• Nie Znaleziono Wyników

Odpowiedzialność komornika sądowego za szkodę wyrzadzoną przy wykonywaniu powierzonej mu czynności : na tle orzecznictwa SN

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Odpowiedzialność komornika sądowego za szkodę wyrzadzoną przy wykonywaniu powierzonej mu czynności : na tle orzecznictwa SN"

Copied!
11
0
0

Pełen tekst

(1)

Zdzisław Świeboda

Odpowiedzialność komornika

sądowego za szkodę wyrzadzoną

przy wykonywaniu powierzonej mu

czynności : na tle orzecznictwa SN

Palestra 22/3(243), 9-18

(2)

N r 3 (243) O dpow iedzialność k o m o rn ik a sądow ego za szkodą 9 P rz ep isy m a terialn eg o p ra w a ad m in istra c y jn e g o m a ją głów nie c h a ra k te r iuris

cogentis i in g e re n c ja o rg a n u a d m in istra cy jn e g o m oże n a stą p ić w yłącznie w w y p a d ­

k u w yraźnego u p o w ażn ien ia za w a rte g o w p rze p isie praw n y m .

10. M ając na uw adze, że w w y k o n a n iu u sta w y — obok te re n o w y ch organów a d m in istra c ji p ań stw o w ej — b io rą n ad to u d ział o rg an y Z a k ła d u U bezpieczeń Społecznych, sądy pow szechne, sądy p rac y i ubezpieczeń społecznych, no tariu sze, a także, w określo n y m zak resie, ¡banki spółdzielcze, zachodzi z tego w zg ląd u p o trz e ­ b a u jednolicenia p o stę p o w an ia i o rzecznictw a w ty c h sp raw ac h . W ty m celu należałoby pow ołać k o m isję m ię d zy reso rto w ą , k tó r a w sposób w iążący ro zstrz y g a­ ła b y p o w sta łe i w y ła n ia ją c e się w ątp liw o ści i w y ja śn ia ła b y sporne zagad n ien ia p ra w n e przy rea liza cji u sta w y w p ra k ty c e (na w zór k o m isji, k tó ra d z ia ła w s p r a ­ w ach kodeksu pracy).

T eoretyczna an aliza c a ło k sz ta łtu p ro b le m a ty k i p ra w n e j u sta w y z d n ia 27 p aź­ d z ie rn ik a 1977 r. w ym aga, m o im zdaniem , pod jęcia p ra c y m onograficznej. W n in ie j­ szym a rty k u le ograniczyłem się w yłączn ie do skrótow ego p rz e d sta w ie n ia uw ag dotyczących n ajw a żn iejsz y ch zag ad n ień ju ry d y c z n y c h tego o b ard z o dużym znacze­ n iu d la ro zw oju ro ln ic tw a a k tu norm aty w n eg o . N ależy w y ra zić nadzieję, że w d a l­ szych p u b lik a cjac h pośw ięconych tej u sta w ie a u to rz y ich rozszerzą i pogłębią szczegółow ą p ro b lem aty k ę p ra w n ą te j u s ta w y oraz u jm ą ją ju ż w ściślejszym p o w iąz an iu z przep isam i o specjalizacji, k o n tra k ta c ji i k o o p era cji w ro lnictw ie, co um ożliw i w y ra ź n ie jsz e u w y p u k le n ie przez to roli p ra w a w gospodarce żyw noś­ ciow ej k ra ju . E. S m o k t u n o w i c z : A n a lo g ia w p r a w ie a d m in is tr a c y jn y m , W a rsz a w a 1970, s. 228 i in . E. S m o k t u n o w i c z : O lu k a c h w p r a w ie a d m in is tr a c y jn y m , „ P a ń s tw o i P r a w o ” 1970, n r 7, s. 30 i i n . ; L. N o w a k : I n t e r p r e t a c j a p ra w n ic z a — S tu d iu m z m e to d o lo g ii p ra w o z n a w - s tw a , W a rsz a w a 1973, s. 32 i in .; S. K o w a l e w s k i ; M e to d a p o ró w n a w c z a w n a u c e a d m in i­ s t r a c j i , „ P a ń s tw o i P r a w o ” 1973, n r 1, s. 75 i in .; J . N o w a c k i : P ro b le m n o rm o tw ó rc z o ś c i w n io s k o w a n ia p rz e z a n a lo g ię , ,.S tu d ia P r a w n ic z e ” 1974, n r 1 s. 87 i in.

Odpowiedzialność komornika sqdowego za szkodę

wyrzqdzonq przy wykonywaniu powierzonej mu

czynności (na tle orzecznictwa SN )

A u to r o m a w ia na tle d o r o b k u o r z e c z n ic tw a S ą d u N a jw y ż s z e g o o d p o w ie d z ia l­ n o ść k o m o r n ik a są d o w e g o za s z k o d ą w y r z ą d z o n ą p r z y w y k o n y w a n i u p o w ie r z o ­ n e j m u c z y n n o ś c i (z a r ó w n o p r z y t y m w o k r e s ie p r z e d w e jś c ie m w t y c i e k o ­ d e k s u p r a c y j a k i w o k r e s ie p o w e jś c iu je g o w t y c i e ) o ra z z a g a d n ie n ia p r z e ­ d a w n ie n ia r o s z c z e ń o n a p r a w ie n ie s z k o d y i “lu laśc iio o ści r z e c z o w e j są d ó w .

(3)

10 Z d z i s ł a w S w i e b o d a N r 3 (243)

1. K o m ornik je s t sam odzielnym p rac o w n ik iem pań stw o w y m , p o w ołanym do p e ł­ n ie n ia czynności eg zekucyjnych oraz innych czynności w sk az an y c h w u sta w ac h . N ie je s t on zależny od stro n p rz y ro zstrz y g an iu i w y k o n y w an iu sw ych za d ań , p o d le ­ ga zaś tylko — w drodze n ad z o ru — sądow i.4 Ja k o p ra c o w n ik pań stw o w y , działa on w im ieniu P a ń stw a i należy do fu n k c jo n a riu sz y pań stw o w y ch w ro zu m ien iu a rt. 417 § 2 k.c. S am odzielność k o m o rn ik a w y n ik a z jego odpow iedzialności,* ja k ą po ­ nosi w obec stro n , uczestn ik ó w p ostępow ania, osób trzecich i S k a rb u P a ń stw a .

W orzecznictw ie i lite ra tu rz e p rzedm iotu w yjaśniono p rze słan k i o d pow iedzial­ ności k o m o rn ik a w obec stro n , uczestników , osób trzecich i S k a rb u P a ń stw a . Na sk u te k je d n a k w ejścia w życie ko d ek su pracy, k tó ry n o rm u je odpow iedzialność m a te ria ln ą pracow ników , w y ja śn ie n ia te, n a k tó re w y w a rła sw ój w p ły w zm ian a ustaw odaw cza, sta ły się częściowo n ie a k tu a ln e . Z pow yższych w zględów om ów im y p rze słan k i odpow iedzialności k o m o rn ik a zarów no p rzed w ejściem w życie ko d ek su p rac y ja k i po jego w ejściu w życie.

2. P o d staw ą p ra w n ą odpow iedzialności k o m o rn ik a za szkodę spow odow aną jego czynnościam i je st p rze p is a rt. 769 § 1 k.p.c. stanow iący, że „k o m o rn ik o bow iązany je s t do n a p ra w ie n ia szkód, w y rząd zo n y ch u m y śln ie lu b przez n ie d b alstw o , jeżeli poszkodow any nie m ógł w to k u p o stę p o w a n ia zapobiec szkodzie za pom ocą ś ro d ­ ków p rzew idzianych w k o d ek sie n in ie jsz y m ”.

A rty k u ł 769 k.p.c. dotyczy p rzede w szy stk im odpow iedzialności k o m o rn ik a i so li­ d a rn e j z nim odpow iedzialności S k a rb u P a ń s tw a w obec stro n , u czestn ik ó w p o stęp o ­ w an ia oraz osób trzecich 1 2 3 4. K odeks zalicza w ierzy ciela i d łu ż n ik a do stro n p o stę p o ­ w an ia egzekucyjnego. W w ielu p rzep isach w y m ie n ia rów nież uczestn ik ó w eg zek u cji (art. 761, 922 i 954 k.p.c.), osoby uczestniczące (art. 1024 i 1027 k.p.c.), a n a d to przy zn aje p ew n e obow iązki dłużnikow i za ję tej w ierzytelności (art. 884, 886, 892 i 902 k.p.c.), nabyw cy ruchom ości (art. 870, 871, 872. 874 i 876 k.p.c.) i n ie ru c h o ­ m ości (art. 968^969, 991, 993, 994 i 999 k.p.c.) oraz dozorcy ruchom ości (art. 855—858 i 878 k.p.c.).

Za u czestnika p o stęp o w an ia uw aża się k aż d y podm iot, k tó ry ze w zględu n a u ja w n io n e w to k u eg zekucji p ra w a do zasp o k o jen ia lub obow iązki p o d legające przym usow em u urzeczy w istn ien iu albo ze w zględu n a p rzy z n an e m u przez u sta w ę sam oistne u p ra w n ie n ia do dochodzenia św iadczeń i o b ro n y p ra w s tr o n m oże w ziąć udział w p o stę p o w an iu eg zekucyjnym . D ziałania u cz estn ik ó w n ie m a ją b ez p o śred ­ niego w pływ u na tok i zakończenie p o stę p o w an ia egzekucyjnego. R ola ich o g ra n i­ cza się do p iln o w a n ia ty c h p ra w , w k tó ry c h są za in te re so w an i.4

O sobam i trzecim i o k reśla k odeks ta k ie podm ioty, k tó ry c h d o ty k a p o stęp o w an ie egzekucyjne (art. 841, 847 § 2, 901 § 1, 953 § 1 p k t 6, 1049 § 1 k.p.c.), ale k tó re nie mogą być zaliczone n a w e t do uczestn ik ó w w ym ienionego postępow ania.

A rty k u ł 769 k.p.c., ja k o przepis szczególny w ro zu m ien iu a rt. 421 k.c., w yłącza stosow anie do odpow iedzialności p a ń s tw a za szkodę w yrządzoną przez k o m o rn ik a

1 P o r.: E. W e n g e r e k : S ą d o w e p o s tę p o w a n ie e g z e k u c y jn e , 1970, s. 80; a r t. 141 p r a w a o u s t r o j u są d ó w p o w s z e c h n y c h (Dz. U. z 1964 r. N r 6, poz. 40); § 1 ro z p . M in. S p ra w , z d n ia 31.X I I.1969 r. o k o m o r n ik a c h (Dz. U. z 1961 r. N r 13, poz. 68 o ra z Dz. U. z 1971 r. N r 26, poz. 237).

2 E. W e n g e r e k : op. c it., s. 80.

3 W u c h w a le z d n ia 14.XI.1974 r . III C Z P 79/76 (O S N C P 1975, poz. 167) S ą d N a jw y ż sz y w y ­ ja ś n ił, że le g ity m a c ja do w y to c z e n ia p o w ó d z tw a p rz e w id z ia n e g o w 'a r t . 769 k .p .c . p r z y s łu g u je k a ż d e m u . P o r. E. W e n g e r e k : P rz e g lą d o r z e c z n ic tw a SN z z a k r e s u p ro c e s u c y w iln e g o (ro k 1375), N P 1976, n r 7—8, s. 1121.

(4)

N r 3 (243) O dpow iedzialność k o m o rn ik a sądowego za szkodą 11

p rzepisów a r t. 417—419 k.c.5 W edle bow iem a rt. 417 § 1 k.c. „S k arb P a ń stw a ponosi odpow iedzialność za szkodę w y rząd zo n ą przez fu n k c jo n a riu sz a państw ow ego przy w y k o n y w an iu pow ierzonej m u czynności”.

„Jeżeli szkoda — ja k głosi § 1 i 2 a r t. 418 k.c. — zo stała w y rz ąd z o n a przez fu n k ­ cjo n a riu sz a państw ow ego n a sk u te k w y d an ia orzeczenia lu b zarządzenia, S k a rb P a ń s tw a ponosi odpow iedzialność ty lk o w tedy, gdy p rzy w y d an iu o rzeczenia lub za rząd z en ia n a stą p iło n a ru sz en ie p ra w a ścigane w try b ie po stęp o w an ia k arn e g o lu b dyscyplinarnego, a w in a sp raw cy szkody zo stała stw ie rd z o n a w y ro k iem k a rn y m lu b orzeczeniem d y sc y p lin a rn y m albo u zn an a przez o rg an przełożony n a d sp raw cą szkody. B rak stw ie rd z en ia w in y w w y ro k u k a rn y m lub orzeczeniu d y scy p lin arn y m n ie w yłącza odpow iedzialności S k a rb u P a ń stw a za szkodę, jeżeli w szczęciu albo p row adzeniu p o stęp o w an ia k a rn e g o lu b dyscy p lin arn eg o stoi n a przeszkodzie oko­ liczność w y łączająca ścig an ie.” S tosow nie do a rt. 419 k.c. — w w y p ad k u gdy S k a rb P a ń s tw a nie ponosi odpow iedzialności za szkodę w y rząd zo n ą przez fu n k cjo n a riu sza państw ow ego przy w y k o n y w an iu pow ierzonej m u czynności, poszkodow any może żądać całkow itego lub częściow ego n a p ra w ie n ia szkody przez S k a rb P a ń stw a , jeżeli doznał uszkodzenia ciała lu b ro z stro ju zdrow ia albo u tra c ił żyw iciela, a z okolicz­ ności, zw łaszcza ze w zględu n a niezdolność poszkodow anego d o p rac y albo ze w zg lęd u n a jego ciężkie położenie m a teria ln e, w yn ik a, że w y m ag a ją tego zasady w spółżycia społecznego.”

W yłączenie sto so w an ia p rzepisów a rt. 417—419 k.c. do odpow iedzialności p a ń ­ stw a za szkodę w yrządzoną przez k o m o rn ik a w y n ik a — ja k stw ie rd z a E. W enge- re k — z n astęp u jący c h przyczyn: żąd an ie n a p ra w ie n ia szkody przez kom o rn ik a i S k a rb P a ń stw a nie je st uzależnione od w ykazania, że p rz y w y d a n iu przez k o m o r­ n ik a orzeczenia lub za rząd z en ia n a stą p iło n aru szen ie p ra w a ścigane w try b ie po­ stę p o w a n ia k arn e g o lu b d y sc y p lin a rn e g o oraz że w in a k o m o rn ik a została s tw ie r­ dzo n a w y ro k iem k a rn y m lub orzeczeniem d y sc y p lin a rn y m albo u zn a n a przez o rgan przełożony nad k o m o rn ik ie m (art. 418 § 2 k.c.); żądanie, o k tó ry m m ow a w a rt. 796 §• 1 k.p.c., dotyczy szkód w yrządzonych przez k o m o rn ik a u m y ś l n i e lu b przez n i e d b a l s t w o , a p rze słan k ą odpow iedzialności je st w yk azan ie, że poszkodow any n ie m ógł w toku p o stę p o w an ia zapobiec szkodzie za pom ocą środków p rze w id zia­ nych w k.p.c.; te rm in p rz e d a w n ie n ia roszczenia o n ap ra w ie n ie szkody je s t k ró tszy n iż te rm in z a rt. 442 § 1 k.c. i w ynosi d w a la ta ; przepis a rt. 769 § 1 k.p.c. w y m ie­ n ia w p ierw szej kolejności k o m o rn ik a ja k o zobow iązanego do w ynag ro d zen ia sz k o ­ dy. 6

R ozw ażenia w ym aga k w e stia p rze słan e k odpow iedzialności k o m o rn ik a w św ietle a r t. 769 § 1 k.p.c. Z tre śc i w ym ienionego przepisu w y n ik a zależność odpo w ied zial­ ności k o m o rn ik a od dw óch p rze słan e k : 1) w y rz ąd z en ia szkody przez kom o rn ik a u m y śln ie lub przez n ie d b alstw o ; 2) niem ożności zapobieżenia szkodzie przez poszko­ dow anego w to k u p o stę p o w an ia za pom ocą środków p rze w id zia n y ch w kodeksie.

A d 1. Do sp e łn ie n ia p ierw szej p rzesłan k i niezb ęd n e je s t p o w sta n ie szkody jako uszczerbku m ajątkow ego, p rzy czym w pojęciu szkody m ieści się zarów no e fe k ­

5 J . K o s i k : Z a s a d y o d p o w ie d z ia ln o ś c i p a ń s tw a za s z k o d y w y rz ą d z o n e p rz e z f u n k c jo - n a r iu s z ó w , W a rsz a w a 1961, s. 50; J . W i n i a r z: O b o w ią z e k n a p r a w ie n ia s z k o d y , W a rsz a w a 1970, s. 88; E. W e n g e r e k : P o s tę p o w a n ie z a b e z p ie c z a ją c e i e g z e k u c y jn e — K o m e n ta rz , W a rs z a w a 1972, s. 102; o rz e c z e n ie SN z d n ia 27.X.1971 r. II CR 427/71, O SN C P 1972, poz. 88; W. S i e d l e c k i w K o m e n ta r z u do k o d e k s u p o s tę p o w a n ia c y w iln e g o , w y d . II, W a rsz a w a 1976, s. 1096. 6 E. W e n g e r e k : P o s tę p o w a n ie z a b e z p ie c z a ją c e i e g z e k u c y jn e (...), op. c it., s. 103.

(5)

12 Z d z i s ł a w S w i e b o d a N r 3 (243)

ty w n a s tr a ta ja k i spodziew any zysk (art. 361 § 2 k.c.).7 S zkoda może w y n ik n ą ć ta k z czynności ja k i z za n ie ch a n ia, pozostających w zw iązku z pro w ad zo n ą egze­ kucją.

P rz y k ła d ó w czynności ko m o rn ik a, k tó re spow odow ały szkodę, a w k o n se k w e n cji odpow iedzialność k o m o rn ik a , m ożna przy taczać w iele, chodzi tu bow iem o czyn­ ności sprzeczne z p ra w e m egzekucyjnym , ja k np. o d eb ra n ie dłu żn ik o w i rzeczy i w y d a n ie ich osobie n ie u p ra w n io n ej (art. 1041 § 1 k.p.c.), sp rzed aż rzeczy n ie z a ­ ję ty ch (art. 864 § 1 k.p.c.) lu b w y k o n an ie ek sm isji z lo k a lu w raz ie b ra k u d la d łu ż ­ n ik a pom ieszczenia zastępczego (art. 1046 § 1 k.p.c. i § 151 rozp. M in. S p ra w , w sp ra w ie czynności kom orników ). Do czynności ta k ic h należy też um o rzen ie p ostępo­ w an ia w b re w a rt. 824 i 825 k.p.c., za ję cie i sprzedaż ruchom ości n ie p o d leg ający ch egzekucji (art. 829, 831 k.p.c.) itd.

N ato m ia st w sk u te k z a n ie ch a n ia p o w sta je szkoda w ted y , gd y k o m o rn ik n ie p o d e j­ m u je czynności u zn a w an y c h przez u sta w ę za n iezbędne d la zach o w an ia p ra w id ło ­ wego to k u egzekucji oraz — ja k się w y d a je — w raz ie bezczynności k o m o rn ik a . P rz y k ład e m p ierw szej z w ym ienionych przyczyn jest: n ied o ręczen ie dłużnikow i przy p ierw szej czynności egzekucyjnej za w iadom ienia o eg zek u cji (art. 805 k.p.c.) i p o zb aw ien ie go przez to m ożności zgłoszenia p rzy za ję c iu zarzu tó w co do oszaco­ w an ia ruchom ości (art. 853 § 2 k.p.c.); n ie u sta n o w ien ie dozorcy po zajęciu ru ch o ­ m ości (art. 855 § 1 k.p.c.); niezaw iadom ienie w ierzyciela n a jego ż ą d an ie o te rm in ie o d eb ra n ia rzeczy i p rzep ro w ad zen ie czynności egzekucyjnych (art. 1044 k.p.c.). Z ali­ czenie n ie p o d ejm o w a n ia przez k o m o rn ik a sy stem a ty cz n ie n ie zb ę d n y ch w s p ra w ie czynności lu b jego ca łkow itej bezczynności do tych przyczyn, k tó re m ogą d o p ro w a­ dzić do p o w sta n ia szkody, o ja k ie j m ow a w a rt. 769 § 1 k.p.c., w y d a je się d y sk u ­ syjne. W ątpliw ość t ę należy je d n a k w y ja śn ić w sensie pozytyw nym . T ru d n o bo­ w iem b y łoby — z p u n k tu w idzenia in te resu w ierzyciela — w y tłu m a cz y ć o dm ienny w tej k w e stii pogląd. K om ornik bow iem obowiązany, je s t p ro w a d zić eg zek u cję sp raw n ie, a jeżeli ta k nie czyni, to w tych w a ru n k a c h m oże pow stać d la w ierz y ­ ciela szkoda. S tan o w isk o to z n a jd u je rów nież p o p arc ie w lite ra tu rz e i w orzecz­ n ictw ie S ąd u N ajw y ższeg o .8 9

T rzeb a tu jeszcze r a z p o d k reślić, że szkoda ja k o p rz e sła n k a odpow iedzialności m a być w y rz ąd z o n a przez k o m o rn ik a u m y śln ie lub przez n ie d b alstw o , k tó re w y ra ż a się w n iedołożeniu ogólnie w ym ag an ej sta ra n n o śc i, ja k a je st n ie zb ę d n a do o siągnięcia celu egzekucji (art. 355 § 1 k.c.).s U dow odnienie zatem k o m o rn ik o w i p o w sta n ia szkody z jego w in y stan o w i do p iero je d n ą z p rze słan e k odpow iedzialności.

? W. S i e d l e c k i w K o m e n ta r z u d o k .p .c ., w y d . i i , s. 1097, 1098. 8 P o r. o r z e c z e n ie SN z d n ia 21.V .1969 r. I CR 152/69, O S P iK A 1970, poz. 123, s. 266 o ra z z a ­ m ie sz c z o n a t a m do te g o o rz e c z e n ia g lo sa K. K o r z a n a . w o rz e c z e n iu z d n ia 14.VI. 1973 r. I CR 250/73 (O S N C P 1974, poz. 110) S ąd N a jw y ż s z y w y p o w ie d z ia ł p o g lą d , że „ u ż y ty w a r t. 767 § 1 zd. 2 k .p .c . te r m in » z a n ie c h a n ie d o k o n a n ia c z y n n o śc i« n ie o b e jm u je b e z c z y n n o śc i p o w o d u ­ ją c e j p r z e w le k ło ś ć p o stę p o w a n ia , n a k tó r ą n ie p rz y s łu g u je s k a rg a n a c z y n n o ś c i k o m o r n ik a .” Z a ró w n o W. S i e d l e c k i (P rz e g lą d o rz e c z n ic tw a SN — P ra w o p ro c e so w e c y w iln e — I p ó ł­ ro c z e 1974 r . , P iP 1975, n r 4, s. 105) j a k i E. W e n g e r e k (P rz e g lą d o rz e c z n ic tw a S N z z a ­ k r e s u p ro c e s u c y w iln e g o za r o k 1974, N P 1975, n r 6, s. 866) słu s z n ie z g ło sili z a s trz e ż e n ia d o te z y c y t. o rz e c z e n ia S N . P ie rw s z y z w y m ie n io n y c h a u to r ó w w s k a z u je n a to , że s k a r g a n a c z y n n o ś c i k o m o r n ik a p o w in n a w y m ie n ia ć k o n k r e tn e cz y n n o śc i, k tó r y c h d o k o n a n ia z a n ie d b a ł k o m o r n ik , c h o ć b y ł o n do te g o z o b o w ią z a n y w ś w ie tle o b o w ią z u ją c e g o p r a w a ; n ie m o ż e o n a b y ć s f o r m u ło w a n a o g ó ln ie p rz e z z a r z u c e n ie t y lk o sa m e j p rz e w le k ło ś c i p o s tę p o w a n ia . N a to ­ m ia s t E. W e n g e r e k p o d k r e ś la , że w ś w ie tle a r t. 767 k .p .c . d o p u sz c z a ln a j e s t s k a r g a r ó w ­ n ież n a b e z c z y n n o ść k o m o rn ik a .

9 W . S i e d l e c k i w K o m e n ta r z u d o k .p .c ., w y d . I, s. 1069. P o r. te ż J . D ą b r o w a : W in a ja k o p r z e s ła n k a o d p o w ie d z ia ln o ś c i c y w iln e j, W a rsz a w a 1968, s. 36—56 (i p o w o ła n a ta m lite r a tu r a ) o ra z B. L e w a s z k i e w i c z : Z a k r e s n ie d b a ls tw a ja k o p o d s ta w y o d p o w ie d z ia

(6)

ł-N r 3 (243) O dpow iedzialność k o m o rn ik a sądow ego za szkodą 13 Ad 2. Do p rzy ję cia odpow iedzialności m a te ria ln e j k o m o rn ik a n ie zb ę d n a je st jeszcze i d ru g a p rze słan k a , tj. w y k a z a n ie niem ożności zapobieżenia szkodzie w to ­ k u postępow ania za pom ocą śro d k ó w p rze w id zia n y ch w k.p.c. D opiero obie te p rz e ­ sła n k i, w y stę p u jąc e łącznie, p o z w a la ją n a obciążenie k o m o rn ik a o d p o w ied z ia l­

nością.

Ta d ruga p rz e sła n k a n ie b y ła je d n o lic ie tłu m ac zo n a w lite ra tu rz e i orzecznictw ie. W ok resie m iędzyw ojennym zarysow ało się n p . w lite r a tu r z e stanow isko, że „od k o m o rn ik a dom agać się m ożna w y n ag ro d zen ia szkody dop iero w tedy, gdy śro d k i p ra w n e nie doprow adziły do celu albo gdy p ew n e je st, że do tego nie d o p ro w a ­ d z ą ”. 10 N ato m iast o rzecznictw o sądow e poszło jeszcze dalej. U w ażało ono bow iem , że b ra k za sk a rż en ia n aw e t niezgodnej z p ra w e m czynności k o m o rn ik a bąd ź też n ie- zw rócenie sądow i uw agi n a rzekom o n ie sp ra w n e jego po stęp o w an ie w celu w y ­ w o łan ia w y d an ia p rzez sąd za rząd zen ia zm ierzająceg o do zapew nienia należytego w y k o n an ia egzekucji p rzesądza odpow iedzialność k o m o r n ik a .11

O rzecznictw o pow o jen n e u sta liło in n y k ie ru n e k . W orzeczeniu z d n ia 7.V.1957 r. 2 CR 404/56 Sąd N ajw yższy z a sta n a w ia ł się n ad ty m , czy d łu ż n ik m ógłby zapobiec szkodzie w to k u p o stę p o w an ia egzekucyjnego, gdyby b y ł zaw iadom iony o te rm in ie lic y ta cji, i o sta te czn ie doszedł do w n io sk u , że podniesienie za rz u tu co do oszaco­ w a n ia przysługiw ało d łu żnikow i nie ty lk o w dniu sam ego zajęcia, ale ta k ż e w dniu lic y ta cji.12 P o m ija jąc k w estię dopuszczalności p o d n ie sie n ia z a rzu tu co d o oszaco­ w a n ia dopiero w te rm in ie lic y ta cji, w aż n e w y d a je się tu ta j zw rócenie u w agi na

m ożliw ość zapobieżenia sz k o d z ie .13

W orzeczeniu z d n ia 16.XII.1961 r. 2 CR 1213/60 S ą d N ajw yższy ro zw in ą ł tę o s ta t­ n ią myśl. S tw ierd ził on .m ianow icie, że „p rz e sła n k ą odpow iedzialności k o m o rn ik a z a rt. 769 § 1 k.p.c. je s t n ie f a k t w n iesien ia śro d k a praw n eg o , lecz niem ożność z a ­ p o bieżenia szkodzie za pom ocą w n ie sie n ia takiego śro d k a. N iew niesienie śro d k a p raw n eg o n ie m oże w k aż d y m w y p a d k u elim inow ać sam o przez się odpow ied zial­ ności ko m o rn ik a i so lid arn ej z nim o dpow iedzialności S k a rb u P a ń s tw a ”. 14 L e k tu ra u za sa d n ien ia tego o rzeczenia w sk a z u je w y ra źn ie n a to, że niem ożność zapobieżenia szkodzie za pom ocą śro d k a p raw n eg o m oże się w iązać z d w iem a sy tu a c ja m i, a m ia ­ now icie w tedy, gdy w n iesio n y śro d ek p ra w n y n ie odniósł sk u tk u i n ie zapobiegł szkodzie albo gdy zachodziła m ożliw ość w n iesien ia śro d k a p raw nego m ogącego do­ pro w ad zić do u ch y len ia o dpow iedniej czynności k o m o rn ik a , z k tó re j w y n ik a w spo­ sób zaw iniony szkoda, jeżeli w n iesien ie tego śro d k a zdołałoby ju ż zapobiec szko­

n o ś c i c y w iln e j, N P 1958, n r 3, s. 60. 10 M. A l l e r h a n d : K o d e k s p o s tę p o w a n ia c y w iln e g o , Liwów 1933, s. 34. 11 J . J . L i t a u e r , W. Ś w i ę c i c k i : K o d e k s p o s tę p o w a n ia c y w iln e g o , W a rsz a w a 1947, s. 269. 12 N P 1958, n r 1, s. 110. 18 P o r. W. S i e d l e c k i : P rz e g lą d o r z e c z n ic tw a S ą d u N a jw y ż s z e g o — P ra w o p ro c e so w e c y w iln e — I p ó łro c z e 1958 r., P iP 1959, n r 1, s. 123. A u to r s łu s z n ie p o d d a je k r y t y c e p o g lą d S ą d u N a jw y ż sz e g o o d o p u sz c z a ln o śc i z g ła s z a n ia z a rz u tó w w te r m in ie lic y ta c ji co d o o z n a c z o ­ n e j p rz e z k o m o r n ik a w a r to ś c i r u c h o m o śc i. N a p rz e sz k o d z ie te m u s to i — z d a n ie m a u to r a — s z y b k c ś ć p o s tę p o w a n ia e g z e k u c y jn e g o o ra z tr e ś ć a r t. 953 § 1 k .p .c ., k t ó r y w y m a g a , b y w o b ­ w ie s z c z e n iu o lic y ta c ji b y ła p o d a n a m .in . s u m a o sz a c o w a n ia n ie ru c h o m o ś c i.

14 P o r. N P 1965, n r 1, s. 97. P o d o b n e s ta n o w is k o z a ją ł SN, w o rz e c z e n iu z d n ia 30.X.1969 r. I I CR 254/69, O S N C P 1970, p o z. 151. W o rz e c z e n iu ty m SN s tw ie rd z ił m ia n o w ic ie , co n a s tę p u je : ,,Z a r t. 769 k .p .c . w y n ik a , że k o n ie c z n ą p r z e s ła n k ą ro s z c z e n ia o d sz k o d o w a w c z e g o j e s t to , a b y p o sz k o d o w a n y n ie m ó g ł z a p o b ie c sz k o d z ie za p o m o c ą ś r o d k ó w p rz e w id z ia n y c h w p o s tę p o w a ­ n iu e g z e k u c y jn y m . G d y b y z a te m m ó g ł z a p o b ie c sz k o d z ie , a l e s to ją c y c h d o je g o d y s p o z y c ji w t y m c e lu śro d k ó w p r a w n y c h n ie w y k o r z y s ta ł, t o o k o lic z n o ść t a p r o w a d z iła b y d o p r z e k r e ś le ­ n ia ro sz c z e n ia o d sz k o d o w a w c z e g o , a n ie do o b n iż e n ia o d s z k o d o w a n ia n a p o d s ta w ie a r t. 363 k.c.

(7)

14 Z d z i s ł a w S w i e b o d a N r 3 (243)

dzie.15 T eza tego orzeczenia nie n a s u w a zastrzeżeń. E. W engerek słu szn ie stw ie rd z a , że S ąd N ajw yższy d o k o n u je w ty m orzeczeniu w n ik liw e j, odbiegającej od fo rm a ­ lizm u orzecznictw a przed w o jen n eg o in te r p re ta c ji a rt. 769 § 1 k.p.c.16

S łuszne stanow isko w za k re sie w y k ła d n i a rt. 769 § 1 k.p.c. zostało w orzeczni­ ctw ie S ądu N ajw yższego, ja k się zdaje, u trw a lo n e . Dowodem tego m oże być o rze­ czenie z dnia 21.V.1969 r. II CR 152/69, w k tó ry m S ąd N ajw yższy d a ł w y ra z te m u , że „a rt. 769 k.p.c. uzależn ia odpow iedzialność k o m o rn ik a i S k a rb u P a ń s tw a n ie od tego, czy w yczerp an e zostały śro d k i p ra w n e przew idziane d la p o stę p o w an ia egze­ kucyjnego, lecz czy za pom ocą ty c h środków m ożna było zapobiec szkodzie”.17

Z zaw artego w a r t. 769 § 1 k.p.c. o k reśle n ia : „poszkodow any n ie m ógł w toku p ostępow ania zapobiec szkodzie za pom ocą środków przew id zian y ch w k o d ek sie n in iejszy m ” w y p ły w a w niosek, że chodzi tu o śro d k i zw ykłe, a nie n a d z w y cz ajn e , czyli o śro d k i przew id zian e w części dru g iej k się g i d ru g ie j k o d ek su (czyli nie w części pierw szej), a w szczególności o pow ództw o przeciw egzekucyjne, o z a rzu ty przeciw ko p la n o w i podziału, o zażalenie i sk a rg ę n a czynności k o m o rn ik a.

W o rzecznictw ie m iędzyw ojennym s ta ra n o się uznać f a k t zw rócenia się do sądu, ja k o o rg a n u nadzorczego n ad k o m o rn ik iem w tr y b ie a rt. 759 § 2 k.p.c., za sw ego ro d z a ju środek m ogący w yw ołać u ch y le n ie z u rz ę d u czynności k o m o rn ik a . K odeks p ostępow ania cyw ilnego nie zna takiego środka. S tą d też b r a k je s t p o d sta w do u zależn ien ia dochodzenia odszkodow ania przez poszkodow anego od w y k o rz y sta n ia środków nie p rzew id zian y ch w k .p .c .18

Z agad n ien ie odpow iedzialności k o m o rn ik a sądow ego w obec S k a rb u P a ń s tw a było rozw ażan e w orzecznictw ie S ądu N ajw yższego. P odnoszono m ianow icie, że sam o pow stan ie — n a zasadzie a r t. 769 k.p.c. — odpow iedzialności S k a rb u P a ń s tw a w o­ bec osób, na szkodę k tó ry ch kom o rn ik p rzyw łaszczył w yegzekw ow ane su m y , n ie u za sa d n ia zasąd zen ia od k o m o rn ik a n a rzecz S k a rb u P a ń s tw a ty c h sum , dopóki S k a rb P a ń stw a nie w y ró w n a poszkodow anym ich szkody.19 W k ry ty cz n ej glosie do tego orzeczenia J. S. P iąto w sk i słusznie w sk az ał n a p o trzeb ę rozróżnienia, czy kosz­ ty w yegzekw ow ane od d łu żn ik a n a rzecz w ierzy ciela s ta ją się w łasnością p a ń s tw a , czy też n ie. W spom niane rozróżnienie zależy od tego, czy chodzi o p ie n iąd z e albo in n e rzeczy in d y w id u a ln ie oznaczone lu b in d y w id u a ln ie nie o zn a cz o n e.20

W w y p ad k u p ieniędzy n ie oznaczonych in d y w id u a ln ie n a s tę p u je w p ła ta ich do kasy k o m o rn ik a, k tó ra stanow i pew nego ro d z a ju sta tio fisci, i w te n sposób s ta ją się one w łasnością S k a rb u P ań stw a . K o m ornik odp o w iad a za ich u tr a tę w obec P a ń ­ stw a zarów no n a pod staw ie p rzep isó w o odpow iedzialności' um ow nej (art. 471 k.c.) ja k i o p arte j n a p rzep isach o czynach niedozw olonych (art. 415 k.c.). N a p o d sta­ w ie pow ołanych p rzep isó w S k a rb P a ń stw a n ab y w a roszczenie przeciw ko k o m o rn i­ kow i z chw ilą p o w sta n ia szkody. G dyby je d n a k w cześniej S k a rb P a ń s tw a zasp o ­ koił p re te n sje osób trzecich, tj. przed w y stą p ien iem ic h z roszczeniem , n ab ę d zie on p raw o reg re su (art. 441 § 3 k.c. w zw iązku z a rt. 769 § 2 k .p .c.).21

15 w g lo sie d o te g o o rz e c z e n ia (N P 1965, n r 1, s. 89) E. W e n g e r e k s łu s z n ie z w r a c a u w a g ą n a to , że o p ró c z d w ó c h s y tu a c ji, k t ó r e S ą d N a jw y ż s z y w y m ie n ił, d o c h o d z i je s z c z e tr z e ­ c ia , m ia n o w ic ie g d y p o sz k o d o w a n y b y ł p o z b a w io n y m o ż liw o śc i w n ie s ie n ia ś r o d k a p ra w n e g o . P o r. te ż E. W e n g e r e k , J. S o b k o w s k i : P rz e g lą d o r z e c z n ic tw a S N z z a k r e s u p ro c e s u c y w iln e g o (II p ó łro c z e 1969 r. i ro k 1970), N P 1971, n r 5, s. 756.

16 T a m ż e , s. 29. 17 O S P iK A 1970, poz. 123. 18 K . K o r z a n : G losa p o w o ła n a w p rz y p . 8. 19 P o r. o rzecz. S N z d n ia 13.1.1962 r . 2 C R 1116/60, O S P iK A 1963, poz. 65. 20 j . P i ą t o w s k i : G losa do o rz e c z e n ia S N z d n ia 13.1.1962 r . 2 CR 1116/60, O S P iK A 1963, poz. 65, s. 152—154. 21 K . K o r z a n : G losa p o w o ła n a w p rz y p . 8. P o r. ta k ż e o rz e c z e n ie SN z d n ia 20.X I.

(8)

N r 3 (243) O dpow iedzialność k o m o rn ik a sądow ego za szkodą 15

Inaczej będzie się p rz e d sta w ia ć sy tu a c ja w raz ie u tr a ty przez k o m o rn ik a rzeczy o d eb ra n ej dłużnikow i w try b ie przepisów o egzekucji św iadczeń niepieniężnych. Rzecz ta k a, jako in d y w id u a ln ie oznaczona, sta n o w i w łasność w ierzyciela. Dotyczy to także b an k n o tó w p ieniężnych in d y w id u a ln ie oznaczonych. W ra z ie u tr a ty ta k ich rzeczy przez k o m o rn ik a S k a rb P a ń s tw a ponosi u szczerbek dopiero po zapłacen iu w ierzycielow i ró w n o w arto ści rzeczy. N ie m oże za te m S k a rb P a ń stw a w y stą p ić w ta k ich w yp ad k ach przeciw ko k o m o rn ik o w i w cześniej z pow ództw em , gdyż w chw ili u tr a ty rzeczy szkodę poniósł w ierzyciel. O dpow iedzialność k o m o rn ik a w obec S k a r­ b u P a ń stw a o p ie ra się tu n a zasad ach ogólnych.

3. O dpow iedzialność k o m o rn ik a za szkodę w yrządzoną przy w y k o n y w an iu p o ­ w ierzonej m u czynności w obec stro n , uczestn ik ó w o raz osób trzecich, a ta k ż e w o ­ bec S k a rb u P a ń stw a p rz e d sta w ia się n ieco od m ien n ie po w ejściu w życie kodeksu pracy.

Zaznaczono ju ż w yżej, że k o m o rn ik je s t praco w n ik iem państw ow ym . Ja k o p r a ­ cow nik państw ow y, należy o n do p rac o w n ik ó w w ym ienionych w a rt. 2 k.p., co u z a ­ sa d n ia stosow anie w obec niego p rzepisów kodeksu p rac y o m a te ria ln e j odpow ie­ dzialności pracow ników . P rz ed sta w io n e w yżej uw agi odnoszące się do odpow ie­ dzialności kom o rn ik a n a zasad ach obow iązujących przed w ejściem w życie kodeksu p rac y będ ą m ieć n ad a l zastosow anie w raz ie w y rz ąd z en ia przez niego szkody z w i n y u m y ś l n e j . Jeżeli n a to m ia st szkoda w y rząd zo n a została przez k o m o r­ n ik a z n ied b alstw a, to w ów czas w obec poszkodow anej stro n y , u cz estn ik a bąd ź oso­ b y trzeciej ponosi odpow iedzialność n a zasadzie a r t. 769 k.p.c. tylko S k a rb P a ń ­ stw a. Do odpow iedzialności zaś k o m o rn ik a m a ją zastosow anie o g ran ic ze n ia p rze w i­ dziane w a rt. 120 § 1 k.p.32, k tó re sto su je się ta k ż e do w ypad k ó w w y rządzenia szkody osobie trzeciej p rze d dniem w ejścia w życie kodeksu pracy, jeżeli p o stęp o ­ w a n ie sądow e o n a p ra w ie n ie te j szkody n ie zostało przed tą d atą p raw om ocnie z a ­ kończone.28

U zasad n ien ie orzeczenia SN z d n ia 9.11.1976 r.* 22 23 24 z a w iera w zasadzie p raw id ło w ą w y k ład n ię a r t. 769 k.p.c. w zw iązku z a rt. 120 § 1 k.p. co do odpow iedzialności k o ­ m o rn ik a w sto su n k u do stro n , u czestn ik ó w i osób trzecich , a ta k ż e S k a rb u P a ń ­ stw a — z pow odu n ie d b alstw a. S ąd N ajw yższy stw ie rd z a w u zasad n ien iu tego o rz e ­ czenia, iż jak k o lw iek „treść a r t. 769 k.p.c. n ie zo stała dostosow ana do zasady za­ w a rte j w a rt. 120 § 1 k.p., to z u w agi n a ogólną k la u zu lę d ero g a cy jn ą w y rażo n ą w a rt. III § 1 przep. w prow . k.p. należy uznać, że w sto su n k u do k o m o rn ik a z a ­ stosow anie a rt. 769 k.p.c. zostało w yłączone. W m yśl a rt. V § 1 pxrzep. w prow . k.p. wspx>mniana k la u z u la d ero g a cy jn a nie dotyczy dotychczasow ych p rzep isó w m a ją ­ cych c h a ra k te r szczególny. A rty k u łu 769 k.p.c. nie m ożna je d n ak , w za k resie odpo­ w iedzialności k o m o rn ik a w zględem osób trzecich, tra k to w a ć ja k o p rze p isu szczegól­ nego w sto su n k u do szerzej u ję teg o a rt. 120 § 1 k.p. O dpow iedzialność kom ornika z a rt. 769 k.p.c. została w tym p rze p isie u reg u lo w a n a w sposób ogran iczający ją w p o ró w n a n iu z ogólnym i zasad am i odpow iedzialności za szkodę p rze w id zia n ą w łcc. Nie byłoby w ięc żadnych ra c ji, a b y po w ejściu w życie kodeksu p rac y sy tu a cja k o m o rn ik a sta ła się gorsza od sy tu a c ji in n y c h p racow ników , k tó ry ch odpow iedzial­

1969 r . I CR 345/69 (O S N C P 1970, poz. 223), w e d łu g k tó re g o „ je ż e li k o m o r n ik n ie p r z e k a ż e w ie ­ rz y c ie lo w i w y e g z e k w o w a n y c h k w o t w c a ło ś c i lu b n ie z w ró c i d łu ż n ik o w i n a d w y ż k i p o w s ta łe j p o z a s p o k o je n iu w ie r z y c ie la , t o w y rz ą d z a ty m c z y n e m s z k o d ę S k a r b o w i P a ń s tw a , a n ie ty lk o w ie rz y c ie lo w i lu b d łu ż n ik o w i” .

22 O rz e c z e n ie S N z d n ia 9.I I .1976 r . II CR 766/75, O SN C P 1977, n r 1, poz. 4.

23 U c h w a ła s k ła d u sie d m iu s ę d z ió w S N z d n ia 7.VI.1976 r . I I I C Z P 19/75, O S N C P 1976, n r 2, p oz. 20.

(9)

16 Z d z i s ł a w S t u i e b o d a N r 3 (243)

ność w ed łu g s ta n u p raw n eg o dotychczasow ego (przed w ejściem w życie k.p.) o p a rta była n a b a rd z iej ry g o ry sty czn y ch zasadach. W edług a rt. 122 k.p., jeżeli p racow nik um yślnie w y rząd ził szkodę, je s t obow iązany do je j n a p ra w ie n ia w pełnej w ysokości. T reść tego p rze p isu n ie m oże pozostać bez w p ły w u n a in te r p re ta c ję a r t. 120 § 1 k.p. C elem bow iem a r t 120 k.p. je st o c h ro n a p ra c o w n ik a w sk u te k z a stą p ie n ia od­ pow iedzialności z a w a rte j w przepisach k.c. ograniczoną odpow iedzialnością p rz e w i­ dzianą w k.p. T a ogran iczo n a odpow iedzialność p rac o w n ik a w sto su n k u do zak ład u pracy nie m a zastosow ania, jeżeli szkoda zo stała w yrządzona przez p rac o w n ik a um yślnie. W tedy bow iem praco w n ik w obec za k ła d u pracy, k tó r y n a p ra w ił szkodę, odpow iada za tę szkodę w p ełn ej wysokości (art. 120 § 2 i 122 k.p.). W ta k ie j sy­ tu a c ji n ie byłoby p o d sta w do w yłączenia odpow iedzialności p rac o w n ik a w obec osoby trzeciej za szkodę w y rz ąd z o n ą um yślnie, sk o ro p rac o w n ik a o b ciążałby w o sta te c z ­ nym w y n ik u obow iązek p o k ry cia szkody w p ełnej w ysokości. O koliczność ta s p r a ­ w ia, że p rzy u m yślnym w y rząd zen iu przez k o m o rn ik a szkody zasady odpow iedzial­ ności o k re ślo n e w a r t. 769 k.p.c. m a ją zastosow anie bez o graniczeń przew id zian y ch w a r t. 120 § 1 k . p ”

Chociaż a rg u m e n ta c ja S ąd u N ajw yższego o sto su n k u a rt. 769 k.p.c. do a rt. 120 k.p. w ym aga p ew nych uzupełnień, to je d n a k w y eksponow anie zn a jd u ją ce g o u za sa d n ien ie w pow ołanych ju ż przepisach fa k tu , że k o m o rn ik je s t praoow nikiem w rozum ieniu art. 2 k.p. i podlega unorm ow aniom tego k odeksu, je st tra fn e . S tan o w isk o to w znacznym sto p n iu p rzesąd za o u z n a n iu zasady ograniczonej odpow iedzialności ko­ m o rn ik a w obec pokrzyw dzonego w ra z ie w y rz ąd z en ia szkody przez n iedbalstw o. W praw dzie kom o rn ik je s t p rac o w n ik iem państw ow ym , a sy tu a c ja jego ta k z p u n k tu w idzenia sto su n k u do S k a rb u P a ń stw a ja k i n a tle k.p.c. je st specyficzna, j e d ­ nakże n ie oznacza to, żeby w iązał go ze S k arb em P a ń stw a sw oisty sto su n e k p>racy n ie u n o rm o w an y w kodeksie pracy. S to su n ek p rac y n aw ią za n y zo sta je n a p o d sta ­ w ie m ia n o w a n ia (art. 76 k.p., a r t. 139 § 2 p ra w a o u stro ju sądów pow szechnych i § 28 rozp. Min. S p raw , z d n ia 31.X II. 1960 r. o kom ornikach), jego p ra w a i obo­ w iązki w y n ik a ją z kodeksu pracy, a ty lk o ze w zględu n a ich sw oistość p recyzow ane są w in n y c h przepisach. N iepodobna zatem przy jąć, żeby ta o s ta tn ia okoliczność m iała decydow ać o w yłączeniu d ziałan ia n ie k tó ry ch p rzepisów ko d ek su p ra c y do kom orników . D odać należy, że w p rea m b u le do kodeksu p rac y czytam y: „K odeks k sz ta łtu je je d n o lity sy stem p ra w i obow iązków p racow ników .”

W zgląd n a kom pleksow e u n o rm o w an ie w k odeksie p rac y p ra w i obow iązków praco w n ik ó w u za sa d n ia w y rażan y w u za sa d n ie n iu cytow anego orzeczen ia S ą d u N a j­ w yższego pogląd, że a rty k u łu 769 k.p.c. n ie m ożna w zak resie odpow iedzialności k o ­ m o rn ik a tra k to w a ć jako przep isu szczególnego w stosunku do szerzej u jęteg o a rt. 120 § 1 k.p. W k onsekw encji tego sta n o w isk a, chociaż a rt. I II § 1 przep. w prow . kodeks p rac y u chylił w szelkie przepisy dotyczące przed m io tó w u n o rm o w an y c h w tym że k o d ek sie p rac y — z w y ją tk ie m m .in. p rzepisów odnoszących się do p rz e d ­ m iotów w n im uregulow anych, a m ający ch c h a r a k te r przepisów szczególnych (art. V § 1 przep. w prow . kod. pracy) — to je d n a k przep is a rt. 769 k.p.c. w sto s u n k u do k o m ornika, k tó ry przez n ie d b alstw o w y rząd ził p okrzyw dzonem u szkodę, n ależ y sto ­ sow ać z o g raniczeniem w y n ik ając y m z a rt. 120 § 1 k.p. A rty k u ł 769 k.p.c. n ie je st przep isem szczególnym w rozu m ien iu a r t. V przep. w prow . k.p. P a r a g r a f 2 dopiero co cytow anego a rty k u łu zalicza do p rzep isó w szczególnych p rzepisy w y m ien io n e w a rt. V I, a w tym o sta tn im p rzep isie a rt. 769 k.p.c. nie w ym ieniono.

W yrażone stan o w isk o n ie je s t w cale sprzeczne z podniesionym ju ż poglądem , że a rt. 769 k.p.c. z m ocy a rt. 421 k.c. je s t p rzepisem szczególnym , a le ty lk o w sto su n k u do u n o rm o w ań a r t. 417—419 k.c. S tan o w i on sam odzielną p o d staw ę o dpow

(10)

iedział-N r 3 (243) O dpow iedzialność k o m o rn ik a sądow ego za szkodę 17

ności S k arb u P ań stw a , a le z o g ran ic ze n iam i w sto su n k u d o k o m ornika, o k tó ry c h b y ła ju ż m ow a

W praw dzie a rt. 120 § 1 k.p. o k reśla — ja k o poszkodow aną — tylk o osobę trze cią , je d n ak ż e odnosi się on ta k ż e do poszkodow anych stro n , uczestn ik ó w i S k a r b u P a ń ­ stw a. B rak byłoby ja k ich k o lw iek ra c ji, k tó re b y n ie pozw alały stosow ać tego p rz e ­ p isu — w ra z ie w y rz ąd z en ia przez k o m o rn ik a z w iny n ie u m y śln e j szkody przy w y­ k o n y w an iu przez niego obow iązków p racow niczych — w obec stro n , uczestników i S k a rb u P ań stw a. R ozszerzenie n a w y m ienione podm ioty stosow ania a rt. 120 § 1 k.p. przy odpow iedzialności pracow niczej k o m o rn ik a w y n ik a ta k że stąd, że a k c e n t w* przep isie a rt. 120 § 1 k.p. położony je st n a w y rz ąd z en ie szkody p rzy w y k o n y w a­ n iu przez p rac o w n ik a obow iązków pracow niczych, a nie n a to, kom u szkoda m a być w yrządzana.

P rz ed sta w io n a w y k ład n ia sto su n k u a rt. 769 k.p.c. do a rt. 120 k.p. nie ptogarsza sta n o w isk a p raw n eg o stro n , u cz estn ik ó w i osób trzecich, sk o ro w ra z ie w y rząd zen ia im przez ko m o rn ik a szkody z n ie d b a ls tw a odpow iedzialność n a p o d sta w ie a rt. 769 § 2 k.p.c. ponosi zaw sze S k a rb P ań stw a .

W obec S k a rb u P a ń stw a , k tó ry n a p ra w ił szkodę w y rząd zo n ą osobie trzeciej n a sk u te k n ied b alstw a, k o m o rn ik o d p o w iad a w ra m a c h a r t 119 § 1 k.p., a w ięc do w ysokości jego trzym iesięcznego w y n ag ro d ze n ia (a rt. 120 § 2 k.p.), p o bieranego w zak ład zie p ra c y w dacie w y rz ąd z en ia szkody i obliczonego ta k ja k e k w iw a le n t za u rlo p .25 Z agadnienie, ja k ie sk ła d n ik i w y n ag ro d ze n ia k o m o rn ik a m a ją sta n o w ić p o d ­ sta w ę do obliczenia trzym iesięcznego w y n ag ro d zen ia podlegającego uiszczeniu n a rzecz S k arb u P a ń stw a ja k o za k ła d u p rac y , m oże n a su w a ć w ątpliw ości. W y n a g ro ­ dzenie k o m o rn ik a bow iem o b e jm u je ró żn e sk ła d n ik i, do k tó ry c h należy zaliczyć z a ­ sadnicze w y n ag ro d zen ie za p ra c ę p o b ie ra n e w sądzie, p rz y k tó ry m d ziała, d alej — d o d atk o w e w y n agrodzenie p ro w izy jn e w w ysokości 40% o p ła t p o b ran y c h przez niego stosow nie do p rzepisów o ta k sie za czynności ko m o rn ik ó w (§ 36 rozp. M in. S p ra w , z d n ia 31.X II .1960 r. o k o m o rn ik a ch — Dz. U. z 1961 r. N r 13, poz. 69 ze zm . Dz. U. z 1971 r. N r 26, poz. 237)26 o ra z o trz y m y w a n e prem ie, do k tó ry c h n a ­ b y w a on praw o po sp ołnieniu określonych, ob iek ty w n y ch w aru n k ó w . T ak ie p rem ie sta n o w ią część w y n ag ro d ze n ia za pracę, jeżeli k o m o rn ik spełnił w a ru n k i n ie zb ę d n e do u zy sk an ia p rem ii (np piremie za ściągnięcie należności są d o w y c h ).27 N ato m iast n ie m ogą stan o w ić po d staw y obliczenia w y n ag ro d ze n ia k o m o rn ik a p o b ie ra n e przez niego sum y z ty tu łu ry cz ałtu k an c ela ry jn e g o i należności przeznaczone n a p o krycie w ydatków . P ierw sze z n ic h słu żą n a p o k ry cie kosztów pro w ad zen ia b iu ra , d ru g ie zaś n a pokrycie w y d atk ó w niezbędnych d o pod ejm o w an ia o kreślonych czynności.

4. Z innych zagadnień dotyczących om aw ianego te m a tu w y m ag a ją zw ró ce n ia n a sie b ie uw agi k w estie p rz e d a w n ie n ia oraz w łaściw ości sądu.

P rz ep is a rt. 769 § 3 k.p.c. u sta n a w ia d w u le tn i te rm in p rze d aw n ien ia roszczenia o n a p ra w ie n ie szkody, liczony od d n ia, k iedy poszkodow any dow iedział się o czyn­ ności lub za n ie d b an iu ko m o rn ik a, z k tó reg o w y n ik ła szkoda.28 Jeżeli szkoda w y ­

55 P o r. u c h w a łę s k ła d u s ie d m iu sę d z ió w S N z d n ia 27.V I.1975 r . V P Z P 4/75, O S N C P 1976, n r 1, poz. 2.

26 P o r. u c h w a łę n r 103 RM z d n ia 25.V.1971 r. w s p r a w ie s k ła d n ik ó w fu n d u s z u p ła c i p o ­ z o s ta ły c h w y n a g ro d z e ń z t y t u ł u p r a c y w je d n o s tk a c h g o s p o d a rk i u sp o łe c z n io n e j (M .P. N r 31, poz. 196) o ra z w y ja ś n ie n ie M in is te rs tw a P r a c y , P ła c i S p ra w S o c ja ln y c h z d n ia 22.IX .1976 r. n r I I 361/74 — 120/1105,76.

27 Z a rz ą d z e n ie n r 27/62/BG M in. S p ra w ie d liw o ś c i z d n ia 23III.1962 r . w s p r a w ie r e g u la m in u p r e m io w a n ia k o m o r n ik ó w s ą d o w y c h za ś c ią g a n ie n a le ż n o ś c i są d o w y c h .

28 in a c z e j w a r t . 442 § 1 k .c ., k t ó r y u s ta n a w ia d łu ż sz y t e r m in , lic z o n y o d d a t y d o w ie d z e ­ n i a s ię p o sz k o d o w a n e g o o sz k o d z ie .

(11)

18 W o j c i e c h R a d e c k i N r 3 (243)

n ik ła z p rze stę p stw a popełnionego przez k o m o rn ik a w to k u jego czynności, ro szcze­ n ia z tego ty tu łu przeciw k o k o m o rn ik o w i p rz e d a w n ia ją się z u p ły w em l a t d zie­ sięciu (a rt. 442 § 2 k.c.). N ie dotyczy to je d n a k odpow iedzialności S k a r b u P a ń s tw a o p a rte j n a a r t. 769 § 2 k.p.c., do k tó re j sto s u je się w yłączn ie te rm in y p rz e d a w n ie ­ n ia przew id zian e w a r t 769 § 3 k .p .c .89

W p iśm ien n ictw ie p raw n ic zy m w y rażo n o pogląd,’0 że sp raw y p rze ciw k o S k a rb o ­ w i P a ń s tw a o p a rte n a p rze p isie a rt. 769 § 2 k.p.c. n ie p o d le g a ją w łaściw ości rzeczo­ w ej są d ó w w ojew ódzkich (art. 17 p k t 3 k.p.c.). P ogląd te n n ie zn a la z ł a p ro b a ty w orzecznictw ie S ąd u N ajw yższego, k tó r y do k o n u jąc w n ik liw e j a n a liz y a r t. 17 p k t 3 k.p.c. stw ie rd z ił, że „sp raw y przeciw ko S k a rb o w i P a ń stw a , ja k ró w n ie ż p rzeciw ­ ko k o m ornikow i i S k arb o w i P a ń stw a o n a p ra w ie n ie szkody w y rz ąd z o n ej przez k o - m lom ika (art. 769 § 2 k.p.c.) należą bez w zględu n a w arto ść p rz e d m io tu sp o ru do w łaściw ości są d u w ojew ódzkiego.” 11

P rz y to cz o n e w yżej ro zw aż an ia p ro w a d z ą do w n io sk u , że u z a sa d n io n a je s t p o tr z e ­ b a zm iany a rt. 769 k.p.c. w k ie ru n k u w y n ik ając y m z u n o rm o w a ń z a w a rty c h w k o ­ deksie pracy.

i ł P o r. orzecz. S N z d n ia 27.X.1971 r . I CK 427/71, O S N C P 1972, n r 5, p o z. 88. W . S i e d ­ l e c k i z a a p r o b o w a ł te z ę te g o o rz e c z e n ia ( P r z e g lą d o rz e c z n ic tw a S N — P ra w o p ro c e so w e c y ­ w iln e — I p ó łro c z e 1972, P IP 1973 r . , n r 3, s. 120) d o ty c z ą c ą t e r m in u p r z e d a w n ie n ia . N a to m ia s t E . W e n g e r e k (P rz e g lą d o r z e c z n ic tw a S N z z a k r e s u p r o c e s u c y w iln e g o — I p ó łr o c z e 1972 r „ N P 1973, n r 1, s. 95) z g ło sił z a s trz e ż e n ia co d o s to s o w a n ia 1 0 -letn ie g o t e r m in u p r z e ­ d a w n ie n ia d o k o m o rn ik a .

so M. L l s i e w s k i w K o m e n ta r z u d o k .p .c ., w y d . I , s. 125.

ł l P o r. o rzecz. S N z d n ia 21.IX.1973 r . I CZ 129/73, O S N C P 1974, n r 7—8, poz. 132 o r a z a p r o ­ b u ją c ą g lo sę Z. K m i n i k o w s k l e j , N P 1976, n r 4, s. 665.

WOJCIECH RADECKI

Ochrona lasów w prawie karnym

W a r t y k u l e p r z e d s ta w io n o m o ż liw o ś c i s to s o w a n ia p r z e p is ó w k o d e k s u k a r n e g o ,

k o d e k s u w y k r o c z e ń ł i n n y c h u s ta w d o ta k ic h c z y n ó w , j a k b e z z a s a d n e z m n i e j ­ sz a n ie p o w ie r z c h n i le ś n e j, n is z c z e n ie la só w p r z e z s z k o d liw e e m is je z a k ła d ó w p r z e m y s ło w y c h , b e z p r a w n y w y r ą b t s z k o d n ic tw o le śn e .

I. ZN AC ZEN IE I F U N K C JE LASÓW

Z naczen ia la só w n ie m ożna m ierzyć ty lk o w a rto śc ią u zy sk an e j m a sy d rze w n e j i p ro d u k c ji ubocznej w p o staci jagód leśnych, grzybów , ziół itp . L as je s t p rze d e w szy stk im jednym z w ażniejszych czynników śro d o w isk a n a tu ra ln e g o . O cenia się , że w a rto ść ekosystem ów leśn y ch w całokształcie życia gospodarczego n a k u li z iem ­ sk iej w ielo k ro tn ie przew yższa w arto ść su ro w ca d rz e w n e g o .1 N ajw a żn ie jsz e p o z a ­ p ro d u k c y jn e fu n k cje lasó w — to:

i J . D z i e w o l s k i : O c h ro n a p r z y ro d y w le ś n ic tw ie (w :) O c h ro n a p rz y ro d n ic z e g o ś r o d o ­ w is k a c z ło w ie k a , W a rs z a w a 1973, s. 206.

Cytaty

Powiązane dokumenty