ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z NOWINAMI
WIEDZA O SPOàECZEēSTWIE POZIOM ROZSZERZONY
CZAS PRACY 180 MINUT Instrukcja dla zdającego
1. SprawdĨ, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 19 stron (zadania 1 – 18). Ewentualny brak zgáoĞ
przewodniczącemu zespoáu nadzorującego egzamin.
2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym.
3. Pisz czytelnie. UĪywaj dáugopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem.
4. Nie uĪywaj korektora, a báĊdne zapisy wyraĨnie przekreĞl.
5. PamiĊtaj, Īe zapisy w brudnopisie nie bĊdą oceniane.
6. Na karcie odpowiedzi wpisz swój numer PESEL i przyklej naklejkĊ z kodem.
7. Nie wpisuj Īadnych znaków w czĊĞci przeznaczonej dla egzaminatora.
PESEL
STYCZEē 2013
Za
rozwiązanie wszystkich zadaĔ 50 punktów
Kod zdającego
Miejsce na naklejkĊ z kodem szkoáy
1
CZĉĝû I – TEST (20 PUNKTÓW)
Zadanie 1. (2 punkty)
Uzupeánij schemat wpisując 3 sposoby wtórnego nabycia obywatelstwa:
Zadanie 2. (1 punkt)
Na podstawie tekstów rozpoznaj typy struktury spoáecznej i wpisz nazwy we wáaĞciwe miejsca tabeli:
Opisuje spoáeczeĔstwo w sposób konfliktowy. Zakáada, Īe w spoáeczeĔstwie rywalizują ze sobą wáaĞciciele Ğrodków produkcji i pracownicy najemni , np.
kapitaliĞci i robotnicy. ………..
Zakáada, Īe poszczególne grupy w spoáeczeĔstwie są uáoĪone hierarchicznie. Miejsce w hierarchii zaleĪy m.in. od wyksztaácenia, prestiĪu spoáecznego, wáadzy,
majątku. ………..
Zakáada podziaá spoáeczeĔstwa w oparciu o kryterium
wieku, páci, miejsca zamieszkania. ………..
2
Zadanie 3. (1 punkt)
Zaznacz „P” dla zdaĔ prawdziwych i „F” dla zdaĔ faászywych.
JĊzyk jako czynnik narodowotwórczy odgrywa zawsze rolĊ jednoczącą i wpáywa na powstanie narodu.
ZaáoĪenie, Īe ojczyzną czáowieka jest caáy Ğwiat jest nazywane internacjonalizmem.
Do mniejszoĞci etnicznych w Polsce zaliczamy Karaimów, ale nie zaliczamy ĝlązaków.
Najliczniejszą mniejszoĞcią narodową w III RP są UkraiĔcy.
Zadanie 4. (2 punkty)
WskaĪ wydarzenie chronologicznie pierwsze, wpisując cyfrĊ „1” oraz chronologicznie ostatnie wpisując cyfrĊ „2”.
Rozpad Jugosáawii ………..
Zjednoczenie Niemiec ………..
PrzyjĊcie Rumunii do UE ……….
Rozpad Czechosáowacji ……….
Zadanie 5. (1 punkt)
Rozpoznaj funkcje paĔstwa .
a) Funkcja ta jest wypeániana za poĞrednictwem urzĊdów dziaáających na terytorium paĔstwa - ……….
b) Wynika ona z zasady solidarnoĞci spoáecznej i sprowadza siĊ do pomocy najbiedniejszym i najsáabszym obywatelom.- ………..
c) Ksztaátuje postawy patriotyzmu i szacunku wobec paĔstwa. - ………..
3
Zadanie 6. (2 punkty)
Do podanych niĪej opisów dopasuj odpowiednie nazwy modeli ustrojowych spoĞród nastĊpujących:
semiprezydencki, kanclerski, parlamentarno-gabinetowy, gabinetowo-parlamentarny
W paĔstwie wystĊpuje podwójna egzekutywa. Gáowa paĔstwa nie ponosi odpowiedzialnoĞci politycznej przed parlamentem. W skáad rządu( czĊsto koalicyjnego) wchodzą politycy partii, które wygraáy wybory parlamentarne, a szefem rządu zostaje najczĊĞciej lider zwyciĊskiej partii. Rząd odpowiada politycznie przed parlamentem.
W paĔstwie wystĊpuje podwójna egzekutywa. Gáowa paĔstwa posiada rozbudowane kompetencje, ale nie ponosi
odpowiedzialnoĞci politycznej przed parlamentem. Rząd ponosi odpowiedzialnoĞü polityczną zarówno przed parlamentem, jak i przed gáową paĔstwa.
W paĔstwie wystĊpuje podwójna egzekutywa. Gáowa paĔstwa peáni funkcje reprezentacyjne. Pozycja rządu jest bardzo silna – posiada on przewagĊ na parlamentem. Rząd tworzą najczĊĞciej politycy jednej zwyciĊskiej partii.
Zadanie 7. (2 punkty)
Na podstawie danych zamieszczonych na mapie oraz wiedzy wáasnej odpowiedz na pytania:
a) Podaj nazwy 3 województw, w których dziaáa najwiĊcej organizacji pozarządowych.
………
b) OceĔ efektywnoĞü dziaáania organizacji pozarządowych w Polsce, podając 2 argumenty na uzasadnienie swojego stanowiska.
………..
………..
………...
4
/Ĩr. Atlas Wiedza o spoáeczeĔstwie, wyd. Nowa Era, Warszawa 2012, s.23/
5
Zadanie 8. ( 3 punkty)
Uzupeánij schemat sankcji z zakresu prawa karnego.
Zadanie 9. ( 2 punkty)
Uzupeánij tabelĊ, wpisując w odpowiednie miejsca nazwy wydawanych przez dany organ aktów normatywnych, spoĞród podanych poniĪej:
rozporządzenie, konstytucja, uchwaáa, decyzja Prezydent RP
Rada Ministrów
Zgromadzenie Narodowe Wojewoda
Rada Powiatu
Zadanie 10. (2 punkty)
Dopisz datĊ do podanych niĪej ataków terrorystycznych:
a) Atak na teatr na Dubrowce - ………
b) Zamach na dzieci szkolne w Biesáanie - ……….
c) Zamachy na koleje w Madrycie - ………..
d) Eksplozje w Ğrodkach komunikacji miejskiej w Londynie - ………
6
Zadanie 11. ( 2 punkty)
PodkreĞl wáaĞciwą odpowiedĨ:
a) Krwawe stáumienie manifestacji na placu Tienanmen w Pekinie miaáo miejsce:
- 4 czerwca 1989 r.
- 4 czerwca 1990 r.
- 4 czerwca 1991 r.
b) Konflikt o Górny Karabach toczy siĊ miĊdzy:
- Ormianami i Azerami - Gruzinami i Azerami - Czeczenami i Ormianami c) Operacja „Pustynna Burza” to:
- miĊdzynarodowa operacja mająca na celu uwolnienie Kuwejtu spod okupacji Iraku - operacja odbicia zakáadników w ambasadzie amerykaĔskiej w Teheranie
- kryptonim operacji blokady Iraku
d) Wojna arabsko-izraelska z 1973r. nosi nazwĊ:
- wojny szeĞciodniowej - wojny Jom-Kippur - wojny w Zatoce
7
CZĉĝû II – ANALIZA MATERIAàÓW ħRÓDàOWYCH ( 10 PUNKTÓW).
Zadanie 12. ( 3 punkty)
Na podstawie tekstu Ĩródáowego i wiedzy pozaĨródáowej odpowiedz na poniĪsze pytania.
„ Platforma najprawdopodobniej nie záoĪy w Sejmie projektu ws. parytetów. Posáowie nie mogą w tej sprawie dojĞü do porozumienia. CzĊĞü wrĊcz uwaĪa, Īe ustawowe ustalanie liczby kobiet na listach wyborczych jest nie do przyjĊcia. Wszystko wskazuje na to, Īe – zamiast gotowego juĪ wáasnego projektu – Platforma zgáosi poprawkĊ do záoĪonego w Sejmie projektu obywatelskiego. Projekt obywatelski wprowadza 50 proc. Parytet na listach wyborczych, poprawka obniĪy tĊ kwotĊ do 30 proc. WiĊkszoĞü klubu PO jest przeciwko parytetom w ogóle. A w takiej sytuacji lepiej zgáosiü poprawkĊ do innego projektu niĪ wáasny projekt. Byáoby zupeánie niezrozumiaáym, Īeby zgáaszaü projekt klubowy, który nastĊpnie przepadnie w gáosowaniu. Wszystko wskazuje na to, Īe zgáosimy wáaĞnie poprawkĊ, a nie wáasny projekt – taka opinia panuje we wáadzach klubu.
Agnieszka Kozáowska-Rajewicz, autorka projektu Platformy przyznaje, Īe zdania w sprawie parytetów są w klubie PO mocno podzielone. –Dla naszego prawego skrzydáa parytety to propozycja nie do przyjĊcia. MoĪliwe , Īe mój projekt bĊdzie wniesiony w formie poprawki do projektu obywatelskiego. (…) SądzĊ, Īe wáadze klubu zdecydują siĊ wáaĞnie na wariant poprawki – powiedziaáa PAP Kozáowska- Rajewicz. Projekt oprotestowują nawet niektóre koleĪanki klubowe Kozáowskiej- Rajewicz. Magdalena Kochan (PO) pyta, co zrobiü, jeĞli na jakąĞ listĊ PO nie znajdzie tyle kobiet, aby speániü wymogi 30-proc. Parytetu. Kochan wielokrotnie podkreĞlaáa, Īe nie chodzi przecieĪ o to, Īeby robiü listy „ z áapanki”, a udziaá kobiet w Īyciu spoáecznym powinien byü wiĊkszy przede wszystkim poprzez politykĊ prorodzinną, przydomowe Īáobki, rozluĨnienie „sztywnego gorsetu” kodeksu pracy.”
/PO wycofuje siĊ z wáasnego pomysáu na parytety, Newseek.pl, 14.02.2010/
a) Zdefiniuj pojĊcie parytet.
………
………
……….
b) Podaj po 2 argumenty „za” i „przeciw” parytetom na listach wyborczych.
Za
………
8
………
Przeciw
………
………
Zadanie 13. ( 2 punkty)
Na podstawie tekstu i wiedzy pozaĨródáowej odpowiedz na poniĪsze pytania.
„Są pracowite, efektywne, dokáadne, obowiązkowe, mają Ğwietne pomysáy i są lojalne. A mimo tego wielu pracodawców boi siĊ je zatrudniaü. O kim mowa? O matkach – pracownikach.
Stereotypowe postrzeganie kobiety jako opiekunki domowego ogniska dosyü czĊsto degraduje ją jako dobrego pracownika. Pracodawcy obawiają siĊ, Īe kobieta bĊdzie czĊĞciej korzystaáa z przywilejów związanych z posiadaniem rodziny, urlopów macierzyĔskich, wychowawczych, zwolnieĔ lekarskich. BĊdzie mniej dyspozycyjna, a przez to mniej efektywna w wykonywaniu powierzonych jej zadaĔ. Niesáusznie!
Matka- pracownik nie musi wcale braü wiĊcej wolnego niĪ mĊĪczyzna pracownik. A jeĞli juĪ tak siĊ zdarzy, to w rzeczywistoĞci obciąĪenia dla pracodawców z tego tytuáu są niĪsze. Kobiety czĊĞciej korzystają z opieki nad dzieckiem, a mniej chorują. W przypadku wziĊcia wolnych dni na opiekĊ nad dzieckiem, koszty są finansowane z ubezpieczenia spoáecznego. Przy tak duĪej emigracji pracowników máoda kobieta, mĊĪatka, powinna staü siĊ dla pracodawcy atrakcyjnym kandydatem, szczególnie, jeĞli w grĊ wchodzą kosztowne szkolenia nowozatrudnionej osoby. Bardziej opáacalne wydaje siĊ zatrudnienie potencjalnej przyszáej matki, niĪ osoby z nieustabilizowanym Īyciem osobistym. Istnieje bowiem wiĊksze prawdopodobieĔstwo, Īe ciąĪa, a potem maáe dziecko taką kobietĊ zatrzymają w firmie. PewnoĞü, Īe máoda matka nie przeprowadzi siĊ do innego miasta, czy nie wyjedzie za granicĊ jest wiĊksza. JeĞli máoda matka decyduje siĊ na powrót do pracy po urlopie macierzyĔskim, to zazwyczaj dlatego, Īe chce zabezpieczyü byt materialny rodzinie. W tej sytuacji nie moĪe pozwoliü sobie na leserowanie czy ciągáe zmiany miejsc pracy. Ponadto, opieka nad dzieckiem wymaga duĪo czasu. Rzadko która matka moĪe pozwoliü sobie na pracĊ w nadgodzinach. Dlatego pracujące matki
9
tak organizują swój dzieĔ w pracy, by maksymalnie wykorzystaü go na wypeánianie obowiązków. Są sumienne i gotowe do ciĊĪkiej pracy.
Posiadanie w swoim zespole matki jako pracownika powinno byü zatem atutem.
Wiele kobiet jednak w obawie przed trudnoĞciami ze znalezieniem pracy bądĨ perspektywą zwolnienia z pracy odkáada decyzjĊ o macierzyĔstwie. Niekorzystna polityka rodzinna powoduje brak poczucia bezpieczeĔstwa pracowników-matek na rynku. Sztywne formy zatrudnienia, stereotypy, skostniaáy sposób myĞlenia wielu pracodawców utrudnia kobietom realizacjĊ siebie zarówno w roli matki jak i pracownika.
Tradycyjne postrzeganie ról kobiety i mĊĪczyzny w spoáeczeĔstwie, powoduje, Īe ciĊĪar obowiązków domowych spoczywa gáównie na kobietach, ksztaátując tym samym ich niekorzystną pozycjĊ na rynku. Obowiązki rodzinno- domowe kolidują z rozwojem zawodowym. Kobieta nierzadko staje przed dylematem: kariera czy rodzina? Próby godzenia przez kobietĊ obu dziedzin Īycia powodują, Īe staje siĊ ona mniej efektywna w kaĪdej z nich. Dlatego, by rozerwaü ten báĊdny krąg przyczynowo- skutkowy, naleĪy wdraĪaü w firmach politykĊ przyjazną rodzinie.
NaleĪy zmieniü przekonanie, Īe kobieta, z uwagi na macierzyĔstwo i związaną z tym nieobecnoĞü w pracy musi w pewnym sensie zaczynaü wszystko od początku.
RzeczywistoĞü tak szybko siĊ nie zmienia, ani macierzyĔstwo nie sprawia, Īe kobiecie z dnia na dzieĔ ubywa wiedzy, kwalifikacji, doĞwiadczenia. WrĊcz przeciwnie, kobieta speániona jako matka, pojawia siĊ na rynku pracy z ogromna chĊcią i motywacją do dziaáania i poĞwiadczenia swoich umiejĊtnoĞci zawodowych.
Mama moĪe staü siĊ doskonaáym pracownikiem, jeĞli tylko pracodawca okaĪe jej zrozumienie.
Dlatego tak waĪne jest promowanie innowacyjnych rozwiązaĔ sprzyjających pracy máodych matek, które chciaáaby opiekowaü siĊ swoimi dzieümi, a jednoczeĞnie kontynuowaü Īycie zawodowe. Wskazuje siĊ tutaj na niestandardowe formy pracy takie jak: nienormowany czas pracy, moĪliwoĞü negocjacji zakresu obowiązków, przesuwanie czasu pracy, czasowe zmniejszanie etatu, moĪliwoĞü wykonywania pracy z domu czy opáacanie opieki nad dzieümi, bądĨ tworzenie przyzakáadowych przedszkoli. Ciekawym rozwiązaniem jest teĪ organizowanie szkoleĔ dla kobiet
10
przebywających na urlopie, by nie traciáy one kontaktu z firmą i z tym, co siĊ dzieje na rynku pracy. Jak widaü, nadchodzi czas, by macierzyĔstwo staáo siĊ zaletą, a nie wadą pracownika. Zadowolenie z warunków wykonywania pracy pozwala na koncentrowanie siĊ na jej efektach. DziĊki dogodnym warunkom wykonywania pracy, áatwiej pracownikowi identyfikowaü siĊ z celami dziaáania firmy. Kiedy jesteĞmy zadowoleni z warunków pracy, pracujemy wydajniej. Elastyczna organizacja czasu pracy pozwala lepiej wywiązywaü siĊ z obowiązków pracowniczych, zmniejsza absencjĊ oraz pozwala na rozwój zawodowy matek - pracowników.”
/A. Zawadzka, A. GwóĨdĨ – WiĞniewska, Matka-Pracownik, www.kariera.com z dnia 2008-09-26./
a) Jakie argumenty wysuwają pracodawcy przeciw zatrudnianiu máodych kobiet?
WymieĔ min. 2.
………
……….
b) Wypisz z tekstu przykáady strukturalnego oraz kulturowego konfliktu ról spoáecznych:
- konflikt strukturalny - ………..
……….
- konflikt kulturowy - ………..
………
Zadanie 14. (1 punkt)
Na podstawie danych z wykresu oraz wiedzy wáasnej odpowiedz na pytania:
11
/Ĩr. Atlas Wiedza o spoáeczeĔstwie, wyd. Nowa Era, Warszawa 2012, s.69/
a) WskaĪ grupy wiekowe wĞród obu páci, w których bezrobocie jest najwyĪsze, odwoáując siĊ do danych procentowych.
……….
b) WymieĔ 2 powody, dla których bezrobocie wĞród máodych kobiet jest wyĪsze niĪ wĞród máodych mĊĪczyzn.
………..
………..
Zadanie 15. ( 2 punkty)
Na podstawie Ĩródeá i wiedzy pozaĨródáowej odpowiedz na pytania:
A.
„W Polsce jest niewielka grupa osób, która wie, Īe trzeba i warto dbaü o politykĊ równoĞciową, a takĪe pilnuje, Īeby pieniądze unijne na ten cel nie przeszáy nam koáo nosa. "WiĊkszoĞü polskich polityków natomiast nie rozumie polityki równoĞciowej, nie zna jej i nie chce znaü" - mówi prof. Fuszara. Jak zaznacza, w spojrzeniu na politykĊ równoĞciową istnieje ogromna róĪnica pomiĊdzy politykami, a organizacjami pozarządowymi, choü wĞród polityków mamy wąskie grono specjalistek, które tĊ politykĊ znają i rozumieją. Zwykle nie przekáada siĊ to jednak na politykĊ rządową. "Co prawda byáy w stanie przekonaü polityków, Īe ze wzglĊdu na nasze miĊdzynarodowe zobowiązania powinniĞmy wprowadzaü w Īycie odpowiednie
12
regulacje prawne, dostosowujące nasze prawo do prawa Unii Europejskiej, ale nie są w stanie wyedukowaü klasy politycznej" - podkreĞla. Na przykáad w pierwszej fazie programu unijnego Equal, zajmującego siĊ zwalczaniem dyskryminacji na rynku prac, nie byáo Polski. WeszliĞmy dopiero w drugiej fazie. Byáy tam za to takie kraje, jak Czechy, które wczeĞniej wprowadziáy przepisy dostosowujące w tym zakresie ustawodawstwo do ustawodawstwa Unii Europejskiej. "Lubimy byü dumni z róĪnych rozwiązaĔ i uwaĪaü siĊ za kraj wiodący w naszej grupie, ale na tym przykáadzie widaü, Īe niektóre kraje száy szybciej i dalej" - mówi profesor.
Dotychczasowe doĞwiadczenie przekonuje, Īe w Polsce rozwiązania prorównosciowe wprowadzane są przede wszystkim pod presją miĊdzynarodową.
Takim przykáadem byá dostĊp kobiet do szkóá wojskowych. Przez wiele lat kobiety ubiegaáy siĊ o moĪliwoĞü uczenia siĊ w tych szkoáach. SprawĊ podjąá w koĔcu Rzecznik Praw Obywatelskich, okazaáo siĊ bowiem, Īe odmowa dopuszczania kobiet do egzaminów wstĊpnych nie znajdowaáa Īadnej podstawy prawnej.
W odpowiedziach udzielanych rzecznikowi przyznawano wprawdzie, Īe takie praktyki nie mają podstawy prawnej, a konstytucja gwarantuje równoĞü páci, stwierdzano jednak, Īe dziĞ nie ma moĪliwoĞci realizowania postulatów ze wzglĊdu na koszty.
"Okazaáo siĊ wiĊc, Īe brak pieniĊdzy byá wystarczającym argumentem, aby uzasadniü nieprzestrzeganie konstytucji" - mówi profesor. Rok póĨniej, po wstąpieniu Polski do NATO, szkoáy te otworzyáy siĊ dla kobiet i pieniądze jakoĞ siĊ znalazáy.”
/M. Fuszara, Kobiety w polityce, www. studentka.pl/
13
B.
/Ĩr. www.uniface.pl/
a) Jak wáadze PRL rozumiaáy zasadĊ równouprawnienia kobiet i mĊĪczyzn, propagowaną na plakacie?
……….
……….
b) Na czym polega obecna polityka równoĞci páci propagowana w krajach Unii Europejskiej?
……….
………...
Zadanie 16. (1 punkt)
Na podstawie danych z wykresu i wiedzy pozaĨródáowej odpowiedz na pytania:
14
/Ĩr. opracowanie wáasne na podstawie Atlas Wiedza o spoáeczeĔstwie, wyd. Nowa Era, Warszawa 2012/
a) WymieĔ 3 kraje Unii Europejskiej, w których odsetek kobiet w armii jest najwyĪszy.
………...
b) WymieĔ 3 kraje Unii Europejskiej, w których odsetek kobiet w armii jest najniĪszy.
……….
Zadanie 17. (1 punkt)
Dopasuj nazwiska kobiet znanych w polskiej polityce do peánionych funkcji, wpisując odpowiednią cyfrĊ we wáaĞciwe miejsce:
a) Hanna Suchocka ………
b) Ewa àĊtowska ………
c) Hanna Gronkiewicz – Waltz ………
d) Anna Fotyga ………
e) ElĪbieta BieĔkowska ……….
f) Danuta Hübner ……….
1) Rzecznik Praw Obywatelskich
2) Prezes Narodowego Banku Polskiego 3) Prezes Rady Ministrów
4) Minister Spraw Zagranicznych 5) Ambasador RP w Brukseli 6) Komisarz UE
7) Minister Rozwoju Regionalnego
15
CZĉĝû III – WYPRACOWANIE (20 PUNKTÓW ) Zadanie 18. (20 punktów)
Napisz wypracowanie na jeden z podanych tematów, wykorzystując materiaáy Ĩródáowe zawarte w II czĊĞci arkusza.
Temat 1:
Matka Polka czy matka pracująca? RozwaĪ sytuacjĊ kobiet na rynku pracy w Polsce w kontekĞcie zachodzących przemian spoáeczno-ekonomicznych . Przedstaw
problemy kobiet na rynku pracy i zaproponuj Ğrodki zaradcze, które mogą poprawiü ich sytuacjĊ. Porównaj pozycjĊ kobiet w Polsce z wybranymi krajami Unii
Europejskiej.
Temat 2.
Czy parytety w polityce są potrzebne? RozwaĪ problem równoĞci páci w dostĊpie do najwyĪszych stanowisk politycznych w Polsce w kontekĞcie Europy i Ğwiata. Zajmij okreĞlone stanowisko i przedstaw stan prawny obowiązujący w Polsce w tej kwestii.
Podaj przykáady popierające Twoje stanowisko.
Wybieram temat nr: ……….
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
16
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
17
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………..
18
19 BRUDNOPIS
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
………
