Hanna Strukowa
Problemy użytkowania zabytków
architektury
Ochrona Zabytków 29/2 (113), 116-121
1976
P o tr z e b u ją je j ja k n a jsz y b c ie j zw łaszcza m o cno ju ż n a d w ą tlo n e d re w n ia n e n a g ro b k i z Ł u - szczow a. W ja k i sposób tę o ch ro n ę w p ro w a dzić n a w ie jsk im c m e n ta rz u , n a k tó r y w łaśn ie w k ra c z a d u m n ie la s try k o — to ju ż z a g a d n ie n ie o d rę b n e. B yć m oże z a jm ie się n im W o jew ó d zk i U rz ą d K o n s e rw a to rs k i i M u ze u m W si L u b e l sk ie j w L u b lin ie . O c h ro n a z a b y tk ó w s z tu k i s e p u lk ra ln e j w y m a g a p ro w a d z e n ia s y s te m a ty c z n y ch p ra c e w id e n c y jn y c h i o bjęcia n im i Wszy s tk ic h is tn ie ją c y c h w te re n ie „ s ta ry c h i n o w y c h ” n ek ro p o li. D zięki te m u w sz y stk ie z a b y t ko w e zasob y, ro zm ieszczon e po jed y n czo i w ze spo łach , m o g ły b y zostać p rz y n a jm n ie j ze w id en c jo n o w an e.
- mgr Ryszard B r y k o w s k i I n s t y t u t S z tu k i P A N
w Warszawie
H ISTO RIC A L CEM ETERIES A N D H ISTO R IC A L ELEM ENTS OF THE CEMETERIES OF N O N -H IST O R IC A L TYPE
The author deals w ith problems of the historical c e m eteries protection on the basis of results o f a con ference held in 1974 during w hich, nevertheless, the cem eteries w ere considered as historical objects to
tally. In the author’s opinion this is a wirong princi ple for a number of non-historical cem eteries, having been closely exam ined, reveal separate elem ents of historical value.
Cemeteries in Lublin District m ay serve as an exam ple. The chapel dating from th e 17th century and found at the cem etery at Wożuczyn allows to in clu de this object among the old ones, if not historical. Moreover, at the cem etery of Gródek there have been found some relics of ancient culture and folk sepulchral art, that is two Rococo sepulchral chapels,
one of them including the sculpture of Sorrowing Christ. According to the historical monuments cata logues the cemetery at Łuszczów includes nothing worthy. During accidental visit at this .cemetery, ho wever, an interesting complex of crosses and tomb stones drew the author’s attention.
They were made of wood and imitated known ana logous stone forms dating from the end of the 19th and the beginning of the 20th century.
In the conclusion the author states that the above -m entioned exam ples indicate the necessity of cata loguing and protecting not only historical cemeteries but historical elem ents of the cemeteries of ■ non-hi storical type as well.
HANNA STRUKOWA
PROBLEM Y UŻY TK O W A N IA ZABYTKÓW ARCHITEKTURY
W ielki ro z m a ch i osiągnięcia w d zied z in ie o c h ro n y z a b y tk ó w o k resu p o w o jen n e g o — w p o s ta c i o d b u d o w a n y c h m ia st, w y re m o n to w a n y c h i z a a d a p to w a n y c h na p o tr z e b y w sp ó łczesn e o b ie k tó w z a b y tk o w y c h — n ie zd o łały u c h ro n ić w ie lu b u d y n k ó w z a b y tk o w y c h od zniszczenia i d e w a sta c ji. P rz y c z y n ą teg o s ta n u b y ły n ie ty lk o zn iszczen ia sp o w o d o w an e p rz ez d ru g ą w o jn ę św iato w ą , ale p rz e d e w sz y stk im n ie w ła ściw y sposób u ż y tk o w a n ia w łasn o ści społecz n ej. W e d łu g sza cu n k o w ej o cen y w ro k u 1970 około 1500 o b iek tó w z a b y tk o w e j a r c h ite k tu r y i b u d o w n ic tw a n ie m iało g o sp o d arzy lu b k w a lifik o w ało się do z m ian y fo rm y u ż y tk o w a n ia . W sz y stk ie te b u d y n k i w y m a g a ły p rz e p ro w a d ze n ia w ięk sz y ch lu b m n ie js z y c h p ra c k o n s e r- w a to rś k o -b u d o w la n y e h .
116
Od 1970 r. zo stały p o d ję te b a rd z ie j in te n sy w n e niż w ok resie p o p rz e d n im d ziała n ia w celu p o p ra w y s ta n u z a b y tk ó w n ieru c h o m y ch . W la ta c h 1970— 1971 p ro b le m u ż y tk o w a n ia b ył p rz e d m io te m b a d a n ia N a jw y ższej Izb y K o n tro li, a n a s tę p n ie te m a te m s e sji S ejm o w ej K o m is ji K u ltu r y i S ztu k i. W re z u lta c ie w y d a n e
z o sta ły d w a p ism a o k ó ln e p re z e sa R ad y M in i stró w : N r 83 z 31 lip c a 1971 r. w sp ra w ie za bezp ieczenia p rz e d zniszczeniem , d ew a sta c ją lu b u szk o d z en iem o b iek tó w z a b y tk o w y c h p rz e k a z a n y c h w u ż y tk o w a n ie jed n o stk o m p a ń s tw o w y m i sp o łeczn y m oraz N r 57 z 28 lip ca 1972 r. w s p ra w ie w zm o żen ia opieki n a d k o n serw acją o b iek tó w zab y tk o w y ch . M in iste rstw o K u ltu ry i S z tu k i w y stą p iło do p rz ew o d n iczący ch p r e zydiów w o jew ó d zk ich ra d n a ro d o w y ch o raz do
1. Uroczystość wręcza nia nagród w M inister stwie K u l tu r y i S z tu k i (fot. J. Sza n d o m irsk i) 1. The ceremony oj awarding the winners in the M in istr y of Cul ture and A r t
k ilk u m in istró w k ie ru ją c y c h re so rta m i, k tó ry c h je d n o stk i u ż y tk u ją zn aczną liczbę ob iektów za b y tk o w y c h (ro ln ictw o , leśnictw o, ośw iata, zdro w ie, spółdzielczość), p o d k re śla ją c zn aczen ie za leceń p re m ie ra i p ro sząc o p o d jęcie d ziałań zm ierzając y ch do p o p ra w y s ta n u obiek tó w za b y tk o w y ch . S zersze k o n ta k ty n a w ią z a n o z M i n is te rs tw e m R olnictw a. R ealizacja za le ceń o b u p ism okó ln y ch p re z e sa R ad y M in istró w b y ła te m a te m p a r u p o sied zeń M iędzyresorto w ego K olegium P o ro zu m iew aw czeg o p rz y M in istrze K u ltu r y i S ztu k i, n a k tó re Z arząd M uzeów i O ch ro n y Z a b y tk ó w p rz y g o to w a ł o bszerne m a te ria ły , p o p rz ed zo n e b a d a n ie m sy tu a c ji w t e renie.
M in iste rstw o R olnictw a, g esto r b a rd z o w ielu nieruchom ości za b y tk o w y ch , w znacznej m ie rze n iew łaśc iw ie w y k o rz y sty w a n y c h przez p rz e d się b io rstw a i in s ty tu c je rolnicze, od 1972 r. znacznie zw iększyło śro d k i fin an so w e n a r e m o n ty o b iek tó w zab y tk o w y ch , a pism o okólne
N r 3 m in is tra ro ln ic tw a z 24 lu teg o .1973 r. w prow adziło n o w e zasad y fin an so w an ia kosz tów re m o n tó w o biek tó w zab y tk o w y ch , u ż y tk o w a n y ch p rz ez p a ń stw o w e g o sp o d arstw a rolne. U stalen ia m in is tra ro ln ic tw a ju ż p rz y n io sły p o w ażne efek ty , a n a le ż y się spodziew ać, że w ciągu k ilk u n a jb liż sz y c h la t s ta n tech n ic zn y w szy stk ich z a b y tk o w y c h n ieruch om ości P G R - -ow skieh u leg n ie ra d y k a ln e j popraw ie. In n e re s o rty ró w n ie ż rozpoczęły w w ięk sz y m lub M niejszym zak resie d ziała n ia n a rzecz ochro n y zab y tk ó w a d m in istro w a n y c h p rzez ich ag en d y teren o w e.
Od p o cz ątk u 1973 r. G e n e ra ln y K o n se rw a to r Z ab y tk ó w p o d ją ł in te n sy w n ą d ziałalność w za k resie p rz e k a z y w a n ia obiektów za b ytkow ych do zag o spo darow ania. W y staw a pt. Z a b y t k i do
zagospodarowania społecznego zorganizow ana
w W arszaw ie w czerw cu 1973 r. oraz szero k a a k c ja p ro p a g an d o w a p rz y n io s ły duże z a in te re sow anie sp ołeczeń stw a. P o in fo rm ac je i p o ra d y w s p ra w ie zag o spo darow ania z a b y tk ó w zgła
szały się do Z a rz ą d u M uzeów i O c h ro n y Z a b y tk ó w se tk i za in te re so w a n y c h — p rz e d s ta w i cieli in s ty tu c ji, o rg an izacji, a ta k ż e osoby p r y w a tn e . A k c ji to w a rz y sz y ła szero k a k a m p a n ia p ra so w a — liczn y m d zie n n ik a rz o m p ra sy , r a dia i te le w iz ji u d zielan o w y w iadów , in fo rm a cji, d o starczano m a te ria ły . Z in ic ja ty w y G e n eraln eg o K o n s e rw a to ra Z a b y tk ó w w y s ta w y i a k c je n a rz ecz zag osp o d aro w an ia o b ie k tó w z a by tk o w y ch p o d ję te zo stały ró w n ie ż p rzez w o jew ód zk ich k o n se rw a to ró w zab y tk ó w . W re z u l tacie ty ch c e n tra ln y c h i te re n o w y c h p rz e d s ię w zięć w la ta c h 1973— 1974 p rz ek az an o do z a go sp o d aro w an ia n a ró ż n e cele w sp ółczesne 140 o biek tó w zab y tk o w y ch . J e s t to o g ro m n y p o stęp w sto su n k u do la t u b ieg ły ch — d o tych czas p rz ek az y w an o w u ży tk o w a n ie n ie w ięcej niż k ilk an aśc ie obiektów rocznie.
W 1975 r. G e n e ra ln y K o n s e rw a to r Z ab y tk ó w zorganizo w ał k o n k u rs n a n ajlep szeg o u ż y tk o w n ik a o b iek tu zab ytk ow ego . C elem k o n k u rs u b yło u h o n o ro w a n ie w zo ro w ych g o sp od arzy b u d y n k ó w za b y tk ow y ch, a jed n o cześn ie zach ęta do p o d ejm o w an ia opieki n ad z a b y tk a m i p rzez in n e jed n o stk i p a ń stw o w e i społeczne.
U czestnikó w k o n k u rs u — g osp o d arzy o biektó w z a b y tk o w y ch —- zg łaszali w ojew ó dzcy k o n s e r w a to rz y z a b y tk ó w n a n a stę p u ją c y c h w a r u n kach: u ży tk o w n ik spoza re s o rtu k u ltu r y i s z tu ki; p ra c e p rz y obiekcie w y k o n a n e lu b za k o ń czone w ciąg u o sta tn ic h pięciu la t, tj. w la ta c h 1971— 1975; p ra c e w y k o n a n e — p rz y n a jm n ie j częściowo — ze śro d k ó w u ż y tk o w n ik a ; w y sok a jakość w y k o n a n y ch p ra c ; fu n k c ja o b ie k tu zgo d n a z w y ty c z n y m i k o n se rw a to rsk im i; w łaściw e 117
u trz y m a n ie o b ie k tu i e s te ty c z n e w y p o sażen ie; w łaściw e za g o sp o d a ro w a n ie otoczenia o b ie k tu . Z głoszone o b ie k ty z o s ta ły p o d d a n e k o m isy jn y m lu stra c jo m . W ocenie w zięto p o d u w a g ę trz y g ru p y za g ad n ień :
1) u trz y m a n ie o b ie k tu i e s te ty k a : jak o ść w y
k o n a n y c h p ra c re m o n to w y c h , u trz y m a n ie o b iek tu , w y p o saż en ie w n ę trz , s ta n w y p o saż en ia, u trz y m a n ie otoczenia;
2) s to p ie ń tru d n o śc i p rz e p ro w a d z o n y c h p ra c ze
w zg lęd u n a s ta n o b ie k tu p rz e d p rz e ję c ie m ; za an g a żo w a n ie w ła sn y c h śro d k ó w fin a n s o w y c h i sił w y k o n a w czy c h u ż y tk o w n ik a ;
3) za a n g a ż o w a n ie sp o łe c z n e w d zied zin ie o ch ro n y z a b y tk ó w : in ic ja ty w a i z a a n g a ż o w a n ie u ż y t k o w n ik a w p ra c a c h re m o n to w y c h i u trz y m a n iu w łasn eg o o b iek tu ; o pieka n a d in n y m i z a b y tk a m i w okolicy.
J u r y p o stan o w iło u h o n o ro w a ć n a g ro d a m i, w y ró ż n ie n ia m i i d y p lo m a m i u z n a n ia 16 in s ty tu c ji w zorow o, b a rd z o d o b rz e i d o b rz e g o s p o d a ru ją cych p o w ie rz o n y m i ich p ie c z y z a b y tk a m i a r
-s e k r e ta rz a -sta n u w M in i-ste r-stw ie K u ltu r y i S z tu k i Jó z e fa F ajk o w sk ieg o w d niu 29 listo p a d a 1975 r. W sp o tk a n iu w^zięli u dział p rz ed sta w ic ie le (d y re k to rz y lu b k iero w n icy ) w szy stk ic h in s ty tu c ji-la u re a tó w , d z ie n n ik a rz e oraz
o rg a n iz a to rz y k o n k u rsu .
Pierw sizą n ag ro d ę o trz y m a ł W o jew ód zki P a ń stw o w y Z a k ła d U n a sie n n ia n ia Z w ie rz ą t w K a r czow ie koło O pola za p rz e p ro w a d z e n ie z w ła s n y c h śro d k ó w fin an so w y ch i p rz y pom ocy w łasn eg o w y k o n a w stw a re m o n tu i a d a p ta c ji o ra z za w zo ro w e u trz y m a n ie i w y p o saż en ie ze sp o łu pałacow o-iparkow ego z X V II— X V III w. W p ałac u m ieści się siedziba a d m in is tra c ji Z a k ład u , o śro d ek szk o len io w y i so cjaln y . M ecenat k arczo w sk i je s t p rz y k ła d e m w ychow aw czej ro li o to czen ia zab ytk ow ego . O g ro m n e 'zasługi w te j m ie rz e p o ło ży ł w ielo letn i d y re k to r Za k ła d u — A n d rz e j Z yd ek, k tó ry d zięk i w łasn ej p ra cy , za a n g a ż o w a n iu i in ic ja ty w ie p rzy czyn ił się do osiągn ięcia w yższego poziom u ży cia k u l tu ra ln e g o p rzez p ra co w n ik ó w in s ty tu c ji.
Tro-2. Karczów, pałac, sie
dziba Wojewódzkiego Państwowego Zakła du Unasienniania Zwierząt 2. Karczów , the palace which is the seat of the State Centre of Dome stic A n im a ls I nsem ina
tion c h ite k tu ry , a p rz e d sta w ic ie li ty c h in s ty tu c ji — osoby n a jb a r d z ie j zasłu ż o n e w re w a lo ry z a c ji i u trz y m a n iu z a b y tk ó w -— o d z n a k a m i ,,Za o p ie kę n a d z a b y tk a m i” . D użą g ru p ę la u re a tó w s ta n o w iły je d n o s tk i r e s o rtu ro ln ic tw a — 6 in s ty tu c ji, p o zo stali n a
g ro d z en i i w y ró ż n ie n i u c z e stn ic y k o n k u rs u p re z e n to w a li n a s tę p u ją c e re s o rty : zd ro w ia — 3 in s ty tu c je , le ś n ic tw a — 1, sz k o ln ic tw a w y ż sz e
go — 1, tu r y s ty k i — 1, spółdzielczości — 1;
p o n ad to : Z w iąz ek H a rc e rs tw a P o lsk ie g o •— 1, o rg a n iz a c ja sp o łeczn a — 1, osoba fizy c zn a — 1.
U ro c zy sto ść w rę c z e n ia n a g ró d o d b y ła się u p o d
-sk a i d bałość o z a b y te k spow odow ały, że jest on ch lu b ą re s o rtu i m iejscem sp o tk a ń m ięd zy n aro d o w y ch . U ż y tk o w n ik n a w ią z a ł w sp ó łp racę z M u zeu m Ś ląsk a O polskiego, k tó re ek sp o n u je rz eźb ę w spó łczesn ą n a te re n ie s ta ra n n ie u tr z y m an eg o p a r k u , a w p o ro z u m ie n iu z W ojew ó dz k im K o n se rw a to re m Z ab y tk ó w zab ezpiecza i p rzen o si do p ałac u zagrożone z a b y tk i ru cho m e. P o n a d to Z ak ła d p rz e ją ł do zag osp o d aro w an ia d w a n a s tę p n e z a b y tk i a r c h ite k tu r y — d w o rek w Ł ow k o w icach (ju ż zagosp o d aro w an y ) i p ałac w M aciejow ie (p ra c e zo stan ą rozpo częte w
D ru g ą n a g ro d ę p rz y z n a n o K o m b in ato w i P a ń stw o w y ch G o sp o d arstw R olnych w G ułto w ach w w oj. p o zn a ń sk im za p rz e p ro w a d z e n ie re m o n tu k a p ita ln e g o , p e łn ą k o n se rw a c ję w y stro ju , a d a p ta c ję i w y p o saż en ie ze sp o łu p ałacow ego z k o ń ca X V III w., w k tó ry m m ieści się a d m in i s tra c ja K o m b in a tu i u rz ą d z e n ia so cjaln e. F i n a n so w a n e p rzez u ż y tk o w n ik a ko m pleksow e p ra ce k o n se rw a to rs k o -b u d o w la n e w y k o n a n e zo sta ły p rz e z P ra c o w n ie K o se rw a c ji Z ab y tk ó w . Z espół p a ła c o w y w G u łto w ac h sta n o w i p rz y k ła d p rę ż n ie ro z w ija jące g o się m e c e n a tu p a ń stw o w y ch g o sp o d a rstw ro ln y c h w W ielkopol- sce. W y soki s ta n d a rd w y k o n a n y c h p ra c p rz y p e łn y m re s p e k to w a n iu w y m a g a ń k o n s e rw a to r skich, sty lo w e w y p o saż en ie w n ę trz , zaan g ażo w an ie i co d z ie n n a tro sk a u ż y tk o w n ik a o u tr z y m an ie o b ie k tu z a słu g u je n a w ysok ie u zn a n ie i m o że b y ć w z o rem god n y m n aślad o w an ia. N a g ro d ę trz e c ią p rz y z n a n o ex aeq u o dw óm u ży tk o w n ik o m : In s ty tu to w i Z o o tech n ik i w K r a k ow ie — Z espołow i Z a to r w Z ato rz e w w oj. b ielsk o -b ialsk im oraz W ojew ódzkiem u O śro d k o w i P ro fila k ty c z n o -S a n a to ry jn e m u w M osz- n e j w w oj. opolskim .
W n e o g o ty ck im ze sp o le pałaco w y m w Z ato rze, w zniesion ym w 1836 r. p rzez F ra n c isz k a M arię L anciego, m ieści się Z a k ła d B iologii R yb w raz z p ra c o w n ia m i i d o m p ra c y tw ó rc zej. O biekt, b ard zo p o w a żn ie z a n ie d b a n y w o k resie o k u p a c ji i p ie rw sz y c h la ta c h p o w o jen n y c h , zo stał p rzez obecnego u ży tk o w n ik a u ra to w a n y i w p ełn i o d zysk ał d a w n e w alo ry . W k o n cep cji z a go sp o d aro w an ia u w zględniono w sz y stk ie w y m ogi k o n se rw a to rsk ie , łącznie z k osztow ną
k o n se rw a c ją w y stro ju .
2. Karczów, pałac, jadalnia w piwnicach
3. Karczów, the palace, the dininq-room in its cellars
D y re k c ja W ojew ó dzk ieg o O śro d k a P ro fila k - ty c z n o -S a n a to ry jn e g o w ielk im w y siłk ie m i s ta ra n ie m (d o d atk o w y m u tru d n ie n ie m je s t w ie l k a k u b a tu r a o b iek tu ) d o p ro w a d ziła e k le k ty c z n y p ałac w M osznej do b ard zo d ob reg o sta n u , a sa n a to riu m za p ew n iła w ysoki s ta n d a rd . W r e p re z e n ta c y jn y c h w n ę trz a c h o rg a n iz o w an e są k o n c e rty , w y s ta w y i in n e im p rez y k u ltu ra ln e . S a n a to riu m w M osznej s ta je się coraz b a rd z ie j p o p u la rn e w k r a ju ze w zg lęd u n a w a lo ry
za-4. G ułtowy, pałac, sie dziba K o m b in a tu PGR (fot. B. Cynalewski) 4. G ułtow y, the palace which is the seat of the Sta te Farm
й. G u łtc w y , salonik m a r m u r o w y , obecnie recepcyjny (fot. B. Cynale wski)
5. G ultow y, the m arble parlour, now a reception room
b y tk o w e i k o m fo rto w e w a ru n k i. D y re k c ja O śro d k a p o d ję ła z a k ro jo n e n a sz e ro k ą sk alę p ra c e re w a lo ry z a c y jn e ce n n eg o p a r k u k r a jo brazo w eg o .
D w óm n ie ty p o w y m u ż y tk o w n ik o m za szczegó l n e z a a n g a ż o w a n ie i o fia rn ą d ziała ln o ść n a rzecz o ch ro n y z a b y tk ó w p rz y z n a n o n a g ro d y s p e c ja l ne. T o w a rz y stw o M iłośników Z iem i T a rn o g ó r- sk iej u ż y tk u je n a sw ą siedzibę i sta c ję tu r y s t y
czn ą d w a dom y m ieszc zań sk ie z X V I w. w
T a rn o w sk ic h G órach. U ż y tk o w n ik p rz e ją ł o b ie k ty w s ta n ie k o m p le tn e j d e w a sta c ji. R e m o n t p rz e p ro w a d z o n o w ła s n y m i siłam i, s y s te m e m g o sp o d arczy m . S to w a rz y sz e n ie p e łn i a k ty w n ą , szero k o z a k ro jo n ą sp o łecz n ą o p iek ę n a d z a b y tk a m i w m ieście i reg io n ie, b o ry k a ją c się n ie je d n o k ro tn ie z o g ro m n y m i tru d n o ś c ia m i i zw alcza ją c ró ż n o ro d n e p rz eszk o d y . D zięki p r a com i w y siłk o m S to w a rz y sz e n ia p rz y sto so w a n o do zw ie d zan ia d a w n y szyb „C za rn eg o P s tr ą g a ” o raz p rz y g o to w u je się w ty m sa m y m ce lu s ta rą k o p a ln ię sre b ra . P o n a d to S to w a rz y sz e n ie p o p u la ry z u je z a b y tk i i ich o ch ro n ę, o rg a n iz u je sp o tk a n ia z m iejsco w y m sp o łe c z e ń stw e m oraz d o ro c zn e D ni G w a rk ó w .
L a u r e a te m d ru g ie j n a g ro d y s p e c ja ln e j został G rzeg o rz G ra liń sk i, sp o łeczn y o p iek u n z a b y t ków , k t ó r y za zgodą w ład z m ie jsk ic h i W o je w ódzkieg o K o n s e rw a to ra Z a b y tk ó w o b ją ł w 1975 r. z d e w a s to w a n ą i częścio w o z ru jn o w a n ą g o ty ck ą b a s z tę w C h ojnie. W cią g u k ró tk ie g o czasu p rz e p ro w a d z ił sp o so b em g o sp o d arczy m , z w ła s n y c h śro d k ó w fin an so w y ch , r e m o n t i re
w a lo ry z a c ję części o b iek tu i u p o rz ą d k o w a ł oto czenie. M im o a p ro b a ty i o b ietn ic ze s tro n y w ład z m ia s ta G rzeg orz G ra liń sk i n ie u zy sk ał ża d n ej pom ocy, do b a s z ty n ie podłączono n a w e t w ody. Z ty c h w zględó w b y ł zm uszony do ty m cza so w eg o o p u szczen ia lo k a lu n a zim ę; w
ro k u 1976 p la n u je zak oń czen ie re m o n tu . Za p rz e p ro w a d z e n ie p ra c re m o n to w y c h i a d a p ta c y jn y c h o raz b ard zo d o b re u ż y tk o w a n ie o b iek tó w z a b y tk o w y c h 6 in s ty tu c jo m p rz y z n a
n e z o stały w y ró ż n ien ia:
— S ta d n in ie K o n i w S ia rac h koło G orlic za za g o sp o d aro w a n ie ek lek ty c zn eg o zespołu p a ła cow ego n a ośrodek szk c le n io w o -so cjaln y ; — W o jew ó d zk iem u P rz e d s ię b io rstw u T u ry s ty cz n em u „Ł y so g ó ry ” w C h ęcinach za u ż y tk o w a n ie d aw n eg o k la sz to ru fra n c isz k a n ó w n a h o te l tu ry s ty c z n y ;
— Ś w ię to k rz y sk ie m u P a rk o w i N a ro d o w em u za z a g o sp o d aro w a n ie n a M uzeu m P rzy ro d n ic ze zacho dn ieg o sk rz y d ła o p actw a b e n e d y k ty n ó w n a Ś w ię ty m K rz y żu ;
— In s ty tu to w i W a rzy w n ic tw a w S k ie rn ie w i cach za u ż y tk o w a n ie X V II— X V III-w ieczn eg o zespołu pałacow ego;
— S ta d n in ie K o ni w K a d y n a c h w w oj. e lb lą sk im za zag o sp o d aro w a n ie n a ośrod ek w y p o cz y n k o w y zespołu p ałaco w eg o z X V II— X V III w.;
— C e n tra ln e j S zk ole In s tru k to ró w Z w iązk u H a rc e rs tw a P olskieg o za u ż y tk o w a n ie n a ośro dek szk o len io w y z a m k u w O leśnicy.
D y p lo m y u z n a n ia o trz y m a ły :
— S a n a to riu m R e h a b ilita c y jn e dla D zieci w K a m ień c u w w o j. k ato w ick im za d ob re u ż y t k o w a n ie p a ła c u z X V III i X IX /X X w.; ’ — S tu d iu m R achu n k o w o ści i K o n tro li R olnej C e n tra ln e g o Z w iązk u Spółdzielczości P ra c y w M łoszow ej w w oj. k ato w ick im za d o b re u ż y t k o w a n ie zespołu pałaco w eg o z X IX w.;
—■ U n iw e rs y te t Ja g ie llo ń sk i w K ra k o w ie za d o b re u ż y tk o w a n ie n a dom p ra c y tw ó rc z e j ze spo łu d w o rsk ieg o z X V III w. w M od lnicy koło K ra k o w a ;
— W iejsk i O środ ek Z d ro w ia w Ł ęk a ch G ó r n y c h w w oj. ta rn o w s k im za d o b re u ż y tk o w a n ie re n esan so w e g o d w o ru .
P o zak o ń cze n iu k o n k u rs u w ic e m in iste r k u ltu r y i sz tu k i w y sto so w ał do w ła d z zw ierzch nich (m in istró w , w ojew odów ) n ag ro d zo n y ch i w y ró ż n io n y c h in s ty tu c ji pism a, w k tó ry c h w y ra ził u z n a n ie i p ro sił o p ro p a g o w a n ie działalno ści la u re a tó w n a p o lu o ch ro n y zab y tk ó w . Z arząd M uzeów i O c h ro n y Z ab y tk ó w , d o cen iając zn a c z en ie a k c ji u p o w sze ch n iając y ch opiekę i m e c e n a t n ad d o b ra m i k u ltu ry , za m ie rz a k o n k u rs y n a n a jle p s z y c h u ż y tk o w n ik ó w o b iek tó w z a b y t k o w y ch o rg an izo w ać w n a s tę p n y c h latac h , a ta k ż e p o d e jm o w a ć i in icjo w ać in n e fo rm y p ro p ag o w an ia o ch ro n y zab y tk ó w .
m g r Hanna S tru k o w a M inisterstw o K u l tu r y i S ztu k i Zarzad M uzeów i Ochrony Z a b y tk ó w
PROBLEMS CONCERNING U TILIZA TIO N OF ARCHITECTURAL M ONUM ENTS
Considerable progress in the field of historical m o numents protection was made after the Second World War; For various reasons, however, it could not pro tect many historical buildings from ruin and destru ction. In compliance with the instructions given by Prime Minister and Ministry of Culture and Arts, de partments w here a number of institutions took char ge of various historical buildings (especially the de partment of agriculture) remarkably increased their expenditures on repairs of historical monuments being in administration of their field branches. General Conservator of Monuments initiated a new form of protection of Polish cultural property: he suggested that historical buildings might be taken over by v a rious institutions and adapted to their needs. As a result of this suggestion 140 historical buildings have been taken over so far. The next form of popula rization of patronage by various institutions over the monuments w as a competition for the best tenant of historical buildings organized in 1975.
The jury awarded prizes and diplomas to 16 institu tions patronizing historical buildings. First prize was awarded to the State Centre of Domestic Animals
Insemination in Karczów, Voivodship of Opole, for repairs and adaptation as w ell as for the best keeping of the palace and garden com plex from the turn of the 17th century, the Centre overhauled the palace at its own charge. Second prize was won by Gułto w y State Farm, Voivodship of Poznań, for repairs, preservation, interior decorations, adptaticn and out fit of the palace from the end of the 18th century at its own charge. Third prize was awarded ex aequo to the Institute of Zootechnics in Cracow (the Zator Se ction in Zator, Voivodship of Bielsko Biała) and to the Preventive and Sanatorium Treatment Centre in Moszna, Voivodship o f Opole, for saving and adapta tion of historical buildings according to conservation rules. Moreover, the jury awarded the social protector cf historical monuments who in 1975 took care of the ruined Tower in Chojna and overhauled it at his ow n charge.
The above-mentioned forms of historical monuments protection w ill b e carried on and popularized by the Board of Museums and Protection of Historical Mo numents.
MARIAN PAŹDZIOR
KONK URS N A OPRACOW ANIA Z DZIEDZINY OCHRONY ZABYTKÓW i M UZEALNICTW A *
C elem k o n k u rs u było z a in te re so w a n ie s tu d e n tów i m ło d e j k a d r y n au k o w e j p ro b le m a ty k ą o ch ro n y z a b y tk ó w i m u z e a ln ic tw a p rzez p o d e j m o w an ie te m a tó w p rz y c z y n ia ją c y c h się do ro z w o ju n a u k i i p o p u la ry z a c ji w ty m za k resie lu b d ając y ch p ro p o z y cje k o n k re tn y c h ro zw iązań p ra k ty c z n y c h , do sto so w an y ch do w sp ó łczes n ych p o trz e b . D ru g im m o ty w em by ła zach ęta do sp ec ja liz o w an ia się w za g ad n ien iac h m u z e a ln ictw a i o ch ro n y z a b y tk ó w n a u ż y te k a k tu alnie w y k o n y w a n e j lu b p rz y szłej p ra c y w od p o w iedn ich in s ty tu c ja c h .
K o n k u rse m zo stały o b ję te p ra c e p ro je k to w e z z a k resu u rb a n is ty k i, p lan o w a n ia p rz e s trz e n n e go, re w a lo ry z a c ji zab y tk o w y ch założeń m ie j sk ich i w iejsk ich , a d a p ta c je o b iek tó w z a b y tk o w e j a r c h ite k tu ry i b u d o w n ic tw a dla p o trze b w spółczesnych, a r c h ite k tu ry m u zea ln ej, s p rz ę
tu w y staw ien n iczeg o i w y p o sażen ia w n ę trz m u zea ln y ch , re w a lo ry z a c ji p a rk ó w i ogrodów za b y tk o w y ch ; p ra c e n a u k o w e w ró ż n y ch dzie d zin ach n a u k i a do tyczące p ro b lem ó w o ch ro n y za b y tk ó w i m u z e a ln ic tw a oraz p o p u la ry z a to r
sk ie d otyczące ty ch że pro b lem ó w . M in iste r
* W pierwszej połowie czerwca 1975 r. Zarząd Muze ów i Ochrony Zabytków Ministerstwa Kultury i Sztu ki rozesłał do wszystkich zainteresowanych instytutów naukowych, uczelni, m uzeów i innych placówek za proszenie do w zięcia udziału w konkursie na najlep sze prace m agisterskie, doktorskie i inne opracowania
naukowe a także popularnonaukowe, dotyczące ochro ny zabytków i muzealnictwa. Przedmiotem konkursu były prace publikowane bądź też w maszynopisie,
ukończone w roku kalendarzowym 1974; wyjątkowo dopuszczono prace wykonane w latach 1971—1973. R e gulamin przew idywał następujące terminy: w 1975 r. — do dnia 15 października złożenie prac, do dnia 30 listopada ogłoszenie w yników konkursu; w następ nych latach — do dnia 1 marca każdego roku składa nie prac, zaś do dnia 1 Czerwca ogłoszenie w yników konkursu.
