Aktualny stan i dalsze kierunki badań nad za wartością mikroelementów w glebach Polski

R O C Z N IK I G L E BO Z N A W C ZE T . 23, Z. 2, W A R S Z A W A 1972

Referat

B O H D A N D O B R Z A Ń SK I, JA N G L IŃ SK I

AKTUALNY STAN I DALSZE KIERUNKI BADAN

NAD ZAWARTOŚCIĄ MIKROELEMENTÓW W GLEBACH POLSKI

Omawiając obecny stan oraz perspektywy dalszych badań nad m i­

kroelementami w glebach Polski warto na wstępie naświetlić kierunki

badań zaznaczające się w tej dziedzinie w innych państwach.

W ZSRR przeważają prace z zakresu inwentaryzacji zasobów mikro­

elem entów (zawartość ogólna i przyswajalna) w glebach różnych rejo­

nów. Sporządza się przy tym mapy zasobności gleb w poszczególne m i­

kroelementy. Zwraca się również uwagę na w pływ różnych czynników

(glebotwórczych, składu mechanicznego, nawożenia itp.) na ogólną za­

wartość tych pierwiastków w glebach oraz na ich przy swa jalność przez

rośliny. Są również prowadzone badania nad zawartością m ikroelem en­

tów w różnych frakcjach mechanicznych gleb.

Oznaczanie m ikroelementów opiera się głównie na metodach kolo­

rymetrycznych, spektrograficznych i polarograficznych. Ostatnio modna

staje się spektrofotometria absorpcji atomowej.

Podejmowane są próby wprowadzania metod statystycznych (nume­

rycznych) do analizy wyników oznaczeń zawartości mikroelementów

w glebach oraz wzajemnych zależności między występowaniem mikro­

elem entów a innymi właściwościami gleb.

W państwach zachodnich prowadzi się badania mające na celu

głównie rozwiązywanie problemów mikroelementów w wąskich zakre­

sach tematów. Takimi problemami są:

— badania czynników wpływających na zmiany rozpuszczalności m i­

kroelementów w glebach oraz ich przy swa jalności przez rośliny (wpływ

próchnicy, temperatury, procesów oksydoredukcyjnych oraz nawożenia

podstawowego ze szczególnym uwzględnieniem wapnowania);

— w pływ nawożenia gleb ściekami i odpadami przemysłowymi oraz

zanieczyszczeń powietrza (zadymień fabrycznych, spalin samochodowych

itp.) na zawartość mikroelementów w glebach i roślinach;

— badania nad jednym roztworem ekstrakcyjnym do oznaczeń roz­

puszczalnych form m ikroelementów w glebach;

— w pływ nawożenia mikroelementami na plony roślin oraz formy

wprowadzania ich do gleby (w postaci chelatowej, jonitach itp).;

— badania połączeń organiczno-metalicznych w gleba-ch.

W niektórych państwach przyjęto do oznaczeń rozpuszczalnych form

m ikroelementów jeden roztwór ekstrakcyjny, np. 2,5-procentowy kwas

octowy o pH 2,5 w Anglii, In HC1 w ZSRR, roztwór 0,5n kwasu octo­

wego z 0,5n octanem amonowym o pH 4,65 w Finlandii. W ZSRR po­

nadto zaleca się przy ustalaniu dawek mikronawozów uwzględniać obok

rozpuszczalnej ilości m ikroelementów również zapotrzebowanie roślin na

dany pierwiastek oraz właściwości gleb ograniczające dostępność mikro­

elem entów dla roślin, jak stopień dyspersji gleby, ilość próchnicy, półto-

ratlenków, węglanów itp.

Dotychczasowy stan badań nad mikroelementami w glebach Polski

zamyka się liczbą ok. 200 wydrukowanych prac. Badania prowadzono

w kilku kierunkach:

— oznaczanie ogólnych form mikroelementów w glebach,

— oznaczanie form przyswajalnych przez rośliny,

— prace metodyczne, obejmujące wprowadzanie nowych metod lub

m odyfikacje metod dotychczas stosowanych do oznaczania mikroelem en­

tów w glebach oraz dobór odpowiednich roztworów ekstrakcyjnych do

oznaczania przyswajalnych form mikroelementów,

— badanie wpływ u zabiegów agrotechnicznych na zawartość mikro­

elem entów w roślinach,

— próby uchwycenia powiązań między zawartością mikroelementów

w glebach i w roślinach.

Metodyka oznaczeń mikroelementów w glebach Polski opiera się

głównie na metodach kolorymetrycznych, choć stosuje się również m e­

tody spektrograficzne (Lublin, Wrocław, Poznań), a ostatnio wprowadza

się atomową spektroskopię absorpcyjną (Poznań, Puławy).

Na podstawie prac Chudeckiego, Czarnowskiej, Czekalskiego i Kociał-

kowskiego, Dechnika, Dobrzańskiego. Glińskiego, Greinerta, Kabaty, Mu­

sierowicza, Piotrowskiej, Piszczka, Reimanna, Roszyka, Strzemskiego

i Święcickiego mamy dość danych charakteryzujących ogólną zawartość

ważniejszych m ikroelementów w glebach mineralnych terenów nizin­

nych i wyżynnych naszego kraju. Rędziny, gleby hydrogeniczne oraz

gleby terenów górzystych były w małym stopniu badane pod kątem za­

wartości w nich mikroelementów.

Najwięcej prac poświęcono występowaniu w glebach Polski takich

mikroelementów, jak Mn, Cu i B. Na mniejszą skalę badano zawartość

Ti, Mo, Co i Ni. a jedynie kilka prac uwzględnia inne pierwiastki, jak

Sr, Ba, Cr, V, Zn, Pb.

Stan badań nad m ikroelem entam i gleb Polski ₇

Wyczerpująco opracowane zostało przez Święcickiego zagadnienie

występowania В w glebach Polski. W monografii pt. „Bor w typowych

glebach regionów naturalnych Polski” przedstawił on zawartość różnych

form В (ogólną, rozpuszczalną w wodzie i rozpuszczalną w kwasach)

w 171 profilach glebowych, reprezentujących 5 różnych regionów natu­

ralnych Polski. Oznaczono również В w wydzielonej z wybranych próbek

glebowych frakcji koloidalnej oraz w roślinach rosnących na glebach

0 różnej zawartości dostępnego B.

Podobne monograficzne opracowanie dla Mn w naszych glebach

zrobił Musierowicz i współautorzy.

Oznaczając ogólne ilości m ikroelementów w glebach zwracano uwagę

na czynniki wpływające na ich zawartość i rozmieszczenie w profilach

glebowych. Stwierdzono, że jednym z najważniejszych czynników, decy­

dujących o zawartości m ikroelementów w glebach, są cechy rodzajowe

1 gatunkowe gleb.

Biorąc pod uwagę skałę macierzystą, najmniejsze ilości mikroelem en­

tów znajdowano w glebach wytworzonych z piasków, więcej w glebach

wytworzonych z utworów pyłowych wodnego pochodzenia, glin zwało­

wych, lessów, utworów aluwialnych, utworów starych tarasów akumu­

lacyjnych, gezów, wapieni, a najwięcej w glebach powstałych z fliszo­

wych skał zbudowanych z pyłowców i iłołupków.

Stężenia mikroelem entów w glebach wykazują w ysokie współczynni­

ki korelacji z zawartością części spławialnych.

Na podstawie analizy statystycznej w yników uzyskanych dla 100

próbek glebowych oznaczono współczynnik korelacji dla 11 pierwiastków

w zależności od zawartości części spławialnych w glebie (tab. 1).

Z a le ż n o ść pom iędzy z a w a r to ś c ią m ikroelem entów i i l o ś c i ą c z ę ś c i s p ła w ia ln y c h w g le b a c h P ie r w i a s t e k r T i 0 ,8 3 Mn 0 ,7 0 Cu 0 .8 0 Co 0 .7 7 Wi 0 .8 4 V 0 .8 1 C r 0 ,6 2 Pb 0 ,4 4 S r 0 ,4 1 Ba 0 ,4 1 Ho 0 ,8 6

T a b e l a 2

w poziom ach glebow ych 30 odkrywek

P ie r w i a s t e k Poziom A1 A2 , Aj В, / В / Łfin 333 207 274 Cu 12 6 16 Co 6 4 8 Ni 15 11 24 V 48 33 83 Cr 31 19 32 Pb 39 35 53 S r 97 123 172 Ba 293 347 ^33

Z poziomami próchnicznymi ściśle związana jest akumulacja Mn.

Procesy glebo twórcze decydują w dużym stopniu o ilościowym roz­

mieszczeniu m ikroelementów w profilach glebowych. Szczególnie w y ­

raźnie występuje to w glebach bielicowych, pseudobielicowych i bruna­

tnych (tab. 2). Najbardziej czuła na te procesy okazała się miedź, którą

można uważać za wskaźnik typologiczny (rys. 1).

Zawartość CU w тпд/кд g/eby

R ys. 1. R ozm ieszczen ie Cu w p rofilach gleb b ielico w y ch i

p seu d o b ielico w y ch

Na profilowe oraz powierzchniowe rozmieszczenie mikroelementów

w glebach oddziałują również procesy erozyjne, odsłaniające na zboczach

skałę macierzystą, która w yw iera bezpośredni w pływ na glebę. Stwier­

dzono, że na przekrojach niwelacyjnych gleb erodowanych, w ytworzo­

nych ze skał ubogich w m ikroelem enty (np. lessy, wapienie), najm niej­

sze ilości m ikroelem entów występują w glebach na zboczach w porów­

naniu do gleb znajdujących się na wierzchowinie i u podnóża zboczy.

W przypadku natomiast gleb wytworzonych ze skał zasobnych w mikro­

elem enty (np. skały fliszowe), w pływ erozji na zawartość tych mikro­

elem entów w poziomach wierzchnich gleb jest niewielki (rys. 2— 7).

Również działalność człowieka, polegająca na zmianie użytkowania

gleby z leśnej w uprawną, ma w pływ na zróżnicowanie stężeń mikroele­

m entów w profilach glebowych (rys. 8— 10).

Badania wpływu zabiegów agrotechnicznych, a szczególnie nawożenia

podstawowego na zawartość mikroelementów w glebach, były podejmo­

wane na małą skalę.

Doświadczenia Barszczaka prowadzone w Skierniewicach wykazały,

że systematyczne łączne stosowanie trzech podstawowych nawozów NPK

zmniejszało zawartość przyswajalnego boru w glebie, a wapnowanie oraz

nawożenie obornikiem zwiększało przy swa jalność tego pierwiastka. Po­

dobne rezultaty otrzymał Dobrzański na glebie bielicowej Zakładu Doś­

wiadczalnego w Sobieszynie.

Jak wynika z badań Piszczka, nawożenie NPK stosowane na glebach

SD w Gołębiowie i Sobieszynie przyczyniło się do zwiększenia

zawar-Stan badań nad m ikroelem entam i gleb Polski

₉

m,

0L

Rys. 2. W ystęp ow an ie m ik ro elem en tó w w erodow anych p seu d o b ielico w y ch g le ­

bach w ytw orzon ych z lessu

Rys. 3. W ystęp ow an ie m ik ro elem en tó w w erod ow an ych czarnoziem ach

Rys. 5. W ystęp ow an ie Cu i Mn w

erod ow an ych glebach w ytw o rzo n y ch z gezy i piasku (kropki)

Rys. 4. W ystęp ow an ie m ik ro elem en tó w w erodow anych rędzinach

tości wym iennego i czynnego Mn w glebach, natomiast brak P i N w na­

wozach oraz wapnowanie obniżyło jego ilość w glebie. Czuba podaje,

że ośmioletnie zróżnicowane nawożenie gleby bielicowej pyłowej w pły­

nęło tylko nieznacznie na zawartość Mn aktywnego w glebie. Natomiast

Rys. 6. W ystęp ow an ie N i i Cr w ero- d ow an ych gleb ach w ytw o rzo n y ch z g e ­

zy i piasku (kropki)

Rys. 7. W y stęp o w a n ie m ik ro elem en tó w w erod ow an ych gleb ach w ytw orzon ych

z fliszu karpackiego

Andrzejewski, Czekalski i Kociałkowski w glebach, na których stosowano

nawozy i wapnowanie, stwierdzili zmniejszenie się ilości tego pierw iast­

ka. Autorzy ci badali również zmiany zawartości innych mikroelem en­

tów (Cu, Co, Mo, Fe) w glebach pod w pływ em zastosowanego nawożenia

wyciągając następujące ogólne wnioski:

— nawożenie organiczne zwiększa ilość rozpuszczalnych form mikro-

składników,

— ścieki miejskie zwiększają ilość Cu i Fe,

— wapnowanie obniża zawartość B, Cu, Co i częściowo Mo.

Koter i współpracownicy zwracają uwagę na możliwość braku Mn

przyswajalnego w glebach obojętnych, zasadowych i świeżo zwapnowa-

nych.

Wpływem nawożenia podstawowego, a głównie wapnowania, na za­

wartość m ikroelementów w roślinach rosnących na glebach mineralnych

zajmował się Mercik oraz Majewski i Janiszewski, a na glebach orga­

nicznych — Kuczyńska. Wapnowanie gleb mineralnych zmniejszyło w roś­

linach ilość Mn, Cu, Zn, B, Fe, Ba i Sr. Zwiększona została zawartość

Mo, a ilość Co nie uległa zmianie. Nawożenie NPK gleb torfowych obni­

żyło zawartość Cu w sianie.

Stosowanie odpadów przemysłowych i kopalnianych na glebach piasz­

czystych (nie publikowane dane Katedry Gleboznawstwa WSR w Lub­

linie) wpłynęło znacznie na ilość ogólną i przyswajalną niektórych m

i-Stan badań nad m ikroelem entam i gleb Polski

₁₁

Rys. 8. W p ływ u żytk ow an ia na rozm ieszczen ie m ik ro elem en tó w w p rofilach gleb y b ielico w ej w y tw o rzo n ej z p iask u

--- pole los Zawartość ogólna

Rys. 9. W p ływ u żytk ow an ia na rozm ieszczen ie m ik ro elem en tó w w profilach gleb y p seu d ob ielicow ej w ytw orzon ej z lessu

Stan badań nad m ikroelem entam i gleb Polski ₁₃

r cm

®

©

©

• /a s ^0/77^ przyswajalne

---pa/p

—

Rys. 10. W p ływ u ży tk o w a n ia na ro zm ieszczen ie p rzysw ajaln ych form Cu i Mn w p rofilach różnych gleb

1 — g le b a b ie lic o w a w y tw o r z o n a z p ia s k u , 2 — g le b a p s e u d o b ie lic o w a , w y tw o r z o n a z le s s u , 3 — g le b a p s e u d o b ie lic o w a w y tw o r z o n a z u t w o r ó w le s s o w a ty c h , 4 — c z a r n o z ie m , 5 — r ęd zin a , 6 — g le b a b r u n a tn a w y tw o r z o n a z g e z y , 7 — g ó r sk a g le b a b ru n a tn a , k w a ś n a w y tw o r z o n a

kroelementów w glebach. Spośród stosowanych odpadów (bentonit, ił

turoszowski, krzemionka, odpady poflotacyjne) na zawartość m ikroele­

mentów w glebach miały wyraźny w pływ odpady poflotacyjne i krzemion­

kowe. Przy dawkach odpadów poflotacyjnych w ilości 300— 1800 q/ha

znacznie wzrosła ogólna zawartość Cu (z 9 do 75 ppm) i Mn (z 46 do

180 ppm), a przy odpadach krzemionkowych ilość Zn wzrosła przeszło

dwukrotnie. Również nastąpiło zwiększenie form rozpuszczalnych w y ­

mienionych pierwiastków. Przy odpadach poflotacyjnych ilość rozpusz­

czonej Cu wzrosła z 2,5 do 12,5 ppm, a Mn o 16 ppm. Bentonit, ił

turoszowski i krzemionka obniżyły rozpuszczalność Mn.

Wpływ hutnictwa cynku na gleby w Górnośląskim Okręgu Przem y­

słowym badał Greszta i Godzik. Wykazali oni znaczną akumulację Zn

w wierzchniej warstwie gleby w pobliżu źródła emisji, dochodzącą nie­

kiedy do 34 000 ppm oraz duże ilości Pb. Te ilości pierwiastków w gle­

bach eliminują całkowicie roślinność wyższą. Podobne spostrzeżenia na

tym terenie przeprowadził Skawina i Wąchalewski.

Dobrzański, Gliński i Misztal w glebach okolic cementowni Wierzbica

(woj. kieleckie) stwierdzili znaczne zwiększenie ilości Sr i Mn.

Gleby hydrogeniczne były badane pod kątem zawartości w nich m i­

kroelementów, głównie w powiązaniu z roślinnością łąkową. Chodziło

przy tym o określenie zdrowotności paszy dla zwierząt, stwierdzenie za­

leżności między ilością mikroelementów w glebach i w roślinach łąko­

wych oraz między zawartością popiołu w roślinach i ich składem gatun­

kowym a zawartością mikroelementów. Niedostateczną ilość Cu, Mn i Co

w roślinach użytków zielonych kilku rejonów Polski stwierdzili: Chodoń.

Gliński, Kabata, Kuczyńska. Liwski, Skulmowski i Wierciński.

Liwski i współautorzy, prowadząc na glebach łąk nadnoteckich doś­

wiadczenia poletkowe i łanowe z mikronawozami (Cu, Co, Mn i S)

stwierdzili, że zastosowane nawożenie nie wpłynęło na wysokość plonu

ani na skład gatunkowy siana. Zwiększyła się natomiast zawartość Cu,

Co i Mn w sianie poprawiając jego zdrowotność.

Przykładem wszechstronnego ujmowania powiązań między glebą

i rośliną oraz warunków pobierania mikroelementów przez rośliny mogą

być prace Ruszkowskiej nad przyswajalnością molibdenu. Badania te

uwzględniły różne czynniki wpływające na przyswajalność tego mikro­

elementu z gleb przez rośliny, jak nawożenie N, P, Mo i Ca. Sprawdzono

również przydatność testu roślinnego (sałata) do oznaczeń ilości przy­

swajalnego Mo w glebie.

Formy rozpuszczalne mikroelementów oznaczano w Polsce, używając

różnych roztworów ekstrakcyjnych: mangan — roztworem siarczynowym

o pH 8, bor — gorącą wodą, miedź — rozcieńczonym HNO.* oraz 0,02

Stan badań nad m ikroelem entam i gleb Polski ₁₅

m olowym kompleksonem III, molibden — roztworem szczawianowym,

cynk — roztworem Weara-Sommera w 0 ,ln HC1 i kobalt — roztworem

2,5-procentowego kwasu octowego.

Były jednak podejmowane próby zastosowania do grupowej ekstrakcji

mikroelementów jednego roztworu (Boratyński, Roszyk, Ziętecka oraz

Gliński). Stosowano również m etody biologiczne do w yceny ilości form

przyswajalnych m ikroelem entów w glebach (Nowosielski, Ruszkowska).

Formy rozpuszczalne oznaczano głównie dla kilku m ikroelementów :

B, Cu, Mn, Mo i Zn. Należy tu wym ienić takich autorów, jak Boratyń­

ski i współpracownicy, Gorlach, Kabata, Koter i współpracownicy, Mu­

sierowicz i współpracownicy, Piotrowska, Ruszkowska. Rzadziej oznacza­

no formy rozpuszczalne Co i Ni, a jedynie Roszyk zajmował się roz­

puszczalnością Cr i V. Aktualnie na szeroką skalę zakrojone badania

form rozpuszczalnych m ikroelementów w glebach przeprowadzają w oje­

wódzkie stacje chemiczno-rolnicze pod kierunkiem Ośrodka Wrocław­

skiego.

Poza glebami węglanowym i, hydrogenicznymi i niektórymi piasko­

wym i oraz górskimi nie stwierdzono u nas niedoborów mikroelementów

ważnych dla plonowania roślin i dla zdrowotności zwierząt. Należy jednak

pamiętać, że w miarę intensyfikacji rolnictwa gleby będą bardziej niż

dotychczas zubożane w mikroelementy i problem niedoborów może się

w nich wyraźniej zaznaczyć.

Na tle dotychczasowego stanu badań w Polsce, w oparciu o prace

prowadzone w zakresie mikroelementów w innych państwach, uwzględ­

niając potrzeby naszego rolnictwa, można sugerować kierunki dalszych

badań w tej dziedzinie:

— badania przemian, jakim ulegają mikroelementy w glebach, ze

szczególnym uwzględnieniem czynników wpływających na ich urucho­

mianie i uwstecznianie;

— określenie zależności między zawartością m ikroelem entów w gle­

bie, w roślinie i w organizmach zwierzęcych;

— badanie w pływ u działalności człowieka na zawartość m ikroele­

mentów w glebach i organizmach żywych (wpływ nawozów, odpadów

przemysłowych, zanieczyszczenie powietrza, wody itp.);

— ustalenie na podstawie doświadczeń ścisłych form oraz dawek na­

wozów m ikroelementowych pod rośliny w zależności od gatunku roślin,

rodzaju gleby oraz nawożenia podstawowego;

— adaptacja nowych metod i aparatury do oznaczeń mikroelem en­

tów w glebach.

L IT ER A TU R A

[1] A d a m u s М., B o r a t y ń s k i K., K a r d a s z T.: P rzyd atn ość m eto d y sia r ­ czyn ow ej i h yn ch id ron ow ej oznaczania m a n g a n u a k tyw n ego w g leb ie do o c e ­ ny zasobności gleb w m angan. Rocz. glebozn., t. 16, z. 1, 1966.

[2] A n d r z e j e w s k i M., C z e k a l s k i A., K o c i a ł k o w s k i Z.: W p ływ n a ­ w o żen ia organicznego i w ap n o w a n ia n a zm ian y rozp u szczaln ości niek tórych m ik ro elem en tó w . Pozn. T ow . P rzyj. N auk, Pr. Kom . N auk roi. i Kom . N auk leś., t. 18, z. 2, 1964.

[3] A n d r z e j e w s k i M. , C z e k a l s k i A., K o c i a ł k o w s k i Z.: W stępne b a ­ dania nad zaw artością m ik ro elem en tó w w glebach górskich. Pozn. Tow. P rzyj. N auk, Pr. Kom . N auk roi. i K em . N auk leś., t. 18, z. 2, 1964.

[4] В a r s z e z а к T.: W pływ naw ożen ia m in eraln ego, organicznego i w a p n o w a ­ nia na zaw artość w gleb ie rozpuszczalnego w w od zie boru w św ie tle d łu go­ letn ich dośw iad czeń w S k iern iew ica ch . Rocz. glebozn., t. 15, z. 1, 1965. [5] B o r a t y ń s k i K., B u r s t r ö m L.: P ob ieran ie m ied zi i m anganu przez

p szen icę przy różnym pH. Rocz. Nauk. roi., t. 38, z. 2—3, 1937.

[6] B o r a t y ń s k i K., R o s z y k o w a S., Z i ę t e c k a М.: O m etodach c h e ­ m iczn ych (kolorym etryczn ych ) oznaczania zasobności gleb w m angan p rzy ­ sw a ja ln y dla roślin. Rocz. glebozn., t. 15, z. 1, 1965.

[7] B o r a t y ń s k i K., R o s z y k o w a S., R o s z y k E., T y s z k i e w i c z M., Z i ę t e c k a M.: Z aw artość p rzy sw a ja ln y ch form Cu, Mn, Mo, Zn w n ie k tó ­ rych typach gleb D oln ego Ś ląsk a p o w sta ły ch na u tw orach pyłow ych . Rocz. glebozn., t. 18, z. 1, 1967.

[8] B o r a t y ń s k i K.: M etody badania p rzysw ajaln ych form m ik ro elem en tó w w glebach. M ateriały z kon w ersatoriu m m ik ro elem en to w eg o P A N , P oznań 1966.

[9] C h m i e l e w s k a B.: S ta b ility constants of solu b le Cu, Co and Zn com p lex com b in ation s w ith hum ic acids of low m oor. Pol. J. of S o il Sei., t. 2, nr 2, 1969.

[10] C h o d o ń J.: Z aw artość Mn, Cu i Co w g leb ie i sian ie na p od staw ie badań n iek tórych torfow isk P ojezierza W arm iń sk o-M azu rsk iego. Rocz. N auk. roi., 75-F -2, 1962.

[11] C h u d e c k i Z.: N iek tóre czyn n ik i k szta łtu ją ce zaw artość i ro zm ieszczen ie J, Cu oraz Zn w glebach P om orza Z achodniego. Zesz. nauk. W SR Szczec. nr 10, 1960.

[12] C z a k o w J.: N ow e k ieru n k i w sp ek traln ej an alizie em isyjn ej oraz m o ż li­ w o śc i w y k o rzy sta n ia ich do b ad an ia gleb. M ateriały z kon w ersatoriu m m i­ k ro elem en to w eg o P A N , P ozn ań 1966.

[13] C z a k o w J., G l i ń s k i J., M a g i e r s k i J., N o w i c k i R.: A trial of p lasm a je t ap p lication as a n ew ex cita tio n source in sp ectral an a ly sis of soils. Pol. J. of S o il Sei., t. 2, nr 2, 1969.

[14] С z a r n o w s k a K.: T ytan w g leb ach w o jew ó d ztw a łódzkiego. Rocz. N auk roi., 9 0 -A -l, 1965.

[15] C z a r n o w s k a K.: M iedź w gleb ach N izin y M a zo w ieck o -P o d la sk iej. Rocz. N auk roi., 94-A -4, 1968.

[16] C z a r n o w s k a K.: M olibden w n iek tórych g leb ach N izin y M a zo w ieck o -P o d ­ lask iej. Rocz. N auk roi., 94-A -4, 1968.

[17] C z a r n o w s k a K.: Z aw artość m ied zi w gleb ach w y tw o rzo n y ch z piask ów różnej genezy. Zesz. probl. P ost. N auk. roi., t. 50b, 1964.

Stan badań nad m ikroelem entam i gleb Polski ₁₇

[18] C z e k a l s k i A., K o c i a ł k o w s k i Z.: Z aw artość n iek tórych m ik ro lem e n - tów w glebach W ielkopolski. Rocz. glebozn., t. 15, 1965.

[19] C z e k a l s k i A., K o c i a ł k o w s k i Z.: Z aw artość m ik ro elem en tó w w g le ­ bach i roślinach zbożow ych pól u p raw n ych w oj. poznańskiego. Pozn. Tow . P rzyj. N auk, Pr. Kom . N auk roi. i Kom . N auk leś., t. 19, z. 2, 1965.

[20] C z e k a l s k i A.: W stępne badania nad w sp ó łza leżn o ścią m ięd zy z a w a r to ś­ cią boru w gleb ach i w od ach d renow ych. P ozn. T ow . P rzyj. N auk., Pr. Kom . N auk roi. i K om . N auk leś., t. 23, z. 2, 1967.

[21] C z u b a R.: Z aw artość m an gan u a k ty w n eg o w g leb ie po o śm io letn im różnym n aw ożen iu . Rocz. glebozn., dod. do t. 15, 1965.

[22] C z u b a R., K a m i ń s k a W. , S t r a h l A.: Z aw artość m an gan u a k tyw n ego w gleb ach n iek tó ry ch p o w ia tó w w o jew ó d ztw a w ro cła w sk ieg o . Rocz. glebozn., t. 16, z. 1, 1966.

[23] C z u b a R., S t r a h l A., K a m i ń s k a W.: B adania nad rozm ieszczen iem p rzy sw a ja ln y ch sk ła d n ik ó w w p rofilach gleb ow ych . C zęść II. Z aw artość p rzy sw a ja ln eg o boru, m ied zi i m olib d en u oraz m an gan u ak ty w n eg o w p r o ­ fila c h gleb o w y ch . Rocz. glebozn., t. 19, z. 1, 1968.

[24] C z u b a R., Z a n i u k A.: B adania nad rozm ieszczen iem p rzy sw a ja ln y ch sk ład n ik ów w p rofilach gleb ow ych . C zęść III. W spółzależność m ięd zy z a w a r­ tością w ęg la organicznego, iłu k oloid aln ego w g leb ie i jej pH a zaw artością m agn ezu p rzysw ajaln ego i n iek tórych m ik ro elem en tó w . Roczn. glebozn., t. 19, z. 2, 1968.

[25] C z u b a R.: Z agad n ien ie n a w o żen ia m ik ro elem en ta m i w p ersp ek ty w ie n a j­ bliższych lat. N ow e Roi., nr 4, 1968.

[26] D e c h n i k I.: C zynniki w a ru n k u ją ce zasobność m olib d en u p rzysw ajaln ego w g leb ach m in eraln ych W yżyn y L u b elsk iej. A nn. UM CS Sec. E, t. 21, 1967. [27] D o m a ń s k i E.: M ik roelem en ty gleb lek k ich i ich w p ły w na zdrow otność

zw ierzą t dom ow ych. P ost. N auk roi. nr 6 (30), 1954.

[28] D o m a ń s k i E., M ł y ń s k a M., G l i s z c z y ń s k i J., S t o d o l a k J.: B a ­ dania nad an em ią p rzeżu w aczy w y stęp u ją cą w d olin ie n ad n oteck iej. II. M o­ żliw o ści ad ap tacyjn e o w iec do w y k o rzy sty w a n ia m ik ro elem en tó w z pasz gleb torfow ych . Rocz. N auk roi., 72-E -4, 1966.

[29] D o b r z a ń s k i B.: Z aw artość В w od b ielicow an ej g leb ie przy w ie lo le tn im sto so w a n iu różnej agrotech n ik i. A nn. UM CS Sec. E, t. 17, 1962.

[30] D o b r z a ń s k i B.: Z ależn ość zaw artości różnych form boru w b ielico w ej gleb ie lek k iej od rodzaju w ie lo le tn ie g o naw ożen ia. Zesz. probl. P ost. N auk roi., nr 40a, 1963.

[31] D o b r z a ń s k i B.: W p ływ n aw ożen ia na zaw artość rozpuszczalnego boru w b ielico w ej g leb ie p iaszczystej. Rocz. glebozn., dod. do t. 9, 1960.

[32] D o b r z a ń s k i B., G l i ń s k i J.: Z asobność gleb u żytk ów zielo n y ch w r e ­ jon ie k an ału W ieprz-K rzna w m ied ź i kobalt. A nn. UM CS Sec. E, t. 19, 1964.

[33] D o b r z a ń s k i B., G l i ń s k i J., M a g i e r s k i J., M a l i c k i M.: Q u a n ti­ ta tiv e d irect sp ectrographic d eterm in ation of trace elem en ts in soils. A gro- chim ica, t. 10, z. 3, 1966.

[34] D o b r z a ń s k i В., G l i ń s k i J.: T he distrib u tion of trace elem en ts in p ro ­ file s of eroded soils. Pol. J. of S o il Sei., t. 1, nr 2, 1968.

[35] D o b r z a ń s k i В., G l i ń s k i J.: W y stęp o w a n ie m ik ro elem en tó w w gleb ach K arpat F liszow ych . Rocz. glebozn., t. 21, z. 2, 1970.

[36] D o b r z a ń s k i B., G l i ń s k i J., M i s z t a l М.: W p ływ p y łó w z cem en to w n i na n iek tóre w ła śc iw o śc i gleb. Roczn. glebozn., t. 21, z. 2, 1970.

[37] D o b r z a ń s k i B., G l i ń s k i J., U z i a k S.: W y stęp o w a n ie n iek tórych p ie r ­ w ia stk ó w w gleb ach w o jew ó d ztw a rzeszo w sk ieg o w zależności od rodzaju sk ały m a cierzystej i ty p o lo g ii gleb y. A nn. UM CS SEC E, t. 24, 1970.

[38] D o b r z a ń s k i B., T u r s k i R., B o r o w i e c J., G l i ń s k i J., D o m ż a ł H.: Z różnicow anie pokryw y g leb ow ej R oztocza na p rzykładzie gleb okolic P an a- sów ki. A nn. UM CS Sec. E, t. 23, 1968.

[39] G a ł c z y ń s k a B.: W ystęp ow an ie boru w gleb ach i roślin ach rejonu n a d ­ m orskiego. Pam . Puł., z. 30, 1967.

[40] G a ł c z y ń s k a B.: P ie r w ia stk i śla d o w e w n iek tórych gleb ach w y tw o rzo n y ch z granitów , gn ejsów i b azaltu rejonu Gór K aczaw sk ich . Pam . puł., z. 34, 1968.

[41] G a w ę d a Z.: O zaw artości tytan u w n iek tórych gleb ach w oj. k ieleck ieg o . CIR. B iul. nr 1 (3), 1952.

[42] G a w r o ń s k i E., G l i ń s k i J.: M etallic elem en ts in so il p reparations of hum ic acids and their fraction s. Pol. J. o f S o il Sei., t. 2, nr 1, 1969.

[43] G l i ń s k i J., G r a j p e 1 A. : O znaczanie Cu. Co i N i w glebach m in eraln ych m etodą przesypu oraz jed n ego dodatku. Mat. z kon w ersatoriu m w L u b lin ie, 1964.

[44] G l i ń s k i J., G r a j p e l A., M a l i c k i M.: W zbudzanie próbek gleb ow ych w łuku prądu zm ien n ego m etod ą przesypu. Mat. z kon w ersatoriu m w L u b li­ nie, 1964.

[45] G l i ń s k i J.: F orm y m ied zi w gleb ach P o jezierza Ł ęczyń sk o-W łod aw sk iego. A nn. UM CS Sec. E, t. 20, 1964.

[46] G l i ń s k i J.: O znaczanie p ierw ia stk ó w śla d o w y ch w ekstraktach gleb ow ych sp ek trograficzn ą m etod ą dodatków . Rocz. glebozn., dod. do t. 15, 1965. [47] G l i ń s k i J., M a g i e r s k i J.: M od yfik acja m etod y ’’G raphite sp a rk 5’. C h e­

m ia anal., nr 10, 1965.

[48] G l i ń s k i J., T u r s k i J.: Z ależn ość m ięd zy zaw artością m ied zi a składem frak cjon arn ym k w a só w h u m in ow ych w glebach. Rocz. glebozn., dod. do t. 15, 1965.

[49] G l i ń s k i J.: A rapid spectrograp h ic m eth od of d eterm in in g trace elem en ts in soils. T ran section s 8th Int. Congr. of S o il Sei. B u ch arest 1964.

[50] G l i ń s k i J., G r a j p e l A.: Z astosow an ie m etod y przesyp u oraz jed n ego dodatku w spek traln ej an alizie gleb. C hem ia anal., nr 10, 1965.

[51] G l i ń s k i J.: F izy czn e m etod y oznaczania ogólnej zaw artości m ik r o e le m e n ­ tów w glebach. K on w ersatoriu m m ik ro elem en to w e P A N , P oznań 1966. [52] G l i ń s k i J., M e l k e J., U z i a k S.: T race elem en ts con ten t in silt of the

P olish C arpathian fo o t-la n d region. Rocz. glebozn., dod. do t. 19, 1968. [53] G l i ń s k i J.: W pływ n iek tórych czy n n ik ó w g leb otw órczych na zaw artość

i ro zm ieszczen ie m ik rosk ład n ik ów w p rofilach gleb ow ych . Cz. I. W y stęp o ­ w a n ie Cu i Mn w gleb ach w zależności od rzeźby terenu. Ann. UM CS Sec. E, t. 22, 1968, 1968.

[54] G l i ń s k i J.: W pływ n iek tórych czyn n ik ów gleb otw órczych na zaw artość i rozm ieszczen ie m ik rosk ład n ik ów w profilach gleb ow ych . Cz. II. R o zm iesz­ czen ie m ik ro sk ła d n ik ó w w g leb ie w zależności od jej u żytk ow an ia. A nn. UM CS Sec. E, t. 22, 1968.

Stan badań nad m ikroelem entam i gleb Polski ₁₉

Co, Ni, V, Sr, Ba w glebach i sia n ie północnej części k an ału W ieprz-K rzna. A nn. UM CS Sec. E, t. 24, 1970.

[56] G l i ń s k i J., B a r a n S.: R elation sh ip s b etw een som e trace elem en ts con ten t in m in era l soils of South P olan d . Pol. J. of S o il Sei., t. 3, nr 1, 1970.

[57] G o r l a c h E.: Z aw artość m olib d en u w n iek tórych gleb ach P o lsk i p o łu d n io ­ w ej. Rocz. glebozn., t. 13, z. 1, 1963.

[58] G o r l a c h E.: M olibden w gleb ach i jego p rzy sw a ja ln o ść dla roślin. A cta Agr. et S ilv. Ser. agrar., t. 7, z. 1, 1967.

[59] G o r l a c h E., G o r l a c h K.: S tu d ies on the a p p lication of G rigg’s m ethod for the determ in ation of a v a ila b le m olyb d en u m in calcareous soils. P ol. J. of S o il Sei., t. 2, z. 2, 1969.

[60] G r e i n e r t H.: K obalt w n iek tórych glebach m in eraln ych Pom orza Z ach od ­ niego. Rocz. glebozn., t. 18, z. 2, 1968.

[61] G r e i n e r t H .: K obalt w niek tórych gleb ach hyd rogen iczn ych Pom orza Z a­ chodniego. Zesz. nauk. W SR Szczec., nr 21, 1966.

[62] G r e s z t a J., G o d z i k S.: W pływ h u tn ictw a cynku na gleb y. Rocz. glebozn., t. 20, z. 1, 1969.

[63] G r z e s i u k W. , K r a u z e A.: S od ierżan ije dostupnoj siery i m o lib d ien a w burych legk ich poczw ach o lsztin sk o w o w o jew o d ztw a . V orträge der In tern a ­ tio n a len K oord in ieren d en A rb eitstagu n g in B udapest. B u d ap est 1967. [64] G r a b o w s k i K., R y d e l S., S z e w c z y k J., Z a l e w s k a E.: N iedobór

su b stan cji ślad ow ych oraz h ip ow itam in oza В 12 u b yd ła i ow iec na gleb ach torfow ych d olin y n ad n oteck iej. Rocz. N au k roi., 68-E -3, 1958.

[65] K a b a t a A.: W ystęp ow an ie k ob altu w gleb ach łą k o w y ch i p a stw isk a ch n ie ­ których teren ów górskich. Rocz. N auk. roi., 70-A -4, 1955.

[66] K a b a t a A.: O zaw artości k ob altu w gleb ach obszaru św ięto k rzy sk ieg o . Rocz. glebozn., t. 3, 1953.

[67] K a b a t a A.: O zaw artości k ob altu w g leb ach przy zastosow an iu n itroso- -R -so li. Rocz. N auk roi., 71-A -3, 1955.

[68] K a b a t a A.: Z agad n ien ie sorpcji m ied zi i k obaltu w gleb ie. Post. N auk roln., nr 4, 1955.

[69] K a b a t a A.: W stępne prace d otyczące w y stę p o w a n ia kobaltu w gleb ach Z a ­ kładu N a u k o w o -B a d a w czeg o w S iejn ik u . Rocz. glebozn., t. 4, 1955.

[70] K a b a t a A.: Z a stosow an ie ch rom atografii b ib u łow ej do oznaczania m ied zi i k ob altu w gleb ie. Zjazd N au k ow y PTG , W arszaw a 1956.

[71] K a b a t a A.: Z aw artość k obaltu, m ied zi i n ik lu w w a żn iejszy ch gleb ach oraz w sia n ie n ad n oteck ich i n ad obrzańskich teren ów łąk ow ych . Rocz. N auk roi., 78-A -3, 1958.

[72] K a b a t a A., P o n d e l H.: C h arak terystyk a gleb p iask ow ych K u rp io w szczy z­ ny z u w zg lęd n ien iem n iek tórych m ik ro elem en tó w . Rocz. N auk roi., 8 2 -A -l, 1960.

[73] K a b a t a A., K e n n e t h C., B e e s o n : P o b iera n ie przez ro ślin y k ob altu zasorb ow an ego przez m in era ły gleb ow e. Rocz. N auk roi., 83-A -2, 1960. [74] K a b a t a A.: P rzegląd foto m etry czn y ch m etod oznaczania m ik ro elem en tó w

(Cu, Co, Zn, Mo, B) w roślin ach i gleb ach . Pam . puł., z. 3, 1961.

[75] K a b a t a - P e n d i a s A.: M olibden w gleb ach i roślin ach rejonu n adm or­ skiego. Rocz. N auk roi., 88-A -3, 1964.

[76] K a b a t a - P e n d i a s A.: N iek tóre p ie r w ia stk i śla d o w e w rędzin ach w o je ­ w ó d ztw a k ieleck ieg o . Rocz. glebozn., t. 15, 1965.

[77] K a b a t a - P e n d i a s A., G a ł c z y ń s k a В.: R ozm ieszczen ie p ierw ia stk ó w ślad ow ych w n iek tórych g leb ach p ia szczy sty ch rejonu św ięto k rzy sk ieg o . Rocz. glebozn., dod. do t. 15, 1965.

[78] K a b a t a - P e n d i a s A.: B adania g eo ch em iczn o -m in era lo g iczn e gleb w y tw o ­ rzonych z gran itów i b azaltów D oln ego Ś ląska. Rocz. N auk. roi., 9 0 -A -l, 1965.

[79] K a b a t a - P e n d i a s A.: B adania g eo ch em iczn o -m in era lo g iczn e dw óch gleb w y tw o rzo n y ch z piask ow ców . Rocz. N auk roi., 92-A -2, 1966.

[80] K a b a t a - P e n d i a s A.: P ie r w ia stk i śla d o w e w glebach P olsk i. V yu ziti M ik roelem en tu v zem led elstv i, Praga 1966.

[81] K a b a t a - P e n d i a s A.: P ierw ia stk i śla d o w e w gleb ie, w w od zie i po­ w ietrzu . M ateriały K on w ersatoriu m w P ozn an iu , 1966.

[82] K a b a t a - P e n d i a s A.: P ierw ia stk i śla d o w e w u tw orach triasu z n ie k tó ­ rych otw orów w iertn iczy ch P o lsk i północnej i p ółn ocn o-w sch od n iej. B iu lety n I.G., t. 3, 1967.

[83] K a b a t a - P e n d i a s A.: L each in g of certain trace elem en ts from colum ns w ith rendzina soil. Pol. J. of S o il Sei., t. 1, nr 2, 1968.

[84] K a b a t a - P e n d i a s A.: T he sorption of trace elem en ts by so il-fo rm in g m in erals. Roczn. glebozn., dod. do t. 19, 1968.

[85] K a b a t a - P e n d i a s A.: P ie r w ia stk i śla d o w e w glebach w ytw o rzo n y ch z piask ów P ła sk o w y żu K olb u szow sk iego. Pam . puł., z. 34, 1968.

[86] K a c - K a c a s M., R ó ż y c k a T., K a b a t a - P e n d i a s A.: B adania nad n aw ożen iem m olib d en em gleb o różnej k w asow ości. Rocz. N auk roi., 88-A -4, 1964.

[87] K o c i a ł k o w s k i Z., C z e k a l s k i A., B a l u k A.: Z aw artość m ik r o e le ­ m en tów w gleb ach i roślinach łą k o w y ch doliny śred n iego b iegu N oteci. Rocz. N auk roi., 93-A , 1967.

[88] K o c i a ł k o w s k i Z.: P o ró w n a n ie m etod ek strak cji i oznaczania cynku w glebach. R oczniki W SR w Pozn., z. 30, 1965.

[89] K o c i a ł k o w s k i Z.: C h em iczne m etod y oznaczania ogólnej ilo ści m ik ro ­ elem en tó w w glebach. M ateriały K on w ersatoriu m w P oznaniu, 1966.

[90] K o c i a ł k o w s k i Z., C i e ś l a W.: M ik rosk ład n ik i p rzy sw a ja ln e w gleb ach u praw nych w ytw orzon ych z glin zw a ło w y ch na W ysoczyźnie K u jaw sk iej. Rocz. glebozn., t. 19, z. 2, 1968.

[91] K o t e r M., K r a u z e A., F i l u ś D.: Z aw artość p rzy sw a ja ln eg o m olib d en u w glebach b runatnych i roślinach u praw ianych na tych glebach. Zesz. nauk. W SR Olszt., t. 22, nr 53, 1966.

[92] K o t e r M., K r a u z e A., B a r d z i c k a B.: O znaczanie dostęp n ego cynku w gleb ach z zastosow an iem ditizonu w tolu en ie. C hem . anal. 10, 1965. [93] K o t e r M., B a r d z i c k a B., K r a u z e A.: Ocena p rzyd atn ości niek tórych

ek strak tów do oznaczania d ostępnego cynku w glebach. Rocz. glebozn., t. 15, z. 2, 1965.

[94] K o w a l k o w s k i A., N o w a k G.: O gólne zasoby m anganu w niek tórych glebach leśn y ch i u praw nych. Rocz. W SR Pozn., z. 29, 1967.

[95] K u c z y ń s k a I.: Z ależność zaw artości Cu i Mo w g leb ie i w sia n ie od sk ład u ch em iczn ego i n aw ożen ia niek tórych gleb torfow ych . P raca doktorska, L ublin 1969.

[96] K u k u r e n d a H.: E fficacy of som e ex tra ct solu tion s in d eterm in in g soil content of m an gan ese read ily a v a ila b le for plants. Rocz. glebozn., dod. do t. 19, 1968.

Stan badań nad m ikroelem entam i gleb Polski ₂₁

[97] K w i e c i ń s k i R.: Próby w y ja śn ien ia m ech an izm u d ziałan ia siarczanu m ie ­ dzi na glebach torfow ych . Pam . PIN G W , 11, 1930.

[98] L e n k Z.: P róby u sta len ia zasobności gleb rejonu ZA S C hybie w p r z y sw a ­ jaln e zw ią zk i B, Mn, Mg, Cn i Zn w d ośw iad czen iach łan ow ych . Gaz. cu - krow n., R. 75, nr 4, 1967.

[99] L i t y ń s k i T.: N iek tóre p rzyk ład y zastosow an ia m ik ro elem en tó w w r o l­ n ic tw ie i w zootech n ice. W szech św iat, z. 6, 1967.

[100] L i w s k i S.: B adania nad zaw artością m ik ro elem en tó w w torfach zm u rsza­ łych oraz w ro ślin n o ści łą k o w ej. P ost. N auk roi., t. 13, 1958.

[101] L i w s k i S.: R ola m ied zi w żyzn ości gleb torfow ych . Rocz. N auk roi'., 87-A -4, 1963.

[102] L i w s k i S.: W yniki prac zespołu m ik ro elem en tó w PTG nad u jed n olicen iem m etod oznaczania d ostępnych m ik ro elem en tó w w glebach. M ateriały z K o n ­ w ersatoriu m m ik ro elem en to w eg o , P ozn ań 1966.

[103] M a c i а к F.: W p ływ n iek tórych m ik ro elem en tó w (Cu, B, Zn) na przebieg n itry fik a cji w torfach su row ych i am on iak ow an ych . Rocz. N auk roi., 71-A -^, 1955.

[104] M a j e w s k i T., J a n i s z e w s k i Z.: W p ływ w ilg o tn o ści gleb y i w a p n o w a ­ nia na p ob ieran ie boru przez rośliny. Rocz. N auk roi., 90-A -4, 1965.

[105] M a j e w s k i F.: W ystęp ow an ie i zach ow an ie się boru w glebach. P ost. N auk roi., nr 3, 1957.

[106] M a j e w s k i F.: Z agad n ien ie n a w o żen ia borem . P ost. N auk roi., nr 5, 1957. [107] M a k s i m ó w A.: M ik roelem en ty i ich zn aczen ie w życiu roślin i zw ierząt.

PW RiL, 1954.

[108] M a k s i m ó w A.: M ik roelem en ty i m ik ron aw ozy. PW RiL, 1949. [109] M a k s i m ó w A.: M ik roelem en ty w ro ln ictw ie. PW RiL, 1955.

[110] M a k s i m ó w A. , L i w s k i S.: M ik ron aw ozy n a glebach torfow ych . Rocz. glebozn., t. 2, 1952.

[111] M a k s i m ó w A., O k r u s z k o H , L i w s k i S.: T orfow isko b ieb rzań sk ie — B rzezin y C iszew sk ie. Rocz. N auk roi., 72-A -4, 1956.

[112] M a k s i m ó w A., C h r o b o c z e k E .: Z n aczenie m ik ro elem en tó w przy upra­ w ie w a rzy w na gleb ach torfow ych . Rocz. N auk roi., 68-A -3, 1954.

[113] M a k s i m ó w A., O k r u s z k o H., L i w s k i S.: T orfow isk o „ K u w asy” Rocz. N auk roi., 6 8 -A -l, 1953.

[114] M a k s i m ó w A., O k r u s z k o H.: Sorpcja i elek troliza m ied zi w torfach. Rocz. glebozn., t. 1, 1950.

[115] M a k s i m ó w A., O k r u s z k o H., L i w s k i S.: T orfow isk a b ieb rzań sk ie — K u w asy, M odzelów ka, Jegrznia. Rocz. N au k roi., 71-A -3, 1955.

[116] M a k s i m ó w A., P a w l a k T.: Sorpcja m an gan u w torfach. Rocz. N auk roi., 59, 1952.

[117] M a k s i m ó w A.: W artość n aw ozow a odpadów p rzem y słu b orow ego. Rocz. N au k roi., 59, 1951.

[118] M e r c i k S.: Z aw artość sk ła d n ik ó w m in era ln y ch w roślin ach w zależności od n aw ożen ia i zm ian ow an ia. Rocz. glebozn., t. 20, z. 2, 1969.

[119] M i c h a j l u k L., B o r o w i c z A.: Z astosow an ie an alizy sp ek traln ej do oz­ n aczania n iek tórych m ik ro elem en tó w w gleb ie. Rocz. glebozn., t. 18, z. 1, 1967.

[120] M u s i e r o w i c z A., K r z y s z o w s k i J., W o n d r a u s c h A.: S tu d ia nad w p ły w e m w ie lk o śc i d aw k i siarczanu m ied zi na w y so k o ść p lon ów ziarna

ow sa i jęczm ien ia u p raw ian ych na dub lań sk im torfie niskim . Rocz. N auk roi. i leś., 50, 1948.

[121] M u s i e r o w i c z A., R u t W.: M ateriały do p oznania zaw artości boru w glebach. Rocz. N auk roi., t. 50, 1948.

[122] M u s i e r o w i c z A., G ó r s k i A., Z a g i t z J.: M ateriały do poznania z a ­ w a rto ści m an gan u w gleb ach polskich. Rocz. N auk roi., t. 51, 1949.

[123] M u s i e r o w i c z A., K u ź n i c k i F., Z a g i t z J.: M ateriały do poznania zaw artości m an gan u w glebach polskich. Rocz. glebozn., t. 1, 1950.

[124] M u s i e r o w i c z A.: Z aw artość m an gan u i tytan u w w a żn iejszy ch glebach P olsk i. Post. W iedzy roi., z. 6, 1951.

[125] M u s i e r o w i c z A., L e s z c z y ń s k a F., Z o w a l l H.: Z aw artość w g le ­ bach w oj. w a rsza w sk ieg o m an gan u i ty ta n u rozpuszczalnego w stężonym k w a sie siark ow ym . Rocz. glebozn., t. 1, 1952.

[126] M u s i e r o w i c z A., C z a r n o w s k a K.: S elected a rticles on the m an gan ese co n ten t in the soils of Łódź P rovin ce. T łu m aczen ie dla D ep. R oln ictw a w W aszyn gton ie, 1964.

[127] M y s z k a A.: B ad an ia nad zaw artością boru rozpuszczalnego w typ ow ych gleb ach W yżyny L u b elsk iej. A nn. UM CS Sec. E, t. 15, 1960.

[128] N o w o t n y - M i e c z y ń s k a A., R u s z k o w s k a M.: Próba op racow ania biologiczn ej m etod y oznaczania p rzysw ajaln ego m an gan u w glebach. Rocz. N auk roi., 6 6 -A -l, 1952.

[129] N o w o t n y - M i e c z y ń s k a A.: M ik roelem en ty w czoraj, dziś i jutro. M a­ teriały z K on w ersatoriu m m ik roelem en tow ego. P oznań 1966.

[130] N o w o s i e l s k i O.: D ostęp n e form y m an gan u a potrzeby n aw ozow e gleb. Rocz. glebozn., t. 7, 1958.

[131] N o w o s i e l s k i O., S e w e r y n T.: P rzyd atn ość A. n ig er do oznaczania Mn d ostępnego w gleb ie. Rocz. glebozn., t. 7, 1958.

[132] N o w o s i e l s k i O., S e w e r y n T.: M angan d ostępny dla A. n ig er a m a n ­ gan w y m ien n y i rozp u szczaln y w w od zie. Rocz. glebozn., t. 7, 1958.

[133] N o w o s i e l s k i O.: M etody oznaczania m ik ro sk ła d n ik ó w ze szczególnym u w zg lęd n ien iem m etod m ik rob iologiczn ych . Rocz. glebozn., dod. do t. 9, 1960. [134] P a s t e r n a k K., G l i ń s k i J.: S om e trace elem en ts in m in era l so ils of the

b ottom of ponds. Pol. J. of S o il Sei., t. 2, nr 1, 1969.

[135] P i o t r o w s k a M.: P ie r w ia stk i śla d o w e w n iek tórych glebach lesso w y ch regionu op a to w sk o -sa n d o m iersk ieg o . Rocz. glebozn., dod. do t. 15, 1965. [136] P i o t r o w s k a M.: R o zm ieszczen ie p ierw ia stk ó w śla d o w y ch w n iek tórych

profilach gleb lesso w y ch W yżyny S a n d o m iersk o -O p a to w sk iej. Pam . puł. z. 30, 1967.

[137] P i o t r o w s k a M.: W y stęp o w a n ie boru, m iedzi i m o lib d en u w gleb ach w y ­ tw orzonych z lessó w W y ż y n y San d o m iersk o -O p a to w sk iej. Pam . puł., z. 30, 1967.

[138] P i o t r o w s k a M.: W p ływ sk ład u m ech an iczn ego i m in era ln eg o na roz­ m ieszczen ie n iek tórych p ie r w ia stk ó w śla d o w y ch w gleb ach w y tw o rzo n y ch z lessó w W yżyny S a n d o m iersk o -O p a to w sk iej. Pam . puł., z. 34, 1968.

[139] P i s z c z e k J.: W p ływ n a w o żen ia i p łod ozm ian u na zaw artość m an gan u w gleb ie. Ann. UM CS Sec. E, t. 6, 1951.

[140] P i s z c z e k J.: M angan jako w sk a źn ik p rocesów gleb otw órczych . Zjazd Nauk. PTG w O lsztyn ie, 1955.

[141] P i s z c z e k J.: M angan w gleb ach k arpackich teren ó w fliszo w y ch . Ann. UM CS Sec. E, t. 11, 1958.

Stan badań nad m ikroelem entam i gleb Polski _{2 3}

[142] P i s z c z e k J., C h u d e c k i Z., G r e i n e r t H.: P rob lem k sz ta łto w a n ia się zaw a rto ści Mn, J, Cu, Zn, Co w gleb ach P om orza Z achodniego. Zesz. nauk. W SR w Szczec., nr 12, 1964.

[143] R e i m a n n B . , K o c i a ł k o w s k i Z .: N iek tóre m ik roelem en ty w gleb ach bru­ n atn ych p ółnocnej części R ów n in y K ościań sk iej. Rocz. glebozn., t. 19, z. 2, 1968.

[144] R e i m a n n B., B o r o w i c z A.: M n i Cu w n iektórych m adach. Rocz. W SR Pozn., t. X IX , 1964.

[145] R o s z y k E.: O znaczanie m etod ą sp ek trograficzn ą ogólnej zaw artości Pb, Mn, Cu, Co, Cr, V, N i i Zn w m a teria le g leb ow ym . M ateriały z K o n w e r sa ­ torium w L u b lin ie, 1964.

[146] R o s z y k E.: Lead in som e v e r y -fin e sandy soils of the L ow er S ilesia . Rocz. glebozn., dod. do t. 19, 1968.

[147] R o s z y k E.: Z aw artość w an ad u , chrom u, m anganu, k obaltu, n ik lu i m ied zi w n iek tórych gleb ach D oln ego Ś ląsk a w y tw o rzo n y ch z glin p y la sty ch i u tw o ­ rów p yłow ych . Cz. I. O gólna zaw artość m ik rosk ład n ik ów . Rocz. glebozn., t. 19, z. 2, 1968.

[148] R o s z y k E.: Z aw artość w an ad u , chrom u, m anganu, kobaltu, n ik lu i m ied zi w n iek tórych g leb ach D oln ego Ś ląsk a w y tw o rzo n y ch z glin p y la sty ch i u tw o ­ rów p y ło w y ch . Cz. II. F orm y rozpuszczalne. Rocz. glebozn., t. 20, z. 1, 1969. [149] R u s z k o w s k a M.: M ik robiologiczna m etod a ozn aczan ia p rzy sw a ja ln eg o

m an gan u w gleb ie. Zjazd P T G w W arszaw ie, 1956.

[150] R u s z k o w s k a M.: Próba oznaczania p rzysw ajaln ego m an gan u w g leb ie za pom ocą sa ła ty jako roślin y w sk a źn ik o w ej. Rocz. glebozn., t. 9, z. 2, 1960. [151] R u s z k o w s k a M.: T est roślin n y jako k ryteriu m oceny m etod oznaczania

w g le b ie zaw artości m an gan u ak tyw n ego. P am . puł., z. 20, 1965.

[152] R u s z k o w s k a M., N u r z y ń s k i J.: P rzy sw a ja ln o ść m a n g a n u w n ie k tó ­ rych gleb ach w o jew ó d ztw a k ieleck ieg o w latach 1964— 1965. Rocz. glebozn., dod. do t. 15, 1965.

[153] R u s z k o w s k a M., N u r z y ń s k i J.: O cena zasobności w m an gan n ie k tó ­ rych g leb w o jew ó d ztw a k ieleck ieg o . P am . puł., z. 33, 1968.

[154] R u s z k o w s k a M.: B ad an ia nad p rzy sw a ja ln o ścią m olib d en u . Cz. I. P o b ie ­ ran ie m olib d en u przez ro ślin y w różnych w aru n k ach ży w ien ia azotow ego i fosforow ego. P am . puł., z. 33, 1968.

[155] R u s z k o w s k a M.: B ad an ia nad p rzy sw a ja ln o ścią m olib d en u . Cz. II. W pływ n aw ożen ia m o lib d en em oraz w a p n o w a n ia na p ob ieran ie m olib d en u przez roślin y. Pam . puł., z. 33, 1968.

[156] R u s z k o w s k a M.: B adania nad p rzy sw a ja ln o ścią m olib d en u . Cz. III. Próba oznaczania p rzy sw a ja ln eg o m olib d en u w g leb ie w oparciu o te s t roślinny. Pam . puł., z. 33, 1968.

[157] R y ś R., G r o b l e w s k i S., S t y c z y ń s k i H.: D a lsze b adania niedoboru m ied zi na n iek tórych teren ach P olsk i. Rocz. N au k roi., 72-B -3, 1960. [158] S a d o w s k i S., D u n a t S.: Z aw artość p rzy sw a ja ln eg o m olib d en u w n ie ­

k tórych gleb ach p ow iatu k o zielsk ieg o i p rudnickiego. Rocz. glebozn., t. 19, z. 2, 1968.

[159] S a p e k A., S a p e k B.: Z a sto so w a n ie fo rm a ld eh y d u do oznaczania m anganu w w y cią g u g leb o w y m i m a teria le roślin n ym . Rocz. glebozn., t. 18, z. 1, 1967. [160] S a r o s i e k J., W a c h o w s k a - S e r w a t k a K.: M angan, m ied ź i k ob alt

w gleb ach i ro ślin a ch la su d ęb ow o -g ra b o w eg o w rezerw a cie „Ł ążczak”. A cta U n iv. W ratislavien sis, P race Bot. IV, nr 24, 1964.

[161] S k a w i n a T., W ą c h a l e w s k i T.: P ie r w ia stk i śla d o w e w glebach G órno­ ślą sk ieg o O kręgu P rzem y sło w eg o . B iu lety n nr 5. M ateriały M iędzynar. S y m ­ pozjum rek u lty w a cji teren ów pop rzem ysłow ych . K atow ice 1965.

[162] S t a r e k J. K.: B adania nad dynam iką boru i jego dostępnością dla roślin w różnych typach gleb. W yd. SGGW , 1964.

[163] S t r z e m s k i M., G a w ę d a Z.: O zaw artości m anganu w niek tórych g le ­ bach w oj. k ieleck iego. Kom . nauk. UR, B iu lety n nr 1, 1951.

[164] S t r z e m s k i M., G a w ę d a R.: In w en taryzacja tytanu w glebach przed- czw artorzędu woj. k ieleck iego. Rocz. N auk roi., 7 0 -A -l, 1954.

[165] S t r z e m s k i M.: M angan jako m iern ik k on cen tracji biologicznej elem en tó w pokarm ow ych w gleb ie. K osm os, r. 3, z. 2, 1954.

[166] S t r z e m s k i M.: S praw a niedoboru m an gan u w glebach lekkich. Zesz. probl. N au k i poi., Z agosp od arow an ie gleb lek k ich , 1956.

[167] S t r z e m s k i M.: Spraw a zaw artości n iek tórych zootech n iczn e w ażnych m ik ro elem en tó w w różnych glebach. Prz. hod., t. 7, 1956.

[168] S t r z e m s k i M. , K a b a t a A.: In w en ta ry za cja k ob altu w glebach P olsk i dok on yw ana przez P u ła w sk i Z akład G leb ozn aw stw a. M ed ycyn a w eter., R. 11, nr 2, 1956.

[169] Ś w i ę c i c k i C.: Bor w typ ow ych gleb ach region ów n atu raln ych P olsk i. Rocz. N auk roln., I l l —D, 1964.

[170] S z u k a l s k i H., M a ć k o w i a k W. , J a k u b o w s k i S., S i k o r a H.: Z a ­ w artość m ik ro sk ła d n ik ó w oraz in n e w ła śc iw o śc i gleb ZD IU N G M ałyszyn i W ierzbno. Pam . puł., z. 32, 1968.

[171] T e r l i k o w s k i F., N o w i c k i B.: Z aw artość boru w n iek tórych glebach, roślinach i naw ozach p otasow ych . Zesz. n au k roi. i leś., t. 28, 1932.

[172] T u c h o ł k a Z., C z e k a l s k i A., K o c i a ł k o w s k i Z.: W stęp n e badania nad zaw artością n iek tórych m ik ro elem en tó w w gleb ach w o jew ó d ztw a b y d g o ­ skiego. P race Kom . N auk roi. i Kom . N auk leś. Pozn. T ow . Przyj. N auk, t. 18, 1964.

[173] W a c h o w s k a - S e r w a t k a K.: M angan, żelazo i m ied ź w g leb ie i r o śli­ nach rezerw atu Lubla. A cta U niv. W ratislav., nr 48. Pr. B otan., t. 7, 1966. [174] Z e m b a c z y ń s k i A., Ż m i g r o d z k a T.: Bor p rzy sw a ja ln y w n a jw a ż n ie j­ szych typach gleb północnej części w oj. zielon ogórsk iego. Rocz. glebozn., t. 18, z. 2, 1968.

[175] Z e m b a c z y ń s k i A.: B adania nad zaw artością boru w gleb ach w oj. z ie ­ lonogórskiego. Cz. II. Z aw artość boru rozpuszczalnego w w od zie w glebach grom ad N ow e M iasteczk o i N osocice. Rocz. glebozn., t. 20, z. 1, 1969.

P r o f. dr B o h d a n D o b r z a ń sk i K a te d r a G le b o z n a w s tw a W SR L u b lin , u l. K r. L e s z c z y ń s k ie g o 9