• Nie Znaleziono Wyników

Siarka i minerały towarzyszące na przedpolu zapadliska podkarpackiego

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Siarka i minerały towarzyszące na przedpolu zapadliska podkarpackiego"

Copied!
9
0
0

Pełen tekst

(1)

Anna STRZyZEWSKA

Siarka l minerały " towarzyszqce na przedpolu zapadliska ' podkarpackiego

WSTĘP

Od poiludmliovvo-wschod!niC'h' zboczy Gór Sw'iętok:lrzysJtiChpoprzez za,,:,:

padlis~opotdIkarpaclcie

.i

claJej .' na wschód. poz.a ,gmruire PoJslO ~ do

żachodn'ej Uk.raĆJhy .:-ciągnąs:ę osady m.ioCeńsJCe,w kt6ry'ch WyStęPuje

war.stwa, gipsu brtońsJtiego przeobrażori.ego częścilOIWO SLarkOlllJOŚne' wa';' Piernie: ~poowe,

Dzięki proCesom· red:ukcji gipsów powstaly złoża siatr'k:i znane w okolicy Tarnobrzega (Dobrów, Szyd1ów~ Grzybów i s.zereg.i!IllI1ychmiejsoowQści)~

JakgdytbY}JII'ŻIsdłtiźen.ie wymiemdoOinych złóż stalIlJCJWią złom nlB!ddndesttZań­

s.kie wykazująoe wiele wspólnych cech z nimi, . jalk

ws,

proces poWstirof

wani.a,pa:ragenezamiJnetałów.

S1a.lI"lm rodzima występująca W llotr1x>ńsk:ch osadach cherrr..c2mych pólJ.

nocnej częścimpad:l.iska· podkarpackiego· uw!llŻaiIlia jest za utwór, który nie

powstał w czasle sedymentacji tyCh osadów, Lecz wytworzył się w ruch jako prodUkt wtórily'(R. KMjewski, 1935; A. ~ewsJri,1935; A. Lasz1kie- wicz, 1957; S. Pawłowski, 1958), przy czym p'le1rwotnym ooadem był gips:

R, Kra'jewsilti (1935)~badając złoże s:ia.rIk.i w miejsoowości CzalI"kowy

raJrteryozowa,l PJ"Zyczyąy kO!llcentmcji siarriki rodzimej

w

zbożach .tortoń-;

skich. Autor ten głóWny etap ooiaJr:kOW8oIlOOWią:z.aJ, z wtórnymi prOcesami

wywołanymi. dziaJalnośdą' związków bi tumicznycil.

A. Bolewski, (lę35) n,aor pods.tawie badańzloża. w Posąd:zy w procesi~

osiarkawa:n:iJa w'dział rówm.€'Ż wpływ związków bi~ydh.Zwród~

on jednak uwagę ~ .• :stO\S:unkowo. małą za-warlość tych związków w złożu j sugerował możliwość·udziału bakterii

w

procesie osmrikOWOBtnia gipsówt Zagadnd.eatie powst;a.warua ,złóż s'arki rodzimej na ohsza,r:achzlóż

od,.

krytych w latach 1953-1959 wie10k!r0trr1e było pOlI'UStL8Jlle przez S.Paj wlowskiego. Za czynlIlik redukujący uwarila 'on prnede wszystlk.i.m. SlUbs.tą.n­

eje bitum!cme,' których źródłem mogły być 'Osady he1wetU.

W 'lllaw1ązaariu -d9 złóż tego samego wieku występujących:na obszaJrzę

wsc'hodniejUkrlailIly, A.' Sokolow (1958) wypowed:ział się na. temat pol":,, skich złóż siarki. ,Uwa~()II1, że kOlIlcentl'laJCj'B .s.Larki w tortomde powst,!lly:

w wyniku. redukcji l'OZtWlOroW .s:iarcmnowyro pod wpływem bitun$lów ..

(2)

892 Am:na Strzyżewska

A. SOtk:olow uważa, że n.ie'ZbędJnym waru.nkiem tworZen'a się siarki. rodzi- mej jest atktywny udział wód siarcz,al1'loOwych, zawierających stężone roz- two,ry chlorków alkalicznych w obecności węglowodorów.

Ostatnio J. Czermińs.ki (1960) wyraził pogląd o niewątpliwym udziale bakterii s1a1rkowych w tworzeniu się siarki rodzimej. Według niego pro- ces osliM'kowania gipsów mógł przebiegać w dwóch stacliJach: 1) w stadium redu.k&ji, dokonatllym pod wplywem węglowodorów, 2) w stadium utle- nienia s.i.aa'kowodoru przez baktea'ie, prowadzącym do utworzenia siarki.

SIARKA

Złoże siarki w okol'~h Tarnobrzega. jest największym z występują­

cych w paśmie nadwiślańskich złóż. Na dość monotoJl'nej serii kambru,

wykształconej jako łupki ilaste lub piacikowce i kwarcyty" występują

u:wolry mioceńskie helwetu i torto.nu przykryte utworami plejstoceń­

skimi. Utwory helwetu wyksz;tałcone są jako osady ilasto-piaszczyste z wkładkami węgli brunatnych. ' ,

W tortonie poczynając od spągu ,wyróżniono cztery następujące

poziomy: " .

" 1) poziom wapien:i litotamndowyoh, zwięzłych, zbitych, twaroych lub

-lcilwernowych, spękal!lych i rozkrus.zonych,

2) polZiom piasków ba:ranowstkich stanowi,ących przeważme spąg złoża siaorki i leżących bądź bezpośrednio .na utworach kambru, bądź na utwo-

r,aoch ilastych helwetu, . ~ .

, 3) polZiom gipsów i wapieni sialI'konOśnych odcinl!ljących się ostro od piaskowców balra.nowsk1ch warstewką erwilimVą, ponad którą loeey poziom ()sadów chem:cznych o zmioo.nej miąższośCi - gipsów region.aln.ie

zrrue-

n:.onych w porowate siarkonośne wapienie ratyńs.k.ie,

4) kompleks iłów krakowiecldch, czyli ilasto-mulowcowy, . leżący

wstr<Jip1e osadów chemicznych.

Iły krakowieckie przylfryte są serią plejg,tooe.ńskich żwiirków o uro- zmadoonym składzie.

Seria złożowa powstała na drodze redukcji gipsów. Jest OIIm wykształ­

cona w dwojaki sposób: jako wapienie brekcjowe, porowate, margliste, popielato zabalI'Wione o odcieniach od jasnych do intensywnie ciemnych z przewa.rs.twienia.mi iłów ora.z jatko iły, niekiedy z grudkami wapLel!li lub

iły plastyczne o zabarwieniu popiela.~oszarym i czarnym,bez domieszek

skał twardych.

Występująca w tej serii siarka· rodzima tworzy żyły, gniazda, n.askoru- pien'a w forrn:e drobnych skupień lub pseudopizolitów ora.z w kształcie dużych gn'atZid w wapieniu. Podobnie jak na. innych obsza.rach występuje

tu kilka odmian s.i.aorki. W:iłach najczęściej spotyka się siarkę pylastą występującą w postaci grudek i skupień. Z wapieniami związam.a jest ra.czej sia'I"ka zbita, skrytoikrystal1cma. oralZ siarka krystalicz.n,a wypełnia­

jąca pory w wapieniach. W kOlpa.lni Piaseczno w przeważającej ilości występuje jednak s1arka pylasta i zbita, natomiast siarka krys.taI:czna, spotykana jest rzadz:.ej. Ta ostawa występuje w a.gre.gatach i poszczegól- ne jej kryształy rZadko sącalkowicie wykształcone. Przeważa pospolity

(3)

Siarka i minerały t(}wa:rzjsząee zapadliska podkaxpackieg(} 893

dla siarki pokrój kryształów, który tworzą postacie: p (111), c (001),

8 (113), n (011), m (110).

, Zaobserwowalfiio liczne przerosty kryształów, raczej przypadkowe;

W mater.ale jakim autorka dysponowała me udaJ:o jej się znal,eźć bliźnia~

ków, jakkolwiek one zna,ne ·z tego obszaru . (A. L.alSzkiewkz, 1957)~

SiaTka krystaliczna. występuje często w paragenezie ze skrytokrystaliczną.;

Biorąc pod uwa'gę formy występowarua siarki oraz towarzySliące pos:z.ćZe-'

gólnym j'ej odmianom miner:ały można by wydzi,elić dw e asocjacje,:

analog:CziThe do tych jakie Zaobserwowa,no w z10żach ,naddniestrzańskicn

(E. K. Lazarenko, 1959): 1) sia~ka pylasta i skrytokrystaliczna oraz kalcyt:

pylasty, 2) siarka grubok:.ry&taJ.iczna., kalcyt grubokrystaliczny, celestyn!

i baTyt.

Z m'nemlów rowarrzyszących s.iaJrce występującej w okolicach Tarno-;

br.zega stwierdzono kalcyt, celestyn i baryt.

CELESTYN

S troIlt j€S't; bardro rozpows.zec:hn!ionym pierwiastkiem w slroropie ziem ...

skiej, jednak jego mia1eraJy meliczne i stosunkowo rzadkie; występuje'

on głównie w stan'e i2Jomorficzmego rozproo.zeruia. Wyb1tnie rozproszony jes t ten p:erw1astek we wszystkich skałach, które Ibraly udział

w

proce- sach . magmowych i pomagmowydh. Do większych koncentracji strontu

j do tworzenia· jego minerał-Ó'W dochodzi dQPl!ero w cyklu sedym€'lltacyj- nym. W wodzie morskiej zaw.artość strontu wyIl(ll'ld (Jkolo dziesięcioty~

sięcznych procenta" a, os.a:cizony bezpośrednrlJo z mej celJe5ty,n jest bardzo rozproozony.

Większe znaczenie ma celestyn wtórny tWO'l'zący sJrupiema w gipsach, wapieniach i marglach. Szczególiny jest związek paragOOletyczny celestynu ze złożami s:iarki, dający się zaobserwować we wszystkich złożach siarki w P::l'1sre.

Cel€styn był not.owamy w miejscowości Czall"'kowy nllłd Nidą, w Pasądzy

oraz w Pszowie. Ze z10ża odkrytego w 1933 r. przez R. Kraj'e'Wskiego w miejscowości Czarkowy celestyn r-OIZSially w skale węglanowej eksploa- towany był nawet dla celów przemysłu chemicznego. Złoże to ZIOStało

dokladIDeo opracowane prze:z A. MOrl/lwieckiego· i T., DomaGzewską (1956).

W tym samym złożu, latem 1959 r., autorce udało się znaleźć kryształy

celestynu, n e notowane do te1 p::J'l'y z tej miejscowości. Bezbarwne, dobrze

wykształcone kryształy o .szklis,tym połysku i w1elkości nie przf€lkracza-

jącej 3.-:-4 mm Ołk.aJzały się barozo interesujące pod względem morfologicz- nym. Tworzą olne zaTówno formy pojedyn,cze (tab!. I, fig. 5), ja,k i grze- b:eniaste zrosty (iabL I, fig. 6). Badane w świe<t1e ultrafioletowym fluo()ry~

zują dając sza,ron,'ebieską barwę.

Na czterech największych i najlepiej wykształconych kryszta1ach wy ..

konano pom1!l1ry goniometryczne. Poniewa,ż kryształy wydlużone są

w kierunku osi X do pomiarów zostały ustawione tak, aby X by1a

równoległa do osi kob azymutów. ,.

Zai podstawę obliczeń wzięto stosunki osiowe A. Palache'a (1951):

a:b :c= 1,5616:1: 1,2823

,

_._ -------_._--

(4)

894 .. . ~ 'Ąnna·· Strzy~ęwska

. : ' , " J . . . . . Tabela ~

Pomiary kryształów celestyDu typu I z miejsco;woścl Czarkowy

'P P Liczba

Lp, Postać Sym-

. zmierzone .

I'

obli- . zmierione· 1 obli- pornia- boI granice pomiarowi średnia czone granice porniarowlśrednia czone rów

.. 1 c 001 85°25'-89°45' 88°10' 90°0 ' 90°00' 90°00' 90°00' 6

2 o 011 :455-3913 3655 3756 9000 9000 9000 10

" 3

r

016 7335-8135 7715 77 54 9000 9000 9J 00 16 4 d 101 8057-80.58 8805 9000 5117-5226 5140 5035 7 5 m 210 030- 612 219' O 3351-3852 3634' 3752 8 _6 ,

L

414 7236-7905 7417' 7213 5119-5237 5113 5118 14 7 j 818 7650-8644 8046 8054 ,--.;. 5122-5226 ._- 5150' 5058 H

. ' ,

Wy'li!ld pomi.arów przedstawiOD:lo. W tabeli 1.

Poza powszechnie Z!llIatnymi postaciami celestynu: c (001), o (OH), d'(lOl},'m (210)orazrzatdzJejspoltyk.anymi:

f

(414},-r*(016) zanowwalIlo

o.becność nowej ,pos:taci *j(818). Stwierdzono we:wszystkich poroierZ<r',

rąych 1cr~ztaładh w postaci wą.sdrichlbłys~czących l:isItewozlk pomiędzy

d (101) i

f

(414)., " , . ' . . ...

i,:KrysztaJ: celestynu:zruallez::I()D:lego iW CzarkoWlalC!h ,~taiWia figura L;

, :Ola

pellnd.ejs:z:ejchairalP;elI"ys.tykli krys;z;taru C€'1eSI~ynu próbowaiIlo 9Z1Ila-;

czyć' metodą ,pryZIllatu, j€łgowspółcz,ynniJki z~łJaml!jJn,,ia świaJtłia. Udało sdę

Fig;: i. K~tał cełestynu z miejsco- woSci' CzarkGwy ..

Coelestine •. arystal frorn Czałl"­

kowy

o.maczyć· tylko jeden ·współczynruk - n" przyjmując ścianę o (011) i r(016}

jako ściany llatU!ralnego pryzmatu. Po- mierzono kąt łamiący pryzma.tu a-:-,

=, 65°02' ~o.raz kątp.ajmn1ejswgo od~

chylenia c5 =' 57°27'. Podstawiając

otrzymane dane do W1JOI"U:

'. n=

. a

+

IJ

s m - - 2 sin~

2

, otrzymano n"

==

1,6301.

DwU porzoiS:tałych wspólczynnikówna i n{l nie udało się oonaczyć z poo-:' wadu trud,Ilood W uzysilooo:riu' wyra~nych refleks.ów wiąziki. załamanej.;

W akoJioadl Tarnobrzega (SzydMw, Dobrów) ceLestyn zwią:zam.y jeslt za-:

l'ówno' z' sialI"ką y skrytokrystaliczną;·. jak i kxystaliczmą. Z sdarką skryto-

krystal/CzIią zwi.ąziałny jest ,Jl['zeważJrt~eoea.estyn . m1eczno,bLały .o proroi~~

nistym ułOżeniu OtSObn:ików, lub W fQlrmachn.acieilrowy~, naitlOmi.al'l1t z s:i!alI"ką·

krystaliczną związany jesJt celesltyn kry$'1,al:iczny w 'po.sllaci słupkowych,;:

przezroCZyStyCh k:tySztBltów(ta.bl;.I; fig. ,4)0, różnych wy.n:tiJamch, n:ie

przdcr:aczających jerun,ak 1 cm. TwolfZą one przeważini.e druzy w pr.óżniach

i szczelilruach wa'piJelll.i. sialI"ikoilliOśJiych~:' - , " ,.

(5)

Siarka i minerały towarzylizące:zal'adliska podkarpackiego 895

Dobrze wykształcone o poikroju słupkowym krys7Jtaly celestynu z Do-:

browl ograllliczonę są ścianami m (110); 0(011), b (010), d (101), z(211), '(023) (tabeła 2). W krysztale celestynu z kopalni p.iatseczJno mnotowano.

tylko śCIany: o (011), b (010), m (210), z

d (101). W pojedynczych kryształach często widoczne drobne wrostki. si~­

ki (tabl. l, fig. 3). Kryształy celestynu

pochodzące z wierceń wY'konanych w okolicach Tarnobrzega i Szydrowa, opracowan.a prze~ A. Laszkiewicza (1957), okaz,ały się bardziej interesują­

ce,

gdyż od.zma'czały się większą ,róż­

norodnością form oraz więks'zymi wy'- ' miarami.

W. Schilly (1933) wyróżnia trzy ty- py morfólógicZIlie celestynu.

Jakkolwiek Vi kTy-ształa'ch celeStynu

ż miejscowości Czarkowy ściana c (001) jest słabo wykształoona, to jednak są­

siednieściany T (016) nachylone

w"

stosunku do n~ej pod > tak małym Aką­

tem, że pozwala to na zalicmnie ich do typu I. Celestyn z Dobrowa i ~o­

palni Piasec2lllO zostałzalic:wny do typu III.

o o 6,

Fig. 2. K~cel~tyn.tlz Dobrowa, Coelestia1e crYstal. from Do,b~~'

I1:ÓW"" " , " . " "",'

Tabela 2 Pomiary kryształ6w celeStynu typu m z Dobrowa

-' ,- , ...

rp p

Liczba ,Lp. Post~ć Sym-

zmierzone

I

obli- zmierzone

'I

obli- " p~IDi!l- .'-', , !>I?l

gmuce

po~lai:6wlśrednia "czÓll~

iranice pomi~6wlśrednia 'czone rów'

,o, ' ; ' .,

"

1 m 210 - 86°15' 90°00' - ,32°45' 37°36' 1

,2 n" pO

-

86.15 9000 , - , 5226 5714 1

3 C '023 - 3830 3959

-

9000 9000 1

:4 "" o 011 . 47°57~-53°04' 5006 5202 I

-

9000 9000 8

" 5 d 101 108~2i6 142

-

500i9'-,-57°17' " 5338 5038 2 6 z 211 4619-5307 5046' 5202 3600-4814 42 i4 4442 5 7 'b 010 8740~9J4 8824 90 Q.J , 9OiO 9000 90 OJ 3

.~.~. -

BARYT

Bai-yt

'występuje w !lllleoow:ęks:z.ej 'ilOŚci w skorupie' zierriski.Jeij od strontu i częściej skoncentrowamy jeSlt w Osobne m.i.rierały. Przyczyną

tego Jest. za'pewne fakt; ~ że mai . oln:więkśiŻY p:romień' jOnl:Jwy i . trudm2'j wchodzi jako rozproszona. domieszka izomorficZna dó:najważniejs:zych mi- ne-l"a16w. &k,ał<:JIt}vórc:zycll.,,;W,', ~"s;:'axezan.ulbaru; ~barytu(!zęstQ:

towarzyszy siJaree, podoibn.ie jatk cel€lSltyn. Nie we wszystkicll jedruatk zło-

(6)

896 Anna Strzyżewska

żach si:alI'ki oba te minerały występują razem. Przyklad;em teg·o są złoża z miejscowości Czarkowy, Ps:zów i Posądza, gdzie obok celestynu nie spotkano barytu .oraz Swoszowic, gdzie .obok barytu n'e za.obserwowan.o celestynu. Pięlrne krysztaJ:y barytu ze Sw:oszowk staJoo.wily przedmiot licznych badań rnineral.ogówpolskich i obcych.

Wyjątkowym przypadkiem występowania batrytuw paragoemezie z ce- lestynem są złoża siarki z okolic Tarnobrzega. Baryt został tu zaobserwo- wany w licznyc:h wiercend.alCh, a, także SJtwierdz.ony w kopalni Piaseczno.

KrySJta1izuje OIIl w próżniach i s.zc~eili.nach wapieni na siaTce i ce1e13tynie w postaci żółtobrunatnych, prawie przezroczystych, drobny·ch, igiełkowa­

tych kryszta,bków o wyraźnej łupliwooci w kierunku wydłużen ·a. Ze

względu na małą wielkość kryształów i n:ed.okladne wyksztaJo2lD.ie nie-

możliwe był.o zidentyfikowanje ich postaci morfol.og·cznej. Próbowan.o

także oznaczyć jego cechy optyc2'JIle, co nie dalo jedlIlak rezultatu z po- wodu trudności w uzyskaniu odpowiednichpr,71ekTOjów.

Pojedyncze kryształki barytu twOlI'zą częst.o palcz!llSote (ta,bl. I, fig. 7) l snopkowe skup·en:ia. Baryt stwi,e-rdzO:lY w k.opalni Piaseczn.o można uważać ·za m1nerał genetycznie Thajmlodszy w paragenezie występujących

tu mi.nl9raołów.

W czasie wykonywatni;!lt niruejs:zej pracy wiele cennych rad i wska-.

'Zówek udzieUl mi prof. dr A. L.a.szki€w~cz, za co wyrażam Mu serdeczne·

podziękowanie.

Zakład Petrografii 1 Geocheml1 l. G.

Nadesłano dnia 11 sty~ia 1961 r.

PISMIENNIcrwO

BOLEWSKI A. (1935) - O złożu siarki w. Posądzy. Spraw. Państw. Inst. Geol., 8,

p. 205---.3011. Waorszawa. .

CZERMmSKI J. (1960) - Struktury mikroorganiczne sia'l'ld rodzimej w tortonie.

Kwart. geol., 4, p. 531--535, nr 2. Warszawa.

KRAJEWSKI R. (1935) - Złoże siarki w Czaxkowach. Spraw. Państw. Inst. Geol., 8, p. 27-66, nr 2. Waorszawa.

l..ASZKIEWICZ A. (1957) - Siarka i celestyn z Tarnobrzega i Szydłowa. Arch.

min., 20 (1956), p. 95-111. Warszawa.

JIA3APEHKO E. K., CJIJiBKO M. M. (1958) - UeJIecTHHbI np~HecTPOBbH. MKHe-

paJIorK'lecKIDł c6opmm:, N2 12, CTp. 363---.379. JIhBOB .

. JIA3APEHKO E. K., CPEBPO.n;OJIbCKJi}:\: B. H. (1959) - K MOPIPOJIorK'lecKOtł xa-

paKTep~C'TMKe caMopo~Hotł cepbI np"~HeCTpoBbH. MKHepaJIoI'WieclOdł

c6opmm:, .N9 13, cTP. 368-376. JIbBOB.

MORAWIECKI A., DOMASZEWSKA T. (1956) - O celestynie z Czaaok6w nad Nidą.

Arch. min., 20, p. 121-153. Warszawa.·

PALACHE C., BERMAN H., FRONDELL C., DANA'S (1001) - System of minera- logy, 2, p. 490. London.

PA WLOWSKI S. (1968) - Siarka rodzima. Chemia w szkole, ł, p. 49-60, nr 2.

Warszawa.

(7)

, 'Streszczenie 897'

COKOJIOB A. C. (1958) - OCHoBHble 3aKOHOMepHOCTH reOnOrH'IeCKOro CTpOeH"S H p03MeIll;eHHH MeCTOpo:lKlleHHA CaMOpO~HOA cepbl. COBeTCKaS reononls.

M 5, CTP. 80-103. MocKBa.

SCHILLY W. r1933) - Zusammenhiinge zwischen Morpholo,gie, Struktur und Genesis bei COlestin. N. Jb. f. Miner. [A], 67, p. 323-400. Stuttgart.

AmIa CTIIIJa{EBCKA

CEPA COIIYTCTBYIOuum MlłBEPAJILI HA UPEJUIOJILZ

UPE~nATCKOrO KPAEBOro UPOr.HSA

Pe3IOMe

B MHoqeH08b1x OTnOmeHHl'IXlOrO-BOCTO'IHbIX CKnOHOB CBeHToKIIIHCKHX rop 3a- neraeT cno~ TOPTOHCKoro rHnca H3MeHeHHoro '1acTK'IHo Bcepoco~epmaIll;He nocne- nmCOBble H3BeCTHSKH. :Bnaro.Qaps BocCTaHoBHTenbHblM npoqeCCaM B rHnCOBoA no-,

'po~e 06pa30BanHCb MeCTopmK~eHHH cepbl K3BeCTHble K3 OKpeCTHOCTeA TapH06mera.

3~eCb nOHBnl'lIOTCS TPH pa3HOBH~HOCTK cepbl: nblneBaTaR, nJIomas CKPbrrOKpKCTan-

JIH'leCKaJł H KpHCTanJIH'IeCKaa )VIH nocne~HeA 06bl'lHbIM SBnSeTCl'I 06mm: C03~a­

BaeMblA q,opMaMH: p (111), c (001), B (113), n (011), m (110).

Cepa ConpOBO~aeTCS KaJIbqHTOM, qeneCTHHoM H 6apIfTOM, H3BeCTHbIMH no Bcelll

,MecTopo~eHHl'IM cepbl B IIoJlbwe. CaMoe 60JIbWOe CKonneHHe qenecTHHa Haxo-

~HTCH B qapKoBe Ha HH,Qe, r~e OH 1{ame 3KcnnyaTHPOBanCH B npownOM ,QJlH XHMK-

'łeCKoA npOMblWJIeImOCTH. B 3'fOM me MeCTopo~eHKK 6blJIH H~eHbl JIeTOM 1959 r.

KpHcTannbI qenecTKHa. Be3qBeTHble, co CTeKnllHblM 6JIeCKOM, ~o 3+4 MM ,QlIHHbI XopOWO pa3BKTbIe KPKCTanmnrn orpaHeHbl cPoPMaMH: c (001), o (011), d (101), m (210),

f

(414), r* (016), j* (818). clJopMa j (818) HBJtseTcH 1{nH qenecTHHa HOBOA.

B ,ZI;06poBe H IIHc3'IHe OTMe'leH MOJIO'lHO-6enblA qeneCTHH c pa1{HanbHblM pacnoJIo- lB:eHHeM MH,ItHBH,QOB HJIH B aare'lHbIX q,opMax H npo3pa'lHble KpHCTalIJlbI orpaHH- '1eHHble q,opMaMK: m (210), o (011), b (010), d (101), z (211), C (023).

HapR1{y .C qeJIeCTHHOMCepa conpoB02K.ZIaeTCl'l 6apIfTOM. BapHT BCTPe'raeTCR B nyCTOTax H TpeIqHHaX H3BeCTHSKOB B BH1{e MenKHX, Krno06pa3HbIX, m'eJlTo-6y- pbIX nO'lTK np03pa'IHbIX KPH-CTannHKoBC cOBepweHHoA cnaAHocTbIO. OT~eJlbHble

KpHCTaJIJIHKH 06pa3ytOT 3a'laCTyro JIan"iaTble H CHOnOBH.QHo-BOJIOKHHCTl.te CKonne- HWL BapHT .RBnHeTCS reHeTH'IeCKH CaMblM MonO,QbIM.

AnDa STRZYZEWSKA

SULPHUR AND ASSOCIATED MINERALS IN TBE FOBELAND OF TBECABPATBIANFOBE DEEP

Summary

In the ' Miocene sedimen<ts ot the southeastern slopes ol. the Swięty Krzyf:

Mountainsthere OCCU:rS a Qed of Tortonian gypsum, partly altered l'nto sulp.hur.,.

-:bea.rmg poot-gypsum limestones. Due to reduction of the gypsum there were focmed

Kwarta1n1k Geologiczny - 11

(8)

i.,

8M

Anna StTzyzewska

BtJlphur deposits known from the region of Tarnobrzeg. Three stilpliur varieiies~

occur here: pelitic sulphur. compact-cryptocrystalline sulphur. a'ndcrystaIUne sul- phur. For this lastvariety ,common ls ha.bf.t forńled byfa.ces: P(111). C{OOl).,

&'(113\. n (OU \.

m

(110\.

The sulphur ,is accompanled by calcite. coeleStl.ne sald. barlte. They are lmown Jn a11 places ot sulphur occurrence in Poland. The grea.test agglomerallJon of co- eJestine as known from Czarkowy on theNicla,river. where it was even exploited for cera mi cs. In the same dep06it, a erystaJlin coeJestine was found , in 1959. un- known before. They are colourless. we11 developed crystals of glassy lustre of no more thllll 3+4 mm. slze; they are limited by faces; c(OOl). o(Ol1}. d{101}. m{210}.

f(414}. r*(016}, i*{818}. Form ;(SlS) is new for coelestine.lnDobrówandPiaseczno there ls fot.md a nulk-white coelestine with a radial arrangement of its !ndividuals or in the form of incrustatlons. as well as transp&"ent crystals llml·ted by faces:

m(210). 0(011), b(OlO), d(lOl), %(211), C(023).

Besldes coelestine, ba~ite accompanies slilphur. Barlte crystal11zes lin vodds and ffssures of the limestónes In the shape of ti.ny, needle-like yellowish-brown, al most transparent crystaIs witb a dlstinct cJeavage. IndiVidual crystals often form finger- -llke or bundle-shaped agglomera.tioris. Barlte isgenet.i.cally tbe youngestmineral '

ł.n tbe parageriesis disclosed here.

TABLICA I

Fig. ~. Kryształ celestynu z wrostkaml siarki. Piasecmó;

pow.

'liCi> X Coelestine crystal with sulphur ingrowths. Piaseczno, X 13

, .

-

Fig. 4. Słupkowy krySztał celestynu oblepiony siarką krystaliczną. ..Piaseczno.

pow. 14 X

Columnar coelestlne crystal coated with crystalline sulphur;' Piasęczno, X14 Fig. 5. Pojedynczy 'krjsżtal, celestynu z miejścowOści 'Czarkowy, 'iPow.54 X

Single coelestdnecrystalfrom Czarkowy) X 54

Fig. 6. Grzebieniasty zrost kryształów celestynu z' miejscowOści Czarkowy, pow. 41 X Comb-like intergrowth ot coelestine, ,crystaIs fram Czarko wy, X ~1

Fig.

7. Palezasty

zroo

i~elko~atych kryształków bSJry'tu. PIaseczno, pow. 46 X ririger-llke' intergrowth of:ileedle-:slULped' biuite Crys.~ Piaseczno, X 4tf

(9)

KWlI>l't. geoJ., 11l" 4, 1961 r. TABLICA I

Fig. 3 Fig. 4

),ig. 5 Fig. 6

Fig. 7

Anna 8TRZYżEWSKi\ - Siar!,a I minerały towarzyszące na przecipolu za.padłlskta podkarpa.ckiego.

Cytaty

Powiązane dokumenty

• wie, jakie miejscowości turystyczne znajdują się w jego regionie zamieszkania,.. • wie, jakie formy wypoczynku oferują konkretne

Uczniowie klasy I tuż po rozdaniu świadectw: Balcerzyk Stanisław, Bogucka Ewa, Czaplińska, Derkowski Andrzej, Dusińska, Fuksiński Tadeusz, Gliwa Bogusław, Gusina Danuta, Jaskanis

Rozwiązania należy przesłać na adres jareksz@interia.pl do soboty 30 maja

Przez cały obszar omawianego złoża – między wychodnią żył barytu w obrębie uskoku Jeżowa Sudeckiego a uskokiem śródsudeckim – przebiega uskok podłużny o charakterze

Znajdują się one w stropowej części wapieni gogolińskich, w trzecim poziom ie falistym.. Jedną z komór stwierdzono przy IX dowierzchni

„Sex” istniał równo rok i dał w tym czasie cztery programy, a jeżeli prawie się o nim nie wspomina w historii studenckiego teatru, to może dzieje się tak dlatego,

Szacuje się, że w obserwowalnym Wszechświecie jest przynajmniej 10 11 galaktyk, w każdej z nich znajduje się od 10 10 do nawet 10 12 gwiazd.. Od jakiegoś czasu wiemy, że

Może to rozbicie, to poruszenie zaakceptować i szukać w nich wartości, piękna, widzieć jednocześnie nie tylko to, co prześwieca przez miejsce, ale też to, co