R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T. X X IX , N R 2, W A R S Z A W A 1978
CZESŁAW KUDUK
W PŁY W NAW OŻEN IA SŁO M Ą GLEBY L E K K IE J NA NIEK TÓRE J E J W ŁAŚCIW OŚCI CHEM ICZNE, FIZY CZN E
I BIOLOGICZNE
Instytut Uprawy Roli i Roślin Akadem ii Rolniczej, w e Wrocławiu
WSTĘP
N a tem a t naw ożenia słom ą istn ieje zarów no w k ra ju , jak i zagranicą cbszern a lite ra tu ra , gdyż w sk u tek specjalizacji gospodarstw ro lny ch n a w ożenie słom ą n a b ie ra coraz większego znaczenia. W w ielu gospodar stw ach słom a zastęp u je obornik, staje się w ażnym źródłem m asy orga nicznej w glebie [1, 2, 3, 7, 8].
N a D olnym Śląsku b ad ania z naw ożeniem słom ą gleby lekk iej pro w adził M i s t e r s k i [8], uzyskując w zrost plonów roślin oraz popraw ę
n iek tó ry ch w łaściw ości gleby. Także prace prow adzone przez m nie w RZD w Sw ojcu koło W rocław ia w ykazały dodatni w pływ naw ożenia sło m ą na zaw artcść w ażniejszych składników p okarm ow ych w glebie oraz n a plony roślin [4].
Celem niniejszej p racy jest przed staw ienie w yników trzyletnieg o dośw iadczenia m ikropoletkow ego n ad w pływ em naw ożenia słom ą na n ie k tó re w łaściw ości chem iczne, fizyczne i biologiczne gleby lekkiej. Do św iadczenie to stanow i bazę dla prow adzonych na tej sam ej glebie do św iadczeń polowych.
OPIS DOŚWIADCZENIA
D ośw iadczenie m ikropoletkow e przeprow adzono w RZD w Sw ojcu k. W rocław ia w lata ch 1971-1973, u p raw iając kolejno: jęczm ień ja ry i d w u k ro tn ie żyto ozime. Założono je m etodą losow anych bloków w czte rech pow tórzeniach. W ielkość poletek w ynosiła 1 m 2.
O biekty dośw iadczenia: I — N PK ,
68 III — 100 q /h a słom y + 60,kg N + N PK , IV — 200 q /h a słom y + 120 kg N + N P K , V — 400 q /h a słom y + 240 kg N + N PK , VI — 100 q /h a obornika + N PK , VII — 200 q /h a obornika + N PK , V III — 400 q /h a obornika + NPK .
W dośw iadczeniu posłużono się sieczką słom y ży tniej, k tó rą w ym ie szano 11.V.1971 r. z d w ud ziestocen ty m etro w ą w arstw ą gleby. N a w szy stk ich obiektach zastosow ano naw ożenie m in eraln e w dawce: 180 k g /h a N PK , w ty m 60 kg N, 40 kg P2O5 i 80 kg K20 . Na po letkach naw ożo nych słom ą dano dodatkow ą porcję azotu w ilości 6 kg N na 1 tonę słom y (0,6°/o). M ikropoletka obsiano 20.V.1971 r. jęczm ieniem ja ry m Da- m azy w ilości 200 kg/ha. W k o lejn y ch dw u latach w ysiew ano żyto ozi m e T etra-G orzó w w ilości 160 k g /h a (28.IX .1972 i 25.IX .1973), stosując pod nie tylko naw ożenie m in e raln e w daw ce 180 kg/ha.
D ośw iadczenie założono na glebie lekkiej należącej do piasku słabo gliniastego i piasku gliniastego lekkiego.
METODYKA BADAŃ
P ró b k i gleby do analiz chem icznych pobierano bezpośrednio po zbio rze kolejny ch ro ślin i rów nocześnie oznaczano w łaściw ości fizyczne i bio logiczne gleby: azot m etodą K jeld ah la, fosfor i potas m etodą E g n era- -R iehm a, w ęgiel organiczny — m etodą W esterhoffa. P o n ad to w ykonyw a no analizę frakcjo no w an ą próchnicy — m etodą O dena w m odyfikacji M i-
k l a s z e w s k i e g o [6].
Z fizycznych właściwości gleby określano w odoodporność gruzełków glebow ych o średn icy 3-4 m m m etodą M iczyńskiego [5], zwięzłość gle by przy użyciu sondy uderzeniow ej, w ilgotność k a p ila rn ą i m ak sym aln ą pojem ność wodną — m etodą suszarkow ą, zaw artość wody niedostępnej dla roślin przez określenie w spółczynnika pH na aparacie R ichardsa. O znaczenia aktyw ności m ikroorganizm ów celulolitycznych prow adzono m etodą K u źn iara w dru gim i trzecim rok u dośw iadczenia.
WYNIKI BADAŃ
W yniki analizy chem icznej w skazują na w y raźny w pływ naw oże nia słom ą oraz obornikiem na zaw artość w glebie azotu, potasu i węgla, a w niew ielkim stopniu fosforu i w ap n ia (tab. 1). A zotu n a jm n ie j było w glebie naw ożonej tylko naw ozam i m in eraln y m i; p ew ien jego w zrost w ystąp ił na m ałych daw kach słom y i obornika, n ato m iast najw ięcej było go w glebie naw ożonej słom ą w daw ce 400 q/ha. Podobnie p rzed staw iała się zaw artość potasu i w ęgla organicznego, k tó ry c h zawsze najw ięcej było w glebie naw ożonej najw yższą d aw ką słom y (400 q/ha), a n ajm n iej w
gle-T a b e l a 1
Z aw artość podstawowych sk ład n ik ó w chem icznych w g l e b i e w d o ś w ia d c z e n iu z nawożeniem słom ą w l a t a c h 1971-1973 w mg/100 g g le b y
C o n ten t o f b a s ic c h e a i c a l e le m e n ts i n s o i l i n th e e x p e rim e n t on f e r t i l i z a t i o n w ith s tra w i n th e p e r io d 1971-1973 i n mg p e r 100 g o f s o i l
O b ie k t - T re a t mont N ogółem - T o t a l N P2°5 K20 CaO - pH KC1
1971 1972 1973 1971 1972 1973 1971 1972 1973 1971 1972 1973 1971 1972 1973 I NPK 56,7 5 7 ,8 5 8 ,4 10,8 14 ,5 13 ,3 17,1 12*7 1 7 ,2 1 3 ,7 15 ,4 1 5 ,6 4 ,6 4 ,5 4 ,6 I I słom a 50 o /h a s tra w 50 q /h a 60 ,5 5 9 ,9 6 0 ,5 9 ,8 1 5 ,5 1 4 ,0 17,1 1 4 ,9 17,1 14 ,4 15 ,3 16 f i 4 ,6 4 ,5 4 ,6 I I I słom a 100 q /h a s tra w 100 q /h a 6 0 ,9 6 1 ,3 63,0 9 ,6 1 5 ,0 1 3 ,5 1 8,3 1 4 ,8 1 7,2 1 3 ,4 1 5 ,6 1 6 ,5 4 ,6 4 ,6 4 ,5 IV ołoma 200 q /h n 3tra w 200 q /h a 61,6 6 5 ,0 6 3 ,7 1 1 , 1 1 4 ,5 14 ,5 2 3 ,4 15,6 20,0 1 4 ,5 15,1 1 7 ,9 4 ,6 4 ,6 4 ,6 V słom a 400 q /h a s tra w 400 q /h a 65*5 6 7 ,4 66,0 1 1 ,5 1 5 ,0 1 4 ,2 3 1 ,0 18 ,4 2 1 ,1 1 3 ,2 1 7 ,5 1 7 ,6 4 ,6 4 ,7 4 ,6 VI o b o rn ik 100 q /h a fa rm y a rd manure ICO q /h a 58ta 5 9 ,9 6 0 r 1 1 0 ,5 1 4 ,5 1 3 ,9 1 7 ,0 1 4 ,6 16,0 1 4 ,2 1 5 ,4 17,1 4 ,6 4 ,5 4 ,5 VII o b o rn ik 200 q /h a f a rm y a rl manure 200 q /h a 6 0 ,5 6 l , 8 63 »3 1 1 .7 15 ,5 14 ,6 20,1 1 4 ,7 13,2 1 5 ,0 1 6 ,3 1 7 ,4 4 ,7 4 ,6 4 .6 VI.ГI o b o rn ik 4C0 q /h a farmyard, c an u re 400 q /h a 6 3 ,0 6 3 ,4 6 5 ,3 1 0 ,5 1 6 ,7 14,4 2 0 ,5 1 5 ,9 19,1 14,1 16.6 1 8 ,0 4 t 8 4 ,7 4 ,6 N'JR ^=-0,05 LSD P= 0,05 3 ,5 3 ,7 3 r 0 n . i . П .Л , n . i » n . s . n . i . П . 8 . 3 ,5 3 ,0 2 ,7 n . i . n . s . n . i . n . s . n . i . n . s . n . i . Г « D, n . i . n . s . n . i . n .3 . j 05 CO W p ły w na woż enia sło m ą na g le b ę le k k ą
2 a w arto ść w ęgla f r a k c j i p ró c h n ic z n y c h w yrażona w % w ęg la o rg a n ic z n e g o C o n te n t o f c arb o n o f humus f r a c t i o n s e x p r e s s e d i n % o f o rg a n ic c arb o n
T a b e l a 2
O b iekt W ęgiel w kwasach /w % С o r g . / - C arbon i n a c i d s / i n % o f o r g a n ic С /
fulwovvych - f u l v i c hymatoraełanowych hymafcomelanic huminowych - humic Humina - Humine
С o r g a n ic z n y O rg a n ic С 1971 1972 1973 1971 1972 1973 1971 1972 1973 1971 1972 1973 1971 1972 1973 I I słom a 50 q /h a s tra w 50 a /h a I I I słom a 100 q /h a s tra w 100 q /h a IV słoma 200 q /h a s tra w 200 q /h a V słom a 400 q /h a s tra w 400 q /h a VI o b o rn ik 100 q /h a fa rm y a rd manure 100 q /h a VII o b o rn ik 200 q /h a fa rm y a rd manure 200 q /h a V III o b o rn ik 400 q /h a fa rm y a rd manure 400 q /h a 6 ,3 6 , 8 6 .9 6 , 2 6, 8 6 , 6 6 , 2 5 .9 5 ,3 5 .2 4 .9 4.9 5 .3 5.1 5.1 5.1 6 .7 6 .7 6 .7 6.7 6 .9 6 , 6 6 .9 6 , 6 7 ,2 6 , 6 6 .5 6 .5 6, 1 6 , 8 6 .5 6 .5 0,6 8,2 7 ,6 7 .8 7 .9 8 .3 7 ,8 7 .4 5 .7 6 , 1 5 ,6 5 .8 6 ,4 6 , 2 6, 1 6,0 37,1 3 7 .4 3 7 .5 3 7 .0 3 3 ,9 3 7 .0 38 .1 3 6 ,4 3 2 .3 3 4 .9 3 1 .9 3 2 ,2 34.1 3 4 .2 3 4 ,0 3 4 .4 3 1 .0 3 1 .3 3 2 .5 3 2 .6 3 4 .4 3 3 .4 3 2 ,9 3 2 .0 4 9 ,4 4 9.1 4 9 ,0 4 9 ,7 5 3 .2 4 9 ,6 4 9 .2 5 1 .2 51.1 5 1 ,7 5 5 .6 55.1 5 2 .7 5 2 ,3 53.1 52 .2 5 6 .7 5 5 .3 5 5 : 2 5 4 .8 5 2 .3 5 3 .8 54,1 5 5 .4 896 944 937 993 1058 932 943 984 951 1023 1076 1114 1151 980 1083 1066 1024 1055 1102 1127 1179 1016 1086 1114 О KUB p=0,05 LSD P=0,05 n . i , n . s . n . i , n . e . n . i . n . s . n . i . n . s . n . i . n .s. n . i . n . s . n . i . n . s . n . i . П . 8 . 2,2 n . i . n . s . n . i . n . e . 2 ,4 V 65 90 !. K u d u k
Wpływ nawożenia słomą na glebę lekką 71 bie naw ożonej w yłącznie naw ozam i m in eraln y m i. S ta n tak i u trzy m y w ał się w ciągu całego okresu trw a n ia dośw iadczenia. Z frak cjo n o w an ej a n a lizy próchnicy (tab. 2) widać, że m asa organiczna (słom a i obornik) w pro w adzona do gleby nie spow odow ała w iększych zm ian jakościow ych próch nicy w p ierw szych dw u lata ch badań. D opiero w trzecim rokja dośw iad czenia stw ierdzono w zrost zaw artości kw asów hum inow ych; najw ięcej było ich w glebie ze słom ą w daw ce 400 q/ha, n a jm n ie j zaś w glebie naw ożonej tylk o naw ozam i m in eraln y m i.
N aw ożenie słom ą m iało w y raźn y w pływ na w zrost trw ało ści g ru - zełków glebow ych, na stosunki wodne o raz n a zaw artość koloidów gle bow ych. T rw ałość gruzełkó w (m ierzona w skaźnikiem w odoodporności T) w ydzielonych z różnych obiektów zależała przede w szystkim od w yso kości daw ki słom y w prow adzonej do gleby (tab. 3). N ajw yższą w artość w skaźnika T stw ierdzono już w pierw szym ro k u b ad a ń w gru zełk ach gleby naw ożonej słom ą w daw ce 400 q/ha, najniższą zaś w g ruzełk ach gleby naw ożonej naw ozam i m in eraln y m i oraz gleby naw ożonej m ałą daw ką obornika (obiekty I i VI). Jeszcze w y raźniejszy w zrost trw ałości gru zełkó w glebow ych, szczególnie pod w pływ em naw ożenia słom ą, w y stąp ił w ro ku n astępny m . N aw ożenie obornikiem w m niejszym stopniu niż naw ożenie słom ą zw iększało odporność gruzełkó w n a rozm yw anie. Także w trzecim rok u dośw iadczeń stw ierdzono w yższą trw ało ść g ru zełków z gleby naw ożonej słom ą czy obornikiem , choć różnice były już m niejsze.
T a b e l a 3
Trwałość gruzełków glebowych o ś re d n icy 3-4 mm o k re ś la n a wskaźnikiem wodoodporności T S t a b i l i t y o f s o i l crumbs o f 3 - 4 mm i n s iz e determ ined by the w aterp ro o fn e se index o f T
O biekt - Treatm ent W ielkość wskaźnika Г Value o f the T index
1971 % 1972 % 1973 % I HI'K 2,44 100 2,82 100 2,63 100 I I słoma 50 q/ha straw 50 q/ha 2,51 ю з 4,14 147 2,78 106 I I I słoma 100 q/ha straw 3,11 127 4,14 147 3,77 143 IV słoma 200 q/ha straw 200 q/ha 3,17 130 5,27 187 3,74 142 V słoma 400 q/ha stra w 400 q/ha 3,87 159 5,10 181 3,99 152 VI o bornik 100 q/ha
farm yard manure 100 q/ha 2,43 100 2,74 97 3,39 129
VII obo rn ik 200 q/ha
farm yard manure 200 q/ha 2,64 108 2,62 93 3,76 143
V III ob o rn ik 400 q/ha
farm yard manure 400 q /h a 2,90 119 3,98 141 3,70 141
NUR P-0,05
-72 C. Kuduk
T a b e l a 4 Zawartość podstawowych składników chemicznych w g ru zełk ach glebowych
w ydzielonych z różnych obiektów dośw iadczenia w 1972 r .
C ontent o f b a s ic chem ical elem en ts In s o i l crumbs se p a ra te d in p a r t i c u l a r tre a tm e n ts of the experim ent in 1972
Obiekt - Treatm ent
Azct
N itio g en PhosphorusF o sfo r PotassiumP otas Calciumtfapń O rganic carbonA 'fgiel o rg .
n s % mg % XZ % mg *> mg % I NPK 65,1 100 21,0 100 15,4 100 15,0 100 950 100 I I słoma 50 q/ha straw 50 q/ha 65,8 101 22,0 105 16,4 100 17,7 110 1012 106 I I I słoma 100 q/ha stra w 100 q/ha 69,3 106 22,0 105 17,5 107 18,5 123 1150 121 IV słoma 200 q/ha straw 200 q/ha 72,1 111 22,5 107 18,2 111 13,5 123 1160 122 V słoma 400 q/ha straw 400 q/ha 73,5 113 22*0 105 22,7 138 18,0 120 1217 128 VI ob o rn ik 100 q/ha
farm yard manure 100 q /h a 70,0 107 22,5 107 17,0 104 17,7 118 970 102
VII ob o rn ik 200 q/ha
farm yard manure 200 q /h a 70,0 107 23,0 109 17,7 108 17,7 118 1109 117
V III obo rn ik 400 q/ha
farm yard manure 400 q /h a 72,8 111 22,0 105 18,1 110 20,0 133 1160 122
T a b e l a 5
liie k tó re w łaściw o ści fiz y c z n e gleby w dośw iadczeniu z nawożeniem słomą w la ta c h 1972-1973
Some p h y s ic a l p r o p e r ti e s o f s o i l in the experim ent on f e r t i l i z a t i o n w ith straw in th e p e rio d 1972-1973
O biekt - Treatm ent
Porowatość - P o ro sity %
C ię ża r ob jęto ścio w y Bulk d e n s ity g/cm3 Zwięzłość g leby Compactness o f s o i l kG/cm3 1972 1973 1972 1973 1972 1973 I NFK 44,9 48,3 1,42 1,32 20,3 27,1 I I ałoma 50 q/ha 45,1 49,6 1,43 1,31 20,7 23,8 straw 50 q/ha I I I słoma 100 q /h a 47,0 48,6 1,38 1,32 21,7 23,5 straw 100 q/ha IV słoma 200 q/ha 47,8 49,7 1,37 1,30 22,0 22,7 straw 200 q/ha V słoma 400 q/ha 45,2 50,5 1,30 1,31 17,5 23,0 stra w 400 q /h a VI ob o rn ik 100 q /h a 45,3 47,0 1,42 1 >35 20,7 23,2
farm yard menare 100 q/ha
VII o b o rn ik 200 q/ha 45,2 50,2 1,44 1,29 21,6 26,2
farm yard manure 200 q /h a
V III ob o rn ik 400 q/ha 45,9 49,9 1,41 1,30 22,4 24,2
farm yard manure 400 q /h a
NUR P=0,05 n . i . n . i . n . i . n . i . 1,6 n . i .
Wpływ nawożenia słomą na glebę lekką 7$ A naliza gruzełków w y kazała różnice w ich składzie chem icznym (lab. 4). W g ru zełkach o w yższej odporności na rozm yw anie stw ierdzono w ięk szą ilość azotu, fosforu, potasu, w apnia i w ęgla organicznego. Is tn ie je więc w y raźn a zależność m iędzy trw ałością gruzełków a zaw artością w nich n iek tó ry ch składników chem icznych. P rócz tego w la ta c h 1972/7$ porow atość, ciężar objętościow y i zwięzłość gleby b yły uzależnione od rod zaju naw ożenia (tab. 5).
N ajw yższą porow atość w 1972 r. m iała gleba naw ożona m ak sy m aln ą daw ką słom y, najniższą zaś — naw ożona tylko naw ozam i m ineraln y m i. W n a stę p n y m ro k u b ad ań różnice te były już nieznaczne. Podobnie k ró t k o trw ałe zm iany zaobserw ow ano w ciężarze objętościow ym gleby. Udo w odnionych różnic w zwięzłości gleby, pow odow anych naw ożeniem gle by słom ą i obornikiem , przew ażnie nie stw ierdzano.
T a b e l a 6
-N ie k tó re w ła śc iw o ś c i wodne g le b y w do św iad czen iu z nawożeniem słomą Some w a ter p r o p e r t i e s o f s o i l i n th e exp erim en t on th e f e r t i l i z a t i o n w ith stra w
O biekt - T reatm ent
W ilgotność % M oisture % Maksymalna pojem ność wodna % Maximal w a ter c a p a c ity % K a p ila rn a poj wodna C a p i lla r y * c a p a c it lemność % r a te r y% Woda n ie u ż y te c z n a % Use l e w a ter 1972 1973 1972 1973 1971 1972 1973 1972 1973 I HPK 7 ,8 7 ,0 23,1 2 4 ,2 18,3 18 >3 18,3 2 ,3 9 2,3 9 I I słoma 50 q /h a e tra w 50 q /h a 7 ,9 7 ,4 2 3,6 25,1 19,0 18,6 1 9,2 2,41 2 ,4 0 I I I słoma 100 q /h a s tra w 100 q /h a 7 ,6 7 ,3 24,4 2 4 ,6 18,9 10,6 19,2 2 ,8 4 2,51 17 słoma 200 q /h a s tra w 200 q /h a 7 ,9 7 ,3 2 4 ,0 2 5 ,4 19,5 1 9,0 2 0 ,0 2,88 2,61 7 s ło n a 400 q /h a s tra w 400 q /h a 8 ,2 7 ,5 25,8 2 5 ,7 - 9 ,7 19,2 19,5 2,91 2 ,68 71 o b o rn ik 100 q /h a
farm y ard manure 100 q /h a 7 ,6 7 ,2 22,8 2 4 ,2 1 8,5 1 8,7 1 9,0 2 ,7 2 2 ,4 0
711 o b o rn ik 200 q /h a
farm y ard manure 200 q /h a 7 ,9 7 ,4 23,8 25 ,8 19,0 1 8 ,4 19,1 2 ,7 2 2 ,5 4
V III o b o rn ik 400 q /h a fa r-iy a rd manure 7 ,6 7 ,4 23,8 2 5,6 19,0 19,1 19,4 2 ,8 4 2 ,5 2 DUB P= 0,05 LSD P»0,05 n . i . П .8 . По1е m e . n . i . n . s . n . i . n .o . 0 ,6 n . i . П .8 . 0 ,8 0 ,1 0 ,0 6
B adania stosunków w odnych w glebie w ykazyw ały, że pod w pływ em m asy organicznej w zrosła w pew nym stopniu w glebie w ilgotność oraz m aksym aln a i k a p ila rn a pojem ność w odna. W yraźną zależność stw ie r dzono m iędzy daw ką słom y czy obornika a zaw artością w glebie wody niedostępnej dla roślin (tab. 6). N ajw ięcej było jej w glebie naw ożonej słom ą w daw ce 400 q/ha, n ajm n iej zaś w glebie naw ożonej tylko n a w ozam i m in eraln y m i. W raz z rozkładem w glebie m asy organicznej ilość w ody nieużytecznej dla roślin m alała.
W trzecim roku po w prow adzeniu słom y i o bornika do gleby stw ie r dzono isto tn y w zrost zaw artości koloidów glebow ych (tab. 7). W glebie
74 C. Kuduk
T a b e l a 7 Zawartość koloidów w g le b ie nawożonej różnymi dawkami słomy 1 o b ornika
C ontent o f c o llo id p In Boil f e r t i l i z e d w ith d i f f e r e n t stra w and farm yard manure rn te e
O biekt - Treatm ent Koloidy % - C o llo id s i n % Pro cen t węgla w k o lo id a c h % o f carbon in c o l l o i d s
1971 1972 1973 1971 1972 1973 I NPK 1,40 1,64 1,68 13,2 13,4 11,8 I I słoma 50 q/ha stra w 50 q/ha 1,40 1,62 1,62 13,9 13,9 12,5 I I I słoma 100 q/ha straw 100 q/ha 1,41 1,58 1,73 13,8 14,4 14,2 IV słoma 200 q/ba straw 200 q/ha 1,43 1,62 1,80 14,5 15,6 14,3 V słoma 400 q/ha straw 400 q/ha 1,43 1,65 1,82 15,2 16,2 14,6 VI o b ornik 100 c./ha
farm yard manure 100 q /h a 1,38 1,61 1,63 13,6 13,9 11,7
VII o b o rn ik 200 q/ha
farm yard manure 200 q /h a 1,32 1,54 1,71 14,0 14,1 12,3
V III o b ornik 400 q/ha
farm yard manure 400 q /h a 1,47 1,58 1,78 13,7 14,0 11,4
NUR P=0,05 LSD P«0,05 n . i . n . s . n . i . n . s . 0 ,0 3 n . i . n .s* 1,2 0 ,7 T a b e l a 8
S to p ień ro zk ład u b ło n n ik a w g le b ie nawożonej różnymi dawkami słomy i obornika D ecom position degree o f c e l lu lo s e i n s o i l f e r t i l i z e d w ith d i f f e r e n t stra w and
farm yard masure r a t e s
O biekt - T reatm ent U bytki c e lu lo z y % - C e llu lo se lo s s e s %
1972 % 1973 % I NPK 6 ,7 100 10,4 100 I I słoma 50 q/ha stra w 50 q/ha 13,3 273 11,9 114 I I I sło n a 100 q/ha etraw 1C0 q/ha 19,2 286 13,6 132 IV sło z a 200 q/ha stra w 200 q/ha 13.3 236 11,2 107 V słoma rûO с /^ з straw 400 q/ha i2, 6 188 12,1 116 VI o b o ru ik 100 q/ha fa m y a rd manure 100 q /h a 7 ,2 107 12,1 116 VII o b o rn ik 200 q/ha
farm yard manure 200 q /h a 7,3 107 13,3
128 V III cb o rn ik 400 q/ha
fbxnÿard manure 4C0 q/ha 11,7 175
12,2 117
NUR P=0,05
LSD P»0,05 / 4 ,7
-1,6
-naw ożonej najw yższą daw ką słom y było ich n ajw ięcej, n ajm n iej zaś w glebie naw ożonej m ałą daw ką słom y i m ałą daw ką obornika oraz w glebie naw ożonej tylko naw ozam i m in eraln y m i. K oloidy gleby naw ożo nej słom ą i obornikiem zaw ierały w yższy p ro cen t węgla.
Wpływ nawożenia słomą na glebę lekką 75 N aw ożenie słom ą wzm ogło aktyw ność d ro b n o u stro jó w celulolitycz- n ych w glebie, o czym św iadczą w yn ik i testif celulozow ego (tab. 8). W glebie naw ożonej słom ą były dw u-, trz y k ro tn ie wyższe. W następ n y m najniższe, pod w pływ em naw ożenia obornikiem w zrosły jed n ak , a w glebie naw ożonej słom ą b y ły dw u, trz y k ro tn ie wyższe. W n astęp n y m roku b a d a ń (1973) n astąp iło zm niejszenie różnic, lecz w dalszym ciągu u b y tk i celulozy b y ły wyższe n a obiektach naw ożonych słom ą i oborni kiem . W idać z tego, że słom a, będąc łatw o d o stępnym źródłem węgla, sp rz y ja szybkiem u rozw ojow i h etero tro ficzn ej m ikroflory.
K o rzy stn y w pływ naw ożenia w ysokim i daw kam i słom y uw idocznił się w d ziałan iu następczym , czyli w d ru gim roku, lecz był on k ró tk o trw ały , gdyż już w trzecim ro ku tak ic h zależności w plonach żyta ozi mego nie stw ierdzono.
P la n y jęczm ienia jarego u p raw ian eg o bezpośrednio po w prow adze niu do gleby słom y i o bornika by ły zależne od wysokości ich daw ki (tab. 9). N ajw yższe zbiory jęczm ienia uzyskano z poletek naw ożonych obor nikiem , n ato m iast najlep sze w y n ik i z naw ożeniem słom ą uzyskano n a daw ce 50 q/ha. P rz y w yższych daw kach słom y w y stąpił spadek plonów zia rn a jęczm ienia.
W d ru g im ro k u dośw iadczenia n a w szystkich obiektach ze słom ą i obornikiem uzyskano zbiory z ia rn a ży ta ozimego w iększe o 8—2 0°/o. N ajw yższe plony dało zastosow anie sło m y w daw k ach 200 i 400 q/ha.
A nalizując .wyniki przed staw io n y ch b a d ań należy stw ierdzić, że słom a zastosow ana jako naw óz o rganiczny w p ły n ęła na n iek tó re w łaściw ości
T a b e l a 9
Masa z ia r n a i sło n y Jęczm ienia ja re g o i ż y ta ozimego w la ta c h 1971-1973 /g z 1 m2/ Mass o f g r a in and stra w o f summer b a rle y and w in te r wheat i n th e p e rio d 1971 - 1973
Obiekt - Treatm ent
Jęczm ień Jary
Summer b a rle y Żyto ozime V in te r rye W inter ryeŻyto o z ia e
1971 1972 1973
z ia rn o
g ra in słomastra w z ia rn og r a in słomastra w z ia rn og ra in słomastraw
I HPK 471 818 588 941 734 1050 11 słoma 50 q/ha stra w 50 q /h a 495 881 633 1058 757 1092 I I I słoma 100 q /h a stra w 100 q /h a 447 787 676 886 703 1020 IV słoma 200 q /h a stra w 200 q /h a 443 831 703 1001 730 1080 V s ło n a 400 q /h a stra w 400 q /h a 416 759 698 1131 723 1070 VI o b o rn ik 100 q/ha
farm yard manure 100 q/ha 511 894 614 920 750 1107
VII o b o rn ik 200 q /h a
farm yard manure 200 q /h a 498 894 673 1106 690 1072
V III o b o rn ik 400 q/ha
farm yard manure 400 q /h a 498 919 681 1043 707 1060
SUR P -0 ,0 5
76 C. K u d u k
chem iczne, fizyczne i biologiczne gleby lek kiej oraz n a plony ro ślin u p ra w ianych w ,tym dośw iadczeniu.
B adan ia la b o ra to ry jn e gleby w skazu ją n a k o rzy stn y w pływ w z ra stający ch daw ek słom y i o b o rn ik a n a zaw artość azotu, potasu i w ęgla organicznego. Pod w pływ em m asy organicznej w z ra sta ła odporność g ru - zełków glebo/wych na rozm yw anie. W raz ze w zrostem odporności g ru - zełków rosła w nich zaw artość azotu, potasu, w apnia, w ęgla organicz nego i fosforu. N aw ożenie słom ą i obornikiem m iało w pływ n a w zrost ilości kw asów hu m in o w y ch oraz koloidów w glebie (w trzecim rok u dośw iadczenia).
Z auw ażono także w zrost porow atości gleby pod w pływ em w yższych daw ek słom y przy jednoczesnym zm niejszeniu ciężaru objętościow ego. W prow adzenie dużych ilości m asy organicznej do gleby w płynęło na w zrost w ilgotności, pojem ności fw odnej gleby oraz na zaw artość w ody n ieużytecznej dla roślin. N aw ożenie słom ą spowodow ało zw iększenie ak tyw ności biologicznej gleby.
WNIOSKI
Z w yników u zyskanych w ty m dośw iadczeniu m ożna w ysnuć k ilk a wniosków.
1. Pod w pływ em w z ra sta ją c y c h d a w e k słom y i o born ika zw iększała się w glebie zaw artość azotu, po tasu i w ęgla organicznego (tab. 1 i 2); różnice te u trz y m y w a ły się w ciągu 3 la t badań.
2. Pod w pływ em naw ożenia słom ą i obornikiem :
— nastąpiło zw iększenie trw ałości gru zełk ów glebow ych (tab. 2), — w gruzełkach o w yższej odporności na rozm yw anie stw ierdzono wiiększe ilości potasu, w apnia, węgla, azotu i fosforu (tab. 4),
— pod w pływ em w ysokich d aw ek słom y w z rastała porow atość ogól na gleby, a zm niejszał się ciężar objętościow y; zm iany te jed n a k były k ró tk o trw a łe i w raz z u pływ em czasu zacierały się (tab. 5),
— w raz ze w zrostem m asy organicznej w glebie rosła w yraźnie za w artość w cdy niedostępnej dla roślin, a w m niejszym stopniu w ilg ot ność i pojem ność w odna gleby (tab. 6).
3. W glebie naw ożonej m asą organiczną stw ierdzono wzm ożoną ak tyw ność biologiczną, czego dow odem b y ły u b y tk i celulozy, k tó re na n iek tó ry ch obiektach ze słom ą p rzek raczały dw u-, trz y k ro tn ie u b y tk i w glebie naw ożonej tylko naw ozam i m in e raln y m i (tab. 8).
4. N aw ożenie różnym i d aw k am i słom y i obornika m iało w pływ na plony roślin. W zrost ten był szczególnie w y raźn y w dw u pierw szych la tach trw a n ia dośw iadczenia. P lo n y jęczm ienia jarego były najw yższe na słom ie w dawce 50 q/h a i na oborniku, n ato m iast na w yższych d aw kach słom y w ystąpił spadek zbiorów ziarna. Plony żyta ozimego u p ra w ianego po sprzęcie jęczm ienia w z ra sta ły n a obiektach z w yższym i d a w
Wpływ nawożenia słomą na glebę lekką 77 kam i słom y i obornika (w zrost do 2 0°/o), n ato m iast w trzecim ro k u doś w iadczenia w p ły w u zróżnicow anego naw ożenia n a plony żyta nie zaob serw ow ano (tab. 9).
LITERATURA
[1] A n d r e a e P.: Gospodarstwo uproszczone. PWRiL, Warszawa 1969. [2] H e i n t z e R.: Strohdüngung. Landmasch.-M arkt 47, 1968, 8, 12-16.
[3] H e i n t z e R.: Strohfeuer oder Strohdüngung. Dtsch. Land. Presse 1969, 5, 6. [4] K u d u k C.: W pływ nawożenia słomą gleby lekkiej na zawartość w niej pod
staw owych składników pokarmowych. Rocz. Nauk roi. A. 101, 1975, 1, 73*82.
[5] M a l i c k i i in.: Ogólna uprawa roli i roślin. M ateriały pomocnicze do ćw i czeń. Lublin 1968.
[6] M i k l a s z e w s k i S.: Próby określania żyzności gleb lekkich przy pomocy w skaźników i testów opartych na fizykochem icznych w łaściw ościach próchni cy glebow ej. Zesz. nauk. WSR Wrocław 25, 1959.
[7] M i s t e r s k i W.: Naw ożenie słomą jako system gospodarki bezobornikowej.. N ow e Roi. 17, 1968, 7-9.
[8] M i s t e r s k i W.: Naw ożenie słomą z uwzględnieniem żyzności gleby na przy
kładzie PGR Krzyżowa. Z prac nad nawożeniem słom ą z dodatkiem nawozów
m ineralnych. Lublin 1972. 4 . К У Д У К ВЛИЯНИЕ УДОБРЕНИЯ СОЛОМОЙ ЛЕГКОЙ ПОЧВЫ НА НЕКОТОРЫЕ ЕЕ СВОЙСТВА: ХИМИЧЕСКИЕ, ФИЗИЧЕСКИЕ И БИОЛОГИЧЕСКИЕ Институт земледелия и растениеводства, Сельскохозяйственная академия во Вроцлаве Р е з ю м е В мелкоделяпочном опыте, проведенном в годах 1971-1973 в районной опыт ной станции Своец вблизи г. Вроцлав, испытывалось влияние внесения разных доз соломы (50, 100, 200 и ‘400 ц на та) и навоза (100, 200 и 400 ц на га) на не которые свойства легкой почвы. Выращивались в нем поочередно: яровой яч мень, азимая рожь. В опыте применяли еж егодно минеральные удобрения в до зах: 60 кг N, 40 кг Р20 5 и 80 кг К 20 на га. На делянках удобряемых соломой добавочно применяли азотное удобрение в количестве 6 кг на 1 тонну соломы. Полученные результаты подчеркивают зависимость повышения в почве со держания азота, калия и органического углер-ода от величины внесенной в почву органической массы. Благоприятное влияние удобрения соломой про являлось повышением водопрочности почвенных агрегатов. В агрегатах с по вышенной водопрочностью констатированы высшие количества калия, кальция, органического углерода и азота. Удобрение соломой и навозом повысило актив ность целлюлозных микроорганизмов, измеряемую убытками целлюлозы. Вели чина урожая зерновых выращиваемых в этом о<пыте т ож е оказала зависимость от вносимых в почву доз соломы и навоза.
78 C. Kuduk
с . K U D U K
EFFECT OF FERTILIZATION OF LIGHT SOIL WITH STRAW ON SOME OF ITS CHEMICAL, PHYSICAL AND BIOLOGICAL PROPERTIES
Institute of Soil and Plant Cultivation, Agricultural U niversity at Wrocław
S u m m a r y
In a microplot experim ent carried out in the period 1971—1973 at the A gri cultural Experim ent Station Swojec near Wrocław the effect of fertilization w ith different straw rates (50, 100, 200 and 400 q per hectare) on some properties of light soil w as investigated. W ithin the experim ent the follow ing crops w ere cu l tivated successively: summer barley, w inter rye, w inter rye. Every year the mineral fertilization w as applied in all the treatm ents at the rates of 60 kg N, fertilization at the rate of 6 kg per 1 ton of straw w as applied. The results obtained proved a growth of the nitrogen, potassium and organic carbon content in soils to the degree depending on the amount of organic matter brought into soil. A favourable effect of the fertilization w ith straw m anifested itself in an increased resistance of soil crumbs against outwash. In crumbs w ith higher sta bility increased amounts of potassium, calcium, organic carbon and nitrogen w ere found. The fertilization w ith straw and farmyard manure contributed to an increase of the activity of cellulolytic m icroorganisms, determined on the basis of cellulose losses. Also the height of yields of cereals cultivated in the experim ent depended on straw and farmyard manure rates brought into soil.
D r C z e s l a w K u d u k ul. C y b u l s k i e g o 32 £0 - 206 W r o c l a w
