R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T. X X V II , N r 1, W A R S Z A W A 1976
J A N B A R T U ZI, IG N A C Y D EC H N IK , ZO FIA ST Ę PN IE W SK A
ZASTOSOWANIE ELEKTROD SELEKTYWNYCH DO POMIARU
AKTYWNOŚCI CHLORKÓW I AZOTANÓW W GLEBIE 1
W ojew ód zk a S tacja C h em iczn o-R oln icza w L u b lin ie Z akład A g ro fizy k i P A N w L u b lin ie
W STĘP
Pobieranie składników odżywczych przez rośliny, tak jak w szystkie procesy fizykochem iczne, uzależnione jest od aktywności jonów w roz tworze. Dlatego opracowane w ostatnich latach elektrody selektyw ne membranowe, o dobrych parametrach selektyw ności i czułości, wydają się niezw ykle cenne w badaniach gleby i roślin [3] 2.
Już w 1959 r. zastosowano elektrody membranowe szklane do okre
ślenia aktywności sodu w ekstraktach glebowych i analizach wody [2].
M o r t l a n d [15] ocenił ich przydatność do określania w ym iennego po tasu w glebach. Natom iast E l - S w a i f y i G o z d a r [5] stwierdzili, że elektrodę wapniową można z powodzeniem stosować do określania ak tyw ności Ca2+ i Mg2_ł~ w ekstraktach glebowych. N a k a y a m a [17] użył elektrody wapniowej o ciekłej membranie do wynaczania stałej
trwałości CaC0 3 i Ca(HC03)2 w roztworach w ysyconych w odniesieniu
do CaC 03, co jest istotnym aspektem w chemii roztworów glebowych.
K e e n e y , B y r n e s i G e n s o n [13] porównywali oznaczenia azo
tanów przy użyciu ciekłej elektrody membranowej z metodą kolorym e tryczną, w której stosowano kwas fenolodw usulfonowy. Uzyskane w y niki b yły niższe w porównaniu z metodą kolorymetryczną. M e y e r s i P a u l ([16] oznaczali azotany w różnych ekstraktach glebowych: wod
nym, C u S 04 i nasyconym C aC 03; dawały one podobne wyniki. M a h e n -
d r a p p a [14] określał azotany w glebach leśnych przy użyciu elektro dy membranowej i uzyskał dużą zgodność z metodą destylacji parą wod
1 P raca została w y k o n a n a w ram ach p rob lem u w ę z ło w e g o 09.1.9 k o ord yn ow a nego przez IU N G .
2 K o n stru k cja, zasada d ziałan ia oraz p od ział elek tro d se le k ty w n y c h są p od an e w P rob lem ach A g ro fizy k i [7].
ną, natomiast w yniki otrzymane metodą kolorym etryczną przy użyciu kwasu fenolodw usulfonowego nie dały dobrej zgodności. D a v i e s , M o o
d y i T h o m a s j[ 4 ] pisali o konstrukcji nowej elektrody azotanowej,
której membrana jest wykonana z polichlorku w inylu z wbudowanym wym ieniaczem jonowym. Elektroda ta, w porównaniu z oryginalną elek trodą firm y Orion nr 92-07, w ykazuje dłuższy czas działania (5 m iesię cy) i większą czułość. O w iele lepszym i parametrami, w porównaniu do elektrod azotanowych firm y Orion, odznacza się elektroda skonstruowa
na przez H u l a n i c k i e g o [9]. Jej zastosowanie do badań gleb po
winno dać bardzo dobre wyniki.
W ażnym analitycznie rozwiązaniem było zastosowanie do oznaczeń
śladowych chlorków elektrody selektyw nej krystalicznej o czułości
10-5 m/l. Elektroda taka mogła być wykorzystywana zarówno w bezpo
średnich pomiarach, jak i w detekcji punktu końcowego miareczkowa
nia potencjom etrycznego [6]. Okazała się ona również użyteczna w ba
daniach ekstraktów glebowych [8].
Z uwagi na rozbieżność ocen przydatności elektrod selektyw nych w badaniach glebowych oraz duże zapotrzebowanie na szybką m etodę ana lityczną podjęto w Zakładzie Agrofizyki PA N wspólnie z Wojewódzką Stacją Chemiczno-Rolniczą w Lublinie badania nad użytecznością elek trod firm y Orion: azotanową oraz chlorkową.
CZĘŚĆ D O ŚW IA D C Z A L N A
Przygotowano roztwory standardowe 0,01n K N 03 oraz 0,1 i 0,01n
NaCl.
Aktywność jonów w roztworze mierzono przy użyciu elektrod firm y Orion: azotanowej nr 92-07, chlorkowej krystalicznej nr 94-17 i cieczo wej nr 92-17. Jako elektrody odniesienia używano elektrody o podwój nym złączu D-j nr 90-02. Do pomiaru potencjałów stosowano mierniki firm y Orion (modele 404 i 407) oraz pehametr N-512.
Analizy chlorków i azotanów przeprowadzono na ekstraktach z po ziomów próchnicznych dziewięciu gleb (poziom A t) najczęściej w ystę pujących na obszarze Polski oraz na przesączach glebowych z lizym e-
trów (tab. 1).
W celu uzyskania ekstraktów wytrząsano 5 g gleby na m ieszadle
obrotowym przez 1 godz. z 50 ml roztworu ekstrahującego (H20 , 0,01m
cytrynian sodu i 0,02m C u S 0 4). Następnego dnia zawiesinę sączono przez twardy sączek i analizowano. W szystkie oznaczenia powtarzano 3-krot- nie, a w przypadku dwóch gleb (czarnoziemu i gleby płowej w ytw orzo nej z piasku) dziewięciokrotnie, w celu określenia precyzji metody.
Przy badaniu chlorków w glebach wprowadzano do nich NaCl w takich ilościach, aby uzyskać zasolenie od 0,1 do 1,9 m.e./10 g gleby, a następnie sporządzano z tych gleb ekstrakty.
:л t е
'.V ł a ś с i.v o ś c i g le b S o i l p : v p e r t i e s
V.ieuscowoii^ I o zio s; Nazwa j j ls b j
P r o c e n t z a w a r t o ś c i f r a k c j i o orećL nicach w mm i e r c e n t o f f r a c t i o n s w it h th e Zav.arto&d s u b s t a n c j i o r g a n ic z n y c h '. r g a n i « m a tte r ; К О F-L o c a l i t y n o n zon o c i l kind. d ia m e t e r m mm ' т 1 - 0 , 1 0 , 1 - 0 , 0 2 < 0 , 0 2 < 0 ,0 0 2 c o n t e n t :*р- Т-. Г. j H r u b iesz ó w A1 czarnozierr.cliernozem 13 50 37 9 3 ,6 3 - 7 С ,G B ezek A, r ę d z in a r e n d z in a s o i l 38 19 43 22 1 ,2 6 3 , 6 7 , 8 7 , 0 S ła w in e k
Л1 p łow a w y tw orzon a - l e s s us o i l l e s s i v é ^ cv elv x -ed from l o e s s 4 60 36 6 1 ,3 5 - 6 , 6 6 ,d D o b r o g o stć w A i b r u n a tn a w y tw o rzo n a z g l i n y
brown s o i l d e v e lo p e d from loam 27 3 4 39 14 2 ,0 3 1 ,5 7 , 3 6 , 9
Kępa **1 mada a l l u v i a l s o i l 23 47 30 14 1 ,4 3 - &,<;■ 6 , 3 U s t r z y k i D oln e A1 b ru n a tn a w y tw o rzo n a z f l i s z u brown s o i l d e v e lo p e d from f l y s h IQ 33 49 20 1 ,8 6 - 5,:: 4 , 4 Kock A1 c z a r n a z ie m ia b la c k e a r t h 38 37 25 8 i? ,44- - 6 , 4 6 , С C ic i b ó r A1 p łow a w y tw orzon a z p ia s k u c o i l l e s s i v é d e v e lo p e d from sand 49 33 18 5 1 ,2 0 - 5 , ( 5 , с L a sk o w ic e A, płov,a wy tw o rzo n a z p ia s k u s o i l l e s s i v é d e v e lo p e d from sand 61 23 16 7 1 ,0 8 - 6 , 7 5 , 9 P u ła w y liz y m e -t r y P u ła w y - ly 3 im e t e r s A1 p łow a w y tw o rzo n a z p ia s k u na g l i n ie s o i l l e s s i v é d e v e lo p e d from sand on loam 67 20 13 4 0 , 9 6 - 6 , 4 5 , 6 E le k tr o d y se le k ty w n e w p o m ia r a c h p o te n cj ał ów g le b
W celu wykonania krzywej kalibracji przygotowano serię wzorca o różnych stężeniach poszczególnych jonów. Drogą bezpośredniego pomia ru określano potencjał odpowiadający poszczególnym stężeniom. K ali brację powtarzano każdego dnia przed wykonaniem pomiarów.
W Y N IK I B A D A Ń
O Z N A C Z A N IE A Z O T A N Ó W
K rzywe kalibracyjne, uzyskane dla elektrody azotanowej, sporządzo
no dla roztworów K N 03 w wodzie, w 0,02m C u S 04 i 0,01m cytrynianu
sodu (rys. 1). Wykazują one nachylenie bliskie teoretycznem u w zakre
sie 10-3 —10~4 m /l (51 mV) dla roztworu cytrynianu sodu i wodnego. Na
chylenie to dla siarczanu miedzi wynosi tylko 39 mV. Natomiast w za
kresie aktywności azotanów 10-4 —10"5 m /l dla roztworu K N 03 w w o
dzie nachylenie krzywej kalibracyjnej było równe 35 mV, a w cytry nianie sodu i siarczanie miedzi odpowiednio: 11 i 18 mV. Przebieg tych krzywych wskazuje, że najbardziej odpowiednim środowiskiem pomia rów dla elektrody azotanowej jest roztwór wodny, mimo że rozrzut w y
ników uzyskanych w tym przypadku był największy (tab. 2). Małe od
chylenie standardowe dla pomiarów w środowisku siarczanu miedzi było zapewne wynikiem niskiej w tych warunkach czułości elektrody.
771/ V вхр.
R ys. 1. K rzyw e k a lib ra cji
NOa-1 — r o z t w ó r w o d n y , 2 — 0,02 m s ia r c z a n m ie d z i, 3 — 0,0NOa-1 m c y t r y n ia n s o d u
C alibration cu rves of NO3-
Elektrody selektywne w pomiarach potencjałów gleb 19'
T a b e l a 2:
Wpływ r o d z a j u e k s t r a k t u i ś r o d o w is k a p om iaru n a z a w a r to ś ć a zo ta n ó w w ß l e b i e p ło w e j w y tw o rzo n ej z p ia s k u / C i c i b ó r /
E f f e c t o f t h e e x t r a c t k in d and t h e m easurem ent medium on t h e c o n t e n t o f n i t r a t e s i n s o i l l e s s i v é d e v e lo p e d from sand / C i c i b ó r / E k s t r a k t E x t r a c t h2o 0,02m Cu30^ Ś ro d o w isk o Medium h2o С ,Olm C6H70 ?Na 0 ,0 2 m CuSO^ KO^ ppm 1 6 ,4 6 1 3 ,4 4 1 4 ,0 0 S x * 1 0 , 2 9 ,3 5 3 ,5 1 Fdośw F0 , 0 5 ‘ 0 , 0 1 E ,sH2 0 /F . D . S . As o c t a n s o d u / P .D .S . * s sodium a c e t a t e / / P . D . S . i e s s i^ ę c g a g m ie d z j / E es c o ^ e r s u l p h a t ^ 0 ,1 3 0 , 1 6 1 ,1 7 5 ,4 4 6 ,0 3
Porównanie wyników z pomiarów wykonanych w wyciągach glebo wych elektrodą selektyw ną (E.S.) z metodą kolorymetryczną przy uży ciu kwasu fenolodwusulfonowego (P.D.S.) wskazuje na dużą zgodność obu metod (tab. 3). Odchylenie standardowe dla elektrody selektyw nej
T a b e l a 3 W yn ik i p o ró w n a n ia m eto d o z n a c z e n ia a zo ta n ó w w w y c ią g a c h g le b o w y c h C om parison r e s u l t s ox t h e m eth o d s o f n i t r a t e s d e t e r m in a t io n i n s o i l e x t r a c t s Kr g le b y S o i l Ko. Ł . S . T w H20 P . D .S . I w - i ni 2° X i n 0,2% CaSO^ X S X S X S 1 1 , 5 1 1 ,3 4 , 7 1 0 ,4 1 , 1 8 , 8 2 5 , 1 6 , 2 5 , 1 1 0 ,2 4 , 1 5 , 7 3 3 , 3 4 , 2 3 , 0 6 , 7 2 , 8 5 , 8 4 5 , 0 2 , 0 6 , 1 2 7 ,3 2 , 8 5 , 9 5 1 0 ,9 0 , 7 5 , 1 0 , 0 5 , 8 3 , 3 6 1 , 9 2 2 , 2 2 , 2 8 , 8 1 , 9 7 , 4 7 5 , 9 4 , 9 5 , 7 1 ,7 4 , 2 2 ,2 8 1 6 ,2 1 0 ,3 1 9 ,4 3 , 8 1 6 ,7 3 , 8 9 1 1 ,6 6 , 1 6 , 3 6 , 9 4 , 1 4 , 5 Y = 6 ,8 2 + 0 . 9 6 6 A - 6 , 4 / г = 0 , 8 2 X — ś r e d n i a w a r t o ś ć N0^ w ppm £ — o d c h y le n ie sta n d a rd o w e w % mean N0^ v a lu e i n ppm s ta n d a r d d e v i a t i o n , %
wyniosło średnio 7,6°/o, a dla m etody kolorymetrycznej 5,3°/o. Współ czynnik korelacji m iędzy obu metodami (r = 0,82) świadczy o dość dużej zgodności wyników. Większą zgodność uzyskano dla przesączów lizym e- trycznych (tab. 4). T a b e l a 4 V< y ii i i: i p o ró w n a n ia m etod o z n a c z a n ia NOj w p r z e s ą c z a c h l i z y r .e t r y c z n y c h C om parison r e s u l t s o f t h e m eth o d s o f t h e 1,'ОГ d e t e r m i n a t i o n i n l y s i m e t r i c f i l t r a t e s Nr N07 ШК/1 p ró b y ? C l" Sam ple N o. F .D .3 . E . 3 . m g /l X Y 1 2 6 ,2 3 2 , 2 3 , 2 2 1 9 , 0 1 5 , 2 4 , 0 3 1 8 ,0 1 0 ,6 2 , 2 - 4 2 , 0 4 7 , 6 9 , 1 s 4 0 , 0 3 7 , 8 6 , 3 6 3 4 ,0 3 1 , 2 4 , 0 7 3 0 , 0 3 4 , 6 4 , 4 6 1 0 , 0 9 , 9 1 , 6 9 2 8 , 0 3 0 , 8 5 , 8 10 2 5 ; 2 3 6 , 4 5 , 9 11 2 0 ,0 1 4 ,7 2 , 0 12 4 6 , 5 4 9 , 0 9 , 3 13 4 2 , 5 3 7 ,3 8 , 5 14 4 0 , 5 5 2 ,9 4 , 8 15 3 6 ,2 3 2 ,9 6 , 0 16 1 3 , 5 1 4 , 6 2 , 2 r = 0 ,9 0 ; Y = 2 9 , 2 6 + 1 ,0 1 9 /X - 2 9 , 5 4 / WOJ
no
120 60 40 0 '-СГ- uKJf *10 :i \ 5.10 ~5 10~'ą ml 0,01m A g Ni S вг-аг^П!=Г--- 1 S.70~* 10 5:11:1 R ys. 2. W p ły w stężen ia ch lork ów na w y n ik i oznaczeń azotan ów E ffect o f ch lorid es con cen tration on
Elektrody selektywne w pomiarach potencjałów gleb 21
R ys. 3. K rzyw e k alib racji
Cl-1 — e le k tr o d a k r y s ta lic z n a , 2 — e le k t r o d a c ie c z o w a , i — z a w a r t o ś ć c h lo r k ó w w e k s tr a k ta c h
g le b n a t u r a ln y c h , II — z a w a r t o ś ć c h lo r k ó w w e k s tr a k ta c h g le b s z t u c z n ie z a s o lo n y c h
C alibration cu rves o f
Cl-1 — c r y s t a li n e e le c t r o d e , 2 — liq u id e le c t r o d e , I — c o n t e n t o f c h lo r id e s in th e e x t r a c t o f
n a t u r a l s o il, II — c o n t e n t o f c h lo r id e s in th e e x t r a c t s o f a r t if i c ia ll y s a lin a t e d s o ils
Przebadano w pływ chlorków na oznaczanie azotanów przy czterech
stężeniach azotanów: 5.10"5 m, 10~4 m, 5.10"4 m, 10“3 m oraz przy stosun
kach stężeń jonów chlorkowych do azotanowych równych: 1:1, 5:1 i 10:1. Uzyskane w yniki wskazują na znaczny w pływ chlorków, szczególnie przy niskim stężeniu azotanów, na w yniki pomiarów. Błąd takiego oznacze nia jest duży i przy stężeniach chlorków przewyższających 5-krotnie
stężenie azotanów zawyża wynik analizy o 67% (rys. 2). Są to wartości
o w iele wyższe niż podaje instrukcja obsługi elektrody [10].
O Z N A C Z E N IE C H L O R K Ó W
Krzywe kalibracyjne elektrod chlorkowych: krystalicznej i cieczo wej, wskazują (rys. 3), że parametry nachylenia krzywej kalibracji i czu łości elektrody są nieco lepsze w przypadku elektrody chlorkowej kry stalicznej niż cieczowej. N achylenie krzywych kalibracji dla elektrody
krystalicznej w zakresie stężeń 10"2— 10'3 m Cl"/1 w ynosi 55 mV, a w
zakresie 10“3 —10"4 m C1V1 około 50 mV. N achylenie tych krzywych nie
jest zgodne z podanym w instrukcjach obsługi [11, 12].
Oznaczenia chlorków w klarownych przesączach glebowych porów nano z wynikam i oznaczeń w wirującej zawiesinie glebowej. A k tyw ność jonów w zawiesinie stanowiła średnio 83% aktywności jonów w przesączach (tab. 5). Jest to najprawdopodobniej w yw ołane niejednorod
nością środowiska i dodatkowym efektem suspensji [1] spowodowanym
Dla porównania oznaczeń z inną metodą sztucznie zasalano gleby w
dwóch zakresach stężeń: 0,1— 1 m.e. Cl'/10 g i 1— 1,9 m.e. Cl’/lO g gle
by, gdyż naturalna zawartość chlorków w badanych glebach była po niżej granicy wykryw alności przyjętym i metodami.
T a b e l a 5 ś r e d n i e z a w a r t o ś c i c h lo r k ó w w g le b a c h w y jś c io w y c h A v era g e c o n t e n t o f c h l o r i d e s i n i n i t i a l s o i l s Nr g le b y S o i l No. C l” w r o z tw o r z e ppm C l~ i n s o l u t i o n , ppm C l” w z a w i e s i n i e ppm C l” i n s o l u t i o n , ppm o i ; / c i ; /0 Ś r e d n io c i ; / c i ; Lie an C l" / C l” 1 3 0 ,1 7 1 8 ,6 3 62 2' 2 0 ,4 0 2 1 , 6 6 77 3 3 3 ,7 2 2 8 ,4 0 83 4 3 9 ,3 2 3 2 ,8 3 8 2 83fr 5 3 5 , 5 0 2 8 ,5 1 8 1 6 3 1 ,9 5 2 8 ,4 0 9 4 7 2 8 ,4 0 2 3 ,9 0 85 3 3 0 ,1 7 3 2 ,8 3 109 9 2 8 ,4 0 2 0 ,4 1 73 T a b e l a 6 Z a w a rto ść ch lo r k ó w /p p m / w g le b a c h s z t u c z n i e z a s o lo n y c h C o n te n t o f c h l o r i d e s /p p m / i n a r t i f i c i a l l y s a l i n a t e d s o i l s Kr g le b y S o i l No. Z a s o le n ie ppm C l” S a l i n a t i o n ppm C l” M.P. X E .S ., к Y1 E .S . 0 Y2 1 3 5 ,5 4 2 , 6 3 9 , 0 8 8 ,7 2 7 1 ,0 6 3 ,9 6 0 ,3 5 6 , 8 3 1 0 6 ,5 1 3 8 ,4 1 0 2 ,9 1 3 8 ,4 4 1 4 2 ,0 1 5 9 ,7 1 3 8 ,4 2 1 3 ,0 • 5 1 7 7 ,5 1 8 5 ,2 1 6 1 ,0 2 3 0 ,7 6 2 1 3 , 0 1 9 8 ,8 2 2 0 ,1 2 8 4 ,0 7 2 4 8 ,5 2 6 9 ,8 2 6 6 ,2 3 3 7 ,2 8 2 8 4 ,0 3 0 8 ,8 3 0 1 ,7 3 3 7 ,2 9 3 1 9 ,5 3 1 9 ,5 4 7 9 ,2 3 7 2 ,7 1 3 5 5 ,0 3 9 0 ,5 3 9 0 ,5 3 9 0 ,5 2 4 2 6 ,0 4 2 6 ,0 4 9 7 ,0 6 7 4 ,5 3 4 6 1 ,5 5 1 4 ,7 5 1 4 ,7 7 2 7 ,7 4 4 9 7 ,0 5 5 0 ,2 5 6 8 ,0 8 3 4 ,2 5 5 3 2 ,5 5 6 8 ,0 5 8 5 ,7 CD r\> 6 5 6 8 ,0 6 0 3 ,5 6 2 1 ,2 9 9 4 , С 7 6 0 3 ,5 6 4 2 ,5 6 7 4 ,5 1.029,5 8 6 3 9 ,0 6 7 8 ,0 6 9 2 ,2 8 6 9 ,7 9 6 7 4 ,5 7 1 0 ,0 7 8 1 ,0 1 2 0 7 ,0 r« i = 0 , 9 7 ; î \ = 3 9 5 ,2 + 1 ,0 0 9 9 /X - 3 7 6 , 1 7 / ъ 2 = 0 ,9 1 ; 1Г2 = 5 3 4 ,4 4 + 1 ,4 6 8 9 A - 3 7 6 ,1 7 /
Elektrody selektywne w pomiarach potencjałów gleb 23
Z zasolonych gleb przygotowywano ekstrakty, w których oznaczano zawartość chlorków elektrodą selektyw ną krystaliczną (E.Sk.) i cieczo wą (E.SC.) oraz w drodze miareczkowania potencjom etrycznego (M.P.), stosując 0,01m A g N 0 3. Jako detektora punktu końcowego miareczkowa nia użyto elektrody chlorkowej krystalicznej (rys. 4). Zastosowane w
Rys. 4. K rzyw e m ia reczk o w a n ia p oten cjom etryczn ego gleb sztu czn ie zasolon ych
1—9 — n u m e r y g le b (p a tr z ta b . 1)
P o ten tio m etrie titra tio n cu rves o f a rtific ia lty sa lin a ted soils
1—9 — s o ils N o s (s e e T a b le 1)
R ys. 5. Z godność w y n ik ó w oznaczeń w y k o n a n y ch s e le k ty w n ą elek trod ą ch lork ow ą k ry sta liczn ą i cieczo w ą oraz m etod ą m ia reczk o w a n ia p oten cjom etryczn ego
1 — e le k tr o d a c h lo r k o w a k r y s ta lic z n a , 2 — e le k tr o d a c h lo r k o w a c ie c z o w a
A ccord an ce o f th e d eterm in ation s carried out as u se th e se le c tiv e c ry sta llin e and liq u id ch lorid e elec tro d e and o f th e p o ten tio m etric titration m eth od
tab. 5 i 6 w yniki oznaczeń chlorków wskazują na dużą zgodność elek trody chlorkowej krystalicznej z m iareczkowaniem potencjometrycznym. W spółczynnik korelacji przy zasoleniu od 0,1 do 0,9 m .e./l dla elektrody chlorkowej krystalicznej w yniósł 0,94, a dla elektrody cieczowej 0,81. Przy zasoleniu w granicach 1— 1,9 m .e./l współczynnik korelacji dla elek trody krystalicznej był równy 0,97, a dla elektrody cieczowej w yniósł 0,91. Wynika stąd jednoznaczna przewaga elektrody krystalicznej nad cieczową (rys. 5).
W N IO SK I
Wnioski płynące z przeprowadzonych badań są następujące.
1. Elektrody selektyw ne (azotanowa i chlorkowa) ze względu na nie skomplikowaną obsługę, stosunkowo dobrą powtarzalność w yników oraz czas pomiaru mogą być w ykorzystyw ane do seryjnych analiz ekstraktów i przesączów glebowych. Szczególnie cenne mogą się okazać w bada
niach ilości śladowych azotanów i chlorków rzędu 10"5 m/l, w których
dotychczas stosowane m etody analityczne okazują się zawodne.
2. Elektroda chlorkowa krystaliczna daje w porównaniu z elektrodą cieczową lepsze w yniki oznaczeń chlorków w glebie.
3. Param etry elektrod firm y Orion, dostępnych w handlu, okazały się gorsze niż podawane przez producenta.
LIT ER A TU R A
[1] B a t e s R. G.: D eterm in a tio n o f pH. T heory and practice. John W iley and Sons. Inc. N e w Y ork— L ondon— S y d n ey 1965.
[2] B o . w e r C. A.: D eterm in a tio n o f sodium in sa lin e solu tion s w ith a glass electrod e. S o il Sei. Soc. A m er. Proc. 23, 1959, 29—31.
[3] C a r l s o n R. M. , K e e n e y D. R.: S p ecific ion electrodes: T ech n iq u es and u ses in soil, p lan t and w ater a n a ly sis. In stru m en tal for a n a ly sis of so ils and p lan t tissu e. SSS A , M adison, W ise. 1971.
[4] D a v i e s J. E., M o o d y G. J., T h o m a s J. D.: N itra te ion se le c tiv e electrod es b ased on p oly (vin yl chloride) m a trix m em branes. A n a ly st 97, 1972, 87—94.
[5] E l - S w a i f y S. A. , G o z d a r M. N.: E v a lu a tin g th e u se of N a+, C a+2 and d iv a len t cation electrod es in som e soil ex tra ctin g solu tion s. S oil Sei. Soc. A m er. Proc. 33, 1969, 665—667.
[6] F l o r e n c e T. M.: D iffe r e n tia l p o ten tio m etric d eterm in ation of parts per b illio n Chloride w ith io n -se le c tiv e electrod es. J. E lectroanal. Chem . 31, 1971, 77— 86.
[7] G 1 i ń s k i J., S t ę p n i e w s k a Z.: Z a stosow an ie elek trod se le k ty w n y c h w badaniach g leb ozn aw czych . Probl. agrofiz. nr 16, O ssolin eu m 1975.
[8] H i p p B., L a n g d a l e G. W.: U se of a so lid -s ta te ch lorid e electrod e for ch lorid e d eterm in ation s in soil ex tra cts. S o il Sei. and P la n t A n a ly sis 214, 1971, 237— 240.
Elektrody selektywne w pomiarach potencjałów gleb 25 [9] H u l a n i c k i A. , L e w a n d o w s k i R., M a j M.: D eterm in a tio n of n itrate in w a ter w ith a n e w con stru ction o f io n -s e le c tiv e electrode. A n a ly t. C hem ica A cta 69, 1974, 409— 414.
[10] Orion R esearch. In stru ction m an u al n itra te ion elec tro d e m od el 92-07. 1971. [11] O rion R esearch. In stru ction m an u al ch loride electro d e m od el 92-17. 1967. [12] Orion Ion alyzer. In stru ction m an u al h alid e electro d es m od el 94-17. 1973. [13] K e e n e y D. R., B y r n e s B. H., G e n s о n J. J.: D eterm in a tio n of n itrate
in w a ters w ith the n itra te s e le c tiv e ion electrod e. A nal. C hem . 41, 1970, 855— — 857.
[14] M a h e n d r a p p a M. K.: D eterm in a tio n c f n itrate n itrogen in so il ex tra cts u sin g a sp ecific ion a ctiv ity electrod e. S o il Sei. 108, 1969, 132— 135.
[15] M o r t l a n d M. M.: U sin g a g la ss electrod e for e stim a tin g ex ch a n g ea b le p o ta ssiu m in soil. Q uart. B u ll. M ich. Agr. Exp. Sta. 43, 1961, 491—498.
[16] M y e r s R. J. K. , P a u l E. A.: N itra te ion elec tro d e m ethod for soil nitrate n itrogen determ in ation . Can. J. S o il Sei. 48, 1968, 369— 371.
[17] N a k a y a m a F. S.: C alcium a ctiv ity , co m p lex and io n -p a ir in saturated C a C 0 3 solu tion s. S o il Sei. 106, 1968, 429— 434.
IO. Б А Р Т У З И , И . Д Е Х Н И К , 3 . С Т Е П Н Е В С К А П РИ М ЕН ЕН И Е С ЕЛ Е К Т И В Н Ы Х Э Л ЕК ТРО Д О В ДЛЯ И ЗМ Е РЕ Н И Я А К ТИ ВН О С Т И Х Л О РИ Д О В И Н И Т РА Т О В В ПО ЧВЕ В оеводск ая агр охим ическая станция в Лю блине, А гр оф и зи ч еск и й институт П ольской академ ии наук в Л ю блине Р е з ю м е С елективны е электроды ф ирм ы (марки) Орион: нитратны й и хлоридны й (кристаллический и капельны й) бы ли использован ы для анализа экстрактов и почвенны х ф ильтратов. С этой целью проводили серии и зм ерен ий а и х р е зу л ь таты сопоставляли с данны ми полученн ы м и при уп отребл ен и и общ еприн яты х методов. Для нитратного электрода п ол уч ен о к оэф ф и ц и ен т к орреляции г = 0,81 и з сравнения с колорим етрическим методом при уп отреблен и и д и с у л ь ф о ф е н о - ловой кислоты. И з хл ор и д н ы х электродов луч ш и е р езультаты , по сравнении с потенциом етрическим титрованием, бы ли получены для кристаллического электрода н еж ел и для капельного. И спы танны е электроды ок азал и сь пригодны ми дл я м ассовы х почвенны х оп р едел ен и й , стем что и х параметры бы ли в д е й ствительности заметно х удш и м и от подан н ы х продуцентом . J. B A R T U Z I, I. D E C H N IK , Z. S T Ę P N IE W S K A
A PP L IC A T IO N OF SELEC TIVE ELECTRODES FOR M E A SU R IN G THE A C T IV IT Y OF C H LO R ID ES A N D N IT R A T E S IN SO IL S
P ro v in cia l A g ro ch em istry S tation in L ublin,
In stitu te of A grop h ysics, P o lish A cad em y of S cien ce, in L ublin
S u m m a r y
N itra te and chloride s e le c tiv e electro d es (cyrstallin e and liquid ones) of the Orion firm w ere u sed in th e a n a ly ses of so il ex tra cts and filtra tes. For th is purp ose
a series o f m ea su rem en ts w a s carried ou t and th e r esu lts w ere com pared w ith th ose ob tain ed at u se o f th e m eth od s com m on ly ap p lied . For th e n itra te electro d e th e correlation c o e ffic ie n t r = 0 .8 1 has b een obtained as com pared w ith th e co lorim etric m ethod at u se o f p h en old isu lp h on ic acid. A m on g the ch lorid e electro d es b etter re su lts than in th e p o ten tio m etric titra tio n w ere ob tain ed for the cr y sta llin e electrod e th an for th e liq u id electrod e. T he electro d es com p ared p roved to be u sa b le for seria l soil d eterm in ation s, n e v e r th e le ss th eir p a ram eters w e r e m uch w o rse than th ose in d icated b y th e producer.
D r J a n B a r t u z i
S t a c j a C h e m i c z n o - R o l n i c z a L u b l i n , ul. P a r k o w a 1
