Anna STRZyZEWSKA
Siarka l minerały " towarzyszqce na przedpolu zapadliska ' podkarpackiego
WSTĘP
Od poiludmliovvo-wschod!niC'h' zboczy Gór Sw'iętok:lrzysJtiChpoprzez za,,:,:
padlis~opotdIkarpaclcie
.i
claJej .' na wschód. poz.a ,gmruire PoJslO ~ dożachodn'ej Uk.raĆJhy .:-ciągnąs:ę osady m.ioCeńsJCe,w kt6ry'ch WyStęPuje
war.stwa, gipsu brtońsJtiego przeobrażori.ego częścilOIWO w· SLarkOlllJOŚne' wa';' Piernie: ~poowe,
Dzięki proCesom· red:ukcji gipsów powstaly złoża siatr'k:i znane w okolicy Tarnobrzega (Dobrów, Szyd1ów~ Grzybów i s.zereg.i!IllI1ychmiejsoowQści)~
JakgdytbY}JII'ŻIsdłtiźen.ie wymiemdoOinych złóż stalIlJCJWią złom nlB!ddndesttZań
s.kie wykazująoe wiele wspólnych cech z nimi, . jalk
ws,
proces poWstirofwani.a,pa:ragenezamiJnetałów.
S1a.lI"lm rodzima występująca W llotr1x>ńsk:ch osadach cherrr..c2mych pólJ.
nocnej częścimpad:l.iska· podkarpackiego· uw!llŻaiIlia jest za utwór, który nie
powstał w czasle sedymentacji tyCh osadów, Lecz wytworzył się w ruch jako prodUkt wtórily'(R. KMjewski, 1935; A. ~ewsJri,1935; A. Lasz1kie- wicz, 1957; S. Pawłowski, 1958), przy czym p'le1rwotnym ooadem był gips:
R, Kra'jewsilti (1935)~badając złoże s:ia.rIk.i w miejsoowości CzalI"kowy ~
raJrteryozowa,l PJ"Zyczyąy kO!llcentmcji siarriki rodzimej
w
zbożach .tortoń-;skich. Autor ten głóWny etap ooiaJr:kOW8oIlOOWią:z.aJ, z wtórnymi prOcesami
wywołanymi. dziaJalnośdą' związków bi tumicznycil.
A. Bolewski, (lę35) n,aor pods.tawie badańzloża. w Posąd:zy w procesi~
osiarkawa:n:iJa w'dział rówm.€'Ż wpływ związków bi~ydh.Zwród~
on jednak uwagę ~ .• :stO\S:unkowo. małą za-warlość tych związków w złożu j sugerował możliwość·udziału bakterii
w
procesie osmrikOWOBtnia gipsówt Zagadnd.eatie powst;a.warua ,złóż s'arki rodzimej na ohsza,r:achzlóżod,.
krytych w latach 1953-1959 wie10k!r0trr1e było pOlI'UStL8Jlle przez S.Paj wlowskiego. Za czynlIlik redukujący uwarila 'on prnede wszystlk.i.m. SlUbs.tą.n
eje bitum!cme,' których źródłem mogły być 'Osady he1wetU.
W 'lllaw1ązaariu -d9 złóż tego samego wieku występujących:na obszaJrzę
wsc'hodniejUkrlailIly, A.' Sokolow (1958) wypowed:ział się na. temat pol":,, skich złóż siarki. ,Uwa~()II1, że kOlIlcentl'laJCj'B .s.Larki w tortomde powst,!lly:
w wyniku. redukcji l'OZtWlOroW .s:iarcmnowyro pod wpływem bitun$lów ..
892 Am:na Strzyżewska
A. SOtk:olow uważa, że n.ie'ZbędJnym waru.nkiem tworZen'a się siarki. rodzi- mej jest atktywny udział wód siarcz,al1'loOwych, zawierających stężone roz- two,ry chlorków alkalicznych w obecności węglowodorów.
Ostatnio J. Czermińs.ki (1960) wyraził pogląd o niewątpliwym udziale bakterii s1a1rkowych w tworzeniu się siarki rodzimej. Według niego pro- ces osliM'kowania gipsów mógł przebiegać w dwóch stacliJach: 1) w stadium redu.k&ji, dokonatllym pod wplywem węglowodorów, 2) w stadium utle- nienia s.i.aa'kowodoru przez baktea'ie, prowadzącym do utworzenia siarki.
SIARKA
Złoże siarki w okol'~h Tarnobrzega. jest największym z występują
cych w paśmie nadwiślańskich złóż. Na dość monotoJl'nej serii kambru,
wykształconej jako łupki ilaste lub piacikowce i kwarcyty" występują
u:wolry mioceńskie helwetu i torto.nu przykryte utworami plejstoceń
skimi. Utwory helwetu wyksz;tałcone są jako osady ilasto-piaszczyste z wkładkami węgli brunatnych. ' ,
W tortonie poczynając od spągu ,wyróżniono cztery następujące
poziomy: " .
" 1) poziom wapien:i litotamndowyoh, zwięzłych, zbitych, twaroych lub
-lcilwernowych, spękal!lych i rozkrus.zonych,
2) polZiom piasków ba:ranowstkich stanowi,ących przeważme spąg złoża siaorki i leżących bądź bezpośrednio .na utworach kambru, bądź na utwo-
r,aoch ilastych helwetu, . ~ .
, 3) polZiom gipsów i wapieni sialI'konOśnych odcinl!ljących się ostro od piaskowców balra.nowsk1ch warstewką erwilimVą, ponad którą loeey poziom ()sadów chem:cznych o zmioo.nej miąższośCi - gipsów region.aln.ie
zrrue-
n:.onych w porowate siarkonośne wapienie ratyńs.k.ie,
4) kompleks iłów krakowiecldch, czyli ilasto-mulowcowy, . leżący
wstr<Jip1e osadów chemicznych.
Iły krakowieckie przylfryte są serią plejg,tooe.ńskich żwiirków o uro- zmadoonym składzie.
Seria złożowa powstała na drodze redukcji gipsów. Jest OIIm wykształ
cona w dwojaki sposób: jako wapienie brekcjowe, porowate, margliste, popielato zabalI'Wione o odcieniach od jasnych do intensywnie ciemnych z przewa.rs.twienia.mi iłów ora.z jatko iły, niekiedy z grudkami wapLel!li lub
iły plastyczne o zabarwieniu popiela.~oszarym i czarnym,bez domieszek
skał twardych.
Występująca w tej serii siarka· rodzima tworzy żyły, gniazda, n.askoru- pien'a w forrn:e drobnych skupień lub pseudopizolitów ora.z w kształcie dużych gn'atZid w wapieniu. Podobnie jak na. innych obsza.rach występuje
tu kilka odmian s.i.aorki. W:iłach najczęściej spotyka się siarkę pylastą występującą w postaci grudek i skupień. Z wapieniami związam.a jest ra.czej sia'I"ka zbita, skrytoikrystal1cma. oralZ siarka krystalicz.n,a wypełnia
jąca pory w wapieniach. W kOlpa.lni Piaseczno w przeważającej ilości występuje jednak s1arka pylasta i zbita, natomiast siarka krys.taI:czna, spotykana jest rzadz:.ej. Ta ostawa występuje w a.gre.gatach i poszczegól- ne jej kryształy rZadko sącalkowicie wykształcone. Przeważa pospolity
Siarka i minerały t(}wa:rzjsząee zapadliska podkaxpackieg(} 893
dla siarki pokrój kryształów, który tworzą postacie: p (111), c (001),
8 (113), n (011), m (110).
, Zaobserwowalfiio liczne przerosty kryształów, raczej przypadkowe;
W mater.ale jakim autorka dysponowała me udaJ:o jej się znal,eźć bliźnia~
ków, jakkolwiek są one zna,ne ·z tego obszaru . (A. L.alSzkiewkz, 1957)~
SiaTka krystaliczna. występuje często w paragenezie ze skrytokrystaliczną.;
Biorąc pod uwa'gę formy występowarua siarki oraz towarzySliące pos:z.ćZe-'
gólnym j'ej odmianom miner:ały można by wydzi,elić dw e asocjacje,:
analog:CziThe do tych jakie Zaobserwowa,no w z10żach ,naddniestrzańskicn
(E. K. Lazarenko, 1959): 1) sia~ka pylasta i skrytokrystaliczna oraz kalcyt:
pylasty, 2) siarka grubok:.ry&taJ.iczna., kalcyt grubokrystaliczny, celestyn!
i baTyt.
Z m'nemlów rowarrzyszących s.iaJrce występującej w okolicach Tarno-;
br.zega stwierdzono kalcyt, celestyn i baryt.
CELESTYN
S troIlt j€S't; bardro rozpows.zec:hn!ionym pierwiastkiem w slroropie ziem ...
skiej, jednak jego mia1eraJy są meliczne i stosunkowo rzadkie; występuje'
on głównie w stan'e i2Jomorficzmego rozproo.zeruia. Wyb1tnie rozproszony jes t ten p:erw1astek we wszystkich skałach, które Ibraly udział
w
proce- sach . magmowych i pomagmowydh. Do większych koncentracji strontuj do tworzenia· jego minerał-Ó'W dochodzi dQPl!ero w cyklu sedym€'lltacyj- nym. W wodzie morskiej zaw.artość strontu wyIl(ll'ld (Jkolo dziesięcioty~
sięcznych procenta" a, os.a:cizony bezpośrednrlJo z mej celJe5ty,n jest bardzo rozproozony.
Większe znaczenie ma celestyn wtórny tWO'l'zący sJrupiema w gipsach, wapieniach i marglach. Szczególiny jest związek paragOOletyczny celestynu ze złożami s:iarki, dający się zaobserwować we wszystkich złożach siarki w P::l'1sre.
Cel€styn był not.owamy w miejscowości Czall"'kowy nllłd Nidą, w Pasądzy
oraz w Pszowie. Ze z10ża odkrytego w 1933 r. przez R. Kraj'e'Wskiego w miejscowości Czarkowy celestyn r-OIZSially w skale węglanowej eksploa- towany był nawet dla celów przemysłu chemicznego. Złoże to ZIOStało
dokladIDeo opracowane prze:z A. MOrl/lwieckiego· i T., DomaGzewską (1956).
W tym samym złożu, latem 1959 r., autorce udało się znaleźć kryształy
celestynu, n e notowane do te1 p::J'l'y z tej miejscowości. Bezbarwne, dobrze
wykształcone kryształy o .szklis,tym połysku i w1elkości nie przf€lkracza-
jącej 3.-:-4 mm Ołk.aJzały się barozo interesujące pod względem morfologicz- nym. Tworzą olne zaTówno formy pojedyn,cze (tab!. I, fig. 5), ja,k i grze- b:eniaste zrosty (iabL I, fig. 6). Badane w świe<t1e ultrafioletowym fluo()ry~
zują dając sza,ron,'ebieską barwę.
Na czterech największych i najlepiej wykształconych kryszta1ach wy ..
konano pom1!l1ry goniometryczne. Poniewa,ż kryształy wydlużone są
w kierunku osi X do pomiarów zostały ustawione tak, aby oś X by1a
równoległa do osi kob azymutów. ,.
Zai podstawę obliczeń wzięto stosunki osiowe A. Palache'a (1951):
a:b :c= 1,5616:1: 1,2823
,
_._ -------_._--
894 .. . ~ 'Ąnna·· Strzy~ęwska
. : ' , " J . . . . . Tabela ~
Pomiary kryształów celestyDu typu I z miejsco;woścl Czarkowy
'P P Liczba
Lp, Postać Sym-
. zmierzone .
I'
obli- . zmierione· 1 obli- pornia- boI granice pomiarowi średnia czone granice porniarowlśrednia czone rów.. 1 c 001 85°25'-89°45' 88°10' 90°0 ' 90°00' 90°00' 90°00' 6
2 o 011 :455-3913 3655 3756 9000 9000 9000 10
" 3
r
016 7335-8135 7715 77 54 9000 9000 9J 00 16 4 d 101 8057-80.58 8805 9000 5117-5226 5140 5035 7 5 m 210 030- 612 219' O 3351-3852 3634' 3752 8 _6 ,L
414 7236-7905 7417' 7213 5119-5237 5113 5118 14 7 j 818 7650-8644 8046 8054 ,--.;. 5122-5226 ._- 5150' 5058 H. ' ,
Wy'li!ld pomi.arów przedstawiOD:lo. W tabeli 1.
Poza powszechnie Z!llIatnymi postaciami celestynu: c (001), o (OH), d'(lOl},'m (210)orazrzatdzJejspoltyk.anymi:
f
(414},-r*(016) zanowwalIloo.becność nowej ,pos:taci *j(818). Stwierdzono ją we:wszystkich poroierZ<r',
rąych 1cr~ztaładh w postaci wą.sdrichlbłys~czących l:isItewozlk pomiędzy
d (101) i
f
(414)., " , . ' . . ...i,:KrysztaJ: celestynu:zruallez::I()D:lego iW CzarkoWlalC!h ,~taiWia figura L;
, :Ola
pellnd.ejs:z:ejchairalP;elI"ys.tykli krys;z;taru C€'1eSI~ynu próbowaiIlo 9Z1Ila-;czyć' metodą ,pryZIllatu, j€łgowspółcz,ynniJki z~łJaml!jJn,,ia świaJtłia. Udało sdę
Fig;: i. K~tał cełestynu z miejsco- woSci' CzarkGwy ..
Coelestine •. arystal frorn Czałl"
kowy
o.maczyć· tylko jeden ·współczynruk - n" przyjmując ścianę o (011) i r(016}
jako ściany llatU!ralnego pryzmatu. Po- mierzono kąt łamiący pryzma.tu a-:-,
=, 65°02' ~o.raz kątp.ajmn1ejswgo od~
chylenia c5 =' 57°27'. Podstawiając
otrzymane dane do W1JOI"U:
'. n=
. a
+
IJs m - - 2 sin~
2
, otrzymano n"
==
1,6301.DwU porzoiS:tałych wspólczynnikówna i n{l nie udało się oonaczyć z poo-:' wadu trud,Ilood W uzysilooo:riu' wyra~nych refleks.ów wiąziki. załamanej.;
W akoJioadl Tarnobrzega (SzydMw, Dobrów) ceLestyn zwią:zam.y jeslt za-:
l'ówno' z' sialI"ką y skrytokrystaliczną;·. jak i kxystaliczmą. Z sdarką skryto-
krystal/CzIią zwi.ąziałny jest ,Jl['zeważJrt~eoea.estyn . m1eczno,bLały .o proroi~~
nistym ułOżeniu OtSObn:ików, lub W fQlrmachn.acieilrowy~, naitlOmi.al'l1t z s:i!alI"ką·
krystaliczną związany jesJt celesltyn kry$'1,al:iczny w 'po.sllaci słupkowych,;:
przezroCZyStyCh k:tySztBltów(ta.bl;.I; fig. ,4)0, różnych wy.n:tiJamch, n:ie
przdcr:aczających jerun,ak 1 cm. TwolfZą one przeważini.e druzy w pr.óżniach
i szczelilruach wa'piJelll.i. sialI"ikoilliOśJiych~:' - , " ,.
Siarka i minerały towarzylizące:zal'adliska podkarpackiego 895
Dobrze wykształcone o poikroju słupkowym krys7Jtaly celestynu z Do-:
browl ograllliczonę są ścianami m (110); 0(011), b (010), d (101), z(211), '(023) (tabeła 2). W krysztale celestynu z kopalni p.iatseczJno mnotowano.
tylko śCIany: o (011), b (010), m (210), z
d (101). W pojedynczych kryształach często widoczne są drobne wrostki. si~
ki (tabl. l, fig. 3). Kryształy celestynu
pochodzące z wierceń wY'konanych w okolicach Tarnobrzega i Szydrowa, opracowan.a prze~ A. Laszkiewicza (1957), okaz,ały się bardziej interesują
ce,
gdyż od.zma'czały się większą ,różnorodnością form oraz więks'zymi wy'- ' miarami.
W. Schilly (1933) wyróżnia trzy ty- py morfólógicZIlie celestynu.
Jakkolwiek Vi kTy-ształa'ch celeStynu
ż miejscowości Czarkowy ściana c (001) jest słabo wykształoona, to jednak są
siednieściany T (016) są nachylone
w"
stosunku do n~ej pod > tak małym Aką
tem, że pozwala to na zalicmnie ich do typu I. Celestyn z Dobrowa i ~o
palni Piasec2lllO zostałzalic:wny do typu III.
o o 6,
Fig. 2. K~cel~tyn.tlz Dobrowa, Coelestia1e crYstal. from Do,b~~'
I1:ÓW"" " , " . " "",'
Tabela 2 Pomiary kryształ6w celeStynu typu m z Dobrowa
-' ,- , ...
rp p
Liczba ,Lp. Post~ć Sym-
zmierzone
I
obli- zmierzone'I
obli- " p~IDi!l- .'-', , !>I?lgmuce
po~lai:6wlśrednia "czÓll~
iranice pomi~6wlśrednia 'czone rów',o, ' ; ' .,
"
1 m 210 - 86°15' 90°00' - ,32°45' 37°36' 1
,2 n" pO
-
86.15 9000 , - , 5226 5714 13 C '023 - 3830 3959
-
9000 9000 1:4 "" o 011 . 47°57~-53°04' 5006 5202 I
-
9000 9000 8" 5 d 101 108~2i6 142
-
500i9'-,-57°17' " 5338 5038 2 6 z 211 4619-5307 5046' 5202 3600-4814 42 i4 4442 5 7 'b 010 8740~9J4 8824 90 Q.J , 9OiO 9000 90 OJ 3.~.~. -
BARYT
Bai-yt
'występuje w !lllleoow:ęks:z.ej 'ilOŚci w skorupie' zierriski.Jeij od strontu i częściej skoncentrowamy jeSlt w Osobne m.i.rierały. Przyczynątego Jest. za'pewne fakt; ~ że mai . oln:więkśiŻY p:romień' jOnl:Jwy i . trudm2'j wchodzi jako rozproszona. domieszka izomorficZna dó:najważniejs:zych mi- ne-l"a16w. &k,ał<:JIt}vórc:zycll.,,;W,', ~"s;:'axezan.ulbaru; ~barytu(!zęstQ:
towarzyszy siJaree, podoibn.ie jatk cel€lSltyn. Nie we wszystkicll jedruatk zło-
896 Anna Strzyżewska
żach si:alI'ki oba te minerały występują razem. Przyklad;em teg·o są złoża z miejscowości Czarkowy, Ps:zów i Posądza, gdzie obok celestynu nie spotkano barytu .oraz Swoszowic, gdzie .obok barytu n'e za.obserwowan.o celestynu. Pięlrne krysztaJ:y barytu ze Sw:oszowk staJoo.wily przedmiot licznych badań rnineral.ogówpolskich i obcych.
Wyjątkowym przypadkiem występowania batrytuw paragoemezie z ce- lestynem są złoża siarki z okolic Tarnobrzega. Baryt został tu zaobserwo- wany w licznyc:h wiercend.alCh, a, także SJtwierdz.ony w kopalni Piaseczno.
KrySJta1izuje OIIl w próżniach i s.zc~eili.nach wapieni na siaTce i ce1e13tynie w postaci żółtobrunatnych, prawie przezroczystych, drobny·ch, igiełkowa
tych kryszta,bków o wyraźnej łupliwooci w kierunku wydłużen ·a. Ze
względu na małą wielkość kryształów i n:ed.okladne wyksztaJo2lD.ie nie-
możliwe był.o zidentyfikowanje ich postaci morfol.og·cznej. Próbowan.o
także oznaczyć jego cechy optyc2'JIle, co nie dalo jedlIlak rezultatu z po- wodu trudności w uzyskaniu odpowiednichpr,71ekTOjów.
Pojedyncze kryształki barytu twOlI'zą częst.o palcz!llSote (ta,bl. I, fig. 7) l snopkowe skup·en:ia. Baryt stwi,e-rdzO:lY w k.opalni Piaseczn.o można uważać ·za m1nerał genetycznie Thajmlodszy w paragenezie występujących
tu mi.nl9raołów.
W czasie wykonywatni;!lt niruejs:zej pracy wiele cennych rad i wska-.
'Zówek udzieUl mi prof. dr A. L.a.szki€w~cz, za co wyrażam Mu serdeczne·
podziękowanie.
Zakład Petrografii 1 Geocheml1 l. G.
Nadesłano dnia 11 sty~ia 1961 r.
PISMIENNIcrwO
BOLEWSKI A. (1935) - O złożu siarki w. Posądzy. Spraw. Państw. Inst. Geol., 8,
p. 205---.3011. Waorszawa. .
CZERMmSKI J. (1960) - Struktury mikroorganiczne sia'l'ld rodzimej w tortonie.
Kwart. geol., 4, p. 531--535, nr 2. Warszawa.
KRAJEWSKI R. (1935) - Złoże siarki w Czaxkowach. Spraw. Państw. Inst. Geol., 8, p. 27-66, nr 2. Waorszawa.
l..ASZKIEWICZ A. (1957) - Siarka i celestyn z Tarnobrzega i Szydłowa. Arch.
min., 20 (1956), p. 95-111. Warszawa.
JIA3APEHKO E. K., CJIJiBKO M. M. (1958) - UeJIecTHHbI np~HecTPOBbH. MKHe-
paJIorK'lecKIDł c6opmm:, N2 12, CTp. 363---.379. JIhBOB .
. JIA3APEHKO E. K., CPEBPO.n;OJIbCKJi}:\: B. H. (1959) - K MOPIPOJIorK'lecKOtł xa-
paKTep~C'TMKe caMopo~Hotł cepbI np"~HeCTpoBbH. MKHepaJIoI'WieclOdł
c6opmm:, .N9 13, cTP. 368-376. JIbBOB.
MORAWIECKI A., DOMASZEWSKA T. (1956) - O celestynie z Czaaok6w nad Nidą.
Arch. min., 20, p. 121-153. Warszawa.·
PALACHE C., BERMAN H., FRONDELL C., DANA'S (1001) - System of minera- logy, 2, p. 490. London.
PA WLOWSKI S. (1968) - Siarka rodzima. Chemia w szkole, ł, p. 49-60, nr 2.
Warszawa.
, 'Streszczenie 897'
COKOJIOB A. C. (1958) - OCHoBHble 3aKOHOMepHOCTH reOnOrH'IeCKOro CTpOeH"S H p03MeIll;eHHH MeCTOpo:lKlleHHA CaMOpO~HOA cepbl. COBeTCKaS reononls.
M 5, CTP. 80-103. MocKBa.
SCHILLY W. r1933) - Zusammenhiinge zwischen Morpholo,gie, Struktur und Genesis bei COlestin. N. Jb. f. Miner. [A], 67, p. 323-400. Stuttgart.
AmIa CTIIIJa{EBCKA
CEPA Ił COIIYTCTBYIOuum MlłBEPAJILI HA UPEJUIOJILZ
UPE~nATCKOrO KPAEBOro UPOr.HSA
Pe3IOMe
B MHoqeH08b1x OTnOmeHHl'IXlOrO-BOCTO'IHbIX CKnOHOB CBeHToKIIIHCKHX rop 3a- neraeT cno~ TOPTOHCKoro rHnca H3MeHeHHoro '1acTK'IHo Bcepoco~epmaIll;He nocne- nmCOBble H3BeCTHSKH. :Bnaro.Qaps BocCTaHoBHTenbHblM npoqeCCaM B rHnCOBoA no-,
'po~e 06pa30BanHCb MeCTopmK~eHHH cepbl K3BeCTHble K3 OKpeCTHOCTeA TapH06mera.
3~eCb nOHBnl'lIOTCS TPH pa3HOBH~HOCTK cepbl: nblneBaTaR, nJIomas CKPbrrOKpKCTan-
JIH'leCKaJł H KpHCTanJIH'IeCKaa )VIH nocne~HeA 06bl'lHbIM SBnSeTCl'I 06mm: C03~a
BaeMblA q,opMaMH: p (111), c (001), B (113), n (011), m (110).
Cepa ConpOBO~aeTCS KaJIbqHTOM, qeneCTHHoM H 6apIfTOM, H3BeCTHbIMH no Bcelll
,MecTopo~eHHl'IM cepbl B IIoJlbwe. CaMoe 60JIbWOe CKonneHHe qenecTHHa Haxo-
~HTCH B qapKoBe Ha HH,Qe, r~e OH 1{ame 3KcnnyaTHPOBanCH B npownOM ,QJlH XHMK-
'łeCKoA npOMblWJIeImOCTH. B 3'fOM me MeCTopo~eHKK 6blJIH H~eHbl JIeTOM 1959 r.
KpHcTannbI qenecTKHa. Be3qBeTHble, co CTeKnllHblM 6JIeCKOM, ~o 3+4 MM ,QlIHHbI XopOWO pa3BKTbIe KPKCTanmnrn orpaHeHbl cPoPMaMH: c (001), o (011), d (101), m (210),
f
(414), r* (016), j* (818). clJopMa j (818) HBJtseTcH 1{nH qenecTHHa HOBOA.B ,ZI;06poBe H IIHc3'IHe OTMe'leH MOJIO'lHO-6enblA qeneCTHH c pa1{HanbHblM pacnoJIo- lB:eHHeM MH,ItHBH,QOB HJIH B aare'lHbIX q,opMax H npo3pa'lHble KpHCTalIJlbI orpaHH- '1eHHble q,opMaMK: m (210), o (011), b (010), d (101), z (211), C (023).
HapR1{y .C qeJIeCTHHOMCepa conpoB02K.ZIaeTCl'l 6apIfTOM. BapHT BCTPe'raeTCR B nyCTOTax H TpeIqHHaX H3BeCTHSKOB B BH1{e MenKHX, Krno06pa3HbIX, m'eJlTo-6y- pbIX nO'lTK np03pa'IHbIX KPH-CTannHKoBC cOBepweHHoA cnaAHocTbIO. OT~eJlbHble
KpHCTaJIJIHKH 06pa3ytOT 3a'laCTyro JIan"iaTble H CHOnOBH.QHo-BOJIOKHHCTl.te CKonne- HWL BapHT .RBnHeTCS reHeTH'IeCKH CaMblM MonO,QbIM.
AnDa STRZYZEWSKA
SULPHUR AND ASSOCIATED MINERALS IN TBE FOBELAND OF TBECABPATBIANFOBE DEEP
Summary
In the ' Miocene sedimen<ts ot the southeastern slopes ol. the Swięty Krzyf:
Mountainsthere OCCU:rS a Qed of Tortonian gypsum, partly altered l'nto sulp.hur.,.
-:bea.rmg poot-gypsum limestones. Due to reduction of the gypsum there were focmed
Kwarta1n1k Geologiczny - 11
i.,
8M
Anna StTzyzewskaBtJlphur deposits known from the region of Tarnobrzeg. Three stilpliur varieiies~
occur here: pelitic sulphur. compact-cryptocrystalline sulphur. a'ndcrystaIUne sul- phur. For this lastvariety ,common ls ha.bf.t forńled byfa.ces: P(111). C{OOl).,
&'(113\. n (OU \.
m
(110\.The sulphur ,is accompanled by calcite. coeleStl.ne sald. barlte. They are lmown Jn a11 places ot sulphur occurrence in Poland. The grea.test agglomerallJon of co- eJestine as known from Czarkowy on theNicla,river. where it was even exploited for cera mi cs. In the same dep06it, a erystaJlin coeJestine was found , in 1959. un- known before. They are colourless. we11 developed crystals of glassy lustre of no more thllll 3+4 mm. slze; they are limited by faces; c(OOl). o(Ol1}. d{101}. m{210}.
f(414}. r*(016}, i*{818}. Form ;(SlS) is new for coelestine.lnDobrówandPiaseczno there ls fot.md a nulk-white coelestine with a radial arrangement of its !ndividuals or in the form of incrustatlons. as well as transp&"ent crystals llml·ted by faces:
m(210). 0(011), b(OlO), d(lOl), %(211), C(023).
Besldes coelestine, ba~ite accompanies slilphur. Barlte crystal11zes lin vodds and ffssures of the limestónes In the shape of ti.ny, needle-like yellowish-brown, al most transparent crystaIs witb a dlstinct cJeavage. IndiVidual crystals often form finger- -llke or bundle-shaped agglomera.tioris. Barlte isgenet.i.cally tbe youngestmineral '
ł.n tbe parageriesis disclosed here.
TABLICA I
Fig. ~. Kryształ celestynu z wrostkaml siarki. Piasecmó;
pow.
'liCi> X Coelestine crystal with sulphur ingrowths. Piaseczno, X 13, .
-
Fig. 4. Słupkowy krySztał celestynu oblepiony siarką krystaliczną. ..Piaseczno.
pow. 14 X
Columnar coelestlne crystal coated with crystalline sulphur;' Piasęczno, X14 Fig. 5. Pojedynczy 'krjsżtal, celestynu z miejścowOści 'Czarkowy, 'iPow.54 X
Single coelestdnecrystalfrom Czarkowy) X 54
Fig. 6. Grzebieniasty zrost kryształów celestynu z' miejscowOści Czarkowy, pow. 41 X Comb-like intergrowth ot coelestine, ,crystaIs fram Czarko wy, X ~1
Fig.
7. Palezastyzroo
i~elko~atych kryształków bSJry'tu. PIaseczno, pow. 46 X ririger-llke' intergrowth of:ileedle-:slULped' biuite Crys.~ Piaseczno, X 4tfKWlI>l't. geoJ., 11l" 4, 1961 r. TABLICA I
Fig. 3 Fig. 4
),ig. 5 Fig. 6
Fig. 7
Anna 8TRZYżEWSKi\ - Siar!,a I minerały towarzyszące na przecipolu za.padłlskta podkarpa.ckiego.