22 - 23 VI 1996 r. TRADYCJA Dziennik Wschodni
Dotykanie mezuzy
Dla judaików, traktowanych jako muzealne eksponaty, trudno wyobrazić sobie lepszą scenerię niż oryginalne wnętrza zabytkowej synagogi. Zajmujące we Włodawie taki właśnie obiekt
Muzeum Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego pierwszą wystawę zatytułowaną
„Z dziejów kultury Żydów polskich" przygotowało jeszcze w grudniu 1983 r.
Zorganizowanie ekspozycji by- ło możliwe dzięki wypożyczeniu eksponatów z innych muzeów. Od tamtego czasu włodawscy muzeal- nicy zdążyli dorobić się własnej, znaczącej kolekcji. Był czas, kie- dy niektóre „Desy", przede wszystkim krakowska, nieformal- nie gwarantowały włodawianom prawo pierwokupu,
z czego muzealnicy skwapliwie korzystali.
Tym bardziej iż z roku na rok na antykwa- rycznym rynku poja- wia się coraz mniej za- bytkowych przedmio- tów związanych z kul- turą żydowską.
Zgromadzone we włodawskim muzeum kubki kiduszowe, cha- nukowe lampki czy szabasowe świeczniki stanowią materialne świadectwo kultury kilkumilionowej spo- łeczności żydowskiej, zamieszkującej nasz kraj, do czasu jej total- nej eksterminacji. Wy- daje się dzisiaj, że wraz z tą społeczno- ścią - może poza ar- chitekturą - zniknęło także to, co było cha- rakterystyczne dla ich tradycji czy religii.
Przecież przed wojną w każdej żydowskiej
rodzinie musiały być komplety kubków bądź kieliszków kiduszo- wych, szabasowych świeczników, chanukowa lampka, balsaminka, tefiliny zwane także felikateriami, talerze sederowe, a na zewnętrz- nej futrynie drzwi - mezuza, do- tykając której pozdrawiało się bądź przekazywało błogosławień-
stwo gospodarzom. Niemal dokła- dnie taki właśnie „zestaw" we Włodawie przypadkowo wydoby- to z ziemi w czerwcu ubiegłego roku.
Znalezisko to potwierdziło tyl- ko regułę o przypadkowości wy- stępowania judaików. Nawet w re- nomowanych antykwariatach po- jawienie się podobne- go przedmiotu o ce- chach zabytku i dzieła sztuki traktowane jest jako wydarzenie. Na
domiar złego w zabie- gach o jego pozyska- nie muzea nierzadko przegrywają z bardziej zasobnymi prywatny- mi kolekcjonerami.
Tym niemniej wło- dawskim muzealni- kom od czasu do cza- su udaje się wypatrzyć coś ciekawego w gale- riach.
- Na pewno nie ku- pimy do zbioru np.
trzydziestego typowe- go kieliszka kiduszo- wego — zastrzega się dyrektor włodawskiej placówki, Krzysztof Telepko. - Natomiast jeśli trafi nam się oka-
zja nabycia osłony — zwanej parachetem — na szafę ołtarzową, sukienki na torę czy talesu, żydowskiej
chusty modlitewnej, to pieniądze zdobędzie-
my choćby spod ziemi.
Natychmiast kupimy takie każdy przed- miot, już bez względu na jego walory arty- styczne, ale o niepod- ważalne/proweniencji włodawskiej.
Dzięki takiej wła- śnie polityce Muzeum Pojezierza Łęczyńsko- Włodawskiego, z jego kolekcją judaików, urosło do rangi pla- cówki, do odwiedzenia której warto nadłożyć drogi.
JACEK BARCZYŃSKI
Zdjęcia KAROL DROMLEWSKI
