Tomasz Błaszczyk
Wspólne zapisy regulacji prawnych
Uniwersytetu Wrocławskiego i
Wydziału Teologii Katolickiej w
pierwszej połowie XIX wieku
Saeculum Christianum : pismo historyczno-społeczne 7/2, 91-100
2000
Saeculum C hristianum 7 (2000) nr 2
KS. TO M A SZ BŁASZCZYK
WSPÓLNE ZAPISY REGULACJI PRAWNYCH
UNIWERSYTETU WROCŁAWSKIEGO
I WYDZIAŁU TEOLOGII KATOLICKIEJ
W PIERWSZEJ POŁOWIE XIX WIEKU
Początek XIX wieku przyniósł dla Prus nieoczekiwane rozstrzygnięcia, które zaważyły na dalszej polityce tego państwa. Powodem tego stał się kon flikt w jaki Prusy weszły pod koniec X V III w. przeciwko rewolucyjnej Francji. Klęska jenajska (14 X 1806) przyczyniła sie do głębokich zmian politycznych w Prusach1. Zaistniała wówczas potrzeba przebudowy struktury organizacyj nej państwa pruskiego. W związku z tym podjęto konieczne reformy systemu militarnego, społecznego i oświatowego2.
W systemie oświatowym gruntownym zmianom poddano uniwersytety, które przeżywały głęboki kryzys. Reforma uniwersytetów miała przyczynić się do wyż szego poziomu naukowego i dydaktycznego. Stwarzała ona potrzebę określenia nowej idei uniwersyteckiej, odpowiadającej odczuciom i potrzebom czasu3.
Nową ideę uniwersytecką przedstawił Wilhelm Schelling, który w swoim wykładzie O historycznej konstrukcji chrześcijaństwa4 dokonał przewartościo wania dyscyplin naukowych. Stwierdził on, że nowa idea uniwersytetu powin na tkwić w nowej filozofii, ponieważ z niej wynika jedność wszystkich nauk. Dzięki Schellingowi filozofia stała się fundam entem , który wielką ilość poje dynczych nauk połączył w całość5. Tym samym teologia straciła swą pierwszo planową pozycję na rzecz filozofii.
1 B. K u m o r , Historia Kościoła. Cz. 6 L ublin 1985, s. 200; M. B a n a s z a k . Historia K o ścioła katolickiego. T 3*. W arszaw a 1991, s. 59.
2 J. K r a s u s k i , Historia Niem iec. W rocław -W arszaw a-K raków 1998, s. 168-171; Z. Z ie liński, Niem cy. Z a ty s dziejów. K atow ice 1998, s. 120-123.
3 T. B l a s z c z y k , Fakultet Teologii Katolickiej Uniwersytetu Wrocławskiego w latach 1811-1914. (A sp e k t histoiyczno-praw ny). W roclaw 1999, m ps, s. 54. [R o zp raw a d o k to rsk a n a p isa n a w P F T we W rocław iu p o d k ieru n k iem ks. p ro f. d ra hab. Jó z e fa M an d ziu k a].
4 R. P a n a s i u k, Schelling. W arszaw a 1987, s. 195-202.
5 E. K l e i n e i d a m, D ie K atholisch-Theologische F akultät der Universität Breslau 1811-1945. K öln 1961, s. 13.
Wokół Schellinga utworzył się ruch reform atorski, do którego należeli wy bitni przedstawiciele świata nauki, między innymi Fryderyk Schiller oraz Jan Fichte. Ruch ten sformułował program nauki i nauczania, który miał na celu pełny rozwój człowieka i poznanie całej przyrody, a także dążenie do prawdy w oparciu o zasadę pełnej wolności myśli. W swoich postulatach ruch dom a gał się, by wykład uniwersytecki budził niepokój intelektualny i zachęcał do samodzielnego poszukiwania i poznawania prawdy naukowej, a od profeso rów uniwersyteckich wymagał twórczego uprawiania nauki6. Gorącym zwo lennikiem nowej idei uniwersytetu był dyrektor Sekcji Kultu i Publicznej N a uki w Berlinie, Wilhelm von Humboldt. To dzięki jego zabiegom w 1810 r. powstał, według nowych założeń, Unówersytet Berliński7. Według jego kon cepcji podstawową zasadą każdego uniwersytetu miało być ścisłe łączenie n a uki i nauczania, prowadzenie badań naukowych, które miały być przekazywa ne studentom nie jako prawdy już rozwiązane, lecz jako ciągle zgłębiane i tworzone8. Hum boldt dokonał zatem istotnych przeobrażeń średniowiecz nych korporacji uniwersyteckich w nowoczesne państwowe instytucje nauko wo-dydaktyczne9. Jednakże dla uniwersytetów domagał się uwolnienia od nadzoru państwowego, a państwu pozostawił jedynie troskę o wybór mężów bogatych w sferze duchowej oraz o swobodę ich działania10.
Powstanie Uniwersytetu Berlińskiego przyczyniło się do podjęcia decyzji odnośnie funkcjonowania uniwersytetów we Wrocławiu i Frankfurcie nad Odrą. Zastanawiano się nad dalszymi losami frankfurckiej Viadriny, która była protestancką uczelnią i wrocławskiej Leopldiny, która miała znamiona uczelni katolickiej. Obydwa zakłady naukowe, albo przeżywały głęboki kry zys, jak to miało miejsce w przypadku Viadriny, albo nie były w stanie reali zować zadań w zakresie kształcenia księży katolickich, co było, jak na tam te czasy, zbyt jednostronnym celem Leopoldiny. Ponadto życie naukowe tych oświatowych placówek było bardzo mizerne, co podkreślał w swoim m em o riale z 12 m arca 1811 r., nowy dyrektor Sekcji Kultu i Publicznej Nauki w Berlinie, Wilhelm Süvern11. To jego propozycja połączenia wrocławskiej Leopoldiny z frankfurcką Viadriną znalazła uznanie u króla Fryderyka Wil helma III. Na mocy rozkazu gabinetowego z 24 kwietnia 1811 r. król wydał
6 M. P a t e r, Historia Uniwersytetu Wrocławskiego do roku 1918. W rocław 1997, s. 58. 7 A. B r o n k, H u m b o ld t W ilhelm . W: E ncyklopedia Katolicka. T. 6. L ublin 1993, kol. 1321. 8 B . A n d r z e j e w s k i , W ilhelm von H um boldt. W arszaw a 1989, s. 242
9 Z . S u r m a n , Ustrój Uniwersytetu Wrocławskiego w X I X wieku. A cta U n iv ersitatis V rati- slaviensis. T. 46: 1985. H isto ria, n r 725, s. 5.
10 B. A n d r z e j e w s k i , W ilhelm von H u m b o ld t, s. 244; M. P a t e r , Historia Uniwersytetu Wrocławskiego..., s. 58.
11 H. B a r y c z , Uniwersytet W rocławski w przeszłości i teraźniejszości. K tow ice 1946, s. 16; J. D r o z d , Dzieje i zasób A rc h iw u m Uniwersytetu we W rocławiu do 1945 r. W rocław 1975, m ps, s. 15.
[3] ZA PISY R E G U L A C JI PRAW NYCH 9 3
kanclerzowi państwa von Handerbergowi polecenie przeniesienia Uniwersy tetu Frankfurckiego do Wrocławia i połączenia go z A kadem ią Leopoldyń- ską. Pierwsze wykłady miały się rozpocząć 19 października 1811 r.12 Tym sa mym został powołany do życia nowy, bezwyznaniowy uniwersytet o łacińskiej nazwie „Universitas Litterarum Vratislaviensis”13.
Na samym początku istnienia nowego uniwersytetu zaistniała potrzeba uregulowania prawnego, które rozstrzygałoby zasady współistnienia dwóch wydziałów wyznaniowo sobie przeciwstawnych. Z atem oprócz istotnego do kum entu jakim był Plan zjednoczenia Uniwersytetu we Frankfurcie z Uniwersy tetem we Wrocławiu14 znajdujemy również Statuty Uniwersitetu Wrocławskie go15 oraz Regulamin Wydziału Teologii Katolickiej16. D okum enty te, powstałe w różnym czasie, określały kształt nowo powstałej uczelni.
Istotnym zapisem jaki pojawił się w dokum entach rządowych i uczelnia nych było określenie stosunków Wydziałów Teologii Katolickiej i P rote stanckiej oraz zasad wzajemnego ich współistnienia. Według dokum entu królewskiego na Uniwersytecie Wrocławskim obydwa fakultety miały posia dać tę samą rangę i znaczenie w spisach wykładów, uroczystościach akade mickich i składanych podpisach17. Ponadto Regulamin Wydziału Teologii Ka tolickiej podkreślał kolejność członków swojego wydziału w uroczystych p o chodach całego uniwersytetu jak również pozycję dziekana w senacie uczel nianym 18. Zm iana ważności i kolejności członków poszczególnych wydzia łów teologicznych miała się dokonywać każdego roku jesienią. Praktykę tę wyznaczał dokum ent królewski, który w pierwszym roku istnienia nowego uniwersytetu wszelkie przewodnictwo przekazał Fakultetowi Teologii P rote stanckiej19.
Obydwa fakultety teologiczne zachowywały kwoty pieniężne, którymi do tej pory dysponowały, przy czym Fakultetowi Teologii Katolickiej przydzielo no z dochodów Uniwersytetu sumę 4000 talarów rocznie i to do wyłącznej je
12 E. K 1 e i n e i d a m , D ie Katholisch-Theologische Fakultät..., s. 18.
13 J. D r o z d , Inw entarz a kt Uniwersytetu W rocławskiego 1811-1945. W rocław 1977, s. 5. 14 A U W r., Plan cler Vereinigung der Universität Frankfurt m it der Universitäa zu Breslau, sygn. S 135; p rz e d ru k d o k u m e n tu królew skiego w: J. K o c h , D ie Preussichen Universitäten. T. 1. B erlin 1839, s. 2 9 4-301.
15 T a m ż e , Statuten der Universitaet zu Breslau, 21 U 1816, sygn. S 133; tam że, S ta tu te n für die Schlesische F rie d rich -W ilh elm s-U n iv ersität zu B reslau vom 21. F e b ru a r 1816, W ie d e r a b g e d ru c k t m it A n m e rk u n g e n , 1915, sygn. S 136.
16 T a m ż e , Reglem ent fü r die Katholisch-Theologische Facultaet der Koeniglichen Universi taet zu Breslau, sygn. T K 8.
17 A U W r., Plan der Vereinigung..., sygn. S 135, §7; tam że, Statuten der Uniwersitaet zu Bre slau..., sygn. S 133, R o zd ział 2: § 24; tam że, R eglem ent fü r die K atholisch-Theologische Facul taet..., sygn. T K 8, R ozdział 1: § 2.
18 T a m ż e , Reglement fü r die Katholisch-Theologische Facultaet..., sygn. T K 8, R ozdział 1 § 2. 19T a m ż e , Plan der Vereinigung..., sygn. S 135, § 7.
go dyspozycji20. Zarządzanie majątkiem pozostawiono w gestii każdego fa kultetu jednakże pod kontrolą kuratora. Bez jego pozwolenia i bez zarządza nia odpowiedniego ministerstwa żaden kapitał nie mógł być ani pożyczony ani przyjęty21. Tym samym kurator stawał się organem D epartam entu Kultu i Publicznego Nauczania w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych22. Obowiązki i uprawnienia kuratora zostały szerzej potraktow ane w Statutach uniwersy teckich, które powierzały mu nadzór nad majątkiem ruchomym i nierucho mym zjednoczonego uniwersytetu23. Zakres kompetencji kuratora został szczegółowo określony w specjalnej instrukcji z 12 kwietnia 1816 r.24.
Cel jaki władze państwowe roztaczały przed Uniwersytetem Wrocławskim był ten sam jaki obowiązywał w całym państwie. Zadaniem uczelni miało być kontynuowanie powszechnego i specjalistycznego naukowego wykształcenia poprzez wykłady i ćwiczenia akademickie celem odpowiedniego przygotowa nia młodzieży do pełnienia służby w państwie i Kościele25. Aby zrealizować powyższy cel potrzeba było mężów bogatych w wiedzę, którzy roztoczyliby opiekę nad studentam i, inspirując ich do odkrywania i zagłębiania prawdy26.
Wszyscy wykładowcy byli angażowani za zgodą Ministerstwa Spraw We wnętrznych27 i przeważnie ono decydowało o zatrudnieniu profesorów28. Je d nakże w przypadku, gdy wydziały dostrzegały opieszałość władz państwowych w odpowiedniej obsadzie wakujących katedr wówczas miały prawo złożenia ministerstwu propozycji dotyczącej zatrudnienia celem zaspokojenia swoich potrzeb29. Obowiązek ten ciążył szczególnie na Fakultecie Teologii Katolic kiej tym bardziej, że w pierwszym okresie istnienia odnowionego uniwersyte tu poszczególne katedry nie były dobrze obsadzone, a nawet na niektórych
20 A U W r., Plan der Vereinigung..., sygn. S 135, § 7; Statuten der Universitaet zu Breslau..., sygn. S 133, R ozdział 2: § 24; R eglem ent f ü r die Katholisch-Theologische Facultaet..., sygn. T K 8, R ozdział 1: § 8.
21 T a m ż e , S tatuten der Uniwersitaet zu Breslau..., sygn. S 133, R o zd ział 2: § 23; tam że, Plan der Vereinigung..., sygn. S 135, § 40.
22 T a m ż e, Plan der Vereinigung..., sygn. S 135, § 2.
23 T a m ż e , Statuten der Universitaet zu Breslau..., sygn. S 133, R o zd ział 1: § 2; ro zd ział 5: § 1 , 2 ; ro zd ział 8: § 1; ro zd ział 10: § 7.
24 Z o b . Instruktion f ü r den K urator der Universität zu Breslau vom 12. A p ril 1816, sygn. S 135; p rz e d ru k d o k u m e n tu w: J. K o c h , D ie Preussichen Universitäten. T. 1. B erlin 1839, s. 313-318.
25 A U W r., S ta tu te n d e r U n iv e rsita e t zu B reslau..., sygn. S 133, R ozdział 1: § 1. 26 B. A n d r z e j e w s k i , W ihelm von H um boldt..., s. 242
27 A U W r., Statuten der Universitaet zu Breslau..., S 133, R o zd ział 1: § 3.
28 J. P a t e r , W ydział Teologiczny Uniwersytetu Wrocławskiego w latach 1702-1945. W: S ło wo nieskowane. Księga jubileuszow a dla ks. Jana Kruciny. R ed. A. N o w i c k i , J. T y r a w a . W rocław 1998, s. 628.
29 A U W r., R eglem ent fü r die K atholisch-Theologische Facultaet..., sygn. T K 8, R o zd ział 2: § 9; ro zd ział 4: § 24.
[5] ZA PISY R E G U L A C JI PRAW NYCH 9 5
z nich miał miejsce długi wakat. Ci, którzy zostali powołani na stanowisko profesora, a nie posiadali jeszcze tytułu naukowego mieli obowiązek zdoby cia doktoratu i to w term inie jaki wyznaczał regulamin fakultetu30. M ianowa ny przez władze profesor zwyczajny, który nie posiadał godności doktorskiej z teologii był zobowiązany do uzyskania tego stopnia naukowego w przeciągu jednego roku. W przypadku nie zrealizowania tych postanowień mógł być su- spendowany od korzystania z wszelkich praw przysługujących profesorom zwyczajnym31. Ten sam termin został wyznaczony kandydatom na profesurę nadzwyczajną. Jeśli osoba, mająca otrzymać tytuł profesora nadzwyczajnego nie posiadała żadnego stopnia z zakresu nauk teologicznych była zobowiąza na do zdobycia przynajmniej licencjatu32. Wszyscy, zarówno zwyczajni jak i nadzwyczajni profesorowie, angażowani na Fakultecie Teologicznym m usie li w przeciągu jednego roku, licząc od dnia mianowania, poddać się wymo gom habilitacyjnym33.
Profesorowie zwyczajni i nadzwyczajni oraz prywatni docenci mieli prawo wygłaszania wykładów34. W przypadku gdyby profesorowie poragnęli prow a dzić wykłady na innym wydziale, do którego nie przynależeli, musieli uzyskać wpierw zgodę od danego fakultetu, a w razie odmowy wnieść apelację do o d powiedniego ministerstwa35.
D ekret królewski rozstrzygał, iż każdy z profesorów oprócz wykładów, któ re prowadził za wynagrodzeniem zobowiązany był także do bezpłatnych (dar mowych) wykładów w ilości czterech godzin tygodniowo. Darmowe wykłady miały być prowadzone z tej dyscypliny, do której prowadzenia otrzymał nom i nację36. Powyższy zapis miał na uwadze przede wszystkim tych profesorów teologii, którzy dotychczas nie otrzymali honorariów za swoje wykłady37. To postanowienie nie zostało przyjęte do Statutów, które zobowiązywały profeso rów zwyczajnych do jednego darmowego wykładu w ciągu semestru, a od p ro fesorów nadzwyczajnych domagały się jednego wykładu w ciągu roku38. N ato
30 A U W r., Statuten der Uniwersitaet zu Breslau..., sygn. S 133, R ozdział 2: § 2. 31 T a m ż e .
32 T a m ż e , R eglem ent fü r die Katholisch-Theologische Facultaet..., sygn. T K 8, R ozdział 2:
§11.
33 Tam że,
34 T a m ż e , Statuten der Universitaet zu Breslau..., sygn. S 133, R ozdział 8: § 2; tam że, R e g i m e n t fü r die Katholisch-Theologische Facultaet..., sygn. T K 8, R ozdział 4: § 23.
35 T a m ż e , Statiten der Universitaet zu Breslau..., sygn. S 133, R ozd zia ł 8: § tamże, R e g i m e n t fiir d ie Katholisch-Theologische Facultaet..., sygn. T K 8, R o zd ział 4: § 23.
3r> T a m ż e , Plan der Vereinigung..., sygn. S 135, § 11.
37 J. N i k e 1, D ie katholisch-theologische Fakultät. W: Festschrift zu r Feier des hundertjähri gen B estehens der Universität Breslau. H e ra u sg e g e b e n im A u fträ g e von R e k to r u n d S en at. R ed. G. K a u f m a n n. T. 2. B reslau 1911, s. 107.
miast Regulamin Teologii Katolickiej zobowiązywał wszystkich profesorów do zapowiedzenia i przeprowadzenia jednego publicznego wykładu w każdym se m estrze39.
Profesorom zwyczajnym jak również etetowym profesorom nadzwyczaj nym przysługiwało prawo wyboru rektora i Senatu. Instytucje te były wybie rane na okres jednego roku40. Rektorowi wyznaczono reprezentowanie uni wersytetu na zewnątrz, a także zwoływanie i przewodniczenie posiedzeniom senatu oraz czuwanie nad poprawnym przebiegiem głosowania nad rozpo rządzeniami ministerialnymi. Do jego kompetencji należał także nadzór nad sądownictwem uniwersyteckim i nad rejestrem uniwersytetu oraz przyjmo wanie studentów w poczet uczelni poprzez immatrykulację, jak również orga nizowanie uroczystych obchodów dnia urodzin króla. W stosunku do człon ków Senatu.miał prawo ich upom inania za naruszenie dyscypliny regulam i nowej Senatu41.
D ekret królewski, powołując do istnienia Uniwersytet Wrocławski, znosił urząd rektora Akademii Leopoldyńskiej oraz urząd dyrektora uczelni frank furckiej, informując, że w pierwszym roku istnienia nowej uczelni na Śląsku rektor zostanie mianowany przez państwo42. Pierwszym rektorem został m ia nowany profesor medycyny i radca medyczny dr Karol August Wilhelm Be- rends43, który wcześniej pozostawał rektorem frankfurckiej Viadriny44. N ato miast dotychczasowy rektor Leopoldiny Grollmus został przeniesiony w stan spoczynku z podziękowaniem za wierną służbę45.
Senat, który zajmował się ważniejszymi sprawami pozostającymi w sferze działania rektora był organem opiniującym i uchwałodawczym. Gromadził się na zaproszenie rektora regularnie dwa razy w miesiącu46. Wszystkie p o stanowienia Senatu zapadały większością głosów47. W jego skład wchodzili: rektor, prorektor, dziekani poszczególnych wydziałów, siedmiu profesorów posiadających prawo głosowania z czego sześciu musiało być profesoram i zwyczajnymi, a jeden etatowym profesorem nadzwyczajnym48.
39 A U W r., R eglem ent f ü r die Katholisch-Theologische Facultaet..., sygn. T K 8, R o zd ział 4: § 2 6 .
40 T a m ż e , S tatuten der Universitaet zu Breslau..., sygn. S 133, R o zd ział 3: § 1-2. 41 T a m ż e , R o zd ział 3: § 23, § 2 5 -2 7 , § 4 2 -4 3 , § 45.
42 T a m ż e , Plan der Vereinigung..., sygn. S 135, § 3.
43 B. N a d b y l , C hronic u n d Statistic der Kiniglichen Universität zu Breslau. B reslau 1861, s. 8; M. P a t e r , Historia Uniwersytetu W rocławskiego..., s. 62.
44 M. P a t e r , Uniwersytet W rocławski i jego p o lsk a przeszłość. W rocław 1986, s. 15. 45 A U W r., Plan der Vereinigung..., sygn. S 135, § 19.
46 T a m ż e , Statuten der Universitaet zu Breslau..., sygn. S 133, R ozdział 3: § 19-20. 47T a m ż e , § 36.
48 T a m ż e , Plan der Vereinigung..., sygn. S 135, § 5; tam że, Statuten der Universitaet zu Breslau..., sygn. S 133, R ozd zia ł 3: § 13; tam że, R eglam ent fü r die Katholisch-Theologische Fa- cultaet..., sygn. T K 8, R o zd ział 1: § 4.
[7] ZA PISY R E G U L A C JI PRAWNYCH 9 7
Większe kom petencje przydzielono fakultetom , które stanowiły władzę akademicką49. Fakultet teologiczny, który był przeznaczony do uprawiania, kultywowania i nauczania teologii katolickiej miał także sprawować nadzór nad studentam i teologii. Ponadto przysługiwało mu prawo nadawania stopni akademickich licencjatu i doktoratu50.
Celem zdobycia licencjatu należało mieć jedno z wyższych święceń kapłań skich, przynajmniej trzy lata studiować na uniwersytecie, przedstawiając świa dectwa pilności, wiedzy oraz moralności jak również świadectwo dojrzałości z gimnazjum wraz ze świadectwem pełnego teologicznego kursu51. Godność doktorską można było osiągnąć poprzez uroczystą promocję. By osiągnąć ten cel należało odbyć trzyletnie studia i poddać się egzaminowi, przedstawiając wcześniej krótki życiorys, przebieg dotychczasowych studiów, świadectwo m o ralności oraz autorską rozprawę w języku łacińskim w oparciu o którą miała nastąpić obrona publiczna. Obronę poprzedzał egzamin pisemny i ustny, od noszący się do tych dyscyplin teologicznych, którym doktorant się poświęcił52. Obydwa egzaminy odbywały się pod ścisłą kontrolą dziekana53.
Dziekan, który stał na czele fakultetu, był wybierany na okres jednego ro ku54. Będąc odpowiedzialny za cały proces nauczania na wydziale odpowia dał za jego realizację przed rektorem , kuratorem , a w ostateczności przed ministrem55. Do jego obowiązków należało zwoływanie członków Rady Wy działu na posiedzenia, którym osobiście przewodniczył oraz wykonywanie je go postanowień. Wnosił na posiedzenia wszystkie nadsyłane rozporządzenia, pisma i prośby. Jednakże bez zgody fakultetu nie mógł podejmować ważnych decyzji. Dbał o sporządzanie półrocznego wykazu wykładów. Do niego też należała opieka nad studentam i. Nadzorował osiągnięcia naukowe studen tów. Dokonywał wpisu do albumu nowo przybyłych studentów, dbał nad re gulaminem studiów i przestrzegania ich przez studentów oraz rozpatrywał studenckie wnioski o stypendia lub wolne od opłaty posiłki. Wspólnie z rek
49 A U W r., Statuten der Universitaet zu Breslau..., sygn. S 133, R ozdział 3: § tam że, Regla - m en t flir d ie Katholisch-Theologische Facultaet..., sygn. T K 8, R o zd ział 1: § 3.
50 T am że, Statuten der Universitaet zu Breslau..., sygn. S 133, R o zd ział 9: § 1; tam że, Regle m en t fü r die Katholisch-Theologische Facultaet..., sygn. T K 8, R o zd ział 7: § 35.
51 T a m ż e , Statuten der Universitaet zu Breslau..., sygn. S 133, R o zd ział 9: § 2; tam że, R e glem ent fü r die Katholisch-Theologische Facultaet..., sygn. T K 8, R o zd ział 7: § 36.
52 T a m ż e , Statuten der Universitaet zu Breslau..., sygn. S 133, R ozdział 9: § 5 -6 ; tam że, R eglem ent fü r die Katholisch-Theologische Facultaet..., sygn. T K 8, R ozdział 7: § 4 1-42.
53 T a m ż e , R eglem ent fü r die K atholisch-Theologische Facultaet..., sygn. T K 8, R o zd ział 7: § 4 2 .
54 T a m ż e , Plan der Vereinigung..., sygn. S 135, § 7; tam że, Statuten der Universitaet zu Breslau..., sygn. S 133, R ozdział 2: § 8; tam że, R eglem ent f ü r die Katholisch-Theologische Fa cultaet..., sygn. T K 8, R ozdział 1: § 4.
torem decydował o dopuszczeniu nieimmatrykulowanych osób na akadem ic kie wykłady56.
Społeczność akadem icką oprócz wykładowców i urzędników uniwersytec kich oraz niższej służby tworzyli także immatrykulowani studenci, którzy podlegali nie tylko prawom uniwersytetu i zarządzeniom rektora i Senatu, lecz również ustawom krajowym57. W ymagano od nich pilności. Do ich obo wiązków należało wysłuchanie wszystkich wykładów także tych, których nie zaliczano do niezbędnych. Zachęcano ich, by nie zaniedbywali tych dyscy plin, które wchodziły w zakres nauk pomocniczych i przygotowawczych in nych wydziałów. Ponadto ich pilności miał być nadany odpowiedni kierunek, który gwarantowałby postępy w nauce58. Celem wspierania pilności i wspo m agania potrzebujących studentów ustanowiono fundacje studenckie, któe były wręczane studentom każdego roku w dniu urodzin władcy. Studentom przysługiwało także prawo ubiegania się o bezpłatne obiady. Na fundację darmowych posiłków przeznaczony był kapitał 1400 talarów rocznie, pocho dzący ze śląskich D epartam entów oraz ze zbiórek pieniężnych. Celem ich uzyskania student musiał wylegitymować się zdanymi semestralnymi egza m inam i59. Od studentów żądano także obyczajności jak również posłuszeń stwa względem przełożonych oraz szacunku wobec nauczycieli. Ci, którzy nie przestrzegali zasad etyki studenckiej podlegali odpowiednim karom po cząwszy od upom nienia, nagany udzielanej przez rektora i Senat poprzez karę aresztu, poradzie opuszczenia uczelni, a w końcu usunięcia z uczelni. Dyscyplinarny nadzór nad studentam i sprawowali: senat pod przewodnic twem rektora oraz sędzia uniwersytecki60. Ten ostatni mimo, że posiadał rangę profesora zwyczajnego nie był senatorem . Był zapraszany na każde posiedzenie Senatu, jednakże uczestniczył jedynie w sprawach odnoszących się do prawa. D ziekan wydziału mógł jedynie zgłaszać wniosek o usunięcie studenta z uniwersytetu z powodu niezdolności etycznej do sprawowania urzędu duchownego61.
56 A U W r., Statuten der Uniwersitaet zu Breslau..., sygn. S 133, R o zd ział 2: § 10, § 13, § 15-16, § 18; tam że, R eglem ent fiir d ie Katholisch-Theologische Facultaet..., sygn. T K 8, R o z dział 1: § 5, § 8; ro zd ział 4; § 29.
37 T a m ż e , S tatuten der U niversitaetzu Breslau..., sygn. S 133, R ozdział 1: § 3, § 11. 38 T a m ż e , Statuten der Universitaet zu Breslau..., sygn. S 133, R o zd ział 6: § 12; tam że, R e glem ent fiir d ie K atholisch-Theologische Facultaet..., sygn. T K 8, R o z d ział 5: § 30.
59 T a m ż e , Plan der Vereinigung..., sygn. S 135, § 27; tam że, Statuten der Universitaet zu Breslau..., sygn. S 133, R o zd ział 10: § 1-2; tam że, Reglem ent fiir d ie Katholisch-Theologische Facultaet..., sygn. T K 8, R ozdział 6: § 32.
60 Tamże, Statuten der Universitaet zu Breslau..., sygn. S 133, Rozdział 6: § 13; rozdział 3: § 19; tam że, Reglement fiir d ie Katholisch-Theologische Facultaet..., sygn. T K 8, R ozdział 5: § 31. 61 T a m ż e , S tatuten der Universitaet zu Breslau..., sygn. S 133, R ozdział 4: § 2; tam że, R e glem ent ju r d i e K atholisch-Theologische Facultaet..., sygn. T K 8, R o zd ział 1: § 5, § 31.
[9] ZA PISY R E G U L A C JI PRAWNYCH 9 9
Własnością nowego uniwersytetu stały się zbiory naukowe i kulturalne, gabinety, muzea i instytuty, które podlegały nadzorowi kuratora uniwersytec kiego. Do instytutów zaliczono Centralną Bibliotekę, która powstała ze zbio rów bibliotek frankfurckiej Viadriny i wrocławskiej Leopoldiny i podlegała zarządowi D epartam entu Publicznego Nauczania. W budżecie uniwersytec kim miał być dla niej wydzielony specjalny fundusz, którym zarządzać mial nadbibliotekarz wraz z bibliotekarzami uniwersyteckimi62.
Pozostałe zapisy, znajdujące się w dokum entach państwowych podkreślały specyfikę poszczególnych agend uniwersyteckich. W Planie Zjednoczenio wym znalazły się zapisy, które regulowały przyszłe funkcjonowanie Uniw er sytetu Wrocławskiego i miały na celu wykluczenie wszelkich ewentualnych nieporozumień, wynikających z połączenia dwóch uczelni o różnym charak terze wyznaniowym. Statuty uniwersyteckie stały się nową norm ą prawną dla zjednoczonego uniwersytetu. Zajęły się istotnymi sprawami życia akadem ic kiego. Ujmowały zatem całą strukturę organizacyjną oraz dydaktyczno-wy chowawczą uniwersytetu, wzajemnych powiązań i odniesień poszczególnych korporacji zawodowych, wchodzących w skład sam orządu uniwersyteckiego jak również zakresu kompetencji całej społeczności akademickiej. Regula min Wydziału Teologii Katolickiej, podporządkowując się zapisom statuto wym i opierając się na nich podkreśla! charakter wydziału. Regulował zatem przepisy istotne dla sprawnego funkcjonowania Wydziału Teologicznego. Ważnym zapisem stał się stosunek wydziału do ordynariusza wrocławskie- go63.
N iektóre zapisy pominięto, wskazując jedynie na te, które były zbieżne we wszystkich omawianych dokumentach.
GEMEINSAME VORSCHRIFTEN DER RECHTLICHEN REGULIERUNGEN DER UNIVERSITÄT ZU WROCŁAW UND DER FAKULTET DER KATHOLISCHEN THEOLOGIE ERSTER TEIL DES XIX
JAHRHUNDERTS
Zusam m enfassung
A u f d e m G r u n d d e r H a u p tu r k u n d e n sin d v ie r in d e r A r b e it h o rg e s te llt le itid e e n u n d d ie se v r k u n d e sin d P la n d er Vereinigung d e r U niversität F ra n kfu rt m it d er U niversität z u B reslau, S ta tu te n der U niversitaet z u B resilau u n d R eg lem en t fiir die K a th o lisch - T heologische Facultaet d er K oeniglichen U niversitaet z u B reslau. D ie te m a tis c h e Ä h n lic h k e it fin d e n w ir b e h u fs: g e g e n s e itig e R e la tio n e n d e r zw e ie n th e o lo g is c h e n
62 A U W r., Plan der Vereinigung..., sygn. S 135, § 2 0 -2 1 ; tam że, Sta tu ten der U niversitaet zu Breslau..., sygn. S 133, R ozdział 7: § 1-2.
63 T a m ż e, R eglem ent fü r die K atholisch-Theologische Facultaet..., sygn. T K 8, R ozdział 8: § 47 -4 8 .
F a k u ltä te n , d e r P rin c ip ie n ih r e r K o e g s iste n z u n d ih r e r K o m p e te n z e n u n d a u c h bei P ro m o v ie ru n g ; B e n e n u n g u n d A n s te lu n g d e r P ro ffe s o re n u n d V o rla se r d e r U n iv e rsitä t, b ei d e m W ahl d e s R e k to r s , d e s D e k a n s u n d d e r S e n a t u n d a u c h A u fg a b e n u n d P flic h te n ; B e d in g u n g e n b ei A u fn a m e n d e r S tu d e n te n u n d a u c h ih r e r R e c h ite n u n d B e fü g n isse .
