ANNALES
UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA
VOL.LVIIII, SUPPL. XIII, 75 SECTIO D 2003
1Zakład Pielęgniarstwa Środowiskowego Wydziału Ochrony Zdrowia Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie,
1Department of Community Nursing, Health Care Faculty, Collegium Medicum, Jagiellonian University, Kraków
2 Zakład Mykologii Katedry Mikrobiologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie,
2Department of Mycology, Chair of Microbiology Collegium Medicum, Jagiellonian University, Kraków.
AGNIESZKA GNIADEK1, ANNA B. MACURA2
Mycological flora in the environment of social welfare homes
and its influence upon the skin of their inhabitants
Flora mykologiczna środowiska domu pomocy społecznej i jej wpływ na skórę pensjonariuszy
WSTĘP
Grzyby znajdujące się w środowisku mogą być przyczyną chorób jak również zaostrzać już istniejące dolegliwości. Większość ludzi starszych, ze względu na wiek oraz różnorodność występowania chorób, zmuszona jest do długotrwałego przebywania w zamkniętych pomieszczeniach. Dlatego ważnym problemem staje się mykologiczna ocena zanieczyszczenia grzybami środowiska domu pomocy społecznej oraz wpływu grzybów na skórę pensjonariuszy w nim przebywających (4).
MATERIAŁ I METODY
Badania przeprowadzono w Domu Pomocy Społecznej – DPS im. Helclów w Krakowie, na przestrzeni czterech pór roku: wiosną, latem, jesienią i zimą w latach 1999 – 2001w dwóch różniących się standardem oddziałach (A – w którym dokonano remontu oraz B - w którym nie wykonywano remontów). Do analizy w każdym z oddziałów wybrano losowo po pięć sal chorych oraz łazienkę, WC, korytarz, kuchenkę oddziałową, brudownik, jadalnię, świetlicę oraz dyżurkę pielęgniarską. Materiał do badań pobierano równocześnie z następujących miejsc: powietrze, ściana oraz wybrane miejsca na skórze pensjonariuszy.
Do oceny jakościowej grzybów obecnych w powietrzu pomieszczeń posłużyły 104 próbki powietrza, które pobrano metodą aspiracyjną aparatem MAS 100 (Merck) stosując zalecenia producenta. Mykologicznej oceny czystości powierzchni ścian dokonano wyłącznie w salach chorych, w których badano powietrze, pobierając 40 odcisków przy użyciu techniki Count – Tact (bioMèriux). Materiał kliniczny pobrano od 17 pensjonariuszek, przebywających co najmniej 6 miesięcy w badanych pomieszczeniach, i w których wykonywano badania mykologiczne. Łącznie uzyskano 102 wymazy odpowiednio: 36
Tabela I zawiera porównanie grzybów izolowanych zarówno z powietrza i powierzchni ścian jak i ze skóry pensjonariuszek przebywających w pomieszczeniach obydwu oddziałów (A i B) na przestrzeni czterech pór roku. Wiosną, jesienią i zimą z powietrza, powierzchni ścian oraz skóry pensjonariuszek przebywających w oddziale A izolowano te same grzyby drożdżopodobne z gatunku Candida albicans, a także jesienią z gatunku Rhodotorula rubra i zimą z gatunku Candida parapsilosis. W oddziale B wiosną i zimą z tych samych materiałów izolowano grzyby drożdżopodobne z gatunku C. albicans, a zimą także z gatunku R. rubra. Grzyby pleśniowe z rodzaju Penicillium stwierdzono w tych samych materiałach (powietrze, ściany, skóra), w obydwu oddziałach wiosną i latem oraz w oddziale A także jesienią i zimą. Grzyby z rodzaju Scopulariopsis równocześnie z powietrza, ścian i skóry izolowano tylko zimą w oddziale A, a Aspergillus w oddziale B.
Na Ryc. 1 zestawiono przynależność systematyczną grzybów izolowanych ze wszystkich materiałów klinicznych pobranych od badanych pensjonariuszek. Spośród wymazów uzyskanych zarówno z przestrzeni międzypalcowych stóp, jak i przestrzeni międzypalcowych rąk najczęściej izolowano grzyby drożdżopodobne z gatunku Candida glabrata. Wszystkie grzyby izolowane z wymazów z odleżyn należały do gatunku C.
albicans. Spośród innych grzybów drożdżopodobnych w badanym materiale klinicznym często izolowano grzyby z gatunków: R. rubra, C. albicans i C. parapsilosis. Grzyby pleśniowe izolowano znacznie rzadziej niż drożdżopodobne, a spośród nich najczęściej stwierdzano grzyby z rodzaju Penicillium. Z zeskrobin paznokciowych pobranych ze zmienionych chorobowo paznokci izolowano grzyby drożdżopodobne z gatunku Candida kefyr i grzyby pleśniowe z rodzaju Aspergillus.
OMÓWIENIE
O zgodności występowania w powietrzu wewnętrznym oraz na ścianach przynajmniej w 50% identycznych rodzajów grzybów (Penicillium, Aspergillus, Alternaria, Fusarium, Scopulariopsis, Mucor) donoszą Hutner (2) i Miller (6). Wyniki tych prac zostały potwierdzone obecnymi badaniami, w których stwierdzono występowanie tych samych grzybów, o których piszą w/w autorzy oraz dodatkowo Acremonium, Cladosporium, Candida i Rhodotorula, zarówno w powietrzu jak i na ścianach pomieszczeń. W niniejszych badaniach stwierdzono równoczesne występowanie tych samych grzybów zarówno w powietrzu, na ścianach jak i na skórze osób przebywających w badanych pomieszczeniach.
Standard oddziału (A i B) nie miał wpływu na rodzaje izolowanych grzybów. Zimą ze wszystkich materiałów częściej izolowano grzyby pleśniowe z rodzaju Aspergillus, co potwierdzają inni autorzy (4, 6). Zmienność rodzajów grzybów wyhodowanych z materiałów klinicznych wskazuje na dominację grzybów drożdżopodobnych. Spośród nich najczęściej izolowano gatunek C. glabrata, a w dalszej kolejności C. albicans, C.
parapsilosis, oraz R. rubra. Spośród grzybów pleśniowych izolowanych z materiałów klinicznych dominowały grzyby z rodzaju Penicillium. Grzybów z rodzaju Alternaria z materiałów klinicznych nie wyhodowano w ani jednym przypadku, pomimo że z powietrza izolowano je dosyć często. Wyniki ten potwierdzają dane o stosunkowo rzadkim izolowaniu ze skóry grzybów z tego rodzaju (8). Stwierdzenie w naszych badaniach obecności grzybów drożdżopodobnych i pleśniowych w materiałach klinicznych nie musi świadczyć o grzybicy skóry lub paznokci badanych pensjonariuszy. Aby rozpoznać grzybicę skóry lub paznokci należy kilkakrotnie pobrać ten sam materiał do badań, i stwierdzić w nim ten sam gatunek grzybów (przy istniejących zmianach klinicznych) zgodnie z sugestiami wielu autorów (1, 3, 5). Niniejsze badania wykazały, że grzyby obecne są nie tylko w powietrzu pomieszczeń, ale równocześnie znajdują się na ścianach, oraz skórze osób w nich przebywających w tych pomieszczeniach.
PIŚMIENNICTWO
1. Baran E.: Zakażenia skóry i paznokci wywołane grzybami pleśniowymi. [w:] Mikologia Lekarska. Baran E., Volumed, Wrocław 1998.
2. Hutner C.A., i wsp.: Mould in buildings: the air spora of domestic dwellings. Int. Biode- terioration, 1988, 24: 81 – 101.
Tabela I Porównanie grzybów izolowanych z powietrza, powierzchni ścian
oraz skóry pensjonariuszy przebywających w oddziałach A i B na przestrzeni czterech pór roku
Termi n pobor
ów
Oddział A - po remoncie Oddział B - nie remontowany Powietrze i
Ściany Skóra Powietrze i
Ściany Skóra
Wios na
Alternaria alternata Penicillium chrysogenum Acremonium sp.
Candida parapsilosis Cladosporium carrionii
Rhodotorula rubra Penicillium verrucosum
Candida albicans Aspergillus sp.
Candida albicans Candida humicola Trichosporon
cutaneum Penicillium sp.
Scopulariopsis sp.
Alternaria alternata Penicillium chrysogenum Acremonium sp.
Candida albicans Mucor sp.
Candida albicans Candida parapsilosis
Candida famata Penicillium sp.
Rhodotorula rubra
Lato
Alternaria alternata Penicillium chrysogenum Rhodotorula rubra Penicillium verrucosum
Mucor sp.
Cladosporium herbarum
Candida albicans Candida glabrata Candida parapsilosis
Candida kefyr Rhizopus sp.
Penicillium sp.
Chrysosporium sp.
Alternaria alternata Penicillium chrysogenum Rhodotorula rubra
Penicillium verrucosum Penicillium lanosum
Cladosporium herbarum
Candida albicans Penicillium sp.
Mucor sp.
Acremonium sp.
Monilia sitophila
Jesień
Penicillium chrysogenum Penicillium verrucosum
Penicillium lanosum Candida albicans Rhodotorula rubra
Candida glabrata Candida albicans Candida parapsilosis
Rhodotorula rubra
Penicillium chrysogenum
Penicillium verrucosum Penicillium lanosum Penicillium citrinum
Candida glabrata Rhodotorula rubra
Candida albicans Rhizopus sp.
Aspergillus sp.
Penicillium sp.
Zima
Cladosporium sp.
Rhodotorula rubra Candida albicans Aspergillus fumigatus
Aspergillus sp.
Aspergillus niger Scopulariopsis sp.
Candida parapsilosis
Candida parapsilosis Candida albicans Candida tropicalis Trichosporon
cutaneum Penicillium sp.
Scopulariopsis sp.
Penicillium chrysogenum Penicillium citrinum
Penicillium verrucosum Candida parapsilosis
Rhodotorula rubra Candida albicans Aspergillus niger Acremonium sp.
Candida humicola Candida albicans Rhodotorula rubra
Penicillium sp.
Aspergillus sp.
Ryc. 1 Rodzaje i gatunki grzybów izolowane z materiałów klinicznych.
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
Candida glabrata Candida albicans Candida tropicalis Candida humicola Candida parapsilosis Rhodotorula rubra Trichosporon cutaneum Rhizopus sp. Penicillium sp. Scopulariopsis sp. Acremonium sp. Aspergillus sp. Candida glabrata Candida parapsilosis Candida albicans Candida humicola Candida kefyr Rhodotorula rubra Trichosporon cutaneum Penicillium sp. Chrysosporium sp. Monilia sitophila Mucor sp. Candida albicans Aspergillus sp. Candida kefyr
Przestrzeń międzypalcowa stóp Przestrzeń miedzypalcowa rąk Odleżyny Paznokcie
stóp
Miejsce poboru
Liczba izolowanych szczepów
STRESZCZENIE
Mykologicznej oceny czystości środowiska domu pomocy społecznej dokonano (na przestrzeni czterech pór roku) w Domu Pomocy Społecznej (DPS) im. Helclów w Krakowie. Badaniami objęto powietrze wybranych 26 pomieszczeń, ściany 10 sal chorych oraz skórę 17 pensjonariuszy przebywających w dwóch oddziałach różniących się standardem. Materiał badawczy stanowiły 104 próbki powietrza, 40 odcisków pobranych ze ścian oraz 102 materiały kliniczne: w tym 36 wymazów z przestrzeni międzypalcowych stóp, 40 wymazów z przestrzeni międzypalcowych dłoni, 7 wymazów z odleżyn oraz 19 zeskrobin ze zmienionych chorobowo płytek paznokciowych.
Zarówno z powietrza, ścian jak i ze skóry izolowano te same grzyby drożdżopodobne z rodzaju Candida i gatunku Rhodotorula rubra oraz grzyby pleśniowe z rodzajów:
Penicillium, Scopulariopsis i Aspergillus. Z wymazów uzyskanych z materiałów klinicznych najczęściej izolowano grzyby z gatunku C. glabrata, a nieco rzadziej z gatunków: R. rubra, C. albicans i C. parapsilosis. Z wymazów pobranych z odleżyn
Among the fungi isolated from the air, walls and skin there appeared the same yeast-like fungi of Candida genus and R. rubra species as well as mould fungi, namely Penicillium, Scopulariopsis and Aspergillus genera. The fungi which were isolated from collected clinical material were mainly C. glabrata genus and also those belonging to R. rubra, C.
albicans and C. parapsilosis genera. The fungi isolated from toe nails were of C. kefyr species and Aspergillus genus.
