Za rozwiązanie wszystkich zadań
można otrzymać łącznie 60 punktów.
MARZEC 2020
Wpisuje zdający przed rozpoczęciem pracy
ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM
WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE
POZIOM ROZSZERZONY
Czas pracy: 180 minut Instrukcja dla zdającego
1. Sprawdź, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 27 stron (zadania 1.–32.).
Ewentualny brak zgłoś przewodniczącemu zespołu nadzorującego eg- zamin.
2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym.
3. Pisz czytelnie. Używaj długopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atra- mentem.
4. Nie używaj korektora.
5. Błędne zapisy wyraźnie przekreśl.
6. Pamiętaj, że zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie.
Życzymy powodzenia!
Wiedza o społeczeństwie. Poziom rozszerzony Próbna Matura z OPERONEM
Część I. Test (48 punktów)
Materiał źródłowy do zadania 1.
Grupy społeczne
Zadanie 1. (0–1)
Napisz, czy biorąc pod uwagę definicję socjologiczną, rodzina pokazana na zdjęciu jest rodzi- ną małą, czy dużą. Swój wybór uzasadnij.
...
...
...
...
Materiał źródłowy do zadania 2.
Postawy społeczne
Człowiek bierny, ugodowy, przystosowujący się do okoliczności dla osiągnięcia własnych korzyści.
Źródło: https://sjp.pl/[...] (dostęp: 3.03.2019).
Zadanie 2. (0–1)
Rozstrzygnij, czy podana definicja opisuje formę postawy konformistycznej określanej mia- nem oportunizmu. Swój wybór uzasadnij.
Rozstrzygnięcie – ...
Uzasadnienie – ...
...
...
Materiał źródłowy do zadania 3.
Ustawa z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim Art. 30.
2. Cudzoziemiec ubiegający się o uznanie za obywatela polskiego […] jest obowiązany posiadać znajomość języka polskiego potwierdzoną urzędowym poświadczeniem, o którym mowa w art.
11a ustawy z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim (Dz. U. z 2018 r. poz. 931 i 1669), na poziomie biegłości językowej co najmniej B1, świadectwem ukończenia szkoły w Rzeczypospolitej Polskiej lub świadectwem ukończenia szkoły za granicą z wykładowym językiem polskim.
Zadanie 3. (0–1)
Zaznacz poprawne dokończenie zdania.
Decyzję w sprawie uznania za obywatela polskiego cudzoziemca, który musi potwierdzić umie- jętność zapisaną w artykule 30. ustawy, wydaje
A. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej.
B. minister właściwy do spraw wewnętrznych.
C. ambasador polski w państwie, z którego pochodzi cudzoziemiec.
D. wojewoda właściwy ze względu na miejsce zamieszkania cudzoziemca.
Materiał źródłowy do zadania 4.
Nieposłuszeństwo obywatelskie
Do restauracji Lava Dia przy bulwarze Malecon w Hawanie wchodzi grupa Kubańczyków. Skła- dają zamówienie. Gdy przychodzi do płacenia, wyjmują pesos.
Kelner nie chce ich przyjąć: żąda pesos wymienialnych. Goście tłumaczą, że dostają pensje w zwy- kłych pesos. Szef restauracji wzywa policję. Ta zatrzymuje cztery osoby. Trafiają na posterunek, gdzie słyszą, że wyjdą, gdy uiszczą rachunek w pesos wymienialnych. Wzruszają ramionami. […]
To uczestnicy akcji nieposłuszeństwa, prowadzonej przez Latynoamerykańską Federację Kobiet Wiejskich (FLAMUR). Chce ona zmusić władze do odejścia od podwójnej waluty. Peso wymie- nialne to 24-krotność zwykłego. Mają je tylko uprzywilejowani.
Źródło: M. Tryc-Ostrowska, Nieposłuszeństwo obywatelskie na Kubie, http://archiwum.rp.pl/artykul/788643-Nieposluszenstwo- -obywatelskie-na-Kubie.html (dostęp: 3.03.2019).
Zadanie 4. (0–1)
Podaj dwie cechy działania określanego mianem nieposłuszeństwa obywatelskiego, którego przykład opisano w tekście.
– ...
...
– ...
Materiały źródłowe do zadania 5.
Amerykanie w Polsce
Dla Roberta Manuse’a, który przez kilka lat mieszkał w Madison w stanie Wisconsin, każdy dzień to logistyka. Amerykanin siada do komputera o 9 rano i zaczyna pracę od czytania maili. […]
Od kwietnia zeszłego roku, gdy przeprowadził się z żoną Magdą do Polski, dalej robi zlecenia dla amerykańskiej firmy. […]
Historia Jennifer i jej męża Marka jest jak z filmu. On przyjechał do Nowego Jorku na trzymie- sięczną kwerendę do pracy magisterskiej z fizyki, ona uczyła angielskiego w szkole językowej. […]
Amerykanka nie spodziewała się wówczas, że to właśnie w Warszawie przyjdzie jej kiedyś zaczynać nowe życie. […]
Christine Wilson, 21-latka z miejscowości San Mateo w Kalifornii, tak bardzo przywykła już do wschodniej mentalności, że czasem trudno jej się odnaleźć w USA. […] Nie spodziewałam się, że Warszawa to tętniące życiem miasto, gdzie roi się od kawiarni i wydarzeń kulturalnych – dodaje Christine, która najbardziej lubi poznawać nowych ludzi, umawiając się na wymianę językową.
Źródło: M. Zdzieborska, Amerykanie w Polsce. „Warszawa lepsza niż Nowy Jork”, https://www.polskieradio.pl/5/3/
Artykul/1995858,Amerykanie-w-Polsce-Warszawa-lepsza-niz-Nowy-Jork (dostęp: 3.03.2019).
Dwujęzyczne napisy w polskich gminach
Zadanie 5. (0–1)
Rozstrzygnij, czy przedstawiciele opisanej w tekście narodowości mają prawo do korzystania z uprawnienia przedstawionego na zdjęciu. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do obowiązu- jących w Polsce rozwiązań prawnych.
Rozstrzygnięcie – ...
Uzasadnienie – ...
...
...
...
Materiał źródłowy do zadania 6.
W kolejce, która już od świtu ustawia się przed budynkiem Neofilologii Uniwersytetu Gdańskie- go, codziennie czeka nawet kilkaset osób. Od dwóch dni uczelnia przeżywa prawdziwe oblężenie chętnych do zapisu na zajęcia Uniwersytetu Trzeciego Wieku na rok akademicki 2019/20. Liczba miejsc jest ograniczona, a kolejne zapisy dopiero za dwa lata. Zajęcia cieszą się ogromną popular- nością, niestety uczelnia nie jest w stanie zagwarantować uczestnictwa wszystkim chętnym.
Źródło: https://nauka.trojmiasto.pl/Ogromne-kolejki-do-zapisow-na-zajecia-Uniwersytetu-Trzeciego-Wieku-n138029.html#tri (dostęp: 16.11.2019).
Zadanie 6. (0–1)
Rozstrzygnij, czy tekst dotyczy edukacji formalnej. Swoją odpowiedź uzasadnij.
Rozstrzygnięcie – ...
Uzasadnienie – ...
...
...
...
Materiał źródłowy do zadania 7.
Funkcje mediów
Zadanie 7. (0–2)
7.1. Podaj nazwę funkcji mediów realizowanej poprzez emitowanie programów telewizyjnych, których przykład pokazano na zdjęciu.
...
7.2. Wyjaśnij znaczenie tej funkcji mediów dla sprawujących władzę w państwie niedemokra- tycznym.
...
...
...
...
Materiał źródłowy do zadania 8.
Mówimy, że „państwo jest ustanowione”, gdy wielość ludzi godzi się lub zawiera ugodę, każdy z każdym, iż skoro jakiemuś człowiekowi czy też zgromadzeniu większość tej wielości da upraw- nienie do reprezentowania osoby zbiorowej obejmującej ich wszystkich […], to każdy poszczególny człowiek […] upoważni do wszystkich działań i decyzji tego człowieka lub to zgromadzenie […], by mógł żyć w pokoju wśród nich i korzystać z ochrony przed innymi ludźmi.
Źródło: http://ftp.liceumxv.edu.pl/historia/PDF/[...].pdf (dostęp: 16.11.2019).
Zadanie 8. (0–2)
8.1. Podaj nazwę teorii powstania państwa, której dotyczy powyższy opis.
...
8.2. Zaznacz poprawne dokończenie zdania.
Autorem powyższej teorii jest A. Arystoteles.
B. Karol Marks.
C. Tomasz Hobbes.
D. Ludwik Gumplowicz.
Materiał źródłowy do zadania 9.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r. (fragment)
W trosce o byt i przyszłość naszej Ojczyzny, odzyskawszy w 1989 roku możliwość suwerennego i demokratycznego stanowienia o Jej losie, my, Naród Polski – wszyscy obywatele Rzeczypospolitej […] w poczuciu odpowiedzialności przed Bogiem lub przed własnym sumieniem ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej jako prawa podstawowe dla państwa oparte na poszano- waniu wolności i sprawiedliwości, współdziałaniu władz, dialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej uprawnienia obywateli i ich wspólnot.
Zadanie 9. (0–2)
9.1. Rozstrzygnij, czy Konstytucja RP jest konstytucją oktrojowaną. Swoją odpowiedź uzasad- nij, odwołując się do treści cytowanego tekstu.
Rozstrzygnięcie – ...
Uzasadnienie – ...
...
...
...
9.2. Podaj, jaką nazwą określa się zacytowany fragment Konstytucji RP.
...
Materiał źródłowy do zadania 10.
Demokratyczne systemy wyborcze
Jedyna rada na d’Hondta, to myśleć o łączeniu wysiłków przed wyborczą weryfikacją. Tego wy- maga wymyślony przez niego algorytm. […] Adekwatnie do poparcia rozdziela partiom tylko tyle mandatów, aby nikt nie zarzucił wyborom, iż są nieproporcjonalne. Po cóż ta oszczędność? Ano po to, aby wygospodarować do podziału dodatkową mandatową pulę. Tyle że już według nieco innych reguł, zdecydowanie bliższych logice większościowej. Czyli im partia silniejsza, tym wię- cej bierze z wygenerowanej przez algorytm nadwyżki. Średniacy obłowią się już tylko śladowo, a małym (choć wciąż ponadprogowym) d’Hondt tnie bez pardonu, czasem tylko zostawiając jakiś ochłap.
Źródło: R. Kalukin, Zakładnicy d’Hondta, https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kraj/1771864,1,zakladnicy-dhondta.read (dostęp: 6.03.2019).
Zadanie 10. (0–2)
10.1. Podaj nazwę systemu wyborczego, w którym stosuje się opisaną formułę wyborczą.
...
10.2. Wyjaśnij, jakie konsekwencje dla reprezentatywności poglądów wyborców w parlamencie ma zastosowanie formuły d’Hondta.
...
...
...
...
...
Materiał źródłowy do zadania 11.
Ideologie i doktryny polityczne
Każdy przypadek przymusowej redystrybucji bogactwa i dochodu, bez względu na kryteria, na jakich się opiera, oznacza zabranie czegoś jednym – tym, którzy coś posiadają – i przekazanie tego drugim – nieposiadającym. W takiej sytuacji motywacja do tego, żeby stać się posiadającym maleje, a motywacja do tego, żeby zostać nieposiadającym wzrasta. To, co posiadający ma, jest z zasady czymś „dobrym, a to, czego nieposiadający nie ma – czymś złym albo brakiem. Na tym polega istota każdej redystrybucji: niektórzy mają za dużo dobrych rzeczy, a inni za mało. Każdy więc rodzaj redystrybucji sprawia, że ludzie będą produkowali mniej jednostek dobra, a coraz więcej jednostek «zła», mniej doskonałości, a więcej niedostatku. Subsydiowanie osób, które są w biedzie spowoduje więcej biedy. Subsydiowanie bezrobotnych spowoduje, że pojawi się jeszcze więcej bezrobotnych. Subsydiowanie samotnych matek doprowadzi do tego, że będzie więcej sa- motnych matek itd.
Źródło: Hans Hermann Hoppe, https://slynne-cytaty.pl/autorzy/hans-hermann-hoppe/?o=new (dostęp: 4.03.2019).
Zadanie 11. (0–2)
Rozstrzygnij, czy podany fragment jest wypowiedzią zwolennika socjaldemokracji. Swoją od- powiedź uzasadnij, podając dwa argumenty.
Rozstrzygnięcie – ...
Uzasadnienie:
– ...
...
...
– ...
...
...
Materiał źródłowy do zadania 12.
Wyniki wyborów do Bundestagu
1994 1998 2002 2009 2013 2017
%
CDU/CSU 41,43 35,10 38,51 33,80 41,55 33,00
SPD 36,39 40,93 38,53 23,03 25,74 20,50
AfD* – – – – 4,70 12,50
FDP 6,92 6,25 7,37 14,56 4,76 10,70
Zieloni 7,27 6,70 8,56 10,71 8,44 8,90
*Partia założona w 2013 roku. Źródło: Opracowanie własne.
Zadanie 12. (0–2)
Wykaż, że niemiecka scena partyjna w latach 1994–2017 zmierzała w kierunku kresu domina- cji dużych partii. W odpowiedzi wykorzystaj dane z tabeli.
...
...
...
...
...
Materiał źródłowy do zadania 13.
Konkordat między Stolica Apostolską i Rzecząpospolitą Polską z dnia 28 lipca 1993 r.
Stolica Apostolska i Rzeczpospolita Polska – dążąc do trwałego i harmonijnego uregulowania wzajemnych stosunków […] postanowiły zawrzeć niniejszy Konkordat […].
W tym celu Stolica Apostolska, reprezentowana przez Jego Ekscelencję Księdza Józefa Kowalczy- ka, Arcybiskupa Tytularnego Heraklei, Nuncjusza Apostolskiego w Warszawie, i Rzeczpospolita Polska, reprezentowana przez Jego Ekscelencję Pana Krzysztofa Skubiszewskiego, Ministra Spraw Zagranicznych, uzgodniły, co następuje:
Art. 1.
Rzeczpospolita Polska i Stolica Apostolska potwierdzają, że Państwo i Kościół Katolicki są – każ- de w swej dziedzinie – niezależne i autonomiczne oraz zobowiązują się do pełnego poszanowania tej zasady we wzajemnych stosunkach i we współdziałaniu dla rozwoju człowieka i dobra wspól- nego.
Zadanie 13. (0–1)
Podaj imię i nazwisko Prezydenta RP, który ratyfikował powyższą umowę.
...
Materiał źródłowy do zadania 14.
Mapa polityczna Europy (fragment)0 500 km
1
2
3
6
5 4
Organy władzy ustawodawczej
Opis A. Cechą charakterystyczną parlamentu w tym państwie jest unikameralizm.
Opis B. Jedna z izb w tym parlamencie pochodzi z mianowania przez centralny organ wyko- nawczy.
Opis C. Deputowani jednej z izb tego parlamentu są związani instrukcjami rządów krajów związkowych.
Zadanie 14. (0–2)
Uzupełnij tabelę – do każdego opisu dopisz nazwę właściwego państwa i numer, którym ozna- czono je na mapie.
Materiał źródłowy do zadania 15.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r. (fragment) Art. 104.
Posłowie są przedstawicielami Narodu. Nie wiążą ich instrukcje wyborców.
Nazwa państwa Numer na mapie
Opis A.
Opis B.
Opis C.
Zadanie 15. (0–1)
Podaj, jaki typ mandatu przedstawicielskiego sprawują posłowie w Polsce.
...
Materiał źródłowy do zadania 16.
Prezydenci Rzeczypospolitej Polskiej
1. 2. 3. 4.
Zadanie 16. (0–2)
16.1. Wskaż polskiego prezydenta, który jako pierwszy w III RP został wybrany w wyborach powszechnych. Wpisz właściwy numer poniżej.
...
16.2. Wyjaśnij znaczenie powszechności wyborów dla reżimu demokratycznego.
...
...
...
...
...
Materiał źródłowy do zadania 17.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r. (fragment) Art. 90.
2. Ustawa […] jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy
Zadanie 17. (0–2)
Wykaż, że podany fragment nie dotyczy uchwalania ustawy zwykłej. Podaj dwa argumenty.
– ...
...
...
– ...
...
...
Materiały źródłowe do zadania 18.
Organy kontroli państwowej Tekst 1.
…A… wydał dwie decyzje w sprawie stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych – dotyczą[ce]
serwisów HotAwards i HotPrizes, które były promowane w taki sposób, aby sugerować konsumen- tom, że biorą udział w konkursie.
Źródło: […] wydał decyzje ws. nieuczciwych praktyk rynkowych dot. serwisów HotAwards i HotPrizes, https://www.polskieradio.
pl/42/273/Artykul/2254373,[...]-wydal-decyzje-ws-nieuczciwych-praktyk-rynkowych-dot-serwisow-HotAwards-i-HotPrizes, PAP (dostęp: 3.03.2019).
Tekst 2.
Po decyzji prezes …B… w sprawie przydziału bloków częstotliwości LTE, wyjściem jest porozu- mienie pomiędzy T-Mobile a P4, ale raczej będzie zależało na tym T-Mobile, a nie P4.
Źródło: Decyzja […] ws. LTE: mniej “białych plan, taniej nie będzie, https://www.polskieradio.pl/42/1699/Artykul/1- 635948,Decyzja-[...]-ws-LTE-mniej-bialych-plan-taniej-nie-bedzie, PAP (dostęp: 3.03.2019).
Tekst 3.
…C… informuje, że opłaty abonamentowe za używanie odbiorników radiofonicznych i telewizyj- nych w 2019 roku pozostają bez zmian.
Źródło: Wysokość opłat za używanie odbiorników RTV w 2019 roku, https://www.polskieradio.pl/5/3/Artykul/2223787,Wysokosc- oplat-za-uzywanie-odbiornikow-RTV-w-2019-roku (dostęp: 3.03.2019).
Zadanie 18. (0–2)
18.1. Podaj pełne nazwy organów kontroli państwowej, których dotyczą powyższe teksty. Do każdej litery dopisz właściwą nazwę.
A – ...
B – ...
C – ...
18.2. Podaj numer tekstu, który odnosi się do konstytucyjnego organu kontroli.
...
Materiał źródłowy do zadania 19.
Finanse samorządu terytorialnego
Instytucja kontrolująca gospodarkę finansową jednostek samorządu terytorialnego. Podstawowe kryterium, którym się kieruje, to zgodność z obowiązującym prawem. Uczestniczy także w pracach nad budżetem samorządu.
Źródło: opracowanie własne.
Zadanie 19. (0–2)
19.1. Zaznacz poprawne dokończenie zdania.
Opisana w tekście instytucja to A. wojewoda.
B. Prezes Rady Ministrów.
C. Najwyższa Izba Kontroli.
D. Regionalna Izba Obrachunkowa.
19.2. Zaznacz poprawne dokończenie zdania.
Budżet organów samorządu terytorialnego jest uchwalany w formie A. ustawy.
B. uchwały.
C. zarządzenia.
D. rozporządzenia.
Materiał źródłowy do zadania 20.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r. (fragment) Art. 181.
Sędzia nie może być, bez uprzedniej zgody sądu określonego w ustawie, pociągnięty do odpowie- dzialności karnej ani pozbawiony wolności. Sędzia nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się pre- zesa właściwego miejscowo sądu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
Zadanie 20. (0–1)
Podaj nazwę gwarancji niezawisłości sędziów zamieszczonej w Konstytucji RP.
...
Materiał źródłowy do zadania 21.
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny
Zadanie 21. (0–1)
Podaj nazwę zasady prawa cywilnego, od której wyjątek stanowi umowa z artykułu 158. Ko- deksu cywilnego.
...
Materiał źródłowy do zadania 22.
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny Art. 34.
§ 1. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, kara […] trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 2 lata; wymierza się ją w miesiącach i latach.
§ 1a. Kara […] polega na:
1) obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne; […]
4) potrąceniu od 10% do 25% wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na cel społeczny wskazany przez sąd.
§ 1b. Obowiązki i potrącenie, o których mowa w § 1a, orzeka się łącznie lub osobno.
§ 2. W czasie odbywania kary […] skazany:
1) nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu; […]
3) ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary.
Zadanie 22. (0–2)
22.1. Podaj nazwę rodzaju kary opisanej w Kodeksie karnym.
...
22.2. Wyjaśnij, podając dwa różne argumenty, na czym polega dolegliwość opisanej kary.
– ...
...
– ...
...
Materiał źródłowy do zadania 23.
Prawo administracyjne
Jeśli nie zgadzamy się z decyzją wydaną przez organ administracyjny, możemy zgłosić się ze skargą w celu sprawdzenia jej zgodności z prawem. Na przykład: jeśli adresat decyzji chce wyeliminować z obrotu prawnego niezgodną z prawem decyzję wójta, to składa skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.
Źródło: opracowanie własne.
Zadanie 23. (0–1)
Rozstrzygnij, czy w opisanej sytuacji ścieżka postępowania administracyjnego została przed- stawiona poprawnie. Swoją odpowiedź uzasadnij.
Rozstrzygnięcie – ...
Uzasadnienie – ...
...
...
...
...
Materiały źródłowe do zadania 24.
Krajowa Rada Sądownictwa
Raczej zły Raczej duże
Zdecydowanie dobry
Trudno powiedzieć Zdecydowanie zły
21%
16%
30%
12%
21%
Czy Pana(i) zdaniem, to dobry pomysł, żeby sędziów do Krajowej Rady Sądownictwa wybierał parlament, a nie – jak dotychczas – zgromadzenia sędzowskie?
Źródło: Społeczne oceny wymiaru sprawiedliwości, Komunikat z badań CBOS, 31/2017, www.cbos.pl (dostęp: 21.03.2019).
Badania opinii publicznej
W publicznej dyskusji wyłania się zazwyczaj jakieś stanowisko dominujące. Gdy opinie ludzi są całkowicie rozstrzelone, występują więcej niż trzy stanowiska, które dodatkowo zmieniają się w ko- lejnych badaniach, to mówimy, że opinia publiczna na dany temat jeszcze się nie ukształtowała. Za
Zadanie 24. (0–2)
Rozstrzygnij, czy z zamieszczonego badania wyłania się dominujące stanowisko opinii pu- blicznej. Swoją odpowiedź uzasadnij, wykorzystując dane z wykresu.
Rozstrzygnięcie – ...
Uzasadnienie – ...
...
...
...
Materiał źródłowy do zadania 25.
Prawa człowieka
Zadanie 25. (0–2)
25.1. Wskaż logo organizacji pozarządowej zajmującej się ochroną praw człowieka. Wpisz wła- ściwy numer poniżej.
...
25.2. Podaj pełną nazwę tej organizacji.
...
Materiał źródłowy do zadania 26.
Organizacje międzynarodowe
1. 2. 3. 4.
Zadanie 26. (0–1)
Podaj nazwy trzech państw-założycieli organizacji międzynarodowej, której logo zamieszczo- no powyżej.
– ...
– ...
– ...
Materiał źródłowy do zadania 27.
Typy ładów światowych
Kongres Wiedeński stanowił pogranicze dwóch epok – mówił prof. Jerzy Skowronek. – Z jednej strony zamykał epokę wielkiej rewolucji francuskiej i hegemonii napoleońskiej, a z drugiej otwierał epokę gruntownej, jak na owe czasy, stabilizacji stosunków międzynarodowych w Europie. […]
Na straży powyższych zasad miało stać Święte Przymierze. Rosja, Austria i Prusy, broniąc starego porządku stały się hamulcem wszystkich ruchów demokratycznych i rewolucyjnych do końca XIX wieku.
Źródło: [mjm – autor nieznany], Kongres wiedeński – narodziny nowoczesnej dyplomacji, https://www.polskieradio.pl/39/156/Arty- kul/1145828,Kongres-Wiedenski-%E2%80%93-narodziny-nowoczesnej-dyplomacji (dostęp: 22.03.2019).
Zadanie 27. (0–1)
Rozstrzygnij, czy po kongresie wiedeńskim funkcjonował ład policentryczny. Swój wybór uza- sadnij.
Rozstrzygnięcie – ...
Uzasadnienie – ...
...
...
Materiał źródłowy do zadania 28.
Konflikty na świecie
Zadanie 28. (0–1)
Zdecyduj, który opis dotyczy konfliktu na obszarze zaznaczonym na mapie. Przy właściwym opisie wpisz znak „X”.
Materiał źródłowy do zadania 29.
Współpraca Polski z państwami regionu
0 500 km
Polska
Rosja
Niemcy
Francja
Hiszpania
Portugalia
Białoruś
Ukraina
Rumunia
Czechy Wielka
Brytania Irlandia
Nor wegia
Finlandia
Litwa Łotwa Estonia Szwecja
Dania
Holandia Belgia
Szwajcaria
Kreta Grecja Islandia
Węgry Austria
Słowenia Chorwacja
Bośnia i Harcegowina Serbia
Sardynia Korsyka
Baleary
Sycylia
Macedonia Albania Czarnogóra Włoch
y
Słowacja
Bułgaria
A.
B.
C.
D.
Źródło: I. Walendziak, M. Walczyk, Matura 2020. Vademecum. Wiedza o społeczeństwie, Gdynia 2019, s. 322.
Opis konfliktu
A. Miała tam miejsce rebelia Huti (zajdytów, którzy są odłamem szyitów) pod dowództwem Husajna Badreddin al-Huti.
B. Konflikt rozpoczął się działaniami islamistycznej organizacji Boko Haram, dążącej do wprowadzenia szariatu.
C. Starcie etniczne, właściwie wojna domowa, której stronami były dwa plemio- na – Hutu i Tutsi.
Zadanie 29. (0–2)
Uzupełnij legendę do mapy, podając nazwy organizacji międzynarodowych/form współpracy, do których należy Polska.
A. ...
B. ...
C. ...
D. ...
Materiał źródłowy do zadania 30.
Instytucje Unii Europejskiej
A. Główny organ wykonawczy Unii Europejskiej. Przedkłada wnioski ustawodawcze, egze- kwuje prawo, realizuje politykę, wykonując budżet Unii.
B. Organ ustawodawczy Unii Europejskiej, wybierany w wyborach bezpośrednich. Posiada funkcje nadzorcze i budżetowe.
C. Międzypaństwowy organ Unii Europejskiej, tworzony przez 28 przedstawicieli państw członkowskich. Tworzą go szefowie państw i rządów państw Unii.
Zadanie 30. (0–3)
30.1. Wpisz do tabeli nazwy opisanych instytucji Unii Europejskiej.
30.2. Do każdej instytucji unijnej dopasuj nazwisko jej przewodniczącego. Odpowiedzi wy- bierz spośród: von der Leyen, Sassoli, Tusk.
Materiał źródłowy do zadania 31.
Termin stosowany do określenia pierwszej fazy cyklu koniunkturalnego (gospodarczego), w której zmniejszenie stopnia aktywności gospodarczej przejawia się tylko w obniżeniu tempa wzrostu pro- duktu krajowego brutto (PKB), nie następuje natomiast bezwzględny spadek produktu krajowego brutto, określany mianem kryzysu.
Źródło: https://mfiles.pl/pl/index.php/[...] (dostęp: 16.11.2019).
Nazwa instytucji Unii Europejskiej Przewodniczący
A.
B.
C.
Zadanie 31. (0–1)
Zaznacz poprawne dokończenie zdania.
Zjawisku gospodarczemu opisanemu w tekście towarzyszy zazwyczaj A. spadek bezrobocia.
B. wzrost realnych płac.
C. spadek nakładów inwestycyjnych.
D. wzrost poziomu wydajności pracy.
Część II. Wypracowanie (12 punktów) Zadanie 32. (0–12)
Wybierz jeden z podanych tematów i napisz wypracowanie.
Materiał źródłowy do tematu 1.
System wyborczy a system partyjny
Niewątpliwie dla zwolenników poglądu, iż skład parlamentu powinien przede wszystkim odzwier- ciedlać poparcie udzielone w wyborach system proporcjonalny bezsprzecznie będzie najlepszym rozwiązaniem, w sytuacji, gdy zwolennicy silnych i stabilnych rządów opowiadać się będą za wybo- rami większościowymi. Trudność pojawić się może także w przypadku próby udowodnienia, czyje argumenty są trafniejsze, gdyż te są niemierzalne. Warto jednak zauważyć, że system większości względnej nie musi prowadzić do jednopartyjnych rządów, gdyż właśnie w […] wyborach do Izby Gmin, przeprowadzonych w 2010 roku zwycięska Partia Konserwatywna nie zdobyła większości i w związku z powyższym zmuszona została do zawarcia koalicji z trzecią siłą polityczną w par- lamencie – Partią Liberalno-Demokratyczną. Należy też dodać, że argumenty głoszące, iż tylko system proporcjonalny może zapewnić wielorakość poglądów na arenie parlamentarnej również nie wydają się być słuszne, gdyż to właśnie w Izbie Gmin zasiadają przedstawiciele większej liczby partii, także tych, które w polskiej rzeczywistości nie miałyby możliwości zasiąść w ławach sejmo- wych ze względu na pięcioprocentowy próg wyborczy.
Źródło: A. Kazuła, System wyborczy do niższej izby parlamentu i jego wpływ na system partyjny – przypadek Polski i Wielkiej Brytanii, cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-f5ff83ff-2516.../2.pdf, s. 48–49 (dostęp: 24.03.2019).
Temat 1.
Rozważ, który system partyjny – dwupartyjny, dwuipółpartyjny, wielopartyjny – sprzyja sprawnemu funkcjonowaniu państwa demokratycznego.
Materiał źródłowy do tematu 2.
Istotne znaczenie w odniesieniu do „nieletnich” mają podstawowe zasady, które dotyczą ich trak- towania. Najważniejszą z tych zasad jest ochrona nieletnich przed demoralizacją i przestępczością.
W oparciu o tę zasadę, sąd rodzinny w postępowaniu z nieletnimi powinien kierować się przede wszystkim dobrem nieletniego i zmierzać do tego, aby rodzice i opiekunowie prawidłowo wypełnia- li obowiązki wychowawcze. Właśnie zgodnie z tą zasadą sąd rodzinny może nałożyć na rodziców i opiekunów określone zobowiązania zmierzające do poprawy warunków wychowawczych, zdro-
wotnych, bytowych, współpracy ze szkołą lub poradnią wychowawczo-zawodową. Interwencja sądu rodzinnego pojawić się może tylko wtedy, gdy występują objawy demoralizacji nieletniego, lub gdy nieletni dopuści się czynu karalnego.
Źródło: G. Grabarczyk, Odpowiedzialność nieletnich w polskim prawie karnym, http://bazhum.muzhp.pl/media/files/Studia- _z_zakresu_nauk_prawnoustrojowych_Miscellanea/Studia_z_zakresu_nauk_prawnoustrojowych_Miscellanea-r2008-t1/Stu- dia_z_zakresu_nauk_prawnoustrojowych_Miscellanea-r2008-t1-s79-86/Studia_z_zakresu_nauk_prawnoustrojowych_Miscella- nea-r2008-t1-s79-86.pdf, s. 80-81 (dostęp: 24.03.2019).
Temat 2.
Scharakteryzuj odpowiedzialność nieletnich w świetle polskiego prawa karnego oraz oceń środki stosowane wobec nieletnich w Polsce.
Temat 3.
Odnosząc się do sytuacji społecznej, ekonomicznej i politycznej państw Globalnego Południa, rozważ, jakie są szanse rozwoju i poprawy ich funkcjonowania.
WYPRACOWANIE
na temat numer …..
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
