Władysław Chojnowski
O działach uczynionych przez
wstępnego (art. 1075 - 1080 k.N.) i
jego skutkach na wypadek śmierci
wstępnego - po wejściu w życie
prawa spadkowego i kodeksu
cywilnego
Palestra 9/12(96), 69-73
1965
POIEMK/I
WŁADYSŁAW CHO JNO W SKI
0 działach uczynionych przez wstępnego (art. 1075 — 1080 k.N.)
1 jego skutkach na wypadek śmierci wstępnego — po wejściu
w życie prawa spadkowego i kodeksu cywilnego
W n rz e 7—8/65 „ P a le s try ” S. B re y e r u d zielił odpow iedzi n a p y ta n ie Zespołu A dw okackiego w M iechow ie (teren b. K ongresów ki) dotyczące działów uczynio n y c h przez w stęp n eg o za jego życia w fo rm ie d aro w izn y i sk u tk ó w ta k ieg o a k tu n a w y p ad e k śm ierci w stę p n eg o — po w ejściu w życie p ra w a spadkow ego i k.c.
Stan faktyczny tej spraw y przedstawiał się następująco:
O soba A b y ła w łaścicielem g o sp o d a rstw a roln eg o w M iechow ie o obszarze 10 h e k ta ró w . W 1937 ro k u osoba ta, m a ją c a ty lk o dw óch synów B i C, d okonała d a ro w iz n y n a ich rzecz niep o d zieln ie w częściach ró w n y c h tego gosp o d arstw a, zazn aczając p rzy ty m , że czyni tę d aro w iz n ę z części n ie ro z rz ą d z a ln e j i ro z- rzą d z ą ln e j sw ego m a ją tk u .
S p ad k o b ie rc y B i C p odzielili się ty m m a ją tk ie m n ie fo rm a ln ie w 1948 r. Są oni ro ln ik a m i i m a ją k w a lifik a c je do p ro w a d ze n ia g o sp o d a rstw a rolnego. Ż ony ich in n y c h g ru n tó w ro ln y c h n ie m ają.
W ty m sta n ie rzeczy Z espół A dw okacki z a p y tu je , czy m ożna p o trak to w a ć w sp ó ł w łasność B i C jako w y n ik a ją c ą z dziedziczenia (wobec czego n o rm y obszarow e n ie obow iązują), a w ięc czy m oże tu m ieć zasto so w an ie a rt. I N I i n. przep. w prow . k.c.
S. B rey e r n a p y ta n ie to u d ziela odpow iedzi n e g a ty w n e j i p rze p ro w ad z a n a s tę p u ją c e rozum ow anie:
A rt. 1076 k.N. stan o w i, że d ziały za życia dok o n an e przez w stę p n y ch m iędzy zstęp n y m i m ogą być d o k o n y w an e albo przez a k ty m iędzy żyjącym i, albo przez te s ta m e n ty — z ^zachowaniem fo rm aln o ści, w a ru n k ó w i p ra w id e ł przew id zian y ch d la daro w izn m iędzy żyjącym i i d la te sta m en tó w . M a to oznaczać, że dla działów za życia obow iązu ją p rze p isy o daro w izn ach , w zw iązku z czym należy je t r a k to w ać ta k ja k d arow izny. W g ru n cie rzeczy m a ją to być isto tn ie darow izny, tym ty lk o ró żniące się od d aro w iz n zw ykłych, że m ogły m ieć z a p rze d m io t rów n ież części niero zrząd zaln e.
P o d rzą d em p ra w a spadkow ego m ożna było d y sk u to w a ć n a d tym , ja k ą rolę o d g ry w a ją działy za życia w ro zu m ien iu a rt. 1075 i n. kod. N ap. w p o stęp o w an iu sp adkow ym , jeżeli sp a d ek b y ł o tw a rty pod rządem tego kodeksu. W tedy m ożna było b ro n ić poglądu, że ró w n ież d ziały sp a d k u (które są przecież sp ra w ą s p a d kow ą) należy prow adzić w ed łu g p rzepisów dotychczasow ych stosow nie do a rt. X V III przep. w prow . pr. spadk., p rz e strz e g a ją c ry g o ry sty cz n ie ta k że przepisów o d ziała ch za życia. O becnie poglądy te są bez znaczenia, p oniew aż now y p rz e p is a rt. L II I przep. w p ro w . k.c. w y ra ź n ie sta n o w i, że p rze p isy k o d ek su cyw ilnego
70 W ł a d y s i a t o C h o j n o w s k i N r 12 (98) sto s u je się ta k że do działów sp a d k ó w o tw a rty c h p rzed dn iem w ejśc ia w życie te g o k odeksu.
P rz y to cz en ie tego p rze p isu je s t n ieścisłe, p oniew aż głosi on, że p rze p isy ko d ek su cy w ilnego o dziale sp a d k u sto su je się ta k ż e do działów sp ad k ó w o tw a rty c h przed d n ie m w ejścia k o d ek su w życie, ch y b a że um ow a o dział z o stała z a w a rta przed ty m dn iem albo że p ostępow anie p rze d są d em I in sta n c ji zostało przed ty m dniem zakończone. O znacza to, że gdy u m o w a o d ział zo stała z a w a rta p rze d d niem w e j ś c ia w życie ko d ek su cyw ilnego (jeśli chodzi o g o sp o d a rstw a ro ln e — przed dniem
18 m a ja 1964 r.) albo gdy p o stę p o w an ie przed są d em I in sta n c ji zo stało ju ż z a kończone, to n ależy stosow ać p rze p isy dotychczasow e.
D alej a u to r w yw odzi, że rów n ież jeszcze pod rząd em p ra w a spadkow ego z a ry so w ała się w o rzecznictw ie te n d e n c ja do tr a k to w a n ia ow ych działów za życia jako
daro w izn . T ak w łaśn ie w y p ow iedział się S ąd N ajw yższy w orzeczeniach ogłoszo n y c h w O S P iK A pod poz. 92/64 i pod poz. 113/59 z glosą a p ro b u ją c ą J. P ie tr z y kow skiego.
W edług ty c h orzeczeń dział z a życia d o k o n an y zgodnie z a rt. 1078 k.N. n ie ma, zd a n ie m a u to ra , za sto so w a n ia do sp a d k ó w o tw a rty c h pod rzą d em p ra w a sp a d k o w ego, m oże być je d n a k uw zg lęd n io n y ja k o daro w izn a.
Je że li sp a d e k został o tw a rty po d n iu w ejśc ia w życie p ra w a spadkow ego, to z d a n ie m a u to ra do ta k ieg o d ziału dokonanego za życia w stępnego w drodze a k tu d aro w iz n y p o w in n y się stosow ać p rze p isy o zn iesien iu w spółw łasności stosow nie d o a rt. 213 k.c., a n ie p rze p isy a r t. L X przep. w p ro w . k.c., k tó ry stw ie rd z a, że jeżeli k ilk u sp ad k o b iercó w u ż y tk u je osobiście w ydzielone części g o sp o d a rstw a n a le żącego do sp ad k u , d ział m oże b y ć d o k o n an y b ez z a ch o w a n ia p o d sta w o w e j n o rm y obszarow ej.
J a k w iadom o, p rzy zn iesien iu w sp ó łw łasn o ści w m yśl a r t. 213 n ależy stosow ać p rz e p is a rt. 163 k.c., a za te m podział m oże być d o k o n an y n a w e t bez zach o w an ia te j n o rm y , jeżeli ty lk o dzielący się p o sia d a ją p o n ad to nieru ch o m o ści o m in im a ln e j n o rm ie obszarow ej i zachodzi je d e n z w a ru n k ó w p rze w id zia n y ch w p k t 2 § 1 tego a r ty k u łu (może w ięc b y ć p o dzielona n a w e t d z ia łk a 1-h ek ta ro w a ).
P o w y ż s z e g o r o z s t r z y g n i ę c i a a u t o r a n i e u w a ż a m z a s ł u s z n e , a t o z n a s t ę p u j ą c y c h w z g l ę d ó w .
Z a g a d n ie n iu te m u pośw ięciłem sp e c ja ln y rozd ział w sw oim „ P ra w ie s p a d k o w ym (str. 257), a r ty k u ł pod ty tu łe m „P rze p isy przejścio w e do p ra w a spadkow ego d la o b szaru b. m ocy obow iązu jącej k o d ek su N ap o leo n a” ogłoszony w „P rzeglądzie N o ta ria ln y m ” n r 3— 4/230/50 i a rty k u ł w „N ow ym P ra w ie ” ogłoszony w nrze 8—9/117/53.
D ziały czynione przez w stęp n eg o sto so w n ie do a rt. 1075 i 1080 k.N. m a ją sp e cy ficzny c h a ra k te r i są in s ty tu c ją p ra w n ą b ard z o skom p lik o w an ą.
W edług P la n io la („P odręcznik p ra w a cyw ilnego — O d aro w iz n ach i te s ta m e n ta c h ” — s tr . 321 — § 758) „działy czynione przez w stępnego je s t to ak t, m ocą k tó re g o w stę p n y sam dzieli s p a d e k p o sobie m iędzy sw y ch zstępnych, u k ła d a ją c w ed łu g sw ej w oli udziały, ja k ie przezn acza każdem u. Może b y ć on do k o n a n y dw om a sposobam i: bąd ź przez d aro w iz n ę m iędzy żyjącym i, b ąd ź przez te s ta m e n t; m am y w ięc d aro w iz n y -d z iały i te sta m e n ty -d z ia ły . J e s t to w ięc a k t m ieszany, w k tó ry m za sa d y dotyczące działów łą cz ą się z z a sa d am i dotyczącym i daro w izn lu b te s ta m e n tu ”.
D ziały ta k ie m a ją pod w ó jn y s k u te k : za życia w stęp n eg o jego zstę p n i są jed y n ie jobdarow anym i (§ 778). „Z ch w ilą śm ie rc i d a ru ją c e g o c h a ra k te r i s k u tk i d ziału
J j r 12 (96) D z ia ły uczynione przez wstępnego (art. 1075—1080 k.N.) 71 m ię d z y żyjącym i u le g a ją zm ian ie: s ta ją się one w te j ch w ili p raw d ziw y m i d z i a ł a m i s p a d k u i dzieci, k tó re d otąd b y ły ty lk o ob d aro w an y m i, s ta ją się d z i e - d z i c a m i ” (§ 781). M ogą w ięc one sp a d e k p rz y ją ć lu b odrzucić i o d p o w iad a ją a a d łu g i s p a d k u u ltr a vires (§ 782).
P la n io l o m aw ia rów n ież s k u tk i działów te sta m e n to w y c h i dochodzi do w niosku,
że
n a sk u te k te sta m e n tu -d z ia łó w o tw ie ra się sp a d e k ab in te sta to , a nie sp ad ek te s ta m e n to w y (§ 785).J a k z pow yższego w idać, je s t to in s ty tu c ja b ard z o szczególna, k tó ra w yw o łała •dużo sp o ró w w o rzecznictw ie i d o k try n ie , aż o stateczn ie pogląd y n a te n te m a t « s ta b iliz o w a ły się w fo rm ie p o d an e j przez P lan io la.
W pow yższej sw ojej książce dochodzę do w niosku, że jeżeli sp a d ek otw o rzy ł ■się po 31 g ru d n ia 1946 r., a działy sporządzone w fo rm ie daro w izn y n ie są n ie uważne, to z ch w ilą śm ierci d aru ją ce g o o tw ie ra się sp a d e k po nim . O b d aro w an i s t a j ą się dziedzicam i, m ogą w ięc sp a d ek odrzucić lu b p rz y ją ć w p ro s t lu b z do b ro d z ie js tw e m in w e n ta rz a . Ci, k tó rzy sp a d ek odrzucili, za ch o w u ją m a ją te k d a ro w a n y i obow iązani są w y p łac ić ew e n tu a ln ie zachow ek sp ad k o b ierco m koniecznym . D a w n ie j m ogli oni te n m a ją te k z a trzy m a ć do w ysokości części ro zrzą d zaln ej. Ci 'sp ad k o b ie rcy , k tó rzy sp a d e k p rz y jm u ją w p ro st, o d p o w iad a ją za d ługi całym -sw oim m a ją tk ie m , a p rzy sp o rze n ia d o konane w drodze d aro w iz n y -d z iałó w b ęd ą •w yrów nane, je d n ak ż e w m y śl a rt. 66 p r. sp ad k . sp a d k o b ierca o b d aro w an y nie ®>ędzie obow iązany do zw ro tu n ad w y żk i i m oże odpow iadać ty lk o z ty tu łu z a c h o w k u . Ci, k tó rz y sp a d e k p rz y ję li z d o b ro d ziejstw em in w e n ta rz a , o d p o w iad a ją za d łu g i sp a d k o w e rów nież m a ją tk ie m d aro w an y m , chociaż w yszedł on n ie d w o łaln ie
X. m a ją tk u należącego do zm arłego, a to stosow nie do a rt. 49 § 2 pr. spadk.
S ą d N ajw yższy w u ch w a le z d n ia 11 m a rc a 1958 r. (O SPiK A poz. 113/59) d o c h o d z i do w niosku, że a r t. 1078 k.N. o n iew ażności działu s p a d k u n ie o b ejm ującego -w szystkich zstęp n y ch n ie sto su je się w sp ra w a c h o d ział s p a d k u o tw a rte g o po
dniu
31 g ru d n ia 1946 r., gdyż do działu ta k ieg o sp a d k u sto s u je się p rze p isy p ra w a s p a d k o w e g o z 1946 r., a w ięc m im o a k tu d ziału dokonanego przez w stę p n eg o przed«dniem
1 sty c zn ia 1947 r., n a w e t obejm ującego w szy stk ich w stę p n y ch , n ależy w y je d n a ć p o stan o w ien ie są d u o d ziale lu b za w rz eć um ow ę o dział sp ad k u . T ak i a k t d z ia łu m a je d n a k s k u tk i p ra w n e d aro w izn y n a rzecz spadkobierców , k tó rzy j ą p rz y ję li ja k o p rzyszłą schedę, ja k to w y ja ś n ia u c h w a ła C ałej Izby C yw ilnej as d n ia 17 g ru d n ia 1957 r. (C. P rez. 747, OSN 1948, poz. 2).J . P ie trz y k o w sk i w glosie do te j u ch w a ły słu szn ie zarzuca, że a k t d ziału n ie j e s t p o trzeb n y , jeżeli zstęp n y n ie pozostaw ił w sp a d k u innego m a ją tk u poza m a ją tk ie m d aro w an y m w ak c ie działów .
Z d an iem m oim w n ie k tó ry c h w y p a d k a c h n ow y a k t d ziału lu b p o stan o w ien ie d z ia ło w e b ęd z ie potrzeb n e, jeżeli te n a k t działów nie je s t zgodny z p rze p isam i ■obecnie obow iązującym i, a w ięc z p rzep isam i o konieczności za tw ie rd z a n ia po d z ia łu n ieruchom ości m iejsk ich , albo — ja k w o m aw ianym przez n as w y p a d k u — p rz e z n a c z a spad k o b ierco m części ułam kow e. U zasad n ien ie u ch w a ły S ąd u N ajw y ż sz eg o je s t b ard z o lakoniczne i praw d o p o d o b n ie S ąd N ajw yższy m ia ł n a m yśli t y l k o w y p ad e k , k iedy sp a d k o d aw ca pozostaw ił in n y jeszcze m a ją te k .
N ow e p ra w o nie m ogło zm ienić i n ie zm ieniło an i treśc i, a n i c h a ra k te ru a k tu d z ia łó w d o k o n an y ch przez w stęp n eg o ja k o um ow y w isto cie sw ej dotyczącej p rz y sz łe g o sp a d k u (jak to ju ż w yżej zaznaczyłem , p o w o łu ją c się n a o pinię P la - n io ła ). A rty k u ł X V III przep. w p ro w . p r. sp ad k . oznacza tylko, że do ta k ie j um ow y,
72 ' W ł a d y s ł a w C h o j n o w s k i N r 12 (96$> sto so w a ć p rze p isy now ego p ra w a spadkow ego, a w ięc p rze p isy o d zied z ic z e n i» i p rz e d e w szy stk im a rt. 66 i 145 i n. pr. spadk., że zstęp n y n ie będzie o b o w ią z a n y do z w ro tu n ad w y ż k i w n a tu rz e i że będzie obow iązany w y p łac ić ty lk o zachow ek, sp a d k o b ierco m koniecznym . O d p ow iednikiem pow yższego p rze p isu je s t obecnie a r t . L I p rzep . w prow . k.c.
U m ow a o sp a d e k po osobie ży jącej b y ła w m y śl a rt. 57 k.z. n ie w a ż n a z w y ją tk ie m w y p ad k ó w p rze w id zia n y ch w u sta w ie. T ak im i w y ją tk a m i są : u m ó w » zrzeczenia się dziedziczenia i d ziały d o k o n an e przez w stę p n y ch w fo rm ie a k t o d arow izny.
W edług a rt. 3 k.c. u sta w a n ie m a m ocy w steczn ej, chyba że w y n ik a to z j e j b rz m ie n ia lu b celu. A n i z b rz m ie n ia , an i z celu n ow ych u sta w n ie w y n ik a , a b y zm ien iały one tre ść i c h a ra k te r ak tó w d o k o n an y ch p rze d ich w ejściem w ż y c ie . W szczególności n ie w y n ik a to z tre śc i a rt. X V III przep. w prow . pr. sp a d k . a n t z treśc i a rt. L I przep. w p ro w . k.c., k tó ry w y ra ź n ie p o d k reśla, że do sp ra w s p a d kow ych (a ta k ą sp ra w ą n ie w ą tp liw ie je s t a k t d aro w iz n y -d z iałó w dokonanych; przez w stępnego) sto su je się p ra w o obow iązujące w chw ili śm ie rc i sp ad k o d aw cy ., j e ś l i ' p rze p isy poniższe n ie sta n o w ią inaczej.
W edług a rt. L II I przep. w prow . k.c. p rze p isy o dziale s p a d k u (um ow a o d z ia ł, u goda są d o w a lu b p o sta n o w ien ie działow e) sto su je się ta k ż e do działu spadków - o tw a rty c h przed dniem w ejścia w życie kodeksu, chyba że um ow a o d ział sp a d k u , (a w ięc u m ow a zw y k ła lu b u goda sądow a) zo stała z a w a rta p rze d tym dn iem a l b » że po stęp o w an ie p rze d sądem I in sta n c ji zo stało ju ż p rze d ty m dniem za k o ń cz o n e. Je że li w ięc um ow a działow a zo stała z a w a rta np. w 1937 r. lu b do d n ia w e jśc ia w życie k odeksu, to n ależ y tu stosow ać d aw n e przep isy ; ta k sam o należy p o s tą p ić w w y p ad k u , gdy p o stę p o w an ie w I in sta n c ji zostało do tego d n ia zakończone.
A w ięc sk o ro u m o w a d aro w iz n y -d z iałó w je s t — w e d łu g o rzecznictw a i d o k tr y n y , m a ją c y c h za so b ą przeszło s tu le tn ią tra d y c ję — w istocie sw ej um ow ą d z ia ło w y z tym sk u tk ie m , że z chw ilą śm ierci d aru ją c e g o s ta je się „p ra w d z iw y m d z ia łe m s p a d k u i dzieci, k tó re d otąd b y ły ty lk o obdaro w an y m i, s ta ją się dziedzicam i’’’ (P lan io l, § 781), to do ta k ie j s y tu a c ji m a w p ro s t zastosow anie pow yższy p r z e p is a rt. L I I I bez p o trze b y u cie k a n ia się do in n e j in te rp re ta c ji.
A rt. L X II przep. w prow . k.c. p o w ta rz a za a rt. L III, że jeżeli d ział sp a d k u n a s tą p ił przed dniem w ejścia w życie p rzepisów k.c. dotyczących g o sp o d a rstw ro l n y ch , to p o zo staje on w m ocy (z z a strze że n iam i dotyczącym i sp ła t m a ją tk o w y c h ).
A w ięc oba te p rze p isy w ca łe j rozciągłości p o tw ie rd z a ją b ro n io n e przeze m n i e stanow isko.
J e ś li chodzi o orzeczenie S ąd u N ajw yższego um ieszczone w O SP iK A pod poz. 92/64, to n ie je st ono sprzeczne z pow yższym i m oim i w yw odam i, p oniew aż także- i w ed łu g m n ie spadkobiercy, k tó ry został p o m in ięty w d ziałach za życia, n a le ż y się — jeżeli sp a d e k otw orzył się pod rzą d em p ra w a spadkow ego lu b k.c. — tylko- zachow ek, a dział przez w stęp n eg o d o k onany rów n ież w edług kN. n ie m ógł b y t w zruszony, jeżeli obejm ow ał cały m a ją te k i nie m ożna było sk a rż y ć tego d z ia łu z pow o d u niew ażności lu b p okrzyw dzenia, ja k k o lw ie k po śm ierci w stę p n eg o d z ia ły za życia s ta w a ły się p raw d ziw y m i d ziałam i sp a d k u , a dzieci o b d aro w an e dziedzi cam i
Je ż e li sp a d e k otw orzył się p rze d dniem w ejścia w życie p ra w a spadkow ego, to> w m y śl w y raźn eg o p rze p isu a rt. X V III przep. w prow . p r. spadk. do ta k ie g o a k t u - -d zia łó w b ęd ą się stosow ać p rze p isy k o d ek su N apoleona. P rzep is te n pod tym t w zg lęd em n ie budzi żad n y ch w ątpliw ości.
Itr 12 (96) P yta n ia t odpouHedzi praw ne 7J W ty c h w a ru n k a c h , p oniew aż n a sk u te k a k tu d aro w iz n y -d z iałó w z ch w ilą śm ierci d a ru ją c e g o s ta ją się te d ziały p raw d ziw y m i d ziałam i sp a d k u , a dzieci o b d aro w a n e sp ad k o b iercam i, w ięc do ta k ie j sy tu a c ji będzie m ieć zastosow anie a rt. L X § 2 przep. w prow . k.c. A za te m pow yższe go sp o d arstw o m oże b y ć podzielone p o m iędzy sp ad k o b iercó w bez za ch o w an ia p o d staw o w ej n o rm y obszarow ej, sk o ro sp a d k o b ie rc y ci u ż y tk u ją osobiście w ydzielone części tego g o spodarstw a.
Prr/liiM # O D P O W I E D Z I P H / t W I S I E P Y T A N I E : C z y j e s t n i e w a ż n y t e s t a m e n t s p o r z ą d z o n y w t r y b i e a r t . 951 k. c., j e ż e l i s p i s u j ą c a t e s t a m e n t o s o b a u r z ę d o w a n i e m o g ł a b y b y ć ś w i a d k i e m t e s t a m e n t u w m y ś l a r t . 957 k .c .? Z g ł a s z a j ą c y t o p y t a n i e a d w . W . K a m i ń s k i z K a l i s z a p i s z e , ż e z p u n k t u w i d z e n i a c e l u p r z e p i s u a r t . 957 k .c . t y m b a r d z i e j p o w i n n a b y ć w y ł ą c z o n a — p o d r y g o r e m n i e w a ż n o ś c i t e s t a m e n t u — s p i s u j ą c a t e n t e s t a m e n t o s o b a u r z ę d o w a , j e ż e l i j e s t o n a w b l i s k i m s t o p n i u s p o k r e w n i o n a ( s p o w in o w a c o n a ) z e s p a d k o b i e r c ą ( z a p i s o b i o r c ą ) , s k o r o r o l a j e j , j a k o a k t y w n a ^ j e s t p r z e c i e ż w a ż n i e j s z a o d r o l i ś w i a d k a . Z d r u g i e j j e d n a k s t r o n y j e ż e l i u s t a w o d a w c a c h c e , b y n a r u s z e n i e p r z e p i s ó w o w y ł ą c z e n i u o b w a r o w a ć s a n k c j ą n i e w a ż n o ś c i , t o c z y n i t o w y r a ź n i e ( p o r . a r t . 369 p k t 4 k .p .c . — w p r z e c i w i e ń s t w i e d o p r a w a o n o t a r i a c i e , k t ó r e t a k i e j s a n k c j i n i e p r z e w i d u j e , a l b o d o k . p .a ., w e d ł u g k t ó r e g o n a r u s z e n i e p r z e p i s ó w o w y ł ą c z e n i u d a j e t y l k o p o d s t a w ę d o w z n o w i e n i a p o s t ę p o w a n i a w m y ś l a r t . 127 § 1 p k t 3). O s o b i ś c ie a d w . K a m i ń s k i o p o w i a d a s i ę z a o d p o w i e d z i ą p o z y t y w n ą n a p o s t a w i o n e n a w s t ę p i e p y t a n i e . W y d a j e s ię , ż e n i e w a ż n o ś ć m o ż n a b y t u w y w o d z i ć z o g ó l n e g o p r z e p i s u a r t . 58 § 1 k .c . w z w i ą z k u z a r t . 21 § 1 p k t 1—3 k < p.a. ( w y łą c z e n ia t u p r z e w i d z i a n e o d p o w i a d a j ą z p e w n ą n a d w y ż k ą a r t y k u ł o w i 957 § 1 k .c .) . W k o n k r e t n y m w y p a d k u s p i s u j ą c y t e s t a m e n t p r z e w o d n i c z ą c y p r e z y d i u m b y ł o j c e m s p a d k o b i e r c y t e s t a m e n t o w e g o . O D P O W I E D Z :
N iew ą tp liw ie tego ro d z a ju te s ta m e n t b yłby n ie w a żn y . P rz e m a w ia za ty m
ra tio legis a rt. 957 k.c. S koro bow iem a rt. 957 k.c. p rze w id u je w zw iązku z a rt.
958 k.c. niew ażność te sta m e n tu ze w zględu n a blisk ie p o k rew ie ń stw o lu b pow ino w actw o św iad k ó w z dziedzicem te sta m en to w y m lu b z za p iso b iercą to ty m b a rd z ie j b y łb y n iew ażn y te s ta m e n t sp isan y przez osobę urzęd o w ą b ę d ą cą w sto su n k u p o k re w ie ń stw a lu b p o w in o w actw a w sto p n iu p rze w id zia n y m w a r t. 957 k.c. z d zie dzicem te sta m en to w y m lu b zapisobiercą.
R ola św iad k ó w przy te sta m e n c ie je s t b ie rn a , a r o la osoby u rzę d o w e j sp isu ją c e j te s ta m e n t w pro to k o le je s t ak ty w n a .
Je ż e li obecny przy sp o rzą d za n iu te sta m e n tu — ja k o św ia d ek —■ b lisk i k re w n y lu b p o w in o w aty dziedzica b ąd ź za pisobiercy ju ż p rzez sam ą sw o ją obecność m oże k ręp o w a ć sw obodę ośw iadczenia w oli te s ta to ra , to o ileż b a rd z ie j sp o rzą d za n ie p ro to k o łu ośw iadczenia w oli te s ta to ra przez osobę urzędow ą, b ę d ą cą w b lisk im
