Urok morza

(1)

.?

'??: ^.._'i --:/ _....-.?

"

>

....",..

..?

-"''-'-.'''-,.' _?-., ..

-1?;:,.?

_.,..F: ^.

?'-?

JI!

_.

:--:--"?

??"?^- ^. -

(2)

•

,

(3)

W AC?A VI SIEROSZEWSKI

UROK MORZA

WYDAWNICTWO LIGI MORSKIEJ ^I RZECZNEJ

W 10- T? ROCZNIC? ^ODZYSKANIA ^MORZA

WARSZAWA ^- MCMXXX.

(4)

u o l 3 fl ^f-i

? Druk "Polska ZjednOCl!ODaM, Warszawa, Nowolipie 2,

(5)

Dusza budowniczych lackiego pa?stwa

urodzi?a -si? ^nie ^w górach, ^ani ^te? ^w ^lasach,

lecz na zielonych pagórkach Rujani (Rugji),

sk?d ^otwiera? ,si? ^widok ^na ^bezkresne b??-

kity ^morza ^.. ^Mieli ^oni ^tam ^miasta ^starsze ^od

pami?ci ludzkiej, jakWilów, Jasmond, ^Mni-

chów, ^Podbórz ⁱ ^wreszcie Arbon?. gdzie ^w ^ka-

piszczu czterolicego ^?wiatowida by?o porpu-

"Y i posta ^wów lnianego p?ótna tyle, ^i? prza?y

nigd ^y ^nie ^zu?yte, gdzie naczynia ^srebrne

i z?ote zalega?y ^skarbiec ^na ^wzrost wojów-

nika, ^a ^woko?o stu?y cebry ⁱ ^wory pe?ne ^ró?-

norodnej monety. S?yn?? ^szeroko ^na ^?wiecie

ten Hój-gró(l ^z pi?kno?ci ^kobiet, ^z ^waleczno-

?ci _rycerzy, ze zr?czno?ci ?eglarzy ⁱ ryba-

ków.... Ich ostrodziobe siatki rzuca?y ^po-

strach na Dnnj?, ^a ^nawet ^na dalek? Szwecj? ^...

Zawierali korzystne przymierza ^zmo?nemi

plemionami, ^z pot??nymi królami, jako ^równi

z -równymi... ^.

I tak by?o ^ocl ^wieków.

Znali dobrze Rzymian, których ^?o?nierze

i kupcy ^docierali ^a? ^tu ^na ^"Sinus Codanus"

(Ba?tyk) ^w poszu k iwa niu futer, ^wosku ⁱ ^bur-

(6)

szt ynu, przedtern jeszcze ^handlowal ⁱ ^z p ^rze-

my?lnymi Fenicjanami, ^a jeszcze dawniej

s?yn?li ^z fabryk doskona?ego or-??u ⁱ ^nu i-z?dzi

z ?upanego ⁱ g?adzonego krzemienia, którego

do dzi? dnia istniej? ^tu ^obfite ^z?o?a. Ule'gli

jednak ^z ^czasem pod naporem chciwo?ci i dzi-

ko?ci otaczaj?cych ^narodów. Pi?k ^ne ^ich gro-

dy ⁱ ?wi?tynie zosta?y z?upione, ^ludno?? ^cz?-

?ci? wymorrlowa ^na, cz??ci? wzi?ta ^w obce,

okrutne podrla?stwu.;

O?rodki kultury ⁱ my?li pa?stwowej ^za-

chodnich slowian cof'n?l y >sic; ^od ^morza

wg??b l?du ^ku Kruszwicy ⁱ ^Gnieznu. ^Unio-

s?y jednak ^ze sob? wieczne} t?sknot? ^do ^wol-

nego wyj?cia ^na ^szeroki ^?wiat.

Uwydatni?a ^si? ^ona szczególniej ^w upar-

tych, bohaterskich pochodach Chrohrego

i Krzywoustego k?1 ^starym ^dziedzinom ^nu

brzegach Ba?tyku.

\Vyla?a si? ta i«sknota ^ca?kowicie ^we

wzr-usznj ^?cyrn, radosnym okrzyku: "Mo-

rze!" jaki wydar] si? ^W ^obliczu b?Qkitnej

toni ^z gardzieli piustowiczowskich dru?yn,

niesko?czen ie wyczerpanych ⁱ zdziesi?t ^ko-

wanych ^{I icznern} ⁱ bojami ⁱ ^niezmiern ^ie ^ci??-

kim pochodem ^ku ^sturodnwn ym ich hr ze-

gom.

Ale ^w nied?ugim ^czasie przed pud?w ^iudo-

m? t?sknot? ^twórców pa?stwu polskiego ^do

otwartej ^na ^?wiat br-amy. ^stan?? ^obok ^morza

dJ'lIg'i niebezpieczny wspó?zawodnik ^- ^ukr ^a-

i?skistep!

(7)

Jest ^co? wspólnego ^w ^szumie ^wichrów ^ko-

?ysz?cych stepowe bodjaki ⁱ ^vv ryku burzy

wzdymaj?cej ^we?ny ^Oceanu ^... J^es-t ^co? ^rów-

nie marni?ccgo ^W" przepastnej ^modro?ci ^zle-

waj?cych ^si? ^z ^niebem ^wód, jak ⁱ ^w p?asz-

czy?nie stepu, uchodz?cego ^w ^hezk ^rc?n?

dal... Lecz step zdobywa? ^o ^wiele ?utwiej.

On dost?pny ^dla ka?dego, ^kto ^mo?e dosi???

konia li ma odwag? ^oderwa? si? ^od ^ludzi ^...

Step daje d?ugie ^chwile wypoczynku ⁱ ^bez-

piecze?stwa, których ^nie daje ^wiecznie ^sza-

lej?cy ⁱ zdradliwy ?ywio? ^mórz ^... ^Narodowi

rolników step dawa? prócz tego ^prac?, ^do

której nawyk?y ^ich r?ce, gdy tymczasem

morze wymaga?o odmiennego ^wvsi ^lku ⁱ ^du-

szy i cia?a ^....

Step ^zw yci?z y}: Enel'gja ^narodu polskie-

go ^w tamt? posz?a stron?.

Wa?ku o morze polskie spad?a ^na ^barki

tych, ^co pozostali ^na jego brzegu. ^Z ^uporem

sku] przetrwali" ^oni ^tam ^a? ^do naszych ^C7a-

sów, kiedy ^znowu ^z ^radosnym. zwyci?skim

ok rz yk.iern "Morze!"' pojawili si? ^na kra-w?-

dzi wód ?o?nierze polscy ^l.,

Có? zna lc?li?m _y tam ze starych naszych

dostatków? Gdzie ,podzia?y ^si? ^dawne ^mia-

sta nasze Biatog'f'ód, Ko?obrzeg, ^Wolin,

Kamie?, SZeZ0C.Ln, ^Luhica? ^Gdzie "nawa

turu-ska", ^która ^strasz y]« ^nawet wikingów?.

Bogaty ksi???cv ^Gda?sk, ^jeszcze polski

w pocz?tkach ^X[V wieku; ^zestal ^zaskoczo-

ny przez krzy?aków zdrad? ^'\T ^dzie? turgo-

5

(8)

wy ?w. Dominika. Mistrz Zakonu Henryk

eon P?ock _wyrz _yna ^10.000 mieszka?ców, ^nie

szcz?dz?c ^dzieci ⁱ ^kobieL ^.. Reszta, ^k ^tórn ^oca-

Ji?a si? ucieczk?, ^zosta?a wyrzucona ^na h?ota

okaliczne. Cale miasto wraz z budowlnmi

pe?ncmi bezcennych ^skarbów przesz?o ^w ^rQ-

ce Niemców. l ju? nigdy ^nie ^.sta?o si? pol-

skiem... Prawda, ci??y?o ^ku Rzeczypospoli-

tej, ^whrcw ^rasowym niech?ciom ⁱ ^zawi?ciom,

ale _n?cone jedynie olbrzymiemi zyskami,

jakie ci?gn??o ^z ^handlu morskiego ^z Polsk?.

Gdy ^w ¹³⁹³ ^roku straszliwy nieurodzaj

i g?ód ^nawiedzi? ca?? Zachodni? Europ«,

300 ok r ?tów ang-ielskich, francuskich, ^holen-

derskich, du?skich wdar?o si? ^nieledwie

przemoc? do portu gda?skiego, oby ^za ^dro-

gie pieni?dze nalry? ^tam polskie ^zbo?e.

Gda?sk nale?a? do' naj wyhitniejszych ^miast

Jfanzy, ^mia? wspania?? Ilot? ohslugiwan?

przez doskona?ych pomorskich marynarzy;

gromadzi? nies?ychane bogactwu, opasa?

miasto murem warownym i bagnami, ^sztucz-

nie zalcwanemi ^w razie potrzeby wod? ^wi-

?lnn?.. ^Lecz ^cho? ^córki swoje pat rycjusze

gda(lscy posy?ali ^do ?ukowskiego ^klasztoru,

aby pozna?y "jQzyk polski ⁱ polski ohyczaj",

cho? ^w szko?ach gda?skich ohowi?zkowy by?

j?zyk polski ⁱ ^rzadki mieszczanin nie mówi?

po polsku, ^cho? korzystali ^z ciep?a ⁱ ^?w.ia ^t]a

naszej ^nuu ki, ^szt ^liki ⁱ ^{k ul} tury, ^cho? ^nieraz

uciekali si? pod nasz? opiek?, niepewn? by?a

wierno?? Gda?ska ^... Co jaki? ^czas wybucha-

6

(9)

?y bunty. ^Miasto ^nieraz przechyla?o si? ^na

stron? nieprzyjació? ^Pa?stwa Polskiego,

pewne, ?e wszystkie przewinienia, ⁱ ^zbrodnie

zostan? ^mu wspania?omy?lnie przebaczoue

z konieczno?ci, jako jedynemu "Oku ^Koro-

ny Polsk iej ^na ^szeroki ^?wiat" ^... Szczególniej

zazdro?nie ?ledzi? Gda?sk za naj mniejszem

usi?owaniem Polski stworzenia w?asnej ^flo-

ty, w?asnej marynarki... ^Wszel ^kie jej ^za-

cz?tki by?y zdradziecko a okrutnie (niszczo-

ne, jak ^to ^mia?o miejsce ^w ¹⁵⁶⁸ ^r., kiedy

11 kap ^r ^ów Zygmunta Augusta ^zosta?o por-

wanych ⁱ straconych ¹⁸ ^czerwca ^w ^zbunto-

wancm mie?cie. Podobne zaj?cia zdarzy?y

si? ^za Batorego, który pobi? ⁱ upokorzy?

dumne miasto _po d?ugiem ^ohl??cniu jedynie

w ten sposób, ^?e ^utwor ^zywszy w?asn? ^.a ^rma-

t? morsk?" ^z ¹⁰ okr-?tów, odci?? ^Gda?skowi

dowóz ?ywno?ci, amunicji ⁱ ^ochotnika ^...

[A'CZ zyski, jakie ci?gri?l ^Goa{jsk ^z.handlu

morskiego ^z Polsk? hy?y ^tak {lgrOlTIlle i pew-

ne, i? upurlek Hzeczypospolitej wywo?a?

szczer?, ?ywio?ow? rozpacz w?ród jego ^mie-

szka?ców. Gdy ^w ¹⁷⁹³ ^roku ^w ^marcu gene-

ra? _pr usk i Haumer us ilowa] zaj?? ^Gda?sk

na podstawie tajnej umowy ^z ówczesncrni

w?adzami _mug istr ack iemi "?al ludu gda?-

skiego ^na ^wirlok cudzego wojska hy? ^nie ^do

opisania. ?nlnierstwo kl??o, ^z rozpaczy bro?

?ama?o, g?o?no wyzywa?o oliccrów, jako

zdrajców, ^strzela?o ^na prusaków ^wbrew ^za-

kazowi; ^IHlW(,t ^at ^senu ^? odbito: ?eby ^mie?

7

(10)

bro?. Dopiero 4-go ^kwietnia ^zdo?ano dotyla

lud u?mierzy?, ^?e prusucy miusto zaj?li ^... ^"

Odt?d ^GdaJlsk upada ^do rz?du trzeciorz?d-

nego portu ^na Ba?tyku, ^handel jego przenosi

si? ^do Hamburga, ^Bremenu, ^Lubeki... ^Ale

czas jaki? jeszcze ^ma rzy ^o powrocie ^do ^Hze-

czypospolitej polskiej. ^\V ^J^'793 "uczniowie

gimnazj ^urn ^\" po??czcni ^II ^z mieszczu?stwcm

knowali spisek przeciwko prusakom, ^ale gtl

wcze?nie odkryto ^.. ^:' ^-,-" ^mówi historyk.

Po rozbiorze Polski Pomorze zapada

w wiekowy ci??k.i ^sen, Zwyci?ski ^boa-dusi-

ciel próbuje ^st ^ruwi? po?kni?t? zdobycz.

Zdawa?o si?, ^?e ^niema rntllnkll,· ^?e ca?y

br'zeg Ba?tyk" ^zostanie wessany hez ?ladu

pI'Z(?z niemieckiego zaborc?, jak poch?oni?ta

zosta?a :,Rujani" ⁱ cz??? brzegów zachodnich.

Lecz oto przyszed? blogos?awiony ^rok ^1918,

a nast?pnie ^rok ¹⁹²⁰ ^- kiedy ¹⁰ lutego

otr-z yrnuli?m y zpowrolcrn ^rodzime ^morze ^...

\Vi ta] i?my je ^z ^takiem ^samem wzruszeniem

jak ongi dru?yny Chrohrego ⁱ Krzywo-

ustego ^...

Ale Cl'raktat Wcrsulsk i _prz yznal ^nam j ^uz

nie "Oko Rzeczypospolitej", ^lecz tylko ma??

jego "?renic?" ^- cz?stk? ^zuledw ^ic ^lych

brzegów, których byli?my synami.

l _my strzec musimy czujnie tej "?renicy",

gdy? po wy?upieniu jej gr'ozi ^nam zupe?na

?lepota; gorzej ^- grozi ^nam powtórzenie

dawnej pielgrzymki ^ku bolesnej ^niewoli ^...

(11)

Tuk ^- ku niewoli! Z pocz?tku ekonomicznej

fi potem politycznej ^1...

\Vy j?cie ^na ^szeroki ^?wiat przez \VschóJ,

przez ^morze Czarne, ^zosta?o dla ^nas ^zu ^m-

k ni?te ^na ^wieki. "Dzikie pola" zaludni?y s,i?

obcymi ^ludami. ^Niema ju? ^tam stepów pu-

stynnych, poprzez które je?d?cy ^nasi d??yli

ongi ^w' nieznan? ^dal, gdzie ^rolnik ^nasz, ^skiba

po skibie oddaj?c ^w posiadanie ^ludzko?ci

nieu?yte dotychczas ^obszur y, spe?nia? ^swe

zadanie dziejowe. ^Inne ^tam wsta?y zagadnie-

nia i zas?onity ^wolne wyj?cie ^Pn?stwa ^Pol-

sk iego.

Zd-aje si?, ^?e ^zrozumia? ^to ^nareszcie ^naród

polski ⁱ ^zwróci? si? ^ku ^swoim zapomnianym

nicbnrznic dziedzinom. Chciwcmi wolnego

oddechu listami zacz?? ch?on?? "wiatr ^od

mo rzu". Nicomylny instynkt ?ycia ^wskaza?

mu, ?e JTIuS'i mie? zawsze w?asn? ?,bI'amQ ^na

?wiat" pilnowan? przez stra?e rodzime, ^a ^nie

curlzoz iernsk ic, cho?by najlepiej p?atne ⁱ naj-

sole nn jej znp rzysi??one.

Mi?dzy "kQpami'· Oksywsk? ⁱ Iludtowsk?,

mi?dz y wysokiemi ?,l.J ⁱ^rami" ^{d wóch} ^li ^rwi-

s?ych ^prz ylqrlków rozpostur ^ln si? wspania-

?ym ^?ukiem ^?liczna ^dolina Gdyni. ^Amfiteatr

lesistych wzgór7. ^okala j? ^w gIGhi, z?oty ^szlak

morskiego piusku ^oddziela j? ^od ^morlr ych,

ruch liwyr-]; ^we?n ^zatoki. ^Na wiosn?, kiedy

n iezl ^iczo ^no krzewy ^?a ^rnOWC(1 zap?oni! ^slo-

neczn yrn hlask icm swych kwiatów, ^a ^dale-

kie lasy rozemgl? ^si? ^?wie?? zieleni?, kiedy

T

,!

9

(12)

pogodne ^nic-ho, mieszaj?c swój ^lazur ^z ^szma-

ragdem puszczy Durszlubsk iej, ^obrzuci ?un?'

cudownego b??kitu ?agodne ^falc Wielkiego

Morza ^- krajobraz tutejszy ^robi doprawdy

wra?enie jakiego? "U?miechu tJago{?nej

Ziemi".

\V tern to miejscu, ^niedaleko UJSCla ^ma-

luchnej ^rzeczu?ki Chylonki, gnie?dzi?a si?

orl wieków niewielka osada rybacza. ^Sta?a

ona ju? tutaj ^\v ^owe ^czasy, kiedy ^hetman

Stan islnw Koniecpol ^ski ^oblubowa? ^sobie ^to

miejsce ^na pr zvstn? dla siedmiu okr?tów

Króla Jegomo?ci Zygmunta ^nr. ^Morze ^do??

11

tu g?Qbokic ^(do ^13-15 ^met ^rów), ^równo??

i potoczysto?? ^d ^na, wzgl?cl ^na ^zaciszno?? ^za- _t

toki, gdy?, ^cho? ^ma?o ^w l?d wci?ta, ^broniona

jest ^od ^wieków przez wysokie przyl?dki ^- '\

wszystko przemawia?o ^za przen iosir-niem

t??ta}zuqzy

lt10.rtt,1

JC{ ^na

zkza.mlJIHl.l??o

^powo.li

Pldlcka.kNie

^{

-

ucz yn ^ic lego ^ant m? ry ^.a ^n-

clerz Zamojski, ^ani dzielny ^hetman ^Koniec-

polski. gdy? ^wîclk îe rody ^maznnck îc

i szlachta a zanierni caly ^naród ^mieli ^wc ^i??

jeszcze oczy zw?órone ^na ?yzne ^dziewicze

stepy Ukrainy. Stamt?d tryska?y sfrug-i ^z?o-

tej pszenicy, ^{k tórc} ^na "?adugach" pl yn?l y ^,

do Cda?ska, gdzie ^w :-a??ian ^na ^ni? ^dawano.

"czego dusza _zap _rug nie!

Dla swojej wygody ^j leniwego spokoju l

pozwuluuo, aby ^na ^ciele Hzeczypospol itej ^,

ros?a i bogaci?a siQ ^ohca my?l...

Tr-zeba by?o dopiero ^setki ^lat ^niewoli,

10

(13)

I

t

^alry?my zrozumieli, co?my ^utracili ^wraz

z morzem, aby?my poczuli ^sznur zaci?-

gni?ty ongi ^na szyi naszej niepodleg?o?ci.

1 tezoba hy?o ^mocnego ^s?owa 'Viclkiego

Cz?owieka, aby?my postarali si? win? nasz?

napruwi?.

On powiedzia?:

- Zamiastswarz y? si? ^o ^nasze prawa ^z dy-

plomatami ^?wiata, ^zbudowa? ^nad brzegiem

morza wielki gród! ^Niech promieniuje ^kul-

tu _r? polsk? ^na kraj ⁱ ^worl y ^nam zaprzecza-

ne!... Niech rzuca blaski nawet na dalekie,

nienasze oceany!

1 s?owo sta?o 'siQ ^miastem!

Kilkana?cie cha?up rybackich kryj?cych

si? ^w ubogich ^sadach wi?niowych ^zamieni?o

si? ^w ^murowane wir.lop i?trowe, ^liczne ^ka-

mir-nice. Mi?clz y ^miemi pohieg?y ^szerokie

g?adko ^brukowane ^ulice, ^o?wietlone ^clek-

trycznctni laiarniami. \Vspanialc gmachy

rz?dowe zalilysly zwierciadlunemi oknami.

Na wydmach ^nadb ^r^zc?n ych ^rosn? posadzone

m?ode .d ^rzewn ⁱ pi?k ^ne ^hulwa ry n?c? prze-

choclniów kwiatami i zielono?ci? murawy ^...

Ale g?óvnly ^cud ^sta? ^si? ^na ^morzu. D?ugi ^na

dwa pruwie kilometry ^falochron ^z ^betonu

i ?elaza chroni obszerne na j 50 hektarów

przedporcie ^od ^nacisku wzburzonych ^ba ^lwa-

nów. J3asen Prezydenta Hzeczypospolitej,

bascu Mar·sza lka Pi?sudskiego, ^dwa baseny

w?glowe ⁱ ^basen po?udniowy ^- ju? prncuj?,

ju? pe?ne ^s? przyp?ywaj?cych ⁱ odp?ywaj?-

1 J

(14)

cych ^statków. Baseny ^kupicckr ⁱ rybacz y s?

w przygotowaniu. Trzy kilometry ^nadbrze-

?y, wy?o?onych ^olbr-z ^ymiemi ^blokami ^hcto-

nowemi, s? ^'na ^uko?czeniu... .A _praca nie

ustaje. Pog l?bim-ki wci?? kopi? ^z ^dna piach y

i przerzucaj? je ^nu miejsca ^wskazane. ^na ^nie-

potrzebne wg?<;bienia. ^Wielkie parowe ko-

paczki w?eraj? si? g??boko ^w ^torfiaste ??ki,

prowadz?c ^szerokie kuna?y ^a?, hen, ^kil ^stuc j ⁱ

kolejowej. ^'I'am ^gdzie p?yn??a nieg-dy? ^nik?a

Ch ylonka, ^w której, jak powiadano ^"?aLa

z trudem nogi n10g?a zamoczy?" ^rlz ^i? p?ywa

prom, przewo??c ^ludzi ^z Gdyni ^do Oksywji.

I

Statki oceaniczne pojeruno?ci ^do ;;0.000 ^ton

wy?adowuj? ju? wprost ^na wybrxe?e ^ludzi ⁱ

towary ^z Brnzyl ji, ^ze ^Stanów Zjednoczonych,

z Egiptu, ^z ^Dalekich Indyj, ^Chin ⁱ .Japonji.",

Po portowych groblach tocz? si? wagony do

l

samych statków, czerniej? ^nad ^niemi po-

tworne sylwetki ?elaznych d?w'igów ^- ^mo-

stnw ych, ^brn ^mow ycli. ^{ha lun} ^sow ych, ^drobni-

cowych, wywrotnic wagonowych ^oraz ^in-

nyr-h przemo?nych maszyn, pcr ywnj?cych

cale _wagony w?zla ^w powietrze, j ^ak ^lekkie

piór ^ku.; ^Na nadbrze?ach wyrastaj? ^d lugie

sznur y sk?adnic. Powstaje pierwsza ^na. ^za

w?asna stocznia okr ?towu ^z ^dokiem p?ywa-

j?cym ^o pojemno?ci ⁵⁵⁰⁰ ^ton. Ju? ^od paru

lat funkcjonuje ?uszczarnia ry?owa, ^zdolna

przerobi? miesi?cznie ^100.000 ^ton l'Y?U. Ry?

przychodzi hezpo?rcdnio ^z Tndyj ⁱ po prze-

róbce irlzie ⁿ ir-t yl ^ko ^do ^Po ^lsk ^i, ^ale ^te? ^na ^cu-

12

(15)

JzozielHskie ^r_yn ki ba?t yckie. ^Ue ^to ^nam ^za-

oszcz?dza wydatków. ^a ^ile Iprzysparza do-

chorl u, prócz tego, ^?e daj ^e prac? polskim ^1'0-

botuikom i zatr-zymuje ^ich ^w kraju! ^{W bu-}

dowie jest ^wielka olejarnia, ^Iuhr yka prze-

tworów i konserw rybich ^oraz ^du?o innych

zak?adów przemyslowvch. ^Takich ^zak?adów,

przewa?nie ^tartaków ⁱ cegielni, by?o ^w Gdy-

ni ^w 1919 roku 5, ^teraz jest ^ich ^173. ^Przed-

si?biorstw handlowych, drobnych sklepików

i piekar? ^w ¹⁹¹⁹ ^roku by?o ^7. ^Teraz powa?-

nych ^li ^rm obrucaj?cvch ^setkami tysi?cy ^z?o-

tych jest ^259, ^w tej ^liczbie ⁵ przedsi?biorstw

zaopatr-ywania ^statków, ³ towarzystwa ^?e-

glugowe, ⁵ ^towa rzystw trunsportowych,

Od 1924 roku _po rok 1928 wzniesiono

w mie?cie 263 domy ^z ^3.759 pokojami. ^Prócz

tego d?wigni?to ^szereg ^wielkich gmachów

pu ?stwow yc]i, jako ^to: Stacj? Kolejow?,

Pouzt?, Urz?d ^Morsk ^i, Instytut ?/?eteoTolo-

giezny, ])n"vództwo Floty, Koszary ^Ma ^ry-

nut-ki, ^dom "?egtngi ^Polsk ioj", ^Bank ^Polski,

Szko?? Powszechn? ⁱ ^t. ^d.... Jest ^w Gdyni

kilka wielkich hoteli, ⁿ ^na Kamiennej ^Górze

powstal ostatnio, ^tu? nad zatok? ^bardzo pi?k-

ny "Dom Zdrojowy" ^z ciep?emi k?pielami

rnorsk icmi. \tV sz?dzie ^o?wierlen ^ie elektrycz-

ne dostarczane _przez ElektrowniQ Pomorsk?

"Gródek". "\\'sz?uzie przep rowadzana jest

kanalizacja ⁱ czynione s? prz ygotowania ^{lo

sprowadzenia wodoci?gami wody ^z ^odlc-

g?ych ^?róde?. ^Liczba mieszka?ców szybko

I

i

r

?

la

(16)

wzrasta. \V 1920 roku mia?a Gdynia ^kilka-

set mieszka?ców, ^w ¹⁹²⁷ ^r. by?o ^ich ^13.780,

obecnie jest ^ich ^32.000. Statystyka wykazu-

je, ^?e przeci?tny przyrost wynosi miesi?cz-

nie j 000 dusz. 'vV letnie miesi?ce, kiedy ^na-

p?ywaj? letnicy, ^{l mlno??} prawie ^?e si? po-

dwaja.

W_szyscy ci ludzie tak _czy inaczej ?yj?

z morza. Obrót towarowy Gdyni ^wzrustu

\V sz ybszcrn ^nawet tempie, ^ni? ^ludno??.

VV 1924 roku przyby?o ^do Gdyni ^statków ²⁷

() pojemno?ci ^14'.352 ^ton (netto) ^oraz tyle?

statków wysz?o. ^\V ¹⁹²⁹ ^r. przyby?o ^ich ¹⁴²⁰

o pojemno?ci ^1.321.616 ^ton (netto), ^a wysz?o

1425 o pojemno?ci ^1.325.229 ^ton ^(netto).

Obrót towarów _przez ten czas wzrós?: eks-

port ^z ^9.086 ^ton ¹⁹²⁴ ^rok ^li ^do ^2.261.088 ^ion

1929 roku; import ^z ⁹³¹ ^ton ^w ¹⁹²⁴ ^roku ^do

300,947 ton w t929 l', Ju? ^obecnie prze?ciga-

my pr-zedwojenny ^obrót towarurwy Gda?ska,

a przecie? Gdynia ^dzia?a dopiero ^lat pi??!

Nie licz?c Floty wojennej mamy j ^u?stat-

k ów handluwych ³⁰ ^o ??cznym ^tona?u ^63.000

ton. Jest ^to ^bardzo ^ma ^lo, ^ale nadzieja ^roz-

'woju jest ^wielka, gdy? bezpo?rednie ^stosun-

ki z naszcmi kolonjami ^narndowemi ^za ^mo-

rzern wz.rastnj ?. Jest nadzieja, ^?e b?dziemy

mogli niezad?ugo ^wozi? ^nuszcmi ^w?asnemi

statkami nietylko ^nnsz w?gie], ^cement

i drzewo, ^lecz ^z powrotem ^zabiera? b?dzie-

my od naszych hawe?niarzy ^z ^Teksasu ^ba-

we?n? ^dla ^?odz.i, Bia?egustoku ⁱ ^Bielska, ^ka-

14

(17)

w' t( ^z Brazylji ^do ^sk?adów hurtowuych

w Gdyni, ry? ⁱ ^krn-zenie ^z Jndyj ^... ^l ^to ^wszy-

stko omijaj?c ^ohce po?rednictwo ^L.

Jednocze?nie powstaje ^nowe zjawisko

w' dziedzinie uczuciowej ^o ^bardzo ^donios?em

znaczeniu. Morze przestaje by? Ihtczowem

marzeniem romantycznych ch?opców, ^a staje

sit; pot??n?, ^?a ^t^wo osi?galn? ^{r zecz} ywisto?ci?.

Coraz cz??ciej ^na ^ulicach naszych ^miast

nietylko pomorskich, ^ale ⁱ ^w g??bi ^kra-

ju, pojawiaj? si? ^smuk?e ^mlode po-

stacie w charakterystycznych granatowych

strojach ⁱ bia?ych wywini?tych ko?nierzach,

z twarzami _opa lo nemi zwrotriikowcm s?o?-

ccm, z rysami wysuszonerui gwaltov./nemi

wichrruni. z dziwnem spojrzeniem ludzi,

przyzwyczajonych spogl?da? ^w ^dal.

Ta ki wzrok maj? tylko ^mar-ynarze ⁱ ^lotni-

cy. Coraz liczniejsze ^nici ??cz? statki, ^roz-

praszaj?ce si? po s?onych ^falach, ^z ^sercami

pozostaj ?cemi ^na l?dzie. ?ledz? ^one ju?

z niepokojem ^za ^burzami, mg?ami, ^wichrami.

za gro?nem przelewaniem si? ^struszl iwcgo

?ywio?u ^oceanów, unosz?cych ^im najbli?-

szych, naj dro?szych... ^Po znaj ^? ^morza, usz?

sit; my?le? ^o ^nich, ^bada? ^ich pr?dy ⁱ zwy-

czaje ^tak ^wn?ne ^dla naj milszych ^im ^istnie? ^...

Ucz? si? ^kocha? ⁱ nienawidzie? morze-

przesta?o ^ono ^by? ^dla ^nich ohoj ?tnc ^{l Liczba}

tych ^serc po?lubionych ^z ^morzem ^ro?nie.

Mor ze wdziera si? ^do dusz.y ^-narod ^II przez

szczcl in _y uczucia i wyobra?ni, ^a ^skoro ^j? ^raz

15

(18)

posi?dzie ^ju? jcgo ^nic stamt?d ^me ^w yr ^u-

guje. ^Bo ^tukiem jest ^morze!

Tajemnicza pot?ga, której niemilkn?c-y

szum ko?ysa? ^do ^snu ^dusze naszych przod-

ków. G?os ten jako ^dalekie zamglone wspo-

mnienie spa?o ^na ^dnie naszych ^serc, ^a?, ^oto.

obudzi? je pot??ny ^zew historj ⁱ^...

Nie oddamy ^morza! ^Nie opu?cimy go, sk o-

1

ro?my ^clo

?

raz pow rócil i, gdy? t?sknota ^za .

niem nie da?aby ^na ^m ju? nigdy spokoju ^...

T? t?sknot? wy?piewa? Conrad-Korze-

niowski tak doskonale tylko dlatego, ^?e ^o/w

1

?y?a zatajona ^nu ^dn ^ie ^d uszy polskiej ^...

l dlatego jak si? ^wielokro? ^w swych w?-

drów kach przekona?em, Polacy s? ^zuzw y- ?

czajKocham^wybo ^rCi?nyrni ^równie?marynarzami!...ⁱ ja ^sine, niesko?czo- (^j

ne i niezg??hione ^morze, ^odbicie wysokiego

(

Nieba!

I

(

? r

I

,_I

(19)

t

(20)

BIBLIOTEKA

I

Muzeum O O 1 3 ? H

k\tl

Morskiego ^I

?_W ^__ ^G^__

d_a_?_sk_U.

^__ ^?

.-...??

_. ^-r

(21)

(22)

...