Jubileusz 50-letni biskupstwa Jego Świątobliwości Leona XIII, papieża

C< '/śn m y x a J x c x ^ / r^ a m w a r

■;?y ( 'S t r r fi/ .r y jako egzsmplarz rscsnsyjuy

Spółka Wydawnicza Polska w K ru k o m

JUBILEUSZ J. Ś. LEONA XIII PAPIEŻA.

JUBILEUSZ 50-LETNI

BISKUPSTWA

J E G O Ś W I Ą T O B L I W O Ś C I

LEONA XIII PAPIEŻA.

NAPISAŁ

‘SD-ł- CWince'n'f/L|. §>

SodHoMvo'c.x\j łaj-w^ S. £eołva X III l^apieaa, eK a ia o w ill fi. SCaClftUi, <2x-£cmefl t l f l a d c m i i -it/ijm iU iej dccjfi- ĆtrcacLi,

§ zc^o $ zcz t o cTęctaj-nllai.

W Y D A N I E D R U G I E .

--- C^C Z P O R T R E T E M . d_ Z---

W KRAKOWIE,

W D R U K A R N I „ C Z A S U1 P R . K L U C Z Y C K I E G O i S P . pod zarządem Jó zefa Łakocińskiego.

1893.

f O

Hm

j

n r , A s o

N A K Ł A D E M A U T O R A.

AgJ Skało Piotra, wykuta z granitu, N d której Pan B ó g sw ó j K ościół zbudował, Do Ciebie zewsząd przez wieków szeregi Tęsknią i biegną ludów pokolenia.

Tyś niezdobyta, a przez Ciebie słońce N iem yln ej praw dy rozrzuca prom ienie,

Wszystko przem ija i wszystko przeminie, Co obiecujesz, to tylko zostanie.

Kiedyż się spełnią słowa Twego Pana, Że jeden Pasterz wszystkie ludy ziemi Pełne miłości, nadziei i w iary

Paść i do Nieba przeprowadzać będzie?

Kiedyż pogaństwo, kiedy Islam po dły, K iedy niewiara, i zimne luterstwo, I nad nie w świecie okropniejsza mara Schizmy upadnie, co tak kłócą ludy ?

Kiedyż o kiedy nam ten dzień zaświta, Że każdy człowiek tej ziemi mieszkaniec Szczycić się będzie, iż nie je s t tułaczem, B o prócz Ojczyzny je s t dzieckiem Kościoła ?

O Boże W ielki! co Syn T w ój obiecał, Czego p ra g n ęli wielcy Święci Twoi, Czego sam żądasz, niech Królestwo Tw oje N a ziemię całą co prędzej zawita !

N iech aj ogarnie wszystkie ludy Twoje, N iech aj j e wiarą i ?niłością spoi, N iech aj spokojne od wojen i w zgodzie Dążą do Niebios pod Piotra opieką.

X . D r W. S.

W

skich, stało około ośmiuset osób, i duchownych i świeckich, panów z najzasłużeńszych w Polsce rodów i liczna gromada wiejskiego i mie­

szczańskiego ludu, pań i wiejskich niewiast. Zgromadzeni oni byli ze wszystkich części dawnej Polski, tak dalece, że nawet wszystkie trzy ob­

rządki miały swoich licznych przed­

stawicieli. — Na czele tego zastępu

■ stało czterech arcybiskupów i trzech biskupów. — Stali oni przed Papie­

żem Leonem X III, któremu w imie­

niu swojem i swoich rodaków, przy­

byli złożyć hołd, z powodu Jego . " półwiekowego kapłaństwa.

Nie mogli tam nie być, bo cały świat k a­

tolicki radował się z tej uroczystości i składał życzenia swojemu Pasterzowi, Namiestnikowi Jezusa Chrystusa na ziemi, widzialnej Głowie Kościoła, Następcy Piotra świętego, któremu

-- IO --

Chrystus oddał w zarząd cały K ościół. A ja tobie powiadam, iżeś ty jest opoka (skała), a na tej opoce zbudują Kościół mój, a bramy (potęgi) piekielne nie zwyciężą go. I tobie dam klucze Królestwa niebieskiego. A cokolwiek zwiążesz na ziemi, będzie związane i w niebiesiech; a cokol­

wiek rozwiążesz na ziemi, będzie rozwiązane i w niebiesiech Paś baranki m oje... Paś owce moje ²J. Potwierdzaj bracię twoją ³J.

Niektórzy z tej gromady byli z owej części Polski, o której gdy się wspomina, to serce zamiera i łzami zachodzą oczy. Zdawali się oni wołać do Papieża:

Rybitw o święty! od Twojej stolice Pokaż tym dziatkom rozchmurzone lice, Ciążącej troski zbądź się, patrząc na nie, Posłuchaj Ojcze, a usłyszysa łkanie.

Oni przychodzą wypłakać się Tobie Z kraju co w grobie

Z dziecięcemi uczuciami, składanemi Ojcu chrześcijaństwa, złożyła ta gromada medal złoty, na którym z jednej strony wokoło w y­

obrażonej głow y Papieża, wypisane było : L e o n o w i X III, P a p i e ż o w i , a z drugiej wokoło herbu Polski, Litw y i Rusi, jaśniały słow a: Polonia semperfidelis, P o l s k a z a ws z e w i e r n a .

») Mat. X V I , 18, 19. 2' Jan . X X I , 15 , 17.

3) Łuk. X X I I , 32. 4) Lenartowicz.

Tak, wierna jest Polska Kościołow i i P a ­ pieżowi, bo tylko K ościół ma wiekuistą pra­

wdę, a Papież jest nauczycielem i stróżem tej prawdy. I on jeden, bez względu na osoby i potęgi świata, jest jedynym, stałym i praw­

dziwym obrońcą i przyjacielem zgnębionych, tych nawet, dla których pogański lub po po- gańsku żyjący świat, nie zna innych słów ja k : Vae victis! Biada zwyciężonym! bo jest zastępcą Tego, który rzekł: Pójdźcie do mnie wszyscy, którzy pracujecie i jesteście obciążeni, a ja was ochłodzę ! V

Przeto Polska

Choć tak nędzna, taki ucisk wroga, Jak b y nie było nad tym krajem B o g a;

Taka dzicz wściekła znęca się nad ludem, Że życie samo zowfe się tam cudem;

Lecz żadne tam serce Panu nie zabluźni, Choć my złośliwi, choć my czasem różni, Lecz prędko lud ten kłóci się i godzi, A przy Piotrowej wciąż się trzyma łodzi.

I dlatego:

I przed niebiańskim kładąc się Pasterzem, Krzykiem do Nieba powtarzają: W ierzym ! Wierzym, chociażby nikt w świecie nie wierzył, Wierzym, chociażby srożej Pan uderzył I będziem, pokąd ostatni nie skona! 2)

j) Mat. X I , 28. 2) Lenartowicz.

— 12 —

Tak o n i:

Z ziemi boleści i z ziemi pożaru,

Z ziemi bez wieści, z ziemi bez sztandaru, Ję k konający do Rzym u zanoszą, I już o jedno, jedno tylko proszą:

Ha, niech nie giniem z tej ziemi bez świadka Niech nam w skonaniu błogosławi Matka, Ja k wiernym synom świętego Kościoła.

T ak cała Polska dziś do Rzymu woła I żale onej biją pod niebiosy , . .

Papież, jak ojciec najlepszy, przyjął tę pol­

ską drużynę i błogosław ił ją, błogosław ił P o l­

skę c a łą ... 2), a któż zgadnie, ile to błogosła­

wieństwo przyniosło dobrego, zwłaszcza lu­

dziom dobrej w o li3). B y ła to uroczysta chwila, piękny dzień! Słusznie przeto na odchodnem z Watykanu, zaśpiewano pieśń Chrystusowego zmartwychwstania:

W esoły nam dziś dzień nastał, K tórego z nas każdy żądał!

* *

«

W dniu 19 lutego 1893 roku przypada pół­

wiekowa rocznica biskupstwa tegożsamego

a) W incenty P o l: K ilka kart z krwawego rocznika.

2) Zobacz: ks. D r W . Smoczyński: Wspomnienia o polskiej pielgrzymce do Rzym u w r. 1888, na jubileusz J . Ś. Leona X III\ Papieża. K raków , i88g, na str. 671. s) Łu k. II, 14.

— i 3 —

Leona X III, więc dla uczczenia takowej po­

dajemy krótki życiorys Najdostojniejszego i Najczcigodniejszego Jubilata, i wynurzamy uczucia synowskiej miłości wraz z życzeniami wszelkich łask i błogosławieństw z Nieba.

ilp ja ostatnich zachodnich skłonach Apeni­

nów , na tak zwanych górach Lepińskich, o dziewięć mil od Rzym u, ku południowi, na skalistem wzgórzu, wśród najpiękniejszej oko­

licy, znajduje się miasteczko Carpinetto, liczące 5000 mieszkańców. — W tem mieście od pół- czwarta wieku mieszka rodzina hrabiów Pec- cich, która ze względów politycznych musiała była opuścić Toskanię, a mianowicie miasto Siennę i tutaj się osiedliła. W ydała ona wielu znakomitych ludzi, tak duchownych jak i świe­

ckich, a wszystkich odznaczających się szcze- gólniejszem przywiązaniem do religii katoli­

ckiej.— Z tej to, tak głęboko katolickiej rodziny, mającej piękne podania cnót i zasług, wyszedł Leon X III, papież. — Ojcem jego był Ludwik hrabia Pecci i Anna Prosperi-Buzi, pochodząca z miasta Cori. — Przyszedł na świat dnia 2 marca 1810 r. — Na chrzcie otrzymał imiona Joachim -W incenty. — Pierwsze imię nadano mu, bo tak sobie życzył jego chrzestny ojciec, którym b ył przyjaciel rodziny Peccich, ks. J o ­ achim Tosi, biskup z Anagni, w którego dye-

— 15 —

cezyi leży miasteczko Carpinetto. Drugie zaś imię dano mu na żądanie jego matki, która wielkie miała nabożeństwo do św. Wincentego Ferreryusza, i temi to dwoma imionami zwykła go była nazywać.

Podania rodzinne, cnoty i pobożność do­

mowa, a przedewszystkiem wzorowa matka chrześciańska, oto otoczenie, w jakiem wzra­

stał przyszły papież. Na początku dziewiątego roku życia, wraz ze starszym swoim bratem Józefem, oddany został do znakomitego za­

kładu wychowawczego 00. Jezuitów w mie­

ście Witerbo, położonem o dwanaście mil na północ Rzymu. Sześć lat przebył w tym za­

kładzie, to jest do skończenia nauk, odznacza­

jąc się zadziwiającemi, szczególnemi zdolno­

ściami i wielkiemi przymiotami duszy. W ciągu tego czasu, zapadł pewnego razu w tak ciężką chorobę, że ślady jej na całe pozostały życie

— mimo to nie przerwał nauk, ale z wielkim zawsze zapałem im się oddawał. Gdy liczył czternasty rok życia i kończył szkołę w W i­

terbo, spotkało go wielkie nieszczęście, uko­

chana bowiem jego matka, chorą będąc, prze­

wieziona do Rzymu, pomimo opieki najlep­

szych lekarzy, zakończyła doczesny żywot, bło­

gosławiąc ukochanych synów, którzy na wieść o ciężkiej chorobie przybyli do jej ło ża1).

* ) 'Zmarła 5 sierpnia 1824 r., pogrzebana w Kościele Stygmatów św. Franciszka w Rzymie, w habicie tercyarskim

— i 6 —

W ielki to cios w tak młodziutkim wieku stra­

cić tak dobra, mądrą, pobożną, cnotliwą i świętą m atkę; dlatego obydwaj synowie, przebywając jakiś czas w Carpinetto, wraz ze swoim ojcem gorzko jej stratę opłakiwali. I wtedy to starszy, Józef, postanowił wstąpić do zgromadzenia J e ­ zuitów l), a młody Joachim zostać księdzem świeckim. Postanowienia te, młodzi chłopcy wynurzyli swemu ojcu, a otrzymawszy od niego pozwolenie, wyjechali do Rzymu. Starszy wszedł do nowicyatu jezuickiego, młodszy zaś, mie­

szkając u swego wuja w pałacu Muti, obok Araceli, zapisał się do Kolegium rzymskiego ( Collegium Rom anum 2). W tej szkole sławnej

tegoż Świętego. N a pomniku ma napis ułożony przez jej syna, późniejszego Papieża.

1) Ksiądz Jó zef Pecci, jako Jezuita, otrzymał od swego brata, papieża, purpurę kardynalską i w lutym 1890 r. umarł w Rzymie.

2) Ogromny budynek postawił Grzegorz X I I I , papież (15 7 2 — 1585) i oddał Jezuitom dla umieszczenia w nim K o ­ legium, czyli szkoły, jak ą św. Ignacy założył przy placu Mar­

gana. Kolegium to od założyciela nosi też nazwę Uniwersy­

tetu Gregoryańskiego. Miewało uczniów od 130Ó — 1500. Za­

cząwszy od gramatyki, można było wyjść z wieńcem doktorskim z filozofii i teologii. — Obecni panowie Rzymu, od r. 1-870, gospodarując po swojemu, wydalili ztąd 0 0. Jezuitów, pra­

wych od trzystu lat właścicieli, a wprowadzili swą szkołę.

OO. Jezuici otwarli szkołę w innym budynku. — Kolegium Romanum posiadało słynne muzeum Kircherowskie, zało­

żone przez księdza Kirchera, jezuitę, i miało obserwatoryum astronomiczne, w którem królował sławny astronom ksiądz Secchi, jezuita. N a ostatniem piętrze tego budynku, z oso-

— i 7 —

po wszystkie czasy, nauki bardzo wysoko stały, bo najznakomitsi nauczyciele jezuiccy w niej wykładali i egzamina b yw ały bardzo ścisłe.

Pecci, jak poświadczają zapiski ksiąg szkol­

nych tamtejszych, zawsze należał do pierw­

szych uczniów. Ustawicznie zdobywał nagrody za różne przedmioty: to z matematyki, to z fi­

zyki, to z chemii, to z historyi, to z ‘filozofii, to z innych przedmiotów. Ostatecznie w roku 1832, wedle zwyczaju tej szkoły, mającej prawa uniwersyteckie, dopuszczony do publicznej roz­

prawy teologicznej, doskonale się z niej w y­

wiązał i uzyskał stopień doktora teologii. — P rzy tem wszystkiem, od dzieciństwa wielkie okazywał zdolności do języka greckiego i ła ­ cińskiego, a obdarzony darem poetycznym, wiele pięknych rzeczy n ap isał1). Już w dwu­

nastym roku życia, będąc na naukach w Wi- terbo, napisał b ył wiersz powitalny na przy­

jazd księdza Wincentego Pavaniego, prowin- cyała OO. Jezuitów, przybyłego dla zwiedze­

nia szkoły, a wiersz ten napisany przez tak

bnem wejściem 'od ulicy Via del Cottegio Romano, 2 6 , znaj- duje się Muzeum astronomiczne Kopernika, które, założone przez Polaka, Dra Artura W ołyńskiego, około r. 1874, pod jego dotąd zarządem bardzo się świetnie rozwija.

’) Pisma poetyczne Leona X I I I , wyszły wydane przez X . Brunelliego, pod nagłówkiem: Leonis X I I I . P. M . Car- mina. Udine, 1883.

młodego chłopca, jest rzeczywiście zadziwia­

jącym *).

A le jeszcze inną zdolność należy w nim podziwiać. Oto zdarzyło się, że g d y się uczył filozofii i przybył na wakacye do rodzinnego domu, jak to corocznie czynił, często w czasie swych wycieczek zachodził do kaplicy stojącej niedaleko za miastem, a poświęconej tajemnicy Zwiastowania N. P. Maryi. K aplica ta stała kiedyś poniżej miasta, lecz staraniem niejakiego Kajetana Pasąuale z Gaety, na darowanym przez przodków Pecciego kawałku ziemi, ofia­

rami pobożnych mieszczan została w dogo- dniejszem miejscu zbudowana. Dowiedziawszy się o tem młody Pecci, aby pamiątka tego nie zginęła, postanowił stosowny napis umie­

ścić na ścianie kaplicznej. W yszukawszy k a­

w ał marmuru, pomimo, że nie uczył się rzeź­

biarstwa, wygładził marmur i ułożywszy na­

1) Wiersz ten tak brzmi:

Nomine Yincenti, quo tu, Pavane, vocaris, Parvulus atque infans Peccius ipse vocor, Quas es virtutes magnas, Pavane, secutus,

Oh, utinam possem, Peccius ipse sequi!

Co znaczy:

Imię Wincenty, które ty Pavani nosisz, J a małe dziecko Pecci także posiadam, Obym też i wielkie cnoty Pavani twoje

M ógł ja Pecci równie naśladować!

— i g —

pis, takowy własnoręcznie na nim w yrył. — Napis ten do dnia dzisiejszego istnieje *).

Te zdolności i tak świetnie odbyte nauki, zwróciły na niego uwagę i b y ły powodem, że z łatwością przyjęto go do Akademii ko­

ścielnej (Academia ecclesiastica), czyli do szkoły dyplomatycznej, w której młodzi duchowni przygotowują się do zawodu dyplomatycznego i do rządów tak państwowych jak i kościel­

nych. Z tej akademii uczęszczał nadto na w y ­ dział prawny do uniwersytetu zwanego Sa- pientia, gdzie po trzech latach otrzymał sto­

pień doktora obojga praw i nagrodę pieniężną, jaką wedle tamtejszego zwyczaju przyznawano najlepszemu wieńcowi doktorskiemu.

W ychowanie domowe, jakie odebrał w pra- dziwie katolickim domu, a które mądrze roz­

winięte w szkole 00. Jezuitów w Witerbo i w Kolegium rzymskiem, oparte było na tej zasadzie Pism a św iętego: Początek mądrości, bojaźfi. Pańska*). Dlaczego młody Pecci do znakomicie ukończonych nauk dołączył cen­

niejszą jeszcze rzecz, bo gorącą pobożność i cnotliwe życie. — Czy jako dziecko, czy

J) Mariae Sanctae — Deiparae ab Angelo Salutatae — Templum hoc — Quod positum inferius secus fontem — Eminere olim minus poterat — Cajetanus Pasąualius — Fundo a Gente Peccia tributo — Aere a Carpinetensibus collato — In elatiori et amoeniori heic loco — Erexit — Anno Domini M D C C L X X V II.

**) Psalm C X , io . — Przyp. I, 7. — i X , 10.

--- 2 0 ----

uczeń, czy ksiądz, czy nuncyusz, czy biskup, czy jako Papież, przez całe swe życie dawał dowody swej pobożności. Jakąż czcią i miło­

ścią otaczał Najświętszą M aryę Pannę i jakiej ufności w Jej opiece złożył dowody, gdy przed laty dziesięciu') zaprowadził w całym katoli­

ckim świecie Różaniec październikowy, a po­

tem rokrocznie tak gorąco przypominał jego odmawianie za potrzeby K ościoła i całej spo­

łeczności ludzkiej. Je d n i w wozach, drudzy w koniach: ale my imienia Pana Boga na­

szego wzywać będziemy 2).

Pięknym też rysem charakteru Leona X III, jest jego przywiązanie do dawnych' swoich nauczycieli i mistrzów, jakimi byli 00. Jezuici.

Pomiędzy innemi dość wspomnieć ostatnie pi­

smo jego, wystosowane do księdza Ludwika M artin, Jenerała 00. Jezuitów, w którem oświadcza: »W końcu, jak Wam to wiadomo, zawsześmy żywili gorące przywiązanie do T o­

warzystwa Jezusowego, dla którego mamy także i wdzięczność.. . 3). Cześć takim mistrzom, co zasługują na takie wdzięczne wspomnienie!

Cześć takiemu uczniowi, co umie pamiętać i okazać tę wdzięczność!

K ard yn ał Sala zwrócił uwagę ówczesnego Papieża Grzegorza X V I na młodego Pecciego,

') 1883 r.

2) Psalm X I X , 8.

3) List z dnia 12 października 1892 r.

kończącego Akademię kościelną, jako na zna­

komitego i wiele obiecującego Kościołow i młodzieńca.

W skutek tego, Grzegorz X V I zrobił go 16 marca 1837 r. swoim prałatem domowym i powierzył mu dwa ważne urzędy. W krótce zaś, pomimo bardzo młodego jego wieku, po­

słał go jako delegata do księstwa Benewentu, a było to zadanie, jak to zobaczymy poniżej, o ile bardzo zaszczytne, o tyle i bardzo trudne.

M łody Pecci, zanim się w ybrał z Rzym u na swe nowe stanowisko, chciał przyjąć świę­

cenia kapłańskie. Już przedtem przyjął mniej­

sze święcenia od bardzo świątobliwego i uczo­

nego biskupa z Ferentino, księdza M aryi J ó ­ zefa Lais, który dawniej poznał b ył młodziut­

kiego Pecciego, gdy jako biskup tymczasowo zarządzał dyecęzyą Anagni, do której należy miejsce jego rodzinne Carpinetto *). Przed świę­

J) Ksiądz biskup Lais, umarł w opinii takiej świątobli­

wości, że po śmierci ciało jego przez dni ośm wystawione było w kościele katedralnym, taki bowiem b ył napływ ludzi pragnących ujrzeć i pożegnać zwłoki świątobliwego męża.

Jeden z krewnych księdza biskupa Laisa, zostawił pisemne wspomnienie, jako tego wieczora, kiedy młody Pecci zgłosił się do chorego biskupa, prosząc o mniejsze święcenia, ten leżąc w łóżku, przyjął go, i przyrzekł nazajutrz udzielić mu święceń.; a zachęcając go do jak największej pracy umysłowej i pobożności, miał mu objawić, że Pan Bóg ma względem niego swe zamiary i że on dojdzie do godności papieskiej. — W ielka skromność Pecciego zamknęła mu usta, tak, iż nigdy przed nikim o tem nie wspomniał.

--- 2 2 ^—

ceniami wyższemi, dnia i i grudnia 1837 r., wszedł na tak zwane ćwiczenia duchowne do nowicyatu 00. Jezuitów u św. Jędrzeja na Kw irynale, gdzie umarł święty nasz rodak i patron Stanisław Kostka. — Dnia 17 gru­

dnia w kaplicy wewnętrznej domowej, tamże u św. Jędrzeja, z rąk księdza arcybiskupa Si- nibaldiego otrzymał święcenia subdyakonatu, a dnia 24 grudnia w tejże kaplicy od tegoż arcybiskupa święcenie dyakonatu. Zaś dnia 3 1 grudnia tegoż roku w kaplicy W ikaryatu w Rzym ie z rąk kardynała Odescalchiego '), kardynała W ikarego Papieskiego, otrzymał święcenia kapłańskie. — Nazajutrz po otrzy­

maniu kapłaństwa t. j. dnia 1 stycznia 1838 r.

w izbie, w której chorował i umarł św. Sta­

nisław Kostka, zamienionej na kaplicę, ksiądz Pecci odprawił pierwszą mszą świętą, podczas której w czasie komunii tak był wzruszonym,

J) Ksiądz K a ro l Odescalchi, pochodzący z rodziny ksią­

żąt rzymskich, był kardynałem Wikarym, biskupem św. Sa­

biny, wielkim przeorem zakonu Kaw alerów Maltańskich, wicekanclerzem K ościoła rzymskiego i t. d., mąż wielkiej pobożności i nauki. Postanowił on złożyć te wszystkie go­

dności i wstąpić do Zgromadzenia OO. Jezuitów, z którąto myślą nosił się przez lat 25. K ilkakroć prosił Papieża o po­

zwolenie spełnienia tego zamiaru, lecz Papież sprzeciwiał się temu. — Nareszcie 30 listopada 1838 r., na tajnym K onsy- storzn Papież zgodził się na to, i polecił odczytać stosowne oświadczenie nieobecnego kardynała Odescalchiego, którem zrzekał się wszystkich godności. W ielkie wrażenie sprawił ten obrzęd, wszyscy do łez byli poruszeni, a w końcu wprowa­

— 23 —

i doznał takiego drżenia w całem ciele, iż wszyscy obecni to spostrzegli.

Księstwo Benewentu, nie wielkie obszarem, należące do Państwa Kościelnego, miało tę wielką niedogodność, że położone było w kró­

lestwie Neapolitańskiem. Po wielkich zaburze­

niach, jakie w yw ołał najazd Napoleona I. na W łochy, ludność włoska, podburzona sekciar­

stwem masońskiem, po większej .części zrobiła się próżniaczą i niespokojną. Odmawiała ona posłuszeństwa rządom, a liczne rozbójnicze bandy straszną b yły klęską dla spokojnych mieszkańców. — Taki stan w księstwie Bene­

wentu o tyle b ył gorszym, że ścigane bandy, przechodziły granice i łatwo ukryw ały się w państwie Neapolitańskiem, a znowu ścigane w królestwie Neapolitańskiem, chroniły się w księstwie Benewentu. Dla ukrócenia złego i zaprowadzenia oraz ustalenia porządku, po­

trzeba było człowieka, z wielkim rozumem i z wielką roztropnością, oraz ze stanowczo­

dzony na Konsystorz, umocowany do tego prałat, zwrócił Papieżowi kapelusz kardynalski Odescalchiego. — Papież napisał prześliczny list do byłego K ardynała przebywającego w Perużu, donosząc, mu o przychyleniu się do jego próśb, i polecając siebie i cały K o śció ł modlitwom, w których miał wielką ufność. Ksiądz K a ro l Odescalchi, były kardynał, zaraz wstąpił do Zgromadzenia OO. Jezuitów w Weronie, a dnia 17 sierpnia 1841 r. po odbyciu nowicyatu i złożeniu ślubów, zakończył życie w Modenie z wielką pobożnością.

Ciało jego w potrójnfej trumnie zostało pogrzebane tamże w kościele OO. Jezuitów.

— 2 4- “

ścią. — Grzegorz X V I, Papież, zadanie to zlecił młodemu prałatowi swemu, księdzu Pecciemu.

Nowy delegat, zaledwie przybył na prze­

znaczone sobie miejsce, ciężko zachorował, i tylko nadzwyczajnym modlitwom, zanoszo­

nym przez cnotliwych ludzi, należy przypisać powstanie jego z śmiertelnej niemocy. Sam delegat swe wyzdrowienie przypisywał jedy­

nie łasce Bożej, gdyż lekarze najmniejszej nie mieli nadziei; dlatego po przyjściu do zdro­

wia, na podziękowanie Panu Bogu, postano­

w ił zbudować tam kościół na cześć N. Maryi Panny Łaskawej, i sam poświęcił kamień wę­

gielny pod takowy, przyczem do licznie zgro­

madzonego tłumu przemówił bardzo serdecznie, co mu serca wszystkich zjednało.'

Zbadawszy dobrze wszystkie powody złego stanu księstwa Benewentu, wziął się do swego

■dzieła z wielką roztropnością i sprężystością.

Zakładając lub wspierając szkoły, popierając rolnictwo i przemysł, zaczął na całym obszarze księstwa ścigać rozbójników. W ielu z nich wyłapano a wielu wyniosło się w Neapolitań- skie, zwłaszcza po schwytaniu najgłówniejszego i najstraszliwszego dowódcy, niejakiego P a ­ schalisa Coletta. V\u końcu i ci nawet ulegli, którzy dla swych stosunków i wpływów uda­

remniali zabiegi dawniejszych delegatów. — W szystkie te zabiegi delegata, o ukrócenie złego i zaprowadzenie różnych pożytecznych

— 2 5 —

zmian, bardzo dobrze oddziałały na ludność całego księstwa. — W szyscy, widząc uprzej­

mość i wielką sprawiedliwość młodego dele­

gata, bardzo go pokochali, a nawet sam król neapolitański napisał list do Grzegorza X V I, dziękując za tak zdolnego urzędnika, gdyż oczyszczenie gniazda rozbójniczego i dla jego królestwa wiele dobrego przyniosło.

Ówczesny arcybiskup benewentański, ks.

kardynał Bussi, serdecznie się przywiązał do delegata. Bardzo często go widywał, z nim odbywał swe pasterskie objazdy po dyecezyi i w porozumieniu z nim rozdzielał wsparcie ubogiej ludności. Z nim też razem odbył konno uciążliwą przez Apenińskie góry pielgrzymkę do grobu Grzegorza V II, jednego z najznako­

mitszych papieży, zmarłego i pogrzebanego w Salerno ').

J) Nieszczęśliwe to były czasy, w których Grzegorz V II rządził Kościołem (22 kwietnia 1073 r. do 25 maja 1085 r.).

Lecz właśnie dla powstrzymania większego złego i naprawy chrześcijaństwa, o ile to było możebnem w owych warun­

kach, dał Pan Bóg K ościołow i takiegoto Papieża, człowieka wielkiego rozumu, wielkiego serca, i wielkiej gorliwości o K ościół. — M iał on pomiędzy innymi zatarg z Henrykiem IV , cesarzem, z tym właśnie, który później do niego, prze­

bywającego w obronnym zamku Canossa, na pograniczu Parmy i Modeny, nadspodziewanie dobrowolnie przybył, i za­

nim Papież, ciężko przedtem obrażony, postawił warunki przebaczenia, 011 trzy dni przed bramą zamku przebył boso, w odzieży pokutnika, gorąco błagając o miłosierdzie apostol­

skie. Nie był to czyn wypływający z ducha czującego po-

— 26 —

Wdzięczna sława o zasługach księdza pra­

łata Pecciego około spraw księstwa Bene- wentańskiego z różnych stron dochodziła do Grzegorza X V I , dlatego uznając je, Papież na początku 1841 r. przeniósł go jako swego delegata do prowincyi Spoletańskiej, gdzie szczególniej wielkie niepokoje i zaburzenia robiło sekciarstwo masońskie. A gdy jedno­

cześnie opróżniło się miejsce wielkorządcy w prowincyi P eru skiej, stanowisko daleko ważniejsze, aniżeli w Spoletto, Grzegorz X V I i to mu powierzył. Tutaj, na rem bardzo trudnem stanowisku, ks. prałat Pecci nie za­

wiódł oczekiwań papieskich. W krótce uspo­

koiły się umysły i niezadowolenie przycichło, a wielkorządca swemi przedstawieniami do Rzym u zrobił to, że Grzegorz X V I postano­

w ił zwiedzić tę część Państwa Kościelnego.

W końcu września 1841 roku przybył Papież z Assyża do Peru ża; pierwszy do tego miasta wjeżdżając drogą świeżo otwartą i usypaną przez wielkorządcę, zabawił tu kilka dni, oglą-

trzebę pokuty, lecz raczej z chytrości politycznej. Ostatecznie Grzegorz V II uchodząc przed Henrykiem, udał się w Nea- politańskie i schronił się w mieście Salerno, gdzie swój pra­

cowity, bolesny i święty żywot zakończył, tamże pogrzebany.

Pomnikowy napis na jego grobie'opowiada, że w pięćset lat po śmierci znaleziono ciało jego prawie nienaruszone. — Na mocy wielu cudów, zdziałanych przez jego pośrednictwo, Paw eł V , Papież, po pilnem zbadaniu jego życia, w ydał w r..

1606 bullę kanonizacyjną, ale już przedtem jego relikwie były czczone w Salerno.

— 27 —

dając wykonane roboty i zwiedzając zakłady publiczne i urzędy. Na odjezdnem wynurzył wielkorządcy swe monarsze największe zado­

wolenie za to wszystko, co w tak krótkim cza­

sie zdołał przeprowadzić.

Po dwróch latach bardzo troskliwych, szczę­

śliwych i pomyślnych pod każdym względem rządów, ks. prałat Pecci otrzymał wezwanie do Rzymu, ponieważ Papież postanowił go posłać do B elgii jako swego posła.

Stanowisko Nuncyusza papieskiego w B e l­

gii było w owym czasie bardzo trudne, albo­

wiem królestwo to po rewolucyi, przez jaką przeszło, wystawione było na rozmaite zatargi stronnictw wewnętrznych, a co najważniejsza, że i w tym kraju Józefinizm zapuściwszy ko­

rzenie, nie w ygasł b ył całkowicie. Potrzeba więc było człowieka roztropnego, oględnego i gorliwego, któryby w takich*okolicznościach potrafił przedstawiać i bronić sprawy Kościoła, żeby był miłym królowi Leopoldowi, prote­

stantowi, iżby katolicy kochali go i byli mu powolni, a nadto, żeby nie był przykrym dla przeciwników. W ybór Grzegorza X V I padł na wielkorządcę peruskiego.

Zanim atoli Papież w ysłał ks. Pecciego do Belgii, postanowił udzielić mu godność bisku­

pią, nominując go arcybiskupem Damietty, w pamięć tego, że ks. Sinibaldi, który księdza Pecciego święcił na subdyakona i dyakona, ten tytuł biskupi posiadał.

Dnia 27 stycynia 1843 r. na konsystorzu papieskim, ks. prałat Pecci został prekonizo- wany arcybiskupem Damietty in partibus in- fidelium. Przed otrzymaniem atoli konsekracyi biskupiej, odbył ośmiodniowe ćwiczenia du­

chowne w ulubionym przez siebie klasztorze nowicyatu OO. Jezuitów, na Kwirynale. Kon- sekracya biskupa odbyła się dnia 19 lutego, w niedzielę, w kościele św. Wawrzyńca, zwa­

nym in Panisperna, zbudowanym w tem miej­

scu, gdzie ten męczennik był na kracie upie­

czonym, a dopełnił jej kardynał Lambruschini sekretarz Stanu, w towarzystwie ks. Asąui- niego, arcybiskupa tarseńskiego i ks. Castel- laniego, biskupa porfireńskiego. Dnia 12 kwie­

tnia tegoż roku, nowy Nuncyusz papieski przybył do Brukselli.

Z publicznych występów N.uncyusza w B e l­

gii, możemy tylko zapisać, że dnia 25 maja 1843 r. brał udział w koronacyi cudownego posągu Najśw. M aryi Panny Miłosiernej w ko­

ściele a la Chapelle, której dopełnił kardynał prymas belgijski, a który wraz z Nuncyuszem tysiącom osób udzielił św. Komunii. W^ końcu lipca tegoż roku, Nuncyusz w towarzystwie prymasa belgijskiego i biskupów tamtejszych zwiedził bardzo szczegółowo uniwersytet k a­

tolicki w Lowanium, gdzie wielkie z tego po­

wodu b yły uroczystości ’ ). Spraw y tego uni­

l) Uniwersytet lowański założony przez Jan a IV , księcia brabanckiego i zatwierdzony przez Marcina V , Papieża,

— 29 —

wersytetu, jak i wolnych szkół katolickich, na które katolicy belgijscy wielkie czynili ofiary, bardzo leżały na sercu ks. Nuncyuszowi, gorliwie je przeto popierał. Jeg o też radom należy zawdzięczyć, że katolicy belgijscy za­

łożyli swoim kosztem seminaryum, czyli ko­

legium belgijskie, dla młodych duchownych, pragnących się poświęcić naukom w Rzym ie.

Trzy lata zaledwie upłynęły od objęcia nuncyatury belgijskiej przez ks. arcybiskupa Pecciego, gdy w Peruźu zakończył życie tam­

tejszy biskup ks. Cittadini. Mieszkańcy peru-

otworzony został w r. 1426. W X V I wieku liczba studentów dochodziła do sześciu tysięcy. W chwili zniesienia swego 1789 r. przez rewolucyę francuzką, liczył 42 kolegiów bogato uposażonych. W r. 18 17 wskutek starań dawnych profesorów lowańskich otwarto cztery wydziały, lecz dopiero w r. 1834 biskupi belgijscy wydali list pasterski wzywając do składek na założenie wszystkich wydziałów. Obecnie liczba uczniów dochodzi rokrocznie’ do 1300. Uniwersytet ten czysto kato­

licki utrzymuje się tylko z ofiar zbieranych po kościołach belgijskich. Odbierał on kilkakrotnie pochwały od Grzegorza X V I i Piusa I X , Papieży. W poczet uczniów przyjmują się Udko katolicy i każdy obowiązuje się wypełniać obowiązki religijne i prowadzić życie zgodne z przepisami Kościoła.

Dlatego uniwersytet wydał i wydaje wielu znakomitych ludzi.

Egzamina są nadzwyczaj ścisłe, a jakkolwiek odbywają się przed komisyą przysięgłych z wszystkich uniwersytetów bel­

gijskich, mimo to stale wypadają na chlubę uczniów lowań­

skich. Ja k i duch panuje w uniwersytecie tutejszym, widać ze słów jednego z uczniów, przemawiającego do ks. Pecciego, Nuncyusza, gdy zwiedzał takowy. M ówił on pomiędzy in- nemi: „Uniwersytet lowański . . . , który zawdzięcza swe za­

— 3 ° —

skiej dyecezyi, pomni cnót i zasług, jakich pamięć przez czas trzechletniego pomiędzy nimi pobytu pozozostawił ks. Pecci, jako ich wielkorządca, gorąco pragnęli mieć go swoim pasterzem. Zanieśli przeto zbiorową prośbę do Grzegorza X V I, papieża, a ten, przychylając się do niej, dnia 19 stycznia 1846 r. nomino­

wał go biskupem dyecezyi peruskiej.

W ielka była żałość w B elgii na wieść, że ks. Nuncyusz Pecci opuszcza ten kraj, w któ­

rym przez tak stosunkowo krótki czas, dał się poznać ze swej wysokiej nauki, pobożności, troskliwości o dobro K ościoła, gorliwości w po­

pieraniu zamiaru, podjętego przez biskupów i znakomitych tamtejszych katolików, zakła­

dania szkół katolickich, i z tej łagodności i uprzejmości, jakie płyną z dobrego domo-

łożenie jednemu z Papieży, zburzony siłą zwierzęcą . . . , po­

wstał ze swych popiołów, wielki i silhy swemi zasadami, dumny swą przeszłością, wierny swym podaniom. On, z po­

wodu sławy i cnót, jalciemi jaśnieje jego czcigodny rektor i zgromadzenie nauczycielskie, stanął w rzędzie najznakomit­

szych zakładów naukowych naszej epoki, a dla ciągłego po­

stępu, stwierdzonego sądem przysięgłych egzaminatorów, daje rękojmię, źe młodzież katolicka belgijska nie zawiedzie ocze­

kiwań Ojca świętego “ .

Takie wszechnice katolickie, kosztem katolików', założone zostały we Fryburgu w Szw ajacryi, w Lille we Francyi, i w Waszyngtonie w Stanach Zjednoczonych Ameryki pół­

nocnej. Na tę ostatnią wszechnicę, ofiarowała panna K a ta ­ rzyna Drexel amerykanka, 1,800.000 dolarów, a sama wstą­

piła do zakonu.

— 31 —

wego wychowania, w któ.rem, obok wielkiej nauki, wszczepione są wielkie cnoty kapłań­

stwa katolickiego.

Przed opuszczeniem Belgii, ks. Pecci jeź­

dził do Akwizgranu i do Kolonii, a potem udał się do Paryża na kilka tygodni,, zkąd na jakiś czas jeździł do Londynu, z wielkiemi tam zaszczytami przyjmowany przez królewską rodzinę.

Gdy ks. Pecci powrócił do Rzymu, Grze­

gorz X V I Papież, jego wielki opiekun, był umierający. Doczekawszy się obioru nowego Papieża, jakim został Pius IX , wyjechał do swej dyecezyi do Peruża, gdzie w dniu 26 lipca 1846 r. z wielką radością i z wielkiemi uroczy­

stościami sześćdziesiąt tysięty zebranego ludu przyjmowało swego upragnionego pasterza.

Peruż, po włosku Perugia, miasto stołeczne prowincyi papieskiej Umbryi, mające z oko- „ licznemi przysiółkami przeszło 51.000 ludności, jest bardzo starożytne, bo jeszcze pamięta czasy etruskie i w ślicznem znajduje się położeniu.

Od północy, w odległości dwróch polskich mil, ma jezioro Trazymeńskie, i w takiejże odle­

głości na południowym wschodzie znajduje się miasto św. Franciszka, Assyż. Peruż ma cechę miast starych. W iele posiada budowli z X I V i X V wieku. Na końcu X I i w początkach X I I w. często tu przebywali Papieże, kilku z nich tu umarło, a pomiędzy tymi nawet je-

den z bardzo wielkich Papieży, to jest Inno­

centy I I I 1). Peruż można uważać za siedzibę szkoły malarskiej, zwanej umbryjską, której najwyższą chwałę stanowi P i ę t r o Y a n n u c c i (f 1524) zwany P e r u g i no. Posiada też P e ­ ruż uniwersytet stary, bo założony jeszcze w r.

1320, w którym słynęła kiedyś nauka teologii, i w którym uczyli się nawet Polacy2). Peruż szczyci się nadto wielką bardzo pamiątką, bo posiadaniem pierścionka ślubnego Najświęt­

— 3 2 —

W kościele katedralnym św. Wawrzyńca mają pomniki i tam spoczywają ich zwłoki, Papieże: Innocenty I I I (*j* 1216), Urban IV (f 1264) i Marcin I V (f 1285). W kościele zaś św. Dominika ma prześliczny pomnik i złożone tam są jego zwłoki, Papież Benedykt X I ( f 1304). Innocenty I I I wraz z Grzegorzem V II, należą do najznakomitszych Papieży.

W 37 roku życia swego obrany Papieżem (119 8 r.), rządził Kościołem lat ośmnaście. Znał osobiście św. Franciszka Asy- skiego i tak jego zgromadzenie zakonne, jak i sześć innych zgromadzeń zatwierdził. Umarł ten wielki Papież w Perużu dnia 16 lipca 12 16 r. Leon X I I I , wielki wielbiciel Inno­

centego III, postawił mu pomnik w kościele św. Jan a na Lateranie w Rzym ie, dłuta rzeźbiarza L u c c h e t i e g o i tam w grudniu 189I r. jego zwłoki z Peruża przeniósł.

2) Tutaj do Peruża przybyło w r. 12 5 3 poselstwo z Polski do Papieża Innocentego IV , w sprawie kanonizacyi św. Sta­

nisława, biskupa krakowskiego i tutaj ta sprawa ostatecznie się rozstrzygnęła, i ci sami posłowie byli na kanonizacyi w Assyżu, odbytej w tymże roku w kościele św. Franciszka.

Zobacz: X . Dr W . Smoczyński: Wspomnienia o polskiej pielgrzym ce do Rzymu w r. 1888, K raków , 1889, str. 303

i 346.

33

szej Maryi Pan ny1). W tem to mieście rozpo­

czął swe, przez długie lata mające trwać pa­

sterzowanie, jako biskup dyecezyalny, ks. ar­

cybiskup Pecci.

Po siedmiu latach gorliwego pasterstwa, ksiądz biskup peruski został nominowany k ar­

dynałem, i osobiście w dniu swej nominacyi, 19 grudnia 1853., otrzymał w W atykanie z rąk Piusa I X biret, a 12 grudnia tegoż roku. na publicznym Konsystorzu, kapelusz kardynalski.

Przy tej okoliczności, pokazali Perużanie, jak miłują swego biskupa. Jak ie to b y ły objawy ich uczuć rad o ści! Jak a wdzięczność dla P a ­ pieża za tę, tak zresztą bardzo zasłużoną god­

ność, udzieloną ich biskupowi! Aż sam kar­

dynał musiał wystąpić z przedstawieniami, aby Zarząd miejski dalsze uchwalone uroczystości wstrzymał, a pieniądze mające się wydać, przeznaczył na cele chrześcijańskiego miło­

sierdzia.

W cztery lata później, to jest w maju r.

1857, ks. kardynał Pecci, jako biskup peruski, miał wielki zaszczyt i szczęście przyjmowania wraz z sąsiednimi biskupami Piusa IX , P a ­ pieża, który zwiedzając Państwo Kościelne, przybył do Peruża, na parę dni, a w czem

*) Dzieje tego pierścionka krytycznie przedstawione są w książce ks. A . R o ssiego : L?Annello sposalizio d i M aria Vergine che s i venera nella cattedrale d i Perugia. — Peru­

gia, 1857, in 12, str. V II, 246.

3

— 34 —

brał udział i następca tronu toskańskiego, umyślnie w imieniu W ielkiego K sięcia a swego ojca, przybyły dla powitania Papieża i zapro­

szenia go, aby raczył nawiedzić i uszczęśliwić Florencyę swem przybyciem.

Trzydzieści cztery lat ksiądz biskup Pecci zasiadał na starożytnej stolicy biskupiej w Pe- rużu. Starożytna to b yła stolica, bo założona jeszcze przez św. Herkulana, ucznia św. Piotra Apostoła. — Szczęśliwa dyecezya, która ta­

kiego miała biskupa, bo pod jego okiem i ser­

cem, to, co w niej było złem, naprawiło się, co było słabem i mdłem, pokrzepiło się i roz­

grzało. A ciężkie to b yły czasy, bo przez ten szereg lat szalała w Italii burza rewolucyjna, w której wodziło rej wstrętne masoństwo, pragnące nie tyle zjednoczenia Italii, jak ra­

czej obalenia Państwa Kościelnego, następnie obalenia K ościoła katolickiego, a w końcu zniszczenia wszelkiego życia religijnego. Pod wdzięczną i miłą każdemu szlachetnemu sercu osłoną miłości Ojczyzny, rzucono się na to, co jest jeszcze droższem, bo na religię. — Cóż to za straszne rzeczy działy się w tej Ita lii!

Co za zniewagi św iętości! Jakie zdziczenie niektórych ludzi! Co za zbrodnie! W takich czasach pasterzować, a pasterzować dobrze, jakaż to wielka praca, jakie cierpienie, jakie poświęcenie, jaka zasługa!

O tych nieszczęsnych czasach i upadku Ita­

lii, myślał poeta, gdy m ów ił:

— 35 — . . : ...Italia, Gdyby pod burzy wichrami konwalia, Po błocie ziemi kwiatuszki swe tarza I buntem K ościół Chrystusa znieważa!

O czemuż — czemu, Italio kochana, Ciebie sekciarstwo obrało za pole

Do walki grzesznej z Namiestnikiem Pan a?

... J )

Dobrym, gorliwym, świętym i odpowied­

nim na takie ciężkie czasy pasterzem dyece- 2yi peruskiej, b ył ksiądz biskup Pecci. Ileż dobrego zrobił w swej dyecezyi! Działanie swoje zaczął od seminaryum dyecezyalnego, tej szkoły, w której się wychowują' i kształcą duchowni. Na nią miał oczy ciągle zwrócone i ilekroć b ył w Perużu, każdego prawie dnia zaglądał do seminaryum, to na wykład nauk, które wysoce podniósł, to dla innych powodów.

Sam nawet czasami uczył, lub zadawał semi­

narzystom pytania. M iał tak wysokie o du­

chowieństwie pojęcie, że gdyby takowe było wszędzie w czyn wprowadzone, zjednałoby mu cześć, nawet u obojętnych dla religii, a nawet u samych niedowiarków. Dlatego często po­

wtarzał swemu duchowieństwu te słowa C hry­

stusowe : Wy jesteście sól zie77i i ... Wy j e ­ steście światłość świata2). I dlatego to, czeg-o on wym agał od swoich seminarzystów i swego

J) Bezimiennego: Don Marek, wyklęty książę rzymski.

Zobacz: Przegląd Poznański, t. X X X V I I , 1864 r.

2) Mat. V , 13. 14.

3*

— 36 —

duchowieństwa, da się zamknąć w dwóch w y­

razach: nauka i poświęcenie. Zwiedzał też dy- ecezyę, zjawiając się często wtedy, kiedy go się najmniej spodziewano. W ydaw ał znako­

mite listy pasterskie, szczególniej listy, jakie biskupi zwykli corocznie wydawać na wstępie- do wielkiego postu, a w listach tych poru­

szał wiele spraw na czasie będących. Nie spu­

szczał też z oczu zakładów miłosiernych, szpi­

tali, ochronek, klasztorów, budowli kościel­

nych i szkół, których wiele w dyecezyi otwo­

rzył. Zakładał różne stowarzyszenia dla m ło­

dzieży, aby ją tylko od złych wpływów od­

ciągnąć. ' W szystkie te dzieła miały w nim wielkiego opiekuna i dobrego troskliwego ojca, a często i założyciela. K ied y zaś cholera a kiedyindziej straszny głód i trzęsienie ziemi nawiedziły dyecezyę, to urządził swoim ko­

sztem w biskupim pałacu kuchnię ludową, z której codziennie rozdawano pożywienie zgłodniałym. Nietylko, że w celu niesienia pomocy nieszczęśliwym, ustanowił komitet mi­

łosierny dyecezyalny, i stanął czynnie na jego czele; nietylko, że w ydał bardzo gorący list pasterski, wzywając duchowieństwo do poświę­

ceń, a lud do cierpliwości i ufności w Panu B o g u ; ale nawet sam udawał się i chodził po zamożnych domach, żebrząc wsparcia dla

rozmaitej nędzy.

Po wojnie 1859— 1860 roku dyecezya pe- ruska została przydzieloną do nowego króle­

— 37 ~

stwa Italii, a w ślad za tem poszły różne nie­

godziwe prawa, ścieśniające wolność religijną1).

Za tem poszło zniesienie małżeństwa jako sa­

kramentu ; zniesienie klasztorów i różnych za­

kładów chrześcijańskiego miłosierdzia; znie­

sienie szkół katolickich; a nawet cios uderzył w jego ukochanych seminarzystów. Z temi ciosami wszystkie jego wspaniałomyślne ofiary, i ofiary dyecezyi, wszystkie jego zabiegi i na­

dzieje szły w niwecz, a nadto z nowym obro­

tem rzeczy publicznych, do dyecezyi napły­

nęła dzicz bez ręligii i masoństwo publicznie siejące zarazę moralną.— Ileż wobec tych nie­

szczęść, ten gorliw y biskup wycierpiał udrę­

czeń, ile doznał goryczy, a jednak nie upadł na duchu, ale jeśli tak rzec można, zdwoił swą troskliwość o dobro dusz sobie powie­

rzonych. To też miał tę pociechę, że mimo tylu przeciwności, dyecezya peruska została jak była, wzorem dla innych. W ielkiej powagi używał względem wielu biskupów, którzy go uważali za swego najlepszego doradcę, a dla

J) Pierwszym czynem po zajęciu Peruża przez wojska piemonckie, było rozstrzelanie nazajutrz, to jest 15 września (1860), jednego z księży proboszczów tego miasta, mianowicie ks. Baltazara Santiego, jednego z najlepszych księży. Nie pomogły prośby ks. kardynała Pecciego, zanoszone do jene­

rała de Sonnaz, aby wstrzymać wykonanie wyroku porywczo wydanego, i przeprowadzić ponowne, najściślejsze śledztwo co do tego księdza. W yrok jednak z wielkim smutkiem i obu­

rzeniem mieszkańców Peruża i z największą boleścią księdza kardynała Pecciego wykonano.

Papieża był z największą uległością i posłu­

szeństwem, czego pomiędzy innemi zostawił dowód w orędziu do Piusa IX , napisanem przez siebie w r o k u ‘ i 861, a które i inni bi­

skupi podpisali.

W roku 1877 umarł K am erling świętego K ościoła rzymskiego, którym b ył kardynał de Angelis. K am erling to-bardzo ważny urząd, albowiem w razie śmierci Papieża, on obej­

muje tymczasowo władzę, tak, jakby w ciągu tych dni był przełożonym K ościoła. Do niego należy opieka nad majątkiem Stolicy świętej i on ma przygotować konklawe, czyli przygo­

tować i przeprowadzić obiór nowego Papieża.

Pius I X powierzył ten urząd księdzu kar­

dynałowi Pecciemu i dlatego ten musiał przy­

być na mieszkanie do Rzym u. Mimo to zaj­

mował się rządami swej dyecezyi. W liście pasterskim, który na początku 1878 r. napi­

sał w Rzym ie do swych dyecezyan z powodu zbliżającego się wielkiego postu, objawia się czułe jego do nich przywiązanie. Pomiędzy innemi tak się do nich odzyw a:

Połączeni z Wami od dawnych lat świętym węzłem pasterskiego urzędu i stosunkami, które zawsze opierały s ię . na wzajemnej miłości, od­

czuwamy ukochani synowie, cały cięiar rozdziału z Wami, który, jakkolwiek spowodowany naj- wa&niejszemi przyczynami jednak nie przestaje być bolesnym. W takim stanie duszy łatwo mo­

tecie pojąć, z ja k ą przyjemnością widzimy zbli-

— 39 —

tający się czas wielkiego postu, w którym z obo­

wiązku musimy przerwać milczenie i przesłać Wam słozuo pasterskie. Gdy nie możemy w obe­

cnej chwili osobiście stanąć wpośród Was, sta­

jem y tam pisemnie, aby z Wami pomówić i wspól­

nie. się pocieszyć wzajemną wiernością. To są pociechy, ja k ie Pan Bóg zachowuje dla Biskupów, niejako jakby dla wynagrodzenia ich za te rozliczne nieprzyjemności i gorycze.

Dlatego, ja k a i . może być dla nas przyjem­

niejsza rzecz, nad rozmowę z owieczkami, które są naszą koroną i naszem uweseleniem; nad rozmowę z niemi o Panu Bogu, o Chrystusie, o świętym Kościele, o naszych religijnych obo­

wiązkach, o nieśmiertelnych nadziejach, i powta­

rzać im za św. Paw łem : »Takbracia mili bądź­

cie stateczni a nie poruszeni«1). — G dy te słowa listu pasterskiego pisał ksiądz kardynał Pecci; Pan B ó g powołał do siebie Piusa I X Papieża, a było to 7 lutego 1878 r. przed go ­ dziną szóstą wieczorem; dlatego tak kończy swój powyższy list:

Doszedłszy do tego miejsca, ukochani synowie serce nasze pęka z wielkiej boleści, potrzebując przypomnieć Wam, o czem ju& zkądinąd wiecie

o strasznym wypadku, co był przyczyną wielkiej żałoby dla całego świata katolickiego, i w nie­

zwykłej chwili powiększył trudności, w jakich się znajduje Kościół. A ch! gdyśmy rozpoczynali pi-

') I. K orynt. X V , 58.

— 40 —

sanie niniejszego listu, bynajmniej nie przypu­

szczaliśmy, żeby wielki Papież, i ukochany Ojciec był nam ta.k niespodzianie zabrany! Owszem mieliśmy ⁷iadzieję ujrzeć go w czerstwem zdro­

wiu i spodziewaliśmy się, że będziemy mogli upraszać jego o błogosławieństwo dla Was, a od Was w zamian, żądać gorących modlitw za uko- cohnego Papieża. Pan Bóg w swoich zamiarach inaczej rozrządził; chciał przyspieszyć wynagro­

dzenie jego, do czego dawały mu prawo długie i ważne usługi, oddane wspólnej Matce, K o ­ ściołowi, go nieśmiertelne dzieła, a nawet cier­

pienia z taką stałością, godnością i męstwem przeniesione.

Szóstego dnia po śmierci ukochanego P a ­ pieża Piusa I X , to jest 13 lutego, złożono jego zwłoki do tymczasowego grobu, w którym zwłoki każdego Papieża czasowo spoczywają, a tylko imię zmarłego, wypisane na grobowcu, się zmienia. Zaraz też spiesznie czyniono przy­

gotowania do odbycia tak zwanego Concłave, czyli obioru nowego Papieża, a to wszystko odbyło się pod okiem księdza kardynała

Pecciego.

Dnia 18 lutego wieczorem, sześćdziesięciu kardynałów zebrało się do konklawe, a naza­

jutrz przybył jeszcze jeden. Następnego dnia były dwa głosowania, lecz bez stanowczego wyniku; dopiero za trzeciem głosowaniem, odbytem w dniu 20 lutego w południe, z bal­

konu kościoła św. Piotra na W atykanie ogło­

4 i —

szono, i Papieżem został obrany kardynał Joachim-W incenty Pecci, biskup peruski, który przybrał imię Leona X III. — Tegosamego dnia o godzinie wpół do piątej, nowy Papież z wewnętrznego balkonu kościoła św. Piotra udzielił uroczystego błogosławieństwa kilku­

nastu tysiącom zebranego ludu, wśród olbrzy­

mich okrzyków: Niech żyje Papież, Leon X I I I ! Trzeciego zaś marca tegoż roku, Leon X III, wedle przepisów kościelnych, został ukorono­

wanym w kaplicy Sykstyńskiej i zaraz po raz drugi udzielił błogosławieństwa tysiącom lu­

dzi, zebranym w kościele św. Piotra i witającym nowego Papieża na klęczkach, ze łzami w o- czach i okrzykami.

W edle starej przepowiedni, Pius IX , dla cierpień, jakie miał przenieść podczas swego papiestwa, oznaczony b ył nazwą Crnx de Cnice, Krzyż z Krzyża. Tasama przepowiednia jego następcę nazyw ała: Lumen de Coelo, Sw iatio z Nieba. B y ła to może przygryw ka do gwiazdy

•świecącej w herbie rodzinnym Peccich, lub też miało to oznaczać, jakiemi będą papieskie jego rządy, które taką mądrością, taką nauką, i takiem światłem Prawdy przyświecają znę­

kanemu światu.

Potrójna korona, z któfej się składa tyrara papieska, jaką w dniu koronacyi włożono na głowę nowego Papieża, możnaby rzec, że była oznaką nie jednej, a potrójnej Cierniowej ko­

rony, jaka na niego spadła na tem pierwszem

— 4 2

w świecie stanowisku. Jedna, to odjęcie nie­

zależności i skrępowanie G łow y K ościoła w swobodnych stosunkach z całym Kościołem, przez zabór Państwa kościelnego. Druga, to prześladowanie .Kościoła w wielu bardzo k ra­

jach, jakoto: Italii, Niemczech, Francyi, R osyi, Anamie, i t. d. Trzecia, to odstępstwo w życiu codziennem rządów i tylu ludzi od Prawdy katolickiej, to poganizowanie się świata chrze- ściańskiego '). Ileż to goryczy, boleści i smutku spadło na tak szlachetną duszę, jaką była du­

sza dawnego biskupa peruskiego! Należałoby być na jego miejscu, żeby to zdołać ocenić.

Bez pomocy z Nieba, jest to niepodobnem,

') Ja k o dowód nader przykrego położenia Papieża w R z y ­ mie, można przytoczyć nikczemny napad ze strony dzikiej hołoty, kierowanej ręką masońską, na orszak pogrzebowy, przeprowadzający późnym wieczorem z dnia 12 na 13 lipca 1881 r. z kościoła św. Piotra do stałego grobowca w kościele św. Wawrzyńca za murami Rzymu, zwłoki tak ukochanego Papieża, jakim b ył Pius I X . T a dzicz ośmieliła się przeklinać pamięć Piusa IX , rzucać kamienie na jego trumnę, a naw et, chciała wrzucić ją do Tybru. Albo i to, kiedy w roku 1889, w samą uroczystość Zielonych Św iątek, odsłonięto pomnik przy udziale władz rządowych, postawiony na jednym z pla­

ców rzymskich, Giordanowi Bruno., człowiekowi, który zdra­

dził K o śció ł i sponiewierał swe śluby zakonne, a tylko dla­

tego postawiono mu ten pomnik, aby zrobić na przekór K ościołow i i Papieżowi. A ów napad zawczasu obmyślany i przygotowany przez rząd włoski w dniu 2 października 1891 r. na spokojnych pielgrzymów, znany pod nazwą napadu w Panteonie, czyż nie jest krzyczącym dowodem okropnego położenia Papieża w Rzym ie po roku 1870?

— 43 —

ażeby tak gorące i tak szlachetne serce nie pękło pod parciem tego wszystkiego. Widząc też wyniosłą i nader szczupłą postać Leona X III, podziwiać trzeba opiekę Boską, że przy tak osłabionem zdrowiu i tylu udręczeniach, Leon X I I I jest zdolnym do tak wielkiej umysłowej pracy i do tylu zajęć, jakie spełnia.

Pominąwszy zarząd K ościoła w całym świe­

cie, pominąwszy tysiączne, i to coraz nowe sprawy, pominąwszy te liczne a codzień inne posłuchania, pominąwszy codzienne coraz to nowe krzyże, o jakich wieść z całego świata go dochodzi, a najczęściej z Italii, w której burzy sekciarstwo masońskie; jeszcze ma on czas na obmyślanie środków zaradczych na tę nie­

szczęsną chorobę, która wstrząsa ołtarze i rządy, trony i ludy i całe ludzkie społeczeństwo.

Orlim wzrokiem swej duszy, ogarnia on cały świat i widzi jego nędze i niedostatki, — i sam układa, wszystkie swoje przepięknym, mistrzow-

*skim pisane językiem mowy i listy pasterskie, zwane encyklikami, czyli listami okólnemi, w których uczy i wskazuje rady na tę stra­

szną niemoc, w jaką świat popadł. Do naj­

ważniejszych atoli czynności czternastoletnich rządów Leona X II I , Papieża, zaliczają się :

i. Przywrócenie wykładów filozofii św. T o­

masza z Akwinu w seminaryach i uniwersy­

tetach katolickich, co zrobił listem okólnym,

— 44 —

zaczynającym się od s ł ó w : Aeterni Pcitris, z dnia 4 sierpnia 1879 r . 1).

2. Leon X I I I badając społeczne nędze i w i­

dząc, że przyczyną ich jest silnie urządzona sekta masońska, której celem jest zniesienie w iary w B o ga i nieśmiertelność duszy, znie­

sienie rodziny i odarcie społeczeństwa z cechy chrześciańskiej, w ydał list okólny rozpoczy­

nający się od słów, Humanum genus, z dnia 20 kwietnia 1884 roku. Listem tym przestrzega Papież przed strasznym ukrytym wrogiem ludzkości, a każde słowo tej Encykliki, jak powiada ks. biskup Janiszewski, »na złotej odważone szali, pełne jest treści« 2).

3. W Encyklice zaczynającej się od słów : Immortale Dei, wydanej d. 1 listopada 1885 roku, a której hołd oddawały nawet pisma tak zwane liberalne, przypomina Papież, że nowożytny liberalizm, który takie spustoszenia w życiu społecznem sprowadza, pochodzi z błęd­

nego pojęcia o ustroju społecznym, i dlatego podaje naukę K ościoła katolickiego o Pań- * stwie, a przedstawiwszy, jak się na ten ustrój

l) Zobacz piękną rozprawę znakomitego teologa ks. A . Langera: Św . Tomasz z Akwinu i dzisiejsza jilozojia, w pi­

śmie Przegląd powszechny, K raków , 1884, II, str. 16 1.

2) Zobacz: K s . Janiszewski; Encyklika Leona X I I I , Pa­

pieża, o M asonii, w piśmie Przegląd powszechny, K raków , 1884, III, str. 169. i ks. biskup Janiszew ski: Kościół i p a ń ­ stwo chrześciańskie, Poznań, 1890.

— 45 —

zapatruje liberalizm, daje na końcu prakty­

czne w tym względzie przestrogi ').

4. En cykliką: Sapientiae Christianae, z d.

10 stycznia 1890 r., Leon X I I I przypomina najważniejsze obowiązki chrześcijan jako oby­

wateli, które, gdyby b yły dobrze zrozumiane i wypełnione, odetchnęłaby ludzkość z pod tej zmory powszechnego zamieszania i nieładu, jakie w świecie panują.

5. W ostatniej Encyklice Novarum renem, z d. 15 maja 1891 r., Leon X I I I zajmuje się sprawą robotniczą. O tej Encyklice wiele libe­

ralnych nawet dzienników różnych krajów, odzywało się z uznaniem i uszanowaniem.

Szkoda wielka, że te pasterskie słowa G łow y K ościoła tak mało są znane przez zamożnych i ubogich, posiadaczy i robotników, tak dalece, że o nich przy sprawie socyalnej zwłaszcza u nas w Polsce, prawie się nic nie wie i nie wspomina. Może to dlatego, że ta sprawa u nas jeszcze w rzeczywistości jawnie nie istnieje;

więc się o niej mało, albo nic nie myśli i nie mówi.

Oprócz tych, do całego chrześciańskiego świata wydanych Encyklik, jeszcze Papież po- wielekroć w ciągu swego papiestwa zwracał

*) Zobacz: K s . M. Morawski: Encyklika „ Im?nortale D ei“ i liberalizm, w piśmie Przegląd powszechny, K raków ,

1885, V III, dodatek do zeszytu 24.