleńców 1,7-56,0 g na 1 dcm 3. Okres,

w k tó ry m zaw artość soli rozpuszczalnych w roztw orze w zrosła ponad do­

puszczalny sta n 5 g na 1 dcm 3, trw a ł od początku m aja do końca w rześnia

(rys. 4, 6 i 9) i od dru giej dek ady czerw ca do końca w rześnia (rys. 3, 7,

10 i 11).

W oda śniegow a próbek śniegu p o b ran y ch w m arcu 1968 r. zaw ierała

26-753 m g NaCl na 1 dcm 3 (tab. 6). Ilość NaCl była znacznie w yższa w zw

a-В. Dobrzański i in.

Zawartość NaCl i CaCl2 w w odzie śn ieg o w ej NaCl and СаС12 c o n te n t i n snow w a ter

Próbki ś n ie g u pobrano: 5 « I H .1 9 6 8 r . S o i l sam ples were ta k en

a t March 5 1968

P rób k i ś n ie g u pobrano: 1 4 .1 .1 9 7 0 r . Snow sam ples were ta k en a t January 14 1970

M iejsce pob ran ia prób k i Sam pling p la c e Próbka Sample NaCl M iejsce p ob ran ia prób k i Sam pling p la c e

NaCl CaCl2 S to su ­_nek

wagowy Weight r a t i o NaCl: CaCl2 dcnr wody śniegową o f snow w ater Próbka Sample mg/1 dcm^wody śn ieg o w ej o f snow w ater U l.G ró jec k a G rójecka s t r e e t zwał ś n ie g u p rzy chodniku snow heap a t th e pavement 417 U l,G ró jeck a G rójecka s t r e e t zwał ś n ie g u z u l i c y

snow heap from

th e s t r e e t 959 187 5 ,1 : 1 zwał ś n ie g u p rzy to r a c h tramwajowych snow heap a t th e tram l i n e 202 zwal ś n ie g u z chodnika snow heap from th e pavement 425 87 4 ,9 : 1 Ul.K arolkow a róg u l.Ś w ie r ­ czew skiego Corner o f th e Karolkowa and Ś w ierczew sk ie­ go s t r e e t zwał ś n ie g u na traw nik u snow heap on a ,la w n 449 Ul.K arolkow a róg u l.Ś w ie r c z e w s k ie ­ go Corner o f th e Karolkowa and èw i e rc z ew s k ie go s t r e e t zwał ś n ie g u z u l i c y snow heap from

th e s t r e e t 2750 179 1 5 ,4 :1 zwał ś n ie g u p rzy je z d n i snow heap a t th e pavement 753 zwał ś n ie g u z chodnika snow heap from

th e pavement 800 60 1 4 ,3 :1 Tunel W-Z WZ tu n n e l ś n ie g z traw ­n ik a snow heap on a lawn 171 Tunel W-Z WZ tu n n e l zwał ś n ie g u z u l i c y

snow heap from

th e s t r e e t 959 141 6 ,8 : 1 zwał ś n ie g u p rzy je z d n i snow heap a t th e pavement 181 zwał ś n ie g u z chodnika snow heap from

th e pavement 330 99 3 ,3 : 1 A l.N ie p o d le ­ g ł o ś c i k /K lu - bu O fi c . A le je N ie p o d le g ł o ś c i avenue, a t th e O f f i ­ c e r ’ s Club ś n ie g c z y s t y z traw nik a pure snow - from a lawn 26 U l. W aryńskiego W aryńskiego s t r e e t zwał ś n ie g u z u l i c y snow heap from

th e s t r e e t 3050 219 1 3 ,9 : 1 ś n ie g z traw ­ n ik a w p o b li­ żu je z d n i snow from a lawn n ear th e s t r e e t zwał ś n ie g u z chodnika snow heap from

th e pavement 600 93 6 ,4 : 1 57 U l, M archlew skiego M archlewskiego s t r e e t zwał ś n ie g u z u l i c y snow heap from th e s t r e e t zwał ś n ie g u p rzy je z d n i snow heap a t th e pavement 5 2 0 182 2 ,9 : 1 624 zwał ś n ie g u z chodnika

snow heap from

th e pavement 450 81 5 ,5 : 1 A l.U jazdow ­ s k ie k/Ogrodu B o ta n iczn eg o A le j e Ujazdow­ s k ie avenue n ea r B o ta n ic a l Garden zwał ś n ie g u p rzy je z d n i snow heap a t th e pavement 409 A l.U ja zd o w sk ie k/Ogrodu B o ta n i­ cznego A le j e Ujazdow­ s k ie avenue near B o ta n ic a l Garden zwał ś n ie g u p rzy je z d n i snow heap a t th e pavement 7500 737 1 0 ,2 :1 ś n ie g c z y s t y z traw nik a pure snow from a lawn 51 ś n ie g z g a r n ię ­ t y z chodn ika snow raked o f f th e pave­ ment 1750 175 1 0 ,0 :1 P o le Mokotowskie P o le Mokotowskie f i e l d ś n ie g c z y s ty pure snow 5 24

-Zasalanie gleb zieleńców przez chem iczne odśnieżanie

73

łach śniegu z jezdni, składow anego na traw ie, niż śniegu n a tu ra ln ie p o k ry ­

w ającego zieleńce. Począwszy od 1969 r. w ładze m iejskie postanow iły za­

stosow ać do odśnieżania m ieszaninę NaCl i CaCl

2

w stosunku 1 : 3 , nie

zw iększając stosow anej dotychczas daw ki 40 g m ieszaniny na l m

2

jezdni.

A naliza w ody śniegow ej w ykazała, że ilość NaCl w zw ałach śniegu z jezdni

w styczniu 1970 r. znacznie zw iększyła się w po rów naniu do 1968 r. i w y ­

nosiła 520-7500 m g na 1 dcm

3

w ody śniegow ej. R ów nież śnieg zg arn ięty

z chodników zaw ierał w ięcej NaCl, bo 330-1750 m g w 1 dcm

3

w ody. Z a­

w arto ść CaCl

2

w śniegu z ulic i chodników w ynosiła 60-737 m g w

1

dcm

3

w ody śniegow ej. W ro ku 1970 stosow ano więc do odśnieżania na 1 m

2

jezd ­

ni znacznie w ięcej m ieszaniny chem icznej niż w lata ch ubiegłych. W skład

tej m ieszaniny w chodzi nad al głów nie NaCl, poniew aż na

1

część w agow ą

CaCl

2

p rzy pad a 2,9-15,4 części w agow ych NaCl.

Zastosow anie dużych d aw ek NaCl i CaCl

2

do odśnieżania, składow anie

zasolonego śniegu z jezdni pod d rzew am i i na tra w n ik a ch oraz nie u p rz ą ­

tan ie zwałów śniegu, k tó re w styczniu 1970 r. sięgały w w ielu p u n k ta c h

W arszaw y do k oron drzew , może w okresie letn im przez n ad m ie rn ą k o n­

c e n trac ję NaCl w glebie w płyn ąć u jem n ie na w egetację roślin.

WNIOSKI

1. Stosow ane w okresach zim ow ych do odśnieżania ulic W arszaw y

zw iązki chem iczne do 1969 r. nie spow odow ały szkodliw ego zw iększenia

zaw artości Na w kom pleksie so rpcy jn ym gleb zieleńców.

2. R oztw ory glebow e zieleńców zaw ierają w iększą ilość soli rozpusz­

czalnych niż o d kryw k i k o n tro ln ej, co sta je się szkodliw e w okresach suszy.

3. Z w iększenie ilości zw iązków chem icznych stosow anych do odśnieża­

nia zim ą 1970 r. w p ły n ą zapew ne u jem n ie na w eg etację roślin n aw et p rzy

n orm aln ej w ilgotności gleby.

LITERATURA

[1] B r o g o w s k i Z., C z e r w i ń s k i Z., T u s z y ń s k i M.: W pływ em isji NaCl

na gleby i roślinność okolic żupy solnej w W ieliczce (maszynopis, Katedra G le­

boznawstwa SGGW).

[2] M o r a c z e w s k i R.: Działanie ścieków przem ysłow ych na łąki górnej Bzury.

Ekol. poi. Ser. A, t. 10, 1962.

[3] M u s i e r o w i c z A., K r ó l H., S k o r u p s k a T.: Zagadnienie odsalania gleb

zieleńców w arszaw skich. Rocz. glebozn., t. 6, 193-203.

[4] M u s i e r o w i с z A.: Gleboznawstwo szczegółowe. PWRiL, 1959.

[5] S k a w i n a T.: Procesy zniekształcania gleb w okręgach górniczych i przem y­

słowych. Rocz. glebozn., dod. do t. VII, 1958, s. 131-162.

74

В. Dobrzański i in.

Б . Д О Б Ж А Н ЬС КИ , 3. ЧЕРВИ Н ЬС К И , С. Б О РЕ К , М. КЕМ П КА , Т. М АЙ СТЕРКЕВИ Ч

ВЛИЯНИЕ ХИМИЧЕСКИХ СОЕДИНЕНИЙ ПРИМЕНЯЕМЫХ В СНЕГООЧИСТКЕ

НА ЗАСОЛЕНИЕ ПОЧВЫ СКВЕРОВ (НАСАЖДЕНИЙ) ВАРШ АВЫ

К а ф е д р а П оч вов еден и я В ар ш авск ой С ел ь ск охозя й ств ен н ой А кадем и и

Р е з ю м е

В 1968 г. проведено испытание ф изико-химических свойств почвы скверов

(насаждений) Варшавы, подвергающихся засолению химическими соединениями

(преимущественно хлоридом натрия), применяемыми для очистки (мостовых) улиц

от снега и гололедицы.

Установлено, что применяемые в снегоочистке химические соединения лишь

в невысокой степени повлияли на адсорбционные свойства почвы насаждений.

Количество обменного натрия в почвах скверов было больше чем в незасоленпой

почве, но оно не превышало 5% от общей поглотительной ёмкости. Такж е содер­

ж ание воднорастворимых солей, в главном хлоридов и бикарбонатов натрия и ка­

лия, было больше в почвах скверов, чем в незасоленной почве и составляло от

9,4 до 60,84 мг на 100 г почвы. Такие количества воднорастворимых солей при

нормальной влажности почв не сказываются отрицательно на развитии и росте

растений, однако в более засушливых периодах излишне повышается концен­

трация солей в почвенном растворе (рис. 2-11) и тогда это может стать причиной

преждевременного засыхания и отмирания менее солеустойчивых растений.

В. D O BR Z A Ń SK I, Z. CZERW IŃSKI, S. BOREK, M. K ĘPK A , T. MAJSTERKIEW ICZ

EFFECT OF CHEMICAL COMPOUNDS APPLIED FOR SNOW REMOVAL ON SOIL

SALINIZATION OF WARSAW CITY GREENS

D ep a rtm e n t o f Soil S cie n c e W arsaw A g ricu ltu ra l U n iv e r s ity

S u m m a r y

In 1968 the investigation of physico-chem ical properties of soil of Warsaw city

greens w ere carried out. The soil of the greens is being artificially salinized by che­

m ical compounds (mainly by sodium chloride), applied principally for snow removal

and frost control on streets.

It has been found that the chem ical compounds applied for snow rem oval affec­

ted only to an insignificant degree sorption capacity of the soil of greens. The e x ­

changeable sodium amount in such soils was higher than in non-salinized soil, but

did not exceed 5°/o of total exchangeable sorption capacity. Also the content of

w ater-soluble salts, m ainly of chlorides and bicarbonates of sodium and calcium,

was higher in the soil of greens than in non-salinized soils, ranging w ithin the

lim its of 9.4-60.84 mg per 100 g of soil. These am ounts of soluble salts at a normal

soil m oinstening did not exert any harmful influence on developm ent and growth

of plants; in drier periods, however, the salt concentration in soil solution excee­

dingly increases (Figs. 2-11), w hat can result in a premature drying up and dying

of plants sensitive to salinization.

Wpłynęło do PTG w m aju 1970 r.

P rof. dr B oh d an D ob rzań ski K atedra G leb o zn a w stw a SGGW W arszaw a, R a k o w ieck a 26