STUDIA MIEJSKIE tom 9 (2013)
Beata NAMYŚLAK
Uniwersytet Wrocławski
EUROPEJSKA STOLICA
KULTURY
SZANSĄ
NA
ZMIANY
W
PRZESTRZENI
MIEJSKIEJ.
PRZYKŁAD
WROCŁAWIA
THE EUROPEAN CAPITAL OF CULTURE
ASA CHANCE FOR CHANGES INA CITYSPACE.
THE CASE OF WROCŁAW
ABSTRACT:Ihe article consists of two parts. In thefirst one theauthor presents the idea ofthe competilion for the titleEuropean Capital of Culture, and also selectedcities which had changed their image thanksto thattitle. Ihe second part is concernedon changes which take place or which are planned in the Wrocław cityspace in connection with organizationof the ECC in 2016.
KEY WORDS:spatialchanges, Wrocław, the European Capital of Culture
Wprowadzenie
Współpracęsieciowązawiązują miasta o podobnym profiludziałalnościnależącejdo sektorakreatywnego1. Celem takich sieci jestwymiana doświadczeń, know-how, które
mogąsię staćźródłem inspiracji wkształtowaniupolityki lokalnej. Docelowosieć służy rozwojowi przemysłów kreatywnych poprzez wzmacnianie potencjału współpracu jących miast. Najbardziej prestiżowa to Sieć MiastKreatywnych UNESCO (Creative CitiesNetWork UNESCO). Siecią, której progi wstępu dlanowychkandydatównie są aż takwysokie,jesteuropejska sieć dużych miast Eurocities.Artykułtenpoświęcony jest natomiastkonkursowi o tytuł EuropejskiejStolicyKultury, który stanowiinteresujący przykład inicjatywyokołosieciowej.
1 Koncepcję i znaczenie sektora kreatywnego we współczesnychprocesach społecznych i ekonomicznych podejmowało w swoichpracach szereg autorów zarówno i.Polski (m.in. Drobniak, Wrana2008, Klasik 2011, Smoleń 2003, Stryjakiewicz, Stachowiak2010),jak i zzagranicy(Evans 2009, Florida 2005,Landry2000, Pratt 2008,Throsby 2001, Towse 2011).
72 Beata Namyślak
Zamierzeniem konkursu ouzyskanie tytułu EuropejskiejStolicy Kultury jestpoprawa wizerunku miastaw kraju iza granicąpoprzez pokazaniepotencjału w zakresie dziedzi ctwakulturowego, rewitalizacja tkanki miejskiejzarównow aspekcie urbanistycznym, jak i społecznym, ukazanie dziedzictwa kulturowego miasta i regionu oraz rozwój działalności inspirowanych kulturą. Ważne jest, aby w planachpojawiło się nietylko wybudowanie nowych budynków, ale przede wszystkim stworzenie długotrwałego, spójnego programu ichwykorzystanianacelekulturalnew mieście. Wskazane jest też określenie roli kulturyw przezwyciężaniu programów społecznych poprzez kierowanie projektów dopewnychgrup docelowych,np. osób niepełnosprawnych.
Celem artykułu jest ukazanie zmian w przestrzeni miejskiej Wrocławia, które są aktualnie realizowane lub zostały jużzrealizowane wramach przygotowańdo realizacji programu obchodów Europejskiej Stolicy Kulturyw2016 r.
Historia organizacji konkursu o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury
W latach1985-2011 wybrano łącznie 44 miasta naESK. Wtym okresiekilkakrotnie zmienianowytyczne, zgodniezktórymi dokonywano wyboru ESK. Początkowo były to znane centra kultury,wwiększości przypadków istotne metropolie w sieci miast Europy: Florencja (1986), Amsterdam (1987), Berlin Zachodni (1988), Paryż (1989). Począwszy od 1990 r., kiedy to wybrano Glasgow, postanowiono daćszansę miastom borykającym sięz problemami restrukturyzacjiprzemysłu,czylizproblemaminatury społecznej, gospodarczej i przestrzennej. Również w kilku innych przypadkach dzia łalności twórcze miałystać siępanaceum na ożywienie pogrążonych w inercji miast o znacznych obszarachpoprzemysłowych, charakteryzujących się branżami z kategorii sunsetIndustries, jakm.in. Antwerpia (1993), Lille(2004).Warto dodać, że w kilkunastu edycjach konkursu wybierano miasta zaledwie około 100-tysięczne, m.in. Stavanger - 117 tys. mieszkańców, Awinion - 87 tys., i mniejsze, np. Weimar - niespełna65 tys., któryspecjalnie na tęokolicznośćotrzyma! połączenia kolei dużych prędkości ICE zinnymi niemieckimi miastami. Relatywnie niewielka liczbaludności niektórych miast świadczy o tym, żepotencjałilościowy odgrywałi nadal odgrywa mniejszą rolęwtym konkursie niżpotencjałjakościowy.Eksperymentalnie potraktowano konkurs w 2000 r. Każdy kraj w Europie mógł wówczas zgłosić po jednym mieście-kandydacie. Ztakiego grona wybranonastępnie dziewięć miast: Awinion, Bergen, Bolonię, Brukselę, Helsinki, Kraków, Pragę, Rey- kjavikiSantiagode Compostela, które utworzyły StowarzyszenieEuropejskich Miast Kultury2000 r. (Association of European Cities ofCulture of the Year2000- AECC). W specjalnym dokumencie każde z miast określiłopod odpowiednim hasłem swoje cele działania, np. Helsinki: „Wiedza, technologia i przyszłość”, Reykjavik: „Natura i kultura”
Począwszy od 2009 r., wybierane są dwa miasta reprezentujące dwa kraje - jedno miasto spośród „starych” członków UE i jedno znowychpaństw członkowskich.
Wy-Europejskastolica kultury... 73
brane dotychczas miasta z Europy Środkowej i Wschodniej to Wilno2 (2009), Pecz (2010),Tallinn(2011) i Maribor (2012). Na nadchodzące lataplanowana jest organiza cja ESK wKoszycach, Rydze,Pilznie iwe Wrocławiu. Od 2020 r. grono ESK zwiększy się do 3miastkażdego roku, za sprawązmiany formuły: jednomiasto ze „starej”UE, jedno zpaństwprzyjętych przezUE w 2004 i 2007 r., jedno- zkrajówbałkańskich.
2 Uważa się, żeWilno nie mogłosię odpowiednio przygotować doorganizacjiESK ze względu na ogra-niczenia finansowe,które dotknęły w 2009 r. obie ESK jako efekt cięćbudżetowych na szczeblu unijnym.
3 Zasadnicze cele programu Kultura 2007-2013 to: promocja mobilności osób pracującychw sektorze kultury,wspieranieponadnarodowego obiegu dzieł, wytworówartystycznych i kulturowych oraz dialog międzykulturowy.
Pewneemocjewzbudza proces finansowania inwestycji w ramach ESK. Wybrane miasto otrzymuje również specjalne fundusze na rozwój ofertykulturalnej.Aktualnie wydarzenia odbywające się w ramach ESK są finansowane przez UE w 25-60%.Łączna wielkość dofinansowania, pomijając nagrodę im.M. Mercouri, jestuzależniona od licz by i jakości złożonych projektów. Wielkośćdotacjidla ESK w latach 1985-1999,awięc przed falami kryzysu, wahałasię w granicach od 108000 euro(Ateny) do600000 euro (Weimar, Sztokholm, Kopenhaga) (Gierat-Bieroń2008). Aktualnie inwestycje te realizo wane są w ramach programu Kultura 2007-20133, wtym obszaru: 1.3. Kultura: „Działa nia specjalne”atakże w ramachprogramów:Media2007-1013, Młodzież w działaniu, Uczenie się przez całe życie, Europa dla mieszkańców oraz funduszy strukturalnych, w tymprzede wszystkimPO „Infrastruktura i środowisko”: XI Priorytet: „Kultura i dzie dzictwo kulturowe”. Nagroda im.M. Mercouri to z koleikwota 1,5min euro. Niestety, w nowym budżecieunijnym nalata 2014-2021 przewiduje się jej redukcję o co najmniej 1/3wartości. Poza tym Komisja Europejska może wybraćjedną z dwóch-trzech ESK w danym roku itylko temumiastu przekazać nagrodę,jakobardziej potrzebującemu.
Niewszystkie edycje były jednakowo udane. Literatura przedmiotu dowodzi,że suk ces dzięki ESK odniosło tak naprawdę tylkokilkamiast:Glasgow,Lille, Liverpool, Essen czyAntwerpia. Za mniej udane, wręczniezauważone uznaje się ESKw Amsterdamie (1987), Paryżu (1999)iPatras(2006).RewitalizacjaLiverpoolu(ESK2008)wzbudza do dzisiajuznanie w Europie- nowoczesna dzielnicahandlowa, miejskie dokizamienione w muzea, galerie, restauracje i hotele. Podczas obchodów ESK Liverpool odwiedziło około 9,7 min turystów, a ostateczny zysk oszacowano na poziomie 753,8 min fun tów. Program realizacjiESK2008 o nazwieImpact08wdrażanowlatach2003-2007. Wtymokresie pozyskano32 sponsorów,którzy zainwestowali w różne przedsięwzięcia 26,4 minfuntów, cojest najlepszym wynikiem wśródwszystkich ESK. Potencjałsektora kreatywnego wzmocniłsię w tym okresie o 1683nowe podmioty gospodarczei 11000 zatrudnionych. Zorganizowano 7 tys. wydarzeń kulturalnych, 15 z nich uznano za przedsięwzięciao randze światowej(np.Klimt Exhibition). Niemniej jednak nie wszyst ko sięudało. Nie udało sięm.in. w oczekiwanym stopniuzainteresowaćprzedstawicieli klasy niższej (lower socio-economic groups) ani ściągnąć turystów z zagranicy (przewozy lotniczenie odnotowałyzwiększeniaruchu pasażerskiego) (Garcia, Melville,Cox 2010).
74 BeataNamyślak
Na podstawieraportów różnych miast można odnieśćwrażenie,że najtrudniejszym wyzwaniemdla miast z tytułem EuropejskiejStolicyKulturyjest przyciągnięcie tury stów z zagranicy inadanie przedsięwzięciu rangi międzynarodowej. Przeciętnie liczba turystów (krajowych izagranicznych) odwiedzających ESK wzrastaw latach następ nych o 12%. Na tym tlezwracauwagę Glasgow (ESK 1990), w którymzdecydowanie wzrosła liczba turystów w następnych latach, szczególnie turystów z zagranicy. Aktual nieGlasgowzajmujedrugie miejsce w WielkiejBrytanii (po Londynie) pod względem liczby zagranicznych turystów. Uznajesię, że jest to efekt poprawy wizerunku miasta, skutecznej rewitalizacji dzielnic poprzemysłowych, atakże nowego programueduka cyjnego i znaczącego wsparciadla instytucji kultury. Wszystkie tecechystanowiły cele realizacji ESK w 1990 r.
Wrocław Europejską Stolicą Kultury 2016 - plany i zamierzenia4
4 Stan realizacjiinwestycji, planowanych inicjatyworaz uwagi autorki zawarte w tej częścipracy pisane sąz perspektywy października 2012 r.
Do organizacji Europejskiej Stolicy Kultury w 2016 r. wPolscekandydowało 11 miast (Białystok,Bydgoszcz,Gdańsk,Katowice, Lublin, Łódź, Poznań, Szczecin, Toruń, War szawa i Wrocław). W preselekcjachw2010 r. wyłonionopięciupółfinalistów:Gdańsk, Katowice, Lublin,Warszawę orazWrocław. Warto nadmienić,że metodawyłaniania zwycięzcy w danym kraju jest kwestiąumowną,np. w Republice Czeskiej,gdy wybie rano miasto-gospodarzaESK 2015, eliminowano stopniowo po jednym kandydacie, aż ostatecznie pozostało tylko jedno miasto (Pilzno), któremuzasugerowano „tylko” konieczność mocniejszego zaakcentowania europejskiegowymiaru konkursu oraz po prawęorganizacjikomunikacjipodczasESK (Designationof... 2011). W Polsce system był inny. Z pięciu kontrkandydatów wybranoodrazu zwycięzcę, co stało się faktem w czerwcu 2012 r. Zwyciężył Wrocław.
Jeszcze przed zapadnięciem tej decyzji wramach przygotowań doorganizacjiESK poczyniono kilka ważnych kroków. Jednym znich było przygotowanie oficjalnej apli kacjiWrocławia otytuł ESK2016podtytułem„Przestrzeniedlapiękna”,przedstawia jącąmotywy, którezadecydowałyo chęci organizacjiESK, orazwstępnezamierzenia. Waplikacji wspomnianoo:
— skomplikowanej historii miasta - jego przemianach, na które wpłynęli dawni i obecni mieszkańcy Wrocławia - którą warto byłoby ukazać mieszkańcom innych krajów;
— dążeniachmiasta do przezwyciężenia słabej znajomości Wrocławia wśród miast europejskich, comogłoby się zmienić poprezentacji dolnośląskiego dziedzictwa kultury;
— próbie aktywnego zwalczania wykluczeń społecznych, w tym wykluczenia z udzia łu w kulturze ludzi młodych, bezrobotnych, rodzinwielodzietnych, seniorów i osób niepełnosprawnych;
Europejska stolicakultury... 75
— zmianie odbioru przestrzeni współczesnych miast, które budzą często w ich mieszkańcach niechęć, w rezultacie czego mieszkańcy nie czują się współgospodarzami swych miast;
— rozwojukultury w cyberprzestrzeni jako nowej płaszczyzny wymiany twórczości artystycznej;
— prowadzeniu innowacyjnych metod gospodarowania, które będą przyjazne dla środowiskanaturalnego (Przestrzeniedla... 2012).
Aktualnie,gdy Wrocław jest jużpewienorganizacjiESK,projektowanezamierzenia nabierają realnych kształtów. Celem organizacji ESK we Wrocławiujest osiągnięcie sukcesunakilku płaszczyznach:
— artystycznej - zaplanowanie, przygotowaniei realizacja licznych projektów ar tystycznych;
— w przestrzeni miejskiej -dokończenie/realizacja od podstaw licznychprojektów o charakterze funkcjonalno-przestrzennym związanych z rozbudową infrastruktury kultury lub rewitalizacją opartą na kulturze, jak również modernizacja infrastruktury kultury poprzez unowocześnienie istniejącychwystawczy przygotowanie powierzchni do przedsięwzięć artystycznych;
— społecznej (to zadanie może się okazaćnajtrudniejsze) - uspołecznienie debaty o kulturze izainteresowanie mieszkańców kulturą na co dzień.
Osiągnięcia w każdej z tych dziedzin przybliżą Wrocław do następnych kroków naprzód w rozwoju miasta. Docelowo niezwykle pożądany jest wzrost uczestnictwa dorosłych mieszkańców w kulturze do ok. 15%. Optymalny scenariusz zakłada za chęcenie mieszkańcówWrocławia dokontaktu z szeroko rozumianąkulturą wysoką. Pożądany dla rozwoju miasta byłby również wzrost liczby turystów, widoczny oczy wiście w ujęciu długofalowym, nie tylko w perspektywie roku 2016. W tej dziedzinie optymalny scenariuszprzewiduje wzrostliczby turystówdo ok.6 min osób każdego roku5. Zakłada się również, że spośród różnych rodzajów turystyki powinna domino waćturystykakulturowa.
5 Szacujesię, żew 2010 r. liczbaturystów odwiedzających Wrocławwyniosła niespełna3min. Tylko około 700 tys. osób skorzystałoz noclegów w obiektach zbiorowegozakwaterowania.
Wpływ przygotowań do organizacji Europejskiej Stolicy Kultury
na realizację nowych projektów w przestrzeni miejskiej Wrocławia
Istotny z punktu widzenia rozwoju miasta jest wpływ konkursu na przestrzeń miej ską, czyli jakieinwestycje pojawiły się lub mają się pojawić we Wrocławiu ze względu na uczestnictwo miasta w konkursie o tytułESK2016. W tej kwestiiwartowspomnieć o inwestycjach typu greenfield orazo realizowanych przykładach rewitalizacji:
— Nową, bardzo cenną inwestycjąbędzieNarodowe Forum Muzyki(pl. Wolności). Na kubaturę tego obiektu będą się składać: główna sala koncertowa dla 1800 osób,
76 Beata Namyślak
trzy sale kameralne, pomieszczenia konferencyjno-biurowe i wystawiennicze oraz biblioteka. Budynek ma mieć powierzchnięużytkową35,3 tys. m2 (całkowitą48,5 tys. m2),kubaturę 257tys. m3 (6 kondygnacji nadziemnych i3 podziemne). Obiektbędzie miejscem spotkań artystów grających różnąmuzykę, zaślokalizacja w pobliżu opery ma symbolizować zestawienietradycji i nowoczesności.Inwestycja jest aktualnie w bu dowie. Przewidywany czasukończenia to koniec2013 r. (fot. la).
6 Docelowo Muzeum Współczesne Wrocławia ma być ulokowane w nowym, specjalnie wybudowanym obiekcie przyul.Purkyniego (w pobliżu Muzeum ArchitekturyiPanoramyRacławickiej). Niemniej jednak aktualnie projekt ten został odroczony.
— Trwa przebudowa Teatru Muzycznego Capitol, który z ciasnego obiektuo nie wydolnej wentylacji stanie się sześciopoziomym obiektem z trzykrotnie większą niż dotychczassceną,widownią dla 720 osóbize sceną kameralną połączoną ze studiem nagraniowym. Poprzez zmianę kubatury budynekteatru będzie wyglądać podobnie jak przed wojną(fot.Ib).
Fot. 1. Budowa nowychinwestycji z sektora kultury wysokiej we Wrocławiu (stan pracna październik 2012 r.): a)Narodowe ForumMuzyki przypl. Wolności,b) Teatr Muzyczny Capitol przyul. marsz. J. Piłsudskiego we Wrocławiu
— Ważnejest założenie pierwszego we WrocławiuMuzeum Współczesnego. Jest ono zlokalizowane w dawnym schronie powstałym w 1942 r.(proj. R. Konwiarz) przy pl. Strzegomskim (fot. 2a). W latach 2010-2011 obiekt został poddany generalnemu remontowi i zaadaptowany na potrzeby siedziby muzeum . W wyremontowanym obiekcie znajdują się przestrzenie wystaw czasowych, „żywe muzeum”, czyliczasowe aranżacje pracmłodychartystów, oraz archiwum. W ten sposób Wrocław wpisał się wogólniepanującą w Europietendencję, polegającą na zagospodarowaniu obiektów zzałożenia o innym,„niekulturalnym” przeznaczeniu namuzeum sztuki współczesnej;
6
— Powstała nowa siedziba Instytutu im. JerzegoGrotowskiego.W tym przypadku wybór padł na dawny dom Stowarzyszenia Wioślarskiego Wratislavia (Ruderverein
Europejska stolicakultury... 77
eklektycznym z elementami wystroju utrzymanymi w duchu romantycznej secesji wyremontowano w latach 2008-2010. W obiekcie znajdują się m.in. sala studyjna zwidowniądla 140 osób, 4sale próboraz Scena nad Rzeką (fot. 2b).
Fot. 2. Przykłady rewitalizacji poprzezkulturę: a) Muzeum Współczesne Wrocławia usytuowane w dawnym schronie przy pl. Strzegomskim (2011 r.); b) Instytut im.JerzegoGrotowskiego w dawnej siedzibie StowarzyszeniaWioślarskiego Wratislavia przyul. Na Grobli (2010 r.)
— Trwa równieżrealizacja projektów o charakterzeedukacyjnym inaukowym. Pla nowanejest MuzeumWody w Miejskim Przedsiębiorstwie Wód i Kanalizacji. Zreali zowanonatomiastjuż „Ogrody Doświadczeń- Humanitarium”.Jest to park rozrywki edukacyjnej dla dzieci i młodzieży zlokalizowanynaterenie kampusu Wrocławskiego CentrumBadań EIT+na Praczach Odrzańskich.
Zdecydowanie większe wyzwanie stanowi jednak przeprowadzenie rewitalizacji wybranych dzielnic: Psiego Pola oraz Przedmieścia Odrzańskiego, inaczej Nadodrza.
Plan rewitalizacji Psiego Pola realizowany jest na trzech płaszczyznach: urbani stycznej, społeczno-kulturalnej oraz gospodarczej (Rewitalizacja... 2010). Jednym z priorytetowych działań są remonty stanowiącej rdzeń Psiego Pola XIX-wiecznej zabudowywielorodzinnej. Budynki te w wieluprzypadkachniebyły remontowane od końca II wojny światowej, przez co znajdują się w bardzo złym stanie technicznym, a stanowiąprzecież o małomiasteczkowym klimaciecałego osiedla(fot.3a, b). Zgodnie z ideą rewitalizacji tej dzielnicy wskazane byłoby ten klimat zachować. Dodatkowo podjęto decyzję o punktowym uzupełnieniu luk w zabudowie nowymi budynkami nawiązującymi wielkościąoraz formą doistniejącejzabudowy i z zachowaniem ładu ur banistycznego. Zul.Bolesława Krzywoustego, stanowiącej wyraźny element w układzie Psiego Pola,któryidentyfikuje przestrzeń oraz pełni funkcjęcentrotwórczą, zniknie ruch samochodowy, pozostanietylko komunikacja miejska. Natyłachkamienic przy ul. B. Krzywoustego powstał już pasaż handlowo-usługowy (fot. 3c, d). Chaotyczne zagospodarowanie przestrzeni publicznej rynku iobciążenie uciążliwym ruchem koło wym powodowało, żecentrumtzw.staregoPsiegoPolanierealizowało w pełnifunkcji integracyjnej i kulturalnej. Chcąc to zmienić, podjętodecyzję o utworzeniu centrum
78 BeataNamyślak
Fot. 3. Dotychczasowe efekty rewitalizacji Psiego Pola: a), b) realizacjapracprzy ul. B. Krzywoustego; c), d)pasaż handlowy, a zarazem miejsce dospacerów ispędzania wolnego czasu natyłach kamienic przy ul. B. Krzywoustego
kultury wrazz biblioteką, mediateką i salą widowiskową. Obiektten będzie obejmo wał swoim zasięgiem całe PsiePole, które jest przecieżdrugą z pięciu pod względem powierzchni dzielnic Wrocławia (ponad97 km2).
Z kolei Przedmieście Odrzańskie, czyli dzisiejsze Nadodrze, zostałowyznaczone jako obszarwymagający pogłębionej rewitalizacjinapodstawieniskiego poziomu war tościzasobów mieszkaniowych, niskich wskaźników charakteryzujących działalność gospodarczą i wysokiego poziomu przestępczości. W tym przypadku rewitalizacja urbanistyczna jest jednak bardziej zaawansowana (fot. 4). Nadodrze zgłoszone jest również doprogramu URBACTBRGdla projekturewitalizacji dawnych traktów han dlowych - ul. Chrobrego, pl. św. Macieja,ul.Łokietka.WśródmieszkańcówWrocławia Nadodrze uchodzi za biedną izdewastowaną dzielnicę. Charakteryzujesiędługotrwa łym bezrobociemmieszkańców oraz wysokim poziomemprzestępczościi wykroczeń. Wartościtychwskaźników są wyższe niż średnia dlawojewództwa. W zamierzeniach na obszarze tym powinien podnieść się poziom życia, przy równoczesnej zmianie charakteru dzielnicy na rzemieślniczo-artystyczny.W tym przypadku, bardziej niż na obszarze Psiego Pola, widoczne jest budowanie nowej tożsamości dzięki oddolnym
Europejskastolicakultury... 79
inicjatywom(np. działalność w „Łokietka 5” polegająca nainformowaniu o działaniach podejmowanychw ramach rewitalizacji,debatach zudziałem mieszkańców,promocji designu i organizacji wydarzeń kulturalnych, które mają ożywić dzielnicę).Doprojek tów związanychzarówno z budową nowych obiektów,jak i z rewitalizacją obiektów jużistniejącychnależy zaliczyćprojekt wystawy mieszkaniowej, będącej nawiązaniem do Wystawy mieszkaniaimiejsca pracy („WuWa" - Wohnungs-undWerkraumausstel- lung), jaka odbyła się we Wrocławiu w1929 r. na terenach targowych przylegającychdo HaliStuleciaina Dąbiu - nieodległymobrębie geodezyjnym. Organizatorem wystawy był Niemiecki Związek Twórczy(DeutscherWerkbund). Na wystawiezaprezentowano 32 budynki mieszkalne:modelowe domy jednorodzinnewolno stojące,bliźniaczeisze regowe,różne formyoptymalnych do zamieszkania budynków wielorodzinnych, przy kładowe biura, a nawetprzedszkole (fot.5). (Ogólny planosiedla, obejmujący prawie 7 ha, byłjednak dośćchaotyczny). Zaprezentowanorównieżodpowiadające duchowi modernizmu meble i inne akcesoriadomowe.Zdecydowana większość obiektów prze trwaładodzisiejszych czasów,choć tylko jeden z nich (ParkHotel)uległ gruntownej
Fot.4. Rewitalizacja PrzedmieściaOdrzańskiego:a), b) przykłady ukończonych prac remontowych przy ul. Pomorskiej i pl.Św. Macieja; c) kamienice, które czekająna zmianę wizerunku przy ul. W. Łokietka (wśrodkowejkamienicy znajduje się Infopunkt Nadodrze „Łokietka 5”); d)CentrumBiznesuGrafit wybudowane w 2012r., nastawione głównienaprzedsiębiorców, marównież w założeniu stanowić miejsce spotkań mieszkańcówdzielnicy (Klub Pop Up 203)
80 Beata Namyślak
Fot. 5. Stanobecny budynków osiedlawzorcowegowybudowanychnawystawę„WuWa” w1929 r.: a)Park Hotel przy ul. M. Kopernika 9 (modelowy dom dla bezdzietnych małżeństw i osóbsamotnych, proj. H. Scharoun); b) dom mieszkalny przy ul.Tramwajowej2 z poczekalniątramwajową zaadaptowaną na zakład fryzjerski (modelowy galeriowy domczynszowy z poczekalnią dla oczekujących na tramwaj, proj. P. Heim i A.Kempter)
modernizacji (fot.5). Pozostałe, w większości będące własnością prywatną,wymagają remontu, często kapitalnego. Niektóre z nich,jaknp. wzorcowy czteropiętrowy dom mieszkalny - obecnydomstudencki„Pancernik” zostałyznacznie przebudowane.
Projekt przygotowywany w ramach ESK 2016 obejmuje zarówno rewitalizację przedwojennego osiedla wzorcowego, jaki budowęnowego osiedla mieszkaniowego, idealnego pod względemarchitektonicznymi funkcjonalnym; dostosowanegodo pracy w domu, uwzględniającego potrzebę przestrzeni publicznych, dostęp do komunikacji zbiorowej i różnorodnych usług. Osiedle ma się stać architektoniczną wizytówką założeń ESK 2016. Wyznaczony w tym celu obszar pod inwestycję wielkości 30 ha zlokalizowany jest na Żernikach (okolice ul. Kosmonautów). Realizacja całegoprojektu planowana jest dokońca 2020 r.Pierwsze domy mają powstać w 2014r.
Równie istotna co budowa nowych inwestycji czy rewitalizacja jest modernizacja aktualnie istniejących obiektów muzealnych iwystawienniczychw celu bardziejatrak cyjnegoprzekazu treści, a także zwiększeniazainteresowania wartościowymizbiorami. Szczególnynacisk położonyjest na multimedialneprzedstawienie treści.W tym właśnie stylu powstały jużwe Wrocławiunowe muzea/wystawy: interaktywneMuzeum„Pana Tadeusza”w Rynku przybliżające epokę romantyzmu europejskiegoi polskiego czy Centrum Poznawcze w Hali Stuleciaprzedstawiającehistorię budowy HaliStuleciaiin nychcharakterystycznych konstrukcji naświecieoraz multimedialną historię miasta.
Zakończenie
Przygotowaniom do ESKwe Wrocławiu towarzyszyrealizacjaszeregu zadań, które, generalizując, mają wymiar społeczny, kulturalny bądź przestrzenny.Na tym tle naj bardziejpewny wydajesięwpływESK naprzyspieszenie zmian w przestrzenimiasta.
Europejska stolica kultury... 81
Rozpoczęte budowy mimo pojawiającychsięproblemów zapewnezakończą się sukce seminoweinstytucje kultury rozpoczną działalność zarok lubdwa. Relatywnieszybko przebiegały praceremontowew nowychośrodkachkultury,które pojawiłysięw bu dynkach pierwotnie o innym przeznaczeniu (wszczególnie szybkim tempie powstało Humanitarium). Rewitalizacja wybranych dzielnic również postępuje. W przypadku Nadodrza interesujące jest, czy uda się nadać dzielnicy rzemieślniczo-artystyczny charakter. Niemniej jednak remontykamienic i infrastrukturydrogowej trwają. Skom plikowane będzie z pewnością przywrócenie świetności modelowym budynkom „WuWy”,ze względu na to, że zdecydowana większość znich jest w rękach prywatnych właścicieli, którzy w dodatku niejednokrotnie dokonali przebudowy swojego domu (likwidacji okien,podwyższenia o jedną kondygnację).Autorkajest zdania, że najmniej pewnajest realizacja „WuWy 2” -rozmach tego przedsięwzięciajest przecież ogrom ny. Projekttentowyzwaniedla IzbyArchitektów ideweloperów; miastodało jedynie grunt pod inwestycję.Niepokójbudziprawdopodobny rozdźwiękmiędzy koncepcjami architektów, interesem deweloperów a stroną nabywców. Pozostaje pytanie-jak dużo będzie w stanie zapłacić nabywca za „modelowe" mieszkanie, może i bardzo dobrze zaprojektowane, zlokalizowane jednak zdala od centrum?
Pojawia się także pewna rozbieżność opinii na temat rodzaju projektów, które w pierwszym rzędzie powinny zostać realizowane. Jedna opcja zakłada realizację projektów flagowych, o których będzie się mówiłoiktórebyćmożeprzejdą do historii miasta. Z drugiej strony, nie bez znaczeniajest rozwój kultury na poziomieosiedli, dzielnic, dla którego niezbędna jest budowa lub modernizacja lokalnych ośrodków kultury.Realizacja tylko pierwszej opcji ugruntuje pojęcie,że„kultura jest tylkodla elit” Druga natomiast może zwiększyć uczestnictwo w kulturze większejgrupy społecznej, czemu jednak nie będzie towarzyszyć rozgłosi prestiż. Optymalnyscenariusz zakłada realizację i jednego, idrugiego zamierzenia. W praktyce jednak (takie sądoświadczenia innychESK) trzeba będzie na coś się zdecydować.
Bibliografia
Designationof a European Capital of Culture for 2015inthe Czech Repuhlic. Preselection Report,Prague, 7th-8th December,2009.
Drobniak A., Wrana K., 2008, Założenia metodyki badawczej aktywności kreatywnych miastaglomeracji, [w:]
Kreatywna aglomeracja - potencjały,mechanizmy, aktywności. Podejścia metodologiczne, red. A. Klasik, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznejw Katowicach, Katowice,s. 67-90.
Evans G.,2009, Creative cities, creative spaces andurban policy,„UrbanStudies" 46, s.1003-1040. Florida R., 2005, Cities and the creative class, Routledge, New York-London.
GarciaB., Melville R.,CoxT., 2010,Creatingan impact:Liverpool’sexperience asEuropean Capital of Culture, UniversityofLiverpool,Liverpool.
Gierat-Bieroń B., 2008, Europejskie Miasto Kultury. Europejska StolicaKultury1985-2008. Instytut Dzie dzictwa, Kraków.
Klasik A.,2011,Theculture sector and creative Industries as a new foundationof development of large cities and urban agglomerations, [w:]The cities and agglomerations development basedon the culture sector
82 Beata Namyślak
Landry C„2000, Thecreative city: A toolkitfor urban innovators, Earthscans Publications,London. Pratt A.C.,2008, Creative cities: The cultural Industriesand the creative class. „GeografiskaAnnaler. Series
B: Humań Geography” 90 (2), s.107-117.
Przestrzenie dla piękna na noworozważone.Aplikacja Wrocławia otytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2016, (praca zespołowa), Wrocław, 2012.
RewitalizacjaPsiegoPola, www.wroclaw.pl (15.11.2010).
Smoleń M., 2003, Przemysłykultury.Wpływ na rozwójmiast, Wydaw. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków. Stryjakiewicz T, Stachowiak K., 2010, Sektor kreatywny w poznańskim obszarze metropolitalnym. T. 1: Uwa runkowania, poziom i dynamika rozwoju sektora kreatywnego w poznańskim obszarze metropolitalnym,
Bogucki Wydaw. Naukowe, Poznań.
Throsby D., 2001, Defining the artisticworkforce:The Australian experience, „Poetics" 28,s.255-271. Towse R., 2011,Ekonomia kultury. Kompendium, Narodowe Centrum Kultury, Warszawa.
EUROPEJSKA STOLICA KULTURY SZANSĄ NA ZMIANY W PRZESTRZENI MIEJSKIEJ. PRZYKŁAD WROCŁAWIA
ABSTRAKT: Artykuł składa się z dwóch części. Wpierwszej autorkaprzedstawiła ideę konkursuo tytuł EuropejskiejStolicy Kultury oraz wybrane przykłady miast,które zmieniły swój wizerunekdzięki uzyskaniu tego tytułu. Druga część opracowania ukazuje realizowaneorazplanowanezmiany, jakie zachodzą wprze strzeni miejskiej Wrocławia, a które związane sąz organizacją ESKw 2016 r.
