Podatek od
towarów i usług
Ewelina Skwierczyńska
Katedra Prawa Finansowego
Uniwersytet Wrocławski
Cel kursu
Celem niniejszego kursu jest przybliżenie problematyki i
konstrukcji prawnej ogólnego podatku obrotowego jakim jest podatek od towarów i usług.
Niniejsze opracowanie skierowane jest do studentów
realizujących przedmioty: prawo finansowe i prawo finansów
publicznych.
Spis treści
Podstawowe akty prawne
Harmonizacja
Charakter prawny podatku od towarów i usług
Zasady i charakterystyka VAT
Zakres podmiotowy opodatkowania
Zakres przedmiotowy opodatkowania
Dostawa towarów
Świadczenie usług
Eksport
Import
WNT
WDT
Podstawa opodatkowania
Stawki podatkowe
Obowiązek i zobowiązanie podatkowe
Technika obliczania i poboru
Zwolnienia od podatku
Pytania kontrolne i kazusy
Podstawowe akty prawne
Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana: Dz.
Urz. UE C 326 z 26.10.2012)
http://eur-lex.europa.eu/pl/treaties/new-2-47.htm
Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską (wersja skonsolidowana: Dz.
Urz. UE C 326 z 26.10.2012)
http://eur-lex.europa.eu/pl/treaties/new-2-48.htm
Dyrektywa VAT z 2006 r. / dyrektywa 112 - dyrektywa 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 347 z 11.12.2006, s. 1, ze zm.)
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32006L01 12:PL:NOT
Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. nr 54, poz. 535 ze zm.)
http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20040540535
Harmonizacja
Podatki pośrednie, w szczególności zaś podatek od towarów i usług, stał
się od początku funkcjonowania Unii Europejskiej przedmiotem
harmonizacji, co wynika z jego zasadniczej roli w przepływie towarów i
usług pomiędzy państwami Unii Europejskiej i całego świata. Było to
widoczne już w treści art. 93 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę
Europejską (TWE), zgodnie z którą organy Unii uchwalają przepisy
dotyczące harmonizacji ustawodawstw odnoszących się do podatków
obrotowych, akcyzy i innych podatków pośrednich w zakresie, w jakim to
jest niezbędne do zapewnienia, ustanowienia i funkcjonowania rynku
wewnętrznego. Aktualnie przepis ten wyrażony jest w art. 113 Traktatu o
funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE): Rada, stanowiąc jednomyślnie
zgodnie ze specjalną procedurą ustawodawczą i po konsultacji z
Parlamentem Europejskim oraz Komitetem Ekonomiczno-Społecznym,
uchwala przepisy dotyczące harmonizacji ustawodawstw odnoszących się
do podatków obrotowych, akcyzy i innych podatków pośrednich w
zakresie, w jakim harmonizacja ta jest niezbędna do zapewnienia
ustanowienia i funkcjonowania rynku wewnętrznego oraz uniknięcia
zakłóceń konkurencji. Por. także art. 121 TFUE, dawny art. 99 TWE.
Harmonizacja
Pierwszym aktem prawnym dotyczącym harmonizacji unijnego VAT była I
dyrektywa Rady UE 67/227/EWG z dnia 11 kwietnia 1967 r. w sprawie
harmonizacji przepisów Państw Członkowskich w zakresie podatków
obrotowych. Dyrektywa ta wyznaczyła przede wszystkim ogólne założenia i
cele, jakie miały być osiągnięte w ramach systemu VAT obowiązującego
wewnątrz UE. Do końca 2007 r. podstawowe znaczenie w zakresie harmonizacji
VAT wewnątrz UE miała przede wszystkim VI dyrektywa Rady UE 77/388/EWG z
dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji przepisów Państw Członkowskich
dotyczących podatków obrotowych - wspólny system podatku od wartości
dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku. Potocznie jest ona nazywana
VI dyrektywą VAT. W przeciwieństwie do poprzednich dyrektyw stanowi ona -
wraz z kolejnymi dyrektywami modyfikującymi i uzupełniającymi - kompleksową
regulację całego systemu VAT. Z dniem 1 stycznia 2007 r. weszła w życie
dyrektywa Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego
systemu podatku od wartości dodanej. Jest ona obecnie podstawowym aktem
prawa wspólnotowego dotyczącym podatku od wartości dodanej.
Harmonizacja
Przepisy prawa krajowego normujące podatki pośrednie,
zwłaszcza zaś podatek od towarów i usług, wymagają - w
procesie stosowania prawa - nieomal bieżącej konfrontacji z
postanowieniami odpowiednich dyrektyw wspólnotowych,
szczególnie zaś z postanowieniami Dyrektywy 112/2006/WE, a
także częstego konfrontowania wykładni językowej z wykładnią
systemową i celowościową. Bezsporne jest, iż należy mieć na
uwadze przepisy Traktatów oraz zasady ogólne prawa
wspólnotowego wynikające ze wspólnotowych aktów prawnych,
ale także z tzw. Ducha Traktatów (The Spirit of the Treaty), które
wyprowadza z kontekstu przepisów Trybunał Sprawiedliwości Unii
Europejskiej.
Harmonizacja
Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług jest drugą polską ustawą dotyczącą opodatkowania podatkiem od towarów i usług. Poprzednio - zasadniczo aż do 30 kwietnia 2004 r. (niektóre jej przepisy zostały derogowane przez przepisy nowej ustawy wcześniej) - obowiązywała ustawa z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50 ze zm.).
Weszła ona w życie z dniem 5 lipca 1993 r. Wówczas podatek od towarów i usług zastąpił funkcjonujący wcześniej podatek obrotowy.
W Polsce zatem obowiązuje jeden porządek prawny, niemniej
powstający w dwóch różnych ośrodkach tworzenia prawa - krajowym i
unijnym, stąd też organy podatkowej administracji publicznej i sądy
krajowe zobowiązane są zapewnić wszędzie tam, gdzie jest to
możliwe, interpretację prawa podatkowego w zakresie podatków
pośrednich zgodną z prawem wspólnotowym.
CHARAKTER PODATKU OD TOWARÓW I USŁUG
W polskim systemie podatkowym dochody podatkowe mogą być bądź dochodami budżetu państwa, bądź dochodami budżetów jednostek samorządu terytorialnego, tj. gmin, powiatów lub województw. Podatek od towarów i usług jest dochodem budżetu państwa, co wynika z przepisu art. 1 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług. Podatek ten od wielu lat pozostaje jedną z bardziej znaczących pozycji w rocznym planie dochodów i wydatków państwa, stanowi bowiem około 40% podatkowych dochodów budżetu.
Szerzej: A. Bartosiewicz, VAT. Komentarz, LEX 2013.
powszechn y
pośredni
obrotowy
wielofazow od y
konsumcji neutralny
oparty na
metodzie
fakturowej
Zasady i charakterystyka VAT
Podatek od towarów i usług jest podatkiem obciążającym wydatki,
przy czym jest on podatkiem od konsumpcji, gdyż - w sensie ekonomicznym - obciąża jedynie
wydatki o charakterze
konsumpcyjnym. Jest też podatkiem pośrednim, w większości przypadków
bowiem podmiot będący podatnikiem nie ponosi faktycznego,
ekonomicznego ciężaru podatku;
ciężar podatku jest przerzucany na inny podmiot - w tym przypadku będący konsumentem wytwarzanych
przez podatnika towarów lub świadczonych przezeń usług.
Podatek ten ma charakter podatku od
obrotu, ponieważ podstawą opodatkowaniajest obrót, tzn. wartość dostarczanych towarów czy też świadczonych przez podatnika usług (cena). Obciąża on obrót netto. Oznacza to, że podatek jest liczony, co
do zasady, metodą "od stu" - podstawą opodatkowania jest bowiem wartość obrotu
netto.
Podatek od towarów i usług naliczany jest w każdej fazie obrotu, jest więc podatkiem
wielofazowym, nie wyłączając poziomu
sprzedaży detalicznej - będzie on obciążał każdą sprzedaż (dostawę, usługę) niezależnie
od tego, czy ma ona miejsce w fazie finalnej (sprzedaż do ostatecznego konsumenta), czy
też odbywa się w fazie pośredniej.
Podatek od towarów i usług jest podatkiem od wartości dodanej w ostatecznym rozrachunku, ponieważ podatek u danego podatnika faktycznie obciąża jedynie tę część obrotu, która "dodawana"
jest przez danego podatnika. Podstawą
opodatkowania jest jednak na każdym etapie obrotu cała jego wartość. Faktyczne opodatkowanie jedynie
wartości dodanej uzyskiwane jest poprzez zastosowanie mechanizmu odliczenia bądź zwrotu podatku naliczonego w poprzedniej fazie obrotu. Tak
więc u danego podatnika faktycznie opodatkowany będzie jedynie obrót "wytworzony" przez tego podatnika (różnica pomiędzy wartością zakupów a
wartością obrotu).
Jednocześnie jest to podatek o charakterze powszechnym, co do zasady bowiem obciąża on obrót wszelkiego rodzaju dobrami i usługami, a np.
podatek akcyzowy jest podatkiem selektywnym, obciążającym obrót jedynie niektórymi wyrobami
(wyrobami akcyzowymi).
Zasady i charakterystyka VAT
Zasadę neutralności podatku dla podatników należy zaliczyć do fundamentalnych cech podatku od wartości
dodanej, wynikających z postanowień I Dyrektywy.
Postulat ten realizowany jest poprzez umożliwienie podatnikowi pomniejszenia podatku należnego o kwoty
podatku zapłaconego przy nabyciu towarów i usług związanych z jego działalnością gospodarczą. Zasady tego
odliczania opisane są w przepisach Tytułu X Dyrektywy 112. Z tego powodu należy uznać, że przepisy artykułów
od 86 do 92 polskiej ustawy o VAT należą bez wątpienia do istotnych regulacji Dyrektywy. Neutralność podatku od
wartości dodanej dla podatnika wyraża się, m.in.
„dążeniem do poszukiwania, wdrażania i ochrony rozwiązań legislacyjnych zapewniających stan prawny, w
którym wartość podatku zapłaconego przez podatnika w cenie zakupywanych przez niego towarów i usług wykorzystywanych do celów działalności opodatkowanej nie będzie stanowić dla podatnika ostatecznego kosztu”.
Por. A. Bartosiewicz, Efektywność prawa wspólnotowego w Polsce na przykładzie VAT,
Warszawa 2009, s. 202.
A. Bącal, Orzecznictwo ETS a polska ustawa o VAT, Wrocław 2010, s. 129.
J. Zubrzycki, Leksykon VAT, t. I, Wrocław 2010, s. 4-5.
Wyrok ETS z dnia 3 października 2006 r. w sprawie C-475/03 pomiędzy Banca popolare di Cremona Soc. Coop. Arl a Agenzia Entrate
Ufficio Cremona
Zakres podmiotowy opodatkowania
Prawodawca definiuje podatnika jako każdy podmiot, niezależnie od jego formy organizacyjno-prawnej, który samodzielnie prowadzi działalność gospodarczą, bez względu na cel oraz rezultat takiej działalności. Przepis art.
15 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i
usług stanowi, że podatnikami są osoby
prawne, jednostki organizacyjne
niemające osobowości prawnej oraz
osoby fizyczne wykonujące
samodzielnie działalność gospodarczą,
bez względu na cel i rezultat takiej
działalności.
Zakres podmiotowy opodatkowania
Naczelny Sąd Administracyjny w jednym z wyroków orzekł, że przepisy regulujące definicję legalną podatnika w konstrukcji podatku VAT powinny być rozumiane w ten sposób, że warunkiem sine qua non uznania, że dany podmiot działa w charakterze podatnika jest ustalenie, że działa on jako producent, handlowiec, usługodawca, pozyskujący zasoby naturalne, rolnik lub osoba wykonująca wolny zawód. Dodatkowo NSA stwierdził również, że ani formalny status danego podmiotu jako podatnika zarejestrowanego, ani okoliczność, że dana czynność została wykonana wielokrotnie lub jednorazowo, ale z zamiarem częstotliwości nie mogą przesądzać o opodatkowaniu tej czynności bez każdorazowego ustalenia, że w odniesieniu do tej konkretnej czynności podmiot ten występował w charakterze podatnika podatku od towarów i usług.
Wyrok NSA z dnia 29 października 2007r., sygn. akt I FPS 3/07,
http://orzeczenia.nsa.gov.pl; J. Zubrzycki, Leksykon VAT, Tom I, Wrocław
2009, s. 380.
Zakres podmiotowy opodatkowania
Podatnikami podatku od towarów i usług są osoby wykonujące
zawodowo działalność, w przedmiocie której leżą czynności
podlegające opodatkowaniu. Dla powstania zobowiązania
podatkowego niezbędne jest jednoczesne zmaterializowanie
związku podmiotowo-przedmiotowego. Oznacza to, że w świetle
art. 15 przedmiotowej ustawy wykonanie czynności podlegającej
opodatkowaniu skutkuje powstaniem obowiązku podatkowego
tylko wtedy, jeżeli czynność ta, została wykonana w ramach
prowadzonej działalności gospodarczej. Tym samym kryterium
działalności gospodarczej wyklucza z grona podatników VAT
osoby fizyczne i instytucje, które nie prowadzą działalności
gospodarczej, nawet jeśli wykonują one czynności opodatkowane
VAT.
Zakres podmiotowy opodatkowania
Działalność gospodarcza w VAT obejmuje wszelką
działalność producentów, handlowców lub
usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby
naturalne oraz rolników, a także działalność osób
wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza
obejmuje w szczególności czynności polegające na
wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i
prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.
Zakres podmiotowy opodatkowania
Status podatnika VAT jest niezależny od spełnienia jakichkolwiek kryteriów formalnych, w szczególności np. rejestracji. Samo wykonywanie odpłatnej działalności gospodarczej jest wystarczające do uznania danego podmiotu za podatnika, bez względu na to, czy wypełnił on ciążące na nim obowiązki formalne przewidziane prawem na mocy odrębnych ustaw, czy też wynikające z podlegania przepisom o podatku od towarów i usług.
Wyrok WSA z dnia 21 września 2009 r., sygn. akt I SA/Gd 423/09, LEX nr 525686.
P. Karwat, Opodatkowanie obrotu podatkiem od towarów i usług
(w:) H. Liwińczuk (red.), Prawo podatkowe przedsiębiorców, tom
II, Warszawa 2008, s. 42.
Przedmiot opodatkowania podatkiem od towarów i usług (VAT) - art. 5 ust. 1 ustawy
odpłatna dostawa towarów
odpłatne świadczenie usług
eksport towarów
import towarów na terytorium Polski
wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju
wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
Dostaw a towarów
= przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, w tym również:
1) przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa - prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie;
2) wydanie towarów na podstawie umowy dzierżawy, najmu, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze zawartej na czas określony lub umowy sprzedaży na warunkach odroczonej płatności, jeżeli umowa przewiduje, że w następstwie normalnych zdarzeń przewidzianych tą umową lub z chwilą zapłaty ostatniej raty prawo własności zostanie przeniesione;
3) wydanie towarów na podstawie umowy komisu: między komitentem a komisantem, jak również wydanie towarów przez komisanta osobie trzeciej;
4) wydanie towarów komitentowi przez komisanta na podstawie umowy komisu, jeżeli komisant zobowiązany był do nabycia rzeczy na rachunek komitenta;
5) ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu oraz przekształcenie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego na spółdzielcze
własnościowe prawo do lokalu, a także ustanowienie na rzecz członka spółdzielni mieszkaniowej odrębnej własności lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu oraz przeniesienie na rzecz członka spółdzielni własności lokalu lub
własności domu jednorodzinnego;
6) oddanie gruntów w użytkowanie wieczyste;
7) zbycie praw, o których mowa w pkt 5 i 6.
= przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności:
1) przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia,
2) wszelkie inne darowizny
- jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych.
Powyższe nie dotyczy prezentów o małej wartości i próbek, jeżeli przekazanie to następuje na cele związane z działalnością
gospodarczą podatnika.
Świadczeni e usług
= każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki
organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów, w tym również:
1) przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2) zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3) świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.
Za odpłatne świadczenie usług uznaje się również:
1) użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż
działalność gospodarcza podatnika, w tym w szczególności do celów osobistych podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków
spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia
kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych;
2) nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych
pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników,
członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne
nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika.
Eksport
Zgodnie z art. 2 pkt 8 ustawy o podatku od towarów i usług przez eksport towarów rozumie się dostawę towarów wysyłanych lub transportowanych z terytorium kraju poza terytorium Unii
Europejskiej przez:
a) dostawcę lub na jego rzecz, lub
b) nabywcę mającego siedzibę poza terytorium kraju lub na jego rzecz, z wyłączeniem towarów wywożonych przez samego
nabywcę do celów wyposażenia lub zaopatrzenia statków
rekreacyjnych oraz turystycznych statków powietrznych lub
innych środków transportu służących do celów prywatnych
- jeżeli wywóz towarów poza terytorium Unii Europejskiej jest
potwierdzony przez urząd celny określony w przepisach celnych.
Import
Zgodnie z art. 2 pkt 7 ustawy o podatku od towarów i usług
przez import towarów rozumie się przywóz towarów z terytorium
państwa trzeciego na terytorium Unii Europejskiej.
WNT
Przez wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 4, rozumie się nabycie prawa do rozporządzania jak właściciel towarami, które w wyniku dokonanej dostawy są
wysyłane lub transportowane na terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium państwa członkowskiego rozpoczęcia wysyłki lub transportu przez dokonującego dostawy, nabywcę towarów lub na ich rzecz.
Powyższe stosuje się pod warunkiem, że:
1) nabywcą towarów jest:
a) podatnik, o którym mowa w art. 15, lub podatnik podatku od wartości dodanej, a nabywane towary mają służyć działalności gospodarczej podatnika,
b) osoba prawna niebędąca podatnikiem, o którym mowa w lit. a
- z zastrzeżeniem art. 10;
2) dokonujący dostawy towarów jest podatnikiem, o którym mowa w pkt 1 lit. a.
Stosuje się również w przypadku, gdy:
1) nabywcą jest podmiot inny niż wymieniony w ust. 2 pkt 1,
2) dokonującym dostawy towarów jest podmiot inny niż wymieniony w ust. 2 pkt 2
- jeżeli przedmiotem nabycia są nowe środki transportu.
WDT
Zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług przez wewnątrzwspólnotową dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 5, rozumie się wywóz towarów z
terytorium kraju w wykonaniu czynności określonych w art. 7 na
terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium kraju, z
zastrzeżeniem ust. 2-8.
Podstawa opodatkowania
W piśmiennictwie wskazuje się, że „przedmiot podatku zakreśla zewnętrzne granice obszaru zjawisk [...] objętych opodatkowaniem,
zaś podstawa opodatkowania precyzuje ten stan wewnątrz granic zakreślonych przez przedmiot opodatkowania”.
R. Mastalski, Prawo podatkowe, Warszawa 2012, s. 47.
• Art. 29a ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług
• Podstawą opodatkowania, z zastrzeżeniem ust. 2-5, art. 30a-30c, art. 32, art. 119 oraz art. 120 ust. 4 i 5, jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze mającymi bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika.
Podstawa opodatkowania
• w przypadku dostawy towaru podlegającej opodatkowaniu podatkiem akcyzowym podstawą opodatkowania objęta jest również kwota tego podatku. Przepis ten ma zastosowanie w każdym przypadku, gdy przedmiotem tej dostawy jest towar podlegający opodatkowaniu podatkiem akcyzowym, niezależnie od sposobu, w jaki ustalana jest podstawa
opodatkowania.
Podstawa
opodatkowania
Stawki podatkowe
W podatku od towarów i usług występują proporcjonalne stawki podatkowe
Podatek VAT występuje obok ceny, a nie w niej (jak np. akcyza)
Stawki podatkowe
Źródło: dane Eurostat w opracowaniu na 2012 r.
Stawki podatkowe
Stawk a VAT
stawka podstawowa 23%
- większość towarów i usług
- stawki obniżone (preferencyjne) 8% i 5% - art. 41 ustawy o podatku od
towarów i usług
- stawka obniżona 0% dla eksportu,
WDT oraz w przypadkach wskazanych w
art. 83 ustawy
OBOWIĄZEK I ZOBOWIĄZANIE PODATKOWE
W przypadku podatku od towarów i usług moment powstania obowiązku podatkowego wynika z przepisów Działu IV zatytułowanego
„Obowiązek podatkowy" ustawy o podatku od
towarów i usług. Przy czym przepisy Działu IV
tej ustawy wiążą się z implementacją do prawa
krajowego przepisów Tytułu VI Dyrektywy 112
w sprawie wspólnego systemu podatku od
wartości dodanej – „Zdarzenie powodujące
powstanie obowiązku podatkowego i
wymagalność podatku”.
Obowiązek podatkowy
Regulują szczegółowo przepisy art. 19a ustawy o podatku VAT
Zasada ogólna: Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą
dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi. W odniesieniu do przyjmowanych częściowo usług, usługę uznaje się również za wykonaną, w przypadku wykonania części usługi, dla której to
części określono zapłatę.
Zasady szczegółowe: patrz art. 19a ust. 3 i kolejne.
W przypadku WDT obowiązek podatkowy powstaje z chwilą
wystawienia faktury przez podatnika, nie później jednak niż 15.
dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano tej dostawy.
Patrz także art. 20 ust 1a i kolejne ustawy o VAT.
Obowiązek podatkowy u małego podatnika
Mały podatnik może wybrać metodę rozliczeń polegającą na tym, że
obowiązek podatkowy w odniesieniu do dokonywanych przez niego dostaw towarów i świadczenia usług powstaje:
1) z dniem otrzymania całości lub części zapłaty - w przypadku dokonania dostawy towarów lub świadczenia usług na rzecz podatnika
zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny,
2) z dniem otrzymania całości lub części zapłaty, nie później niż 180.
dnia, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi - w przypadku dokonania dostawy towarów lub świadczenia usług na rzecz podmiotu innego niż wymieniony w pkt 1
- po uprzednim pisemnym zawiadomieniu naczelnika urzędu skarbowego w terminie do końca miesiąca poprzedzającego okres, za który będzie
stosował tę metodę, zwaną dalej "metodą kasową": otrzymanie zapłaty w
części powoduje powstanie obowiązku podatkowego w tej części.
Zobowiązanie podatkowe
Wystąpienie zobowiązania podatkowego, kwoty zwrotu różnicy podatku lub też kwoty zwrotu podatku naliczonego wynika z istnienia obowiązku podatkowego.
Obowiązek podatkowy poprzedza zatem nie tylko wystąpienie
zobowiązania podatkowego, lecz także zwrotu różnicy podatku
(należnego i naliczonego) bądź prawa zaliczenia tej nadwyżki
podatku naliczonego na następny okres rozliczeniowy.
Technika obliczania i poboru
Podatek od towarów i usług jest powszechnym, wielofazowym podatkiem obrotowym netto, co stanowi pewną alternatywę dla opodatkowania obrotu brutto. Funkcjonowanie podatku VAT opiera się bowiem o zasadę opodatkowanie-odliczenie. Jest to specyficzna, właściwa tylko dla tego podatku konstrukcja opodatkowania, która zezwala podatnikowi na pomniejszenie podatku należnego, tj. podatku właściwego dla jego fazy obrotu danym dobrem (wykazanego na fakturach przez niego wystawianych), o podatek naliczony, tj. o sumę kwot podatku VAT określonych w fakturach otrzymanych przez podatnika.
Co do zasady pobór podatku oparty jest o metodę samoobliczenia.
Wyjątkiem jest pobór przez płatnika – np. notariusza.
Technika obliczania i poboru podatku
Obowiązek podatkowy odnosi się do podmiotów, o których mowa w art. 15 ustawy o podatku od towarów i usług, jeśli wykonują czynności, o których mowa w art. 5 tej ustawy.
Podmioty te obarczone są także obowiązkami dotyczącymi ustalania należności podatkowych oraz ich poboru.
Zob. art. 96 ustawy o podatku od towarów i usług – obowiązek zgłoszenia rejestracyjnego (uwaga! Status podatnika VAT jest niezależny od dopełniania obowiązku rejestracji!).
Zob. art. 99 ustawy – obowiązek składnia deklaracji podatkowych do 25 dnia każdego miesiąca po miesiącu
wystąpienia obowiązku podatkowego lub do 25 dnia miesiąca
następującego po zakończonym kwartale.
Technika obliczania i poboru podatku
Procedura ustalania wymiernych kwot podatku oparta jest o rzetelnie prowadzoną dokumentację wymaganą przez prawo (ewidencjonowanie faktur zakupowych i sprzedażowych,
dokumentów celnych itd.).
Podstawowym elementem konstrukcji prawnej podatku od
towarów i usług ma instytucja zwrotu podatku (pośredniego – poprzez zaliczenie nadwyżki podatku należnego nad naliczonym do rozliczeń w kolejnych okresach rozliczeniowych; lub
bezpośredniego poprzez zwrot na rachunek bankowy podatnika)
Zwolnienia od podatku
zwolnienia
ustawowe
Wpływające na zakres
opodatkowania
O charakterze przedmiotowy
m
O charakterze
podmiotowym
Z w o ln ie n ia p rz e d m io to w e
W podatku VAT zwolnienia mają charakter głównie przedmiotowy, co jest konsekwencją charakteru tej daniny.Por. R. Mastalski, Prawo podatkowe, Wrocław 2012, s. 518 i n.
Zawarte są one w przepisach art. 43-44, a także art. 45-82 ustawy o podatku od towarów i usług. Z uwagi na specyfikę podatku od towarów i usług zwolnienia są często dla podatnika mniej korzystne aniżeli podleganie opodatkowaniu, stąd ustawodawca w
zakresie części zwolnień, pozostawił podatnikowi możliwość zrezygnowania ze zwolnienia.
W konstrukcji opodatkowania VAT rzeczywiste zwolnienie od podatku ma miejsce wtedy, gdy czynność wykonywana przez podatnika nie jest opodatkowana VAT, natomiast przysługuje mu jednocześnie prawo odliczenia podatku VAT naliczonego w
związku z tą transakcją zwolnioną. Mechanizm ten przybiera postać zastosowania stawki VAT 0%.
Patrz: art. 83 ustawy o podatku od towarów i usług.
Zwolnienia podmiotowe występują zasadniczo w przypadku organów władzy publicznej w zakresie zadań, dla realizacji których zostały powołane, z wyłączeniem czynności
wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych (art. 15 ust. 6 przedmiotowej ustawy).
Uzupełniają zakres podmiotowy opodatkowania Zwolnienia podmiotowe
Miejsce świadczenia
Regulacja działu V ustawy o VAT
Ustawodawca, a nie podmioty gospodarcze, decyduje o miejscu świadczenia usługi lub dostawy towarów do celów podatkowych
W konsekwencji powyższego to ustawodawca decyduje o miejscu i sposobie opodatkowania transakcji między podmiotami
zagranicznymi
Patrz regulacje art. 22-28o ustawy o VAT
Post-test
Podatek od towarów i usług
Pytania kontrolne i kazusy
1.
Kto jest podatnikiem podatku od towarów i usług i w jakim zakresie?
2.
Na czym polega neutralność (transparentność) podatku od towarów i usług?
3.
Czy mechanizm opodatkowania podatkiem od towarów i usług opiera się o konstrukcję podatku obrotowego netto, czy podatku obrotowego brutto? Odpowiedź uzasadnij.
4.
Jak oceniasz proces harmonizacji podatków obrotowych w UE?
5.
Pani Kasia prowadzi salon fryzjerski i zatrudnia 6 pracowników. Salon czynny jest od poniedziałku do soboty w godzinach od 10.00 do 20.00. Po zamknięciu salonu Pani Kasia czasami nieodpłatnie farbuje włosy swoim pracownikom i siostrze oraz regularnie strzyże włosy mężowi. Umowy o pracę z pracownikami nie przewidują takich usług jako dodatkowego wynagrodzenia w naturze, czy premii. Realizacja tych świadczeń wynika z dobrej woli Pan Kasi. Przy dokonywaniu tych przysług zawsze zużywa produkty będące na stanie jej salonu. Czy z tytułu wskazanych świadczeń dla pracowników i członków rodziny Pani Kasia jest podatnikiem podatku VAT i powinna opodatkować te nieodpłatne czynności?
6.
