Wszysoy ż y ją " . Ten sam optymizm wiary k a za ł mu n a p isa ć w swoim
te s ta m e n c ie : "Żyozę Wam - w iary w C h ry stu sa , m iło ś c i Boga i
b li ź n i e g o oraz n a d z ie i w ieczn eg o zb a w ien ia . Wasz p rob oszcz
i Wasz p r o fe s o r " .
J erzy J ó z e f Kopeć CP
A L F R E D
S T U I B E R
/ I 9 i 2 - i 9 8 1 /
I n s t y t u t F ra n ciszk a J ó z e fa DHlgera p r z y .U n iw e r s y te c ie
w Bonn, powołany do badań późnego an tyk u, a ś c i ś l e j mówiąo,
wzajemnych powiązań antyku i c h r z e ś c ija ń s tw a , p rzygotow ał na
7 0 - l e c i e A lfr e d a S tu ib e r a , przyp ad ające 27 I I I 1982, K sięg ę
pamiątkową na tem at "wyobrażeń zaśw iatow ych w antyku i c h r z e ś
c ij a ń s t w ie " . Tymi bowiem zagad n ieniam i zajmował s i ę S tu ib e r
p rzez c a łe ż y c ie w sw oich o ry g in a ln y c h pracach i recenzowanych
d z i e ł a c h . Jednakże u r o c z y s to ś c i ju b ile u s z o w e j n ie d o cze k a ł umie
r a ją c n a g le 24 VI 1981.
Planowana K sięg a pamiątkowa w y sz ła po śm ie r c i autora^
1 k o n sek w en tn ie, za m ia st ad resu h o łd o w n iczeg o , z a m ie ś c iła ne
k r o lo g Autora p ió r a sęd ziw eg o d z i ś / u r . 1894 r . / p r o f. Uniwersy
t e t u w Bonn, Teodora K lau sera^ , u k tó re g o S tu ib e r doktoryzow ał
s i ę / i 9 4 8 / i h a b ilit o w a ł / 1 9 5 2 / .
A lfr e d S tu ib e r u r o d z ił s i ę 27 I I I i9 1 2 w Koding /O b e r p fa lz /
O jcieo je g o L u itp o ld , o g rod n ik , zmarł ju ż w 1920 r . na sk utek
u tr a ty zdrow ia w
I w ojn ie św ia to w e j. Wychowaniem młodego A lf r e
-1 J e n s e it v o r s t e llu n g e n in A ntike und C hristentum . G ed en k sch rift
fa r A lfr e d S tu ib e r . Jahrbuch fUr A ntike und C h ristentu m . E r-
gHnzungsband 9 , MMnster W estfa len 1982, XX + 250, 20 t a b l .
2
Theodor K la u se r, A lfr ed S tu ib e r 1 9 1 2 -1981. Tamże VII-XV.
da z a j ę ł a s i ę macka K r e s c e n c ja . Naukę g im n a z ja ln ą u w ie ń c z y ł w 1933 r . egzaminem d o j r z a ł o ś c i w F r e i s i n g . S tu d ia f i l o z o f i c z ne i t e o l o g i c z n e od b ył w Bam berdze, p rzyjm u jąo tam 23 I 1938 r.- ś w ię c e n ia k a p ła ń s k ie . Dwa n a stę p n e l a t a b y ł wikarym w Neuhaus i w N orym berdze. W k w ie t n iu 1940 r . z o s t a ł powołany do w o jsk a ja k o s a n i t a r i u s z i w tym c h a r a k te r z e p r z e ż y ł c a ł ą w o jn ę , p r z e byw ając g łó w n ie na W soh od zie. Wojna s k o ń c z y ła s i ę d la ń n ie w o lą r o s y j s k ą , z k t ó r e j z o s t a ł w ypuszozony we w r z e ś n iu 1945 ro k u .
K ieru n ek j e g o z a in te r e s o w a ń z r o d z i ł s i ę z p rzyp ad k u . Pod c z a s p ob ytu na f r o n c i e w padła mu do rąk m ała b r o sz u r a T h .K la u - s e r a p t . "Kurze a b en d lK n d isch e L it u r g i e g e s c h i o h t e " . A utor wyra z i ł k i l k a h ip o t e z oo do n a j s t a r s z y c h rzy m sk ich te k s tó w l i t u r g ic z n y c h przechowywanych w B i b l i o t e c e K a p itu ln e j w W eron ie. S t u ib e r u w a ż a ł, że na t e n tem at może c o ś nowego p o w ie d z ie ó . Po s t a r a ł s i ę o a d r e s a u to r a i w to k u rozmowy z a p a d ła d e o y z j a , że młody S t u ib e r z a jm ie s i ę wymienionym r ę k o p ise m . Odtąd p o z o s t a w ał w s ta ły m k o n ta k o ie z m istrzem i z g o d n ie z p r z e p is a m i u n i w e r sy te c k im i w Bonn, p r z e z dwa se m e str y s tu d io w a ł u K la u se r a ja k o kandydat do p r o m o c ji. D y s e r t a c j a b y ła gotow a w 1948 r . 1 o tr z y m a ła n o tę summa cum la u d e , a drukiem u k a z a ła s i ę w 1950 r o k u \
D z ię k i z a p o b ie g liw o ś c i K la u se r a o tr z y m a ł t e r a z S tu ib e r r o c z n e styp en d iu m na s t u d ia a r c h e o l o g i i s t a r o c h r z e ś c i j a ń s k i e j u E n g e lb e r ta K irschbaum a SJ, w R zym ie, k tó r e w N iem czech s ą ko n ie c z n e , aby można b y ło p r z y s t ą p ić do h a b i l i t a o j i z h i s t o r i i K o ś o io ła
staro ży tn eg o .
W raoając z Rzymu do Bonn w ió z ł S tu ib e rgotow ą j u ż p r a c ę h a b i l i t a c y j n ą p t . " R e fr ig e rlu m in t e r im " . P rzed s t a w i ł w n i e j w y o b r a ż e n ia o s t a n i e pośred n im na p o d sta w ie w c z e s n o c h r z e ś c ij a ń s k ie j s z t u k i s e p u l k r a l n e j . Wynik naukowy t e j r o z p r a wy zaw arł a u to r w jednym z końcowych zdań: "W b ardzo w ie lu b ib lij-* nych obrazach s z t u k i s e p u lk r a ln e j j e s t z a z n a c z o n a p o tr z e b a pomo cy d la um arłych, k tó r z y n ie o s i ą g n ę l i j e s z c z e sw o jeg o o s t a t e c z n e
-3 L i b e l l i Sacramentorum Romani. U n tersu ch u n gen zu r E n tsteh u n g d es so g e n a n n te n Sacram entarium Leonianum /V e r o n a , B l b l . o a p i- t o l a r e , Cod. LXXXV = T h eop h an eia 6 / B o n n -H a n ste in 19 5 0 , VII + 9 2 .
go c e l u , albow iem c z e k a ją c w h a d e s ie s p o d z ie w a ją s i ę d o p ie r o n i e b i e s k i e j s z c z ę ś l i w o ś c i " . D nia 13 s t y c z n i a 1952 p r z e d s t a w ił K la u s e r sw o ją o c en ę t e j p ra cy F a k u lt e t o w i, p ro p o n u ją c zam knię c i e p r o c e s u h a b i l i t a c j i wykładem S t u ib e r a . Sama z a ś p r a c a u k a - z a ł a s i ę d o p ie r ó 1957 r . w s e r i i T h eop h an eia ja k o j e j l i tom *. Wykład in a u g u r a c y jn y n o s i ł t y t u ł : " A r c h e o lo g ic z n e dane r z y m sk ie go L ib e r p o n i f i c a l i s w ś w i e t l e now szych w y k o p a lisk u ś w .P io t r a " . Ten próbny w ykład n i e b y ł d o tą d drukowany.
T eraz p r z e s z e d ł S t u ib e r z powrotem do pracy d u s z p a s t e r s k i e j , a l e n i e na d łu g o , bo u n iw e r s y t e t c h c i a ł go p o z y sk a ć d la s i e b i e . Veniam le g e n d ! o tr z y m a ł w maju 1952 r . , w roku n a s t ę p nym z o s t a ł a s y s te n te m m łodszym , w 1955 a s y s te n te m , a w 1956 a s y s te n te m s ta r s z y m . W r . 1958 o tr z y m a ł t y t u ł "pozaplanow ego" p r o f e s o r a .
Na p r o śb ę K la u s e r a w łą c z y ł s i ę od 1955 r . do p rao w "In s t y t u c i e F r a n c is z k a J ó z e f a DHlgera" i t o w obu s e r i a c h I n s t y t u t u , t j . "Jahrbuch fHr A n tik e und C h risten tu m " z a ło ż o n e g o w 1958 p r z e z w ym ien ion ego K la s e r a ora z w " R e a lle x ik o n fHr A n tik e und C h risten tu m " w ych od zącego od w o jn y . B r a ł czynny u d z ia ł w p o s ie d z e n i a c h I n s t y t u t u i z a s i l a ł sw oim i a r ty k u ła m i obydw ie s e r i e . Z r a m ie n ia I n s t y t u t u w z ią ł u d z ia ł w M iędzynarodow ej K o n fe r e n c ji S tu d iów P a tr y s ty c z n y c h w O x fo r d z ie w 1959 r . w y g ła s z a ją c komu n ik a t o wzmiankowanych s e r i a c h o r a z k r ó t k i r e f e r a t o form u le D id ach e 6 , 2 - 3 " c a łe jarzm o P a ń sk ie " ^ .
Tymczasem t r o s k liw y j e g o o p ie k u n K la u se r w y p a tr y w a ł, czy na którym ś k a t o lic k im f a k u l t e c i e te o lo g ic z n y m u n iw e r sy te tó w n i e m ie c k ic h n ie b ę d z ie w akansu, by o tw o r z y ć d ro g ę S tu ib e r o w i do norm aln ej p r o f e s u r y . Taka o k a z ja z d a r z y ła s i ę w T y b in d z e , g d z ie
4 R e fr ig e r iu m in t e r im . D ie V o r s t e llu n g e n vom Z w isch en zu sta n d und d ie f r U h c h r i s t l i c h e G rabenkunst /= T h eop h an eia 1 1 / Bonn- H a n s te ln 1 9 5 7 , 208 /D odruk 1 9 8 0 /.
5 "Das gan ze Joch d e s H erm " /D id a c h e 6 , 2 - 3 / , StP 4 / 1 9 6 1 / 3 2 3 -3 2 9 .
j e d n o g ło ś n ie pow ołano S t u ib e r a . Jed n ak że ów czesny b isk u p K ot- te n b u r g a odmówił mu sw o je g o p l a o e t . D op iero w 19 6 5 , k ie d y t r z e ba b y ło o b s a d z ić w akującą K ated rę H i s t o r i i S ta r o ż y tn e g o K o ś c io ł a w Bochum, b isk u p w y r a z ił zgod ę i nowy p r o f e s o r z w ią z a ł s i ę j u ż na s t a ł e z t ą ś w ie ż o z a ło ż o n ą u c z e l n i ą z a g ł ę b i a duhry. Do je g o obowiązków n a l e ż a ł o p row ad zen ie wykładów h i s t o r i i K o ś c io ł a s ta r o ż y t n e g o / 3 g o d z in y /, p rosem in ariu m / 2 g o d z in y / i g łó w nego sem inarium / 2 g o d z i n y / . W ycieczek z e stu d e n ta m i n i e u rzą d z a ł , n a to m ia s t sam o o r o c z n ie p o d c z a s d łu g ic h f e r i i je s ie n n y c h p r z e z t r z y ty g o d n ie z w ie d z a ł I t a l i ę s t u d i u j ą c pom niki dawnych ep o k .
P r z e n ió s łs z y s i ę do Bochum p o m y śla ł o własnym domu. Zna l a z ł p a r c e lę p rzy s p o k o jn e j u l i c y n ie o p o d a l u n iw e r s y te tu i r y c h ło z a b r a ł s i ę do budowy domu, u r z ą d z e n ia ogrodu / s y n ogrod n i k a / ora z w a r s z ta tu do m a jste r k o w a n ia . K iedy dom i o g ró d , którychbudowy i u r z ą d z e n ia sam d o g lą d a ł, b y ły g o to w e , m ając w ła s n y, urządzony w edług sw o jeg o g u s tu c ic h y k ą c ik , mógł s i ę oddawać s p o k o jn e j p r a c y . Opracował wówczas m .in . sp o r o a rty k u łó w p a tr y s ty c z n y c h do L ex ik o n f d r T h e o lo g ie und K iroh e o r a z H e a lle x ik o n .
Na em erytu rę p r z e s z e d ł z p o c z ą tk ie m 1980 r o k u . P ożegn aln y w ykład /A b s c h ie d v o r le s u n g / p t . " śm ierć św .A ugustyna" w y g ło s ił
13 I I 19 8 0 .
Jako em eryt o d b y ł tr z y p od róże do P a lo s ty n y i do G r e o ji. Z d r u g ie j podróży do P a le s ty n y / j e s i e ń 1 9 8 0 / p r z y s ł a ł K la u se r o - wi p ię k n ą k o lo ro w ą k a r tk ę z w idokiem K la s z to r u św .K atarzyn y na S y n a ju , z n a stęp u ją cy m napisem : "Byłom tam naprawdę, a l e n ic ma tam żad n ej p o c z t y , żadnych znaczków p o c z to w y c h , n ie ma n io do j e d z e n i a , n io do p i c i a . D la te g o posyłam t ę p ocztów kę z N ie m ie c " .
S ta n z d ro w ia S t u ib e r a z a c z ą ł s i ę p ow ażn ie p o g a r sz a ć od 1979 rok u . Zmarł n a g le 24 czerw ca 1981 r . po p o łu d n iu . P o d szed ł
6 P e łn ą b i b l i o g r a f i ę p rac S t u ib e r a p od aje " V e r z e ic h n is d er S o h r if t e n von A lfr e d S tu ib e r " w cytow an ej w p r z y p i s i e 1 pra cy s.X V I-X X . S p is j e s t anonimowy, a l e n ie tru d n o s i ę domyś l e ć , że je g o autorem j e s t K la u s e r .
7 Der Tod d e s h e i l i g e n A u g u s tin u s . A b s c h ie d v o r le s u n g , g e h a l- t e n am 1 3 . F ebruar 1 9 8 0 , j w . , 1 - 8 .
