SEKTOR TURYSTYKI ZDROWOTNEJ POMORZA
ZACHODNIEGO NA TLE PRZEOBRAE
SPOECZNO--EKONOMICZNYCH UNII EUROPEJSKIEJ
Bogusaw Stankiewicz
Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie
Streszczenie. W opracowaniu podjto prób oceny perspektyw rozwojowych sektora tu-rystyki zdrowotnej w skali regionu. Poddano konfrontacji zjawiska i procesy obiektyw-nie oddziaujce na obecne i przysze kierunki rozwoju spoeczno-ekonomicznego Unii Europejskiej w odniesieniu do rozwiza instytucjonalnych UE. Analizujc uwarunkowa-nia w otoczeniu zewntrznym sektora – poziom makro i mezo – wykazano wystpowanie dwóch tendencji: a) niedopasowania (skostnienia) krajowych strategii rozwoju turystyki (sektora turystyki zdrowotnej) do zmian jakociowych w skali europejskiej (megaczynni-ków rozwoju) przy jednoczesnej b) próbie nadania turystyce zdrowotnej nowych impulsów rozwojowych przez wczenie jej w ramy szerszych rozwiza instytucjonalnych, które obserwujemy na poziomie ssiadujcych z Pomorzem Zachodnim landów RFN, czyli re-gionalnej polityki rozwoju sektora jako komponentu w ramach dynamicznie rozwijajcej si gospodarki zdrowotnej.
Sowa kluczowe: turystyka, turystyka zdrowotna, gospodarka zdrowotna, czynniki rozwo-ju, region, Unia Europejska
WSTP
Dla osób oraz analityków zajmujcych si prognoz oraz rozwojem gospodarczym otwartych gospodarek w skali makro i mezo pierwszoplanowym i zasadniczym zadaniem staje si poszukiwanie, enumeracja i pomiar wpywu czynników oddziaujcych na obec-ne i przysze procesy rozwojowe w ramach gospodarki wiatowej, kontyobec-nentów (ugru-powa integracyjnych) oraz pastw i ich struktur wewntrznych. Analogiczne podejcie powinno dotyczy take poszczególnych sfer gospodarki, a w tym turystyki, jeli punk-tem odniesienia staje si szczególna rola turystyki w dynamizowaniu gospodarki wiata i kadego z pastw. Istnieje te sprzenie zwrotne w postaci oddziaywania procesów Adres do korespondencji – Corresponding author: Bogusaw Stankiewicz, Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, Wydzia Ekonomiczny, Zakad Polityki Gospodarczej i Turystyki, ul. onierska 47, 71-210 Szczecin, e-mail: bstankiewicz@zut.edu.pl
zmian w gospodarce na turystyk jako cao i jej elementy skadowe, co w naukach eko-nomicznych jest obserwowalne i owocuje wielk liczb publikacji.
Kryzys gospodarczy lat 2007–2009 uwiadomi uczestnikom sceny gospodarczej istnienie kanaów transmisji, w rozumieniu skutków transmisji niekorzystnych zjawisk kryzysu systemu bankowego i ich przenoszenia na inne dziay gospodarki, czego wyra-nym potwierdzeniem jest spowolnienie tempa wzrostu gospodarczego poszczególnych krajów, a take korekty w wielkoci i kierunkach rozwoju destynacji oraz wielkoci ob-rotów przemysu turystycznego. Innymi sowy, skutki kryzysu uwiadomiy podmiotom gospodarczym i decydentom (centrum) destrukcyjne oddziaywanie bagatelizowanego jednego czynnika, jakim byy spekulacyjne instrumenty tzw. inynierii nansowej, zmu-szajc rzdy najwaniejszych gospodarczo pastw wiata (w tym UE) do gwatowne-go poszukiwania rodków zaradczych. Powstaje zatem pytanie, jakie s inne czynniki wpywu, jaki jest ich charakter, gdzie te czynniki powstaj i jakie s kanay transmisji na obszary UE (przestrze gospodarcz oraz sektor turystyki).
Biorc za punkt wyjcia koncepcj uszczegóowiania problemu, naley przyj nast-pujc metodyk szczegóow jego analizy:
1. Czy znane s obiektywne czynniki wpywu na obecny i perspektywiczny ksztat przestrzeni gospodarczej Unii Europejskiej i jakie moe by przeoenie tych „mega-czynników” na sytuacj Polski, polskiej turystyki, turystyki Pomorza Zachodniego?
2. Jak polityka instytucjonalna Unii Europejskiej (w dziedzinie innowacji i konku-rencyjnoci, widocznoci turystyki, zrównowaonego rozwoju, rozwoju regionów, po-licentrycznego rozwoju UE, likwidacji dysproporcji w ochronie zdrowia w ramach UE itd.) przekada si na krajow polityk instytucjonaln w dziedzinie turystyki (turystyki uzdrowiskowej)?
3. Czy polityka instytucjonalna w odniesieniu do turystyki w Polsce jest efektywnie monitorowana, jakie s kierunki zmian (mody kacji) w o cjalnych dokumentach cen-trum lub jego agend i czy sektor turystyki uzdrowiskowej odczuwa pozytywny wpyw oddziaywania centrum w sferach rentownoci, innowacyjnoci i konkurencyjnoci? W tym miejscu zasygnalizujmy, i analiza wniosków z dwóch kolejnych kongresów uzdrowisk polskich – XVII Kongresu w Kudowie-Zdroju w dniach 29–31 maja 2008 r. oraz XVIII Kongresu w Muszynie w dniach 4–6 czerwca 2009 r. – dobitnie pokazuje, i mimo upywu czasu uzdrowiska polskie odczuwaj te same problemy.
4. Bazujc na jednej z wielu rekomendacji Narodowego Banku Polskiego [Polska wobec wiatowego kryzysu gospodarczego 2009], zakadajcej potrzeb analizy uwa-runkowa i tendencji (zmian) w gospodarce Republiki Federalnej Niemiec w powizaniu z koncepcjami rozwojowymi Polski, naley podj prób przeniesienia wniosków z ob-serwacji sektora turystyki niemieckiej na sytuacj turystyki zdrowotnej (uzdrowiskowej) Polski.
5. Ostatnim krokiem bdzie transpozycja dowiadcze na obszar Pomorza Zachod-niego – terytorium, na którym funkcjonuj 4 spóki uzdrowiskowe Skarbu Pastwa oraz 52 zakady uzdrowiskowe, co uzasadnia merytoryczn i poznawcz potrzeb przyjtej koncepcji artykuu.
ROZWÓJ SPOECZNO-EKONOMICZNY A ROZWÓJ TURYSTYKI ZDROWOTNEJ – DETERMINANTY I WSPÓZALENOCI ROZWOJU. WARUNKI BRZEGOWE
Rozwój Unii Europejskiej odbywa si na terytorium obejmujcym obszary zróni-cowane pod wzgldem ludnoci, warunków klimatyczno-geogra cznych, kultury, stop-nia urbanizacji oraz poziomu rozwoju ekonomicznego. Instrumentem majcym na celu badania i studia w zakresie rozwoju przestrzennego w wymiarze midzynarodowym, krajowym i regionalnym jest Europejska Sie Obserwacyjna Planowania Przestrzennego ESPON (European Spatial Planning Observation Network), koordynujca projekty inter-dyscyplinarne i midzytematyczne grup badawczych z wielu krajów i instytucji (publicz-nych i prywat(publicz-nych) w omawianej dziedzinie. W latach 2002–2006 ESPON by 5-letnim programem badawczym w ramach wspólnotowej inicjatywy INTERREG III. W ramach tego programu ESPON by twórc wielu scenariuszy rozwoju przestrzennego, sporód których szczególnego rozgosu nabra raport pt. „Spatial Scenarios for Europe” opubliko-wany w Brukseli w maju 2007 r.
Niezalenie od stosunku do opracowa prognostycznych naley zgodzi si z tez, e w tym sigajcym po 2030 r. scenariuszu prawidowo wyartykuowano 4 zasadnicze czynniki (megaczynniki) rozwoju obszarów europejskich, a mianowicie:
zmiany demogra czne w Europie,
proces globalizacji (rozumiany jako wraliwo na procesy globalizacji), obszary wzrostu i koncentracji kapitau,
poziom konkurencyjnoci.
Z polskiego punktu widzenia (gospodarka, turystyka) najistotniejsze rekomendacje tego scenariusza mona przedstawi nastpujco:
1. Dane o umieralnoci i przeywalnoci wskazuj, e w wikszoci pastw UE redni wiek mieszkaca bdzie ulega wydueniu, przy czym Polska nie bdzie odbiega od tendencji widocznych w pozostaych pastwach Unii. Relatywnie najmodszymi spoe-czestwami legitymowa si maj Wielka Brytania i Irlandia.
2. Zgoa inaczej zosta oceniony potencja ludnociowy – Polska razem ze wszyst-kimi krajami Europy rodkowo-Wschodniej oraz Wochami i Niemcami znajdzie si w grupie pastw o zmniejszajcej si liczbie ludnoci ogóem (0–1% rocznie). Biorc pod uwag pozostae obszary wzrostu ludnociowego, prognozuje si, e jdrem ekonomicz-no-demogra cznej aktywnoci UE ma sta si pentagon (piciokt) rozpostarty midzy Londynem, Paryem, Mediolanem, Monachium i Hamburgiem.
3. Dla Polski perspektywy rozwoju technologii oceniono najniej w 3-stopniowej skali, a wród polskich orodków metropolitalnych nie ma ani jednego miasta, dla któ-rego ustalono poziom internacjonalizacji. Wysokim poziomem internacjonalizacji legity-mowa si maj takie orodki, jak: Pary, Londyn, Bruksela, Amsterdam, Monachium, Hamburg, Oslo, Sztokholm, ale take Praga i Budapeszt.
4. Wedug scenariusza, obszar koncentracji kapitau i technologii do 2030 r. przybie-rze ksztat pentagonalny (rodkowa cze Europy) z potokami (korytarzami) pprzybie-rzepy- przepy-wów biegncymi od takich orodków metropolitalnych, jak: Madryt i Barcelona, Rzym, Glasgow, Kopenhaga, Sztokholm i Oslo, Berlin i Warszawa, Wiede, Praga i Budapeszt. W korytarzu Warszawa i ód-Berlin mieci si Pozna, odnotowano take boczny
kory-–
–
–
–
tarz Kraków, Katowice, Wrocaw-Berlin. Poza obszarem aktywnoci i przepywów kapi-taowych i technologicznych maj pozosta Szczecin i Gdask. Generalnie wymienione miasta Polski zaliczono do tzw. sabych metropolitalnych europejskich obszarów wzrostu (weak Metropolitan European Growth Areas – weak MEGA).
5. Ksztat przestrzenny obszarów o najwikszej konkurencyjnoci do 2030 r. przybie-ra posta pentagonaln i ulokowany jest na obszarze od Pn. Woch (Lombardia), przez terytoria regionów wzdu Renu do terenów Pd. Wschodniej i Centralnej Anglii. Dodat-kowe korytarze to z: Marsylii i Lyonu, Parya i Pn. Francji, Kopenhagi i Hamburga oraz Budapesztu, Pragi i Wiednia.
Scenariusz wedug kryterium konkurencyjnoci nadaje Paryowi i Londynowi rang miast o znaczeniu globalnym, a generatorami konkurencyjnoci (poza picioktem) maj by: Berlin, Helsinki, Sztokholm, Madryt, Barcelona i Rzym (tzw. European Engine). Do miast typu weak MEGA z terenu Polski zaliczono: Warszaw i ód, Kraków, Katowice, Wrocaw, Pozna, Szczecin i Gdask.
Reasumujc, rekomendacje scenariusza s dla Polski mao optymistyczne, sugeruj bowiem, e Polska moe przegra szans cywilizacyjnego skoku, jak daje uczestnictwo w UE i wykorzystanie nowoczesnych czynników rozwoju. Najwikszy orodek metro-politalny (Warszawa) pozostanie w tyle za Prag i Budapesztem, a w Polsce przestrze aktywnoci kapitau, ludzi i myli lokowa si bdzie midzy Wis i Odr – scenariusz „Polski dwóch prdkoci”. Powstaje zatem pytanie: Czy w sytuacji urzeczywistnienia si tego scenariusza – czego nie mona wykluczy – zmiany w przestrzeni gospodar-czej UE wpyn na sytuacj i perspektywy rozwojowe turystyki? Naley przyj e tak, a pierwszym sektorem najbardziej podatnym na omawiane tendencje bdzie turystyka biznesowa1.
Na kondycj i perspektywy turystyki uzdrowiskowej (zdrowotnej) niewtpliwy wpyw – co ju jest wyranie artykuowane w UE – bdzie mia magaczynnik demogra- czny i jest to szansa dla polskich przedsibiorstw uzdrowiskowych. Podobnie niewt-pliwy wpyw na kierunki rozwoju destynacji turystyki zdrowotnej bdzie miaa decyzja o budowie pod Berlinem supernowoczesnego lotniska i to jest czynnik niekorzystny.
ROZWIZANIA INSTYTUCJONALNE A „EKONOMIZACJA” TURYSTYKI ZDROWOTNEJ
Aby w peni uzmysowi sobie rol przedsibiorstw uzdrowiskowych w systemie turystyki krajowej i w systemie gospodarki Polski, naleaoby postawi pytania: Czy przedsibiorstwa uzdrowiskowe stanowi problem dla gospodarki kraju? Czy s kluczem do rozwizania problemów zdrowotnych polskiego spoeczestwa? Potwierdzeniem sensownoci tak postawionych pyta moe by dyskusja odbyta w marcu 2010 r. nad komunikatem Komisji Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Eko-nomiczno-Spoecznego i Komitetu Regionów pt. „Solidarno w zdrowiu: zmniejszanie nierównoci zdrowotnych w UE” [COM(2009)567 wersja ostateczna], gdzie mówi si,
1
Ju obecnie krajem o najwikszych rednich wpywach od jednego turysty jest Dania – miejsce przyjazdu zamonych biznesmenów.
i cel zapewnienia wysokiego poziomu ochrony zdrowia HIAP (Heath in All Policie) – zapisany na równi z jednolitym rynkiem w traktacie lizboskim – pozostaje raczej pustym sloganem na szczeblu UE, kryjcym nierównowag spowodowan powszechn dominacj jednolitego rynku [SOC/351, 5.5.4].
Wielowtkowa i opisana w literaturze przedmiotu sfera turystyki (turystyki uzdro-wiskowej) cechuje si jednak pewn saboci, której naley upatrywa w dominacji czynnika marketingu, co powoduje (zastrzeenie podnoszone przez badaczy z dziedziny nauk o zarzdzaniu) e cele marketingowe przedsibiorstwa (take jednostek samorzdu terytorialnego – regionu, powiatu, gminy oraz pastwa) stay si celami strategiczny-mi przedsibiorstwa (jednostki samorzdu, pastwa), a na drugi plan schodzi problem przychodów rmy w powizaniu z rentownoci. Wstydliwie traktowane i najczciej przemilczane w analizach sektora zagadnienie jego rzeczywistej siy ekonomicznej po-woduje, e na takie kategorie ekonomiczne, jak konkurencyjno, przewaga konkuren-cyjna (trwaa przewaga konkurenkonkuren-cyjna), innowacje i innowacyjno przedsibiorstwa itd. naley patrze z dystansem, a nawet z niewiar co do ostatecznych ustale. Dlatego koncentrujc si na niektórych, wybranych problemach, naley powtórzy, e:
Rynek turystyki uzdrowiskowej w Polsce jest w pierwszym dziesicioleciu XXI wieku przykadem oligopsonu – z jednej strony poda reprezentuje wzgldnie dua liczba okoo 400 podmiotów uzdrowiskowych (w tym 24 spóki Skarbu Pastwa), podczas gdy efektywny popyt na produkty uzdrowiskowe reprezentuje Narodowy Fundusz Zdrowia (jak równie ZUS i KRUS). Wolny rynek (sprzeda komercyj-na) uzdrowiskowy jest, wedug rónych wylicze, nakierowany na 30–35% klien-tów, a ponadto podmioty uznawane za typowo rynkowe (kapita prywatny), jeli speniaj wymogi ustawy o zakadach opieki zdrowotnej, te ubiegaj si o kon-trakty z NFZ. Dominacja NFZ nad przedsibiorstwami uzdrowiskowymi, prze-jawiajca si m.in. w dyktowaniu cen za usugi uzdrowiskowe, jest od wielu lat przedmiotem krytyki. Problemem nadal nierozwizanym pozostaj tzw. niedojaz-dy, jako skutek sytuacji, w której kontraktobiorca (przedsibiorstwo uzdrowiskowe) z mocy kontraktu z NFZ jest zobowizane utrzymywa okrelon liczb miejsc, na-tomiast NFZ nie wywizuje si z zapewnienia ustalonej liczby kuracjuszy. Straty z tego tytuu wahaj si w granicach 5–10% i maj czsto duy wpyw na kocowy wynik nansowy rmy.
Dominacja NFZ nad podmiotami uzdrowiskowymi przejawia si nie tylko w dykto-waniu warunków cenowych, ale take w okrelaniu:
ogólnej kwoty rodków przeznaczanych na lecznictwo uzdrowiskowe. Porówna-nie tempa wzrostu budetu NFZ z limitami rodków alokowanych do tego sektora wskazuje na powstawanie dysproporcji – tempo wzrostu budetu w latach 2005– –2010 byo wysze (157,4%) ni tempo wzrostu wydatków na sektor (155,4%). Ponadto, w planie na 2010 r. na ogóln kwot 54 076 mln z na lecznictwo uzdro-wiskowe planuje si przeznaczenie niewiele ponad 10% budetu – 546,1 mln z [Sprawozdanie roczne NFZ 2006–1010];
od strony „technologii” medycznych sporód jednostek chorobowych wedug midzynarodowej klasy kacji ICD tylko 10 tych jednostek NFZ zamierza nan-sowa w 2010 r.:
1.
2. a)
dla szpitali uzdrowiskowych: choroby ortopedyczno-urazowe (symbole S, T) – 12 jednostek, choroby ukadu nerwowego (symbol G) – 8 jednostek, choroby reumato-logiczne (symbol M) – 7 jednostek, choroby kardioreumato-logiczne i nadcinienia (symbol I) – 3 jednostki,
dla sanatoriów uzdrowiskowych: choroby ortopedyczno-urazowe (S, T) – 27 jedno-stek, choroby reumatologiczne (M) – 13 jednojedno-stek, choroby kardiologiczne i nad-cinienia (I) – 4 jednostki, choroby dolnych dróg oddechowych (J) – 3 jednostki, cukrzyca (F) – 2 jednostki,
leczenie sanatoryjne dzieci (symbol G) – 4 jednostki [Zarzdzenie… 2009, zaczniki 5 i 6].
Podsumowujc powysze, w konfrontacji z sytuacj, i np. spóki uzdrowiskowe Skarbu Pastwa posiadaj wicej uprawnie leczniczych ni te refundowane przez NFZ, nietrudno zgodzi si z hipotez A. Hadzika, e: „Procesy (…) objawiajce si
zmniejsze-niem zakresu spoecznej ochrony ubezpieczeniowej na rzecz komercjalizacji usug przy-czyni si do rozwoju turystyki zdrowotnej uzdrowisk” [Hadzik 2009].
Wikszo polskich przedsibiorstw uzdrowiskowych jak na standardy europejskie to przedsibiorstwa o maej skali przychodów – z 24 spóek uzdrowiskowych w gestii Ministra Skarbu Pastwa (MSP) tylko 9 odnotowuje przychody powyej 20 mln z rocznie (okoo 5 mln €)2.
Z problematyk skali produkcji (obrotów) wie si zagadnienie rentownoci gospo-darowania. I tu uwidacznia si zwizek midzy pro lem lecznictwa a zyskiem rmy – im peniejszy pro l lecznictwa, tym zysk jest niszy, co oznacza, e zysk netto uzyskuj przedsibiorstwa majce w swej ofercie produktowej wyczny lub dominujcy udzia usug typu SPA & Wellness. Klasyczne przedsibiorstwa uzdrowiskowe odnotowuj bd strat na dziaalnoci, bd niewielki zysk w przedziale 0–5%, czego dowodem jest kon-dycja spóek MSP (problem opisany zarówno w literaturze przedmiotu, jak te w raporcie NIK z 2002 r).
Poruszony powyej rozdwik midzy efektami z gospodarowania a moliwociami wygenerowania rodków na potrzeby rozwojowe (inwestycje) i dotrzymania kroku konkurencji jest ewidentnie widoczny w odniesieniu do spóek uzdrowiskowych MSP. W 2010 r. mija pierwszy rok opónie w realizacji zapisów Rozporzdzenia Ministra Skarbu Pastwa z dnia 8 padziernika 2008 r. w sprawie wykazu zakadów lecznictwa uzdrowiskowego prowadzonych w formie jednoosobowych spóek Skarbu Pastwa, które nie bd podlega prywatyzacji (Dz.U. Nr 192 poz. 1186), w myl którego do koca czerwca 2009 r. miao by sprzedanych 5 uzdrowisk MSP, a rodki uzyskane ze sprzeday ministerstwa zamierzao przeznaczy na dokapitalizowanie 7 uzdrowisk ze 100-procentowym udziaem Skarbu Pastwa3. Zwoka w podjciu
rozstrzygaj-2Nie ma caociowej wiedzy o innych podmiotach gospodarczych, z fragmentarycznych ustale
wynika, i na okoo 400 podmiotów uzdrowiskowych w skali kraju okoo 5% osiga wzmianko-wane obroty (przychody).
3Jeli w 2008 r. oceniano, e potrzeby rozwojowe caego sektora MSP oscyloway wokó kwoty
okoo 1300 mln z (330 mln €), to nietrudno wyszacowa, i w odpowiedniej proporcji najwiksze rmy majce pozosta w gestii resortu wymagaj zasilenia nansowego w granicach 100–120 mln €, a kady rok opónie – w sytuacji dyskryminacji spóek prawa handlowego w ubieganiu si o unijne rodki publiczne – sytuacj jedynie pogarsza.
–
–
–
3.
cych decyzji waciciela nie moe by tumaczona kryzysem lat 2007–2009, jak te konstrukcj ambitnych (na granicy ryzyka gospodarczego) planów rozwojowych spó-ek, czego dowodem mog by programy rozwojowe „Uzdrowiska Koobrzeg” S.A. i „Uzdrowiska winoujcie” S.A.
W warunkach konkurencji rynkowej szczególnego znaczenia nabieraj procesy in-nowacyjnoci, nie wnikajc w tym miejscu w zawioci de nicyjne pojcia, które ex de nitione powinny by determinant poprawy konkurencyjnoci (pozycji konkuren-cyjnej) rm sektora turystyki uzdrowiskowej. Mimo i w literaturze obserwuje si co-raz czciej próby uchwycenia wpywu innowacji na procesy rozwojowe uzdrowisk, to ich lektura nie moe budzi zaufania. Powodem niewiary w ustalenia badaczy jest fakt, e najczstszym instrumentem pomiaru jest ankieta (wywiad standaryzowany), zawierajca pytania o odczucia menaderów lub kierowników rm dotyczce wpy-wu innowacji na wyniki rmy, bez przedstawienia w kilkuletniej perspektywie (okre-sie zastosowania innowacji) rezultatów gospodarowania oraz ich efektywnoci. Std publikowane dane przekraczaj najmielsze oczekiwania – gdy myli si o odsetku rm innowacyjnych – i s w wyranej dysproporcji z ustaleniami natury ogólniejszej, np. z wynikami badania GUS. W konkluzji naleaoby postawi pytanie, czy:
innowacyjno przedsibiorstw sektora turystyki uzdrowiskowej jest istotnie lep-sza ni innowacyjno ogóu polskich przedsibiorstw (przypominamy i prze-prowadzone 2-krotnie badania GUS z zastosowaniem metodologii kompatybil-nej z metodologi Eurostatu oraz procedurami Oslo Manual wskazay na spadek innowacyjnoci polskich przedsibiorstw, zarówno w grupie ogóem, jak te we wszystkich kategoriach – od rm maych po rednie i due),
czy w ramach sektora dziaa hipoteza Schumpetera-Galbraitha, goszca, i proce-sy innowacyjnoci przesuwaj si w kierunku rednich i duych przedsibiorstw, jako e wiedza o sprawdzeniu lub negacji hipotezy ma znaczenie w programowa-niu, np. strategii rozwojowych sektora i caej turystyki,
czy innowacyjno w ramach sektora, a take brany turystyki spowoduje wery- kacj ustale Instytutu Koniunktur i Cen w Warszawie [Analiza… 2003], który analizujc produkt turystyczny Polski i siedmiu krajów odniesienia Europy sfor-muowa wniosek generalny, e Polska skazana jest na przyjazdy ubogich tury-stów, z ma iloci pienidzy, i to na krótko! Ma to istotne znaczenie, gdy wemie si pod uwag, e brak jest jakichkolwiek odniesie do cytowanych powyej ba-da w opracowanej przez Polsk Organizacj Turystyczn „Marketingowej stra-tegii Polski w sektorze turystyki na lata 2008–2015”, i to w sytuacji oczekiwania na nadzwyczajne dochody sektora turystyki w 2012 r., w którym Polska bdzie wspóorganizatorem Pikarskich Mistrzostw Europy EURO 2012.
MOLIWOCI WYKORZYSTANIA PRZEZ POLSK DOWIADCZE NIEMIECKICH W TURYSTYCE UZDROWISKOWEJ
Jak ju wspomniano we wstpie, Narodowy Bank Polski trafnie odczytuje, e pozna-nie mechanizmów i dowiadcze pozna-niemieckich – zachodpozna-niego ssiada Polski jako pod-stawowego partnera gospodarczego – oraz transpozycja tych dowiadcze na nasz grunt 5.
a)
b)
moe mie pozytywny wpyw na rozwój gospodarczy kraju. Generalnie dowiadczenia i rekomendacje niemieckie w sektorze turystyki zdrowotnej (uzdrowiskowej) maj swoje ródo w dwóch przestrzeniach – pierwsza to turystyka uzdrowiskowa RFN rozpatrywa-na jako cao, druga to inicjatywy landów, które w swym obszarze dziaania czuj si odpowiedzialne za wielofunkcyjny rozwój gospodarczy.
Analizujc dane zwarte w referacie R. Petrego odnoszce si do Niemiec, mona sprecyzowa nastpujce wnioski:
Niemiecki „przemys uzdrowiskowy” to okoo 300 kurortów i obiektów SPA o obro-tach rocznych 28 mld €.
W 2006 r. przedsibiorstwa turystyki uzdrowiskowej przyjy 18,1 mln goci, oferu-jc im 97,8 mln pobytów.
istotne dla polskich rm parametry ekonomiczne:
redni przychód jednej rmy wyniós ponad 93 mln € (18-krotnie wicej ni przy-chody czoówki polskich rm uzdrowiskowych),
z ogólnej liczby 18,1 mln kuracjuszy dla 2,4 mln koszty pokryy rmy ubezpie-cze spoecznych – wyrana dominacja sprzeday komercyjnej,
przecitne dzienne wydatki na jednego kuracjusza wyniosy 50,3 € (okoo 210 z), w okresie 1999–2007 liczba kuracjuszy wzrosa o 21,2%, ale redni okres pobytu kuracjusza zmniejszy si z 6,3 dnia do 5,35 dnia.
Wniosek generalny – w Niemczech przecitny turysta-kuracjusz by zwolennikiem krótkich kuracji (ale intensywnych medycznie), za które uici relatywnie nisk opat – okoo 297 € (okoo 1200 z) [Petry 2009]
Przewidywane w Niemczech trendy demogra czne w perspektywie do 2050 r. za-kadaj znaczny wzrost liczby osób obu pci powyej 60. roku ycia, z czego najwiksz populacj dla kobiet maj stanowi panie w wieku 80–85 lat, a u mczyzn 65-latko-wie. Wychodzc naprzeciw naturalnym procesom starzenia si spoeczestwa, wadze Brandenburgii i Berlina przyjy ide tworzenie klastra gospodarki zdrowotnej, który cechuje (2007 r.):
348 500 zatrudnionych (co 8. zatrudniony ogóem),
22 mld € obrotów, w tym 14 mld € wartoci nowotworzonej brutto (!3% PKB lan-dów),
15 000 studentów na kierunkach zwizanych z gospodark zdrowotn oraz 30 000 uczniów zawodu,
180 przedsibiorstw z zakresu biotechnologii i biomedycyny, 250 przedsibiorstw z zakresu techniki medycznej i 24 przedsibiorstwa farmaceutyczne,
120 szpitali klinicznych i 48 klinik rehabilitacyjnych, 570 domów pogodnej staroci i zakadów opiekuczych, 1400 aptek,
9800 prywatnych praktyk lekarskich [Gesundheitscluster…2009].
Istot tego klastra jest „cebulowy model gospodarki zdrowotnej” zawierajcy nast-pujce komponenty – poczwszy od warstwy pierwszej (najbliej czowiekowi) po ostat-ni, czyli:
sport i czas wolny, wellness, odywianie, turystyka, wypoczynek,
•
•
•
–
–
–
–
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
ubezpieczenia chorobowe, badania naukowe i rozwój, organizacje gospodarki zdro-wotnej, administracja publiczna,
przemys farmaceutyczny, usugi i rzemioso zdrowotne, technika medyczna, biotech-nologia i techbiotech-nologia genetyczna,
handel hurtowy produktami dla zdrowia, handel specjalistyczny + apteki, ochrona zdrowia,
szpitale, placówki, lekarze.
W perspektywie do 2030 r. zakada si wzrost wartoci nowowytworzonej klastra do 20,2 mld €, z czego ochrona zdrowia i opieka spoeczna maj stanowi 14,3 mld €.
Jest interesujce, e struktura wewntrzna klastra jest inna ni struktury funkcjonuj-ce w Polsfunkcjonuj-ce, a w jej skad wchodz:
sie gospodarka zdrowotna Berlin-Brandenburgia,
biuro klastra wraz z rzecznikiem sieci, koordynator tzw. Masterplanu,
12 pól dziaania reprezentowanych przez penomocników ds. poszczególnych pól, grupa sterujca (sekretarze stanu ds. nauki i zdrowia, przedstawiciele Senatu Berlina, przedstawiciele Kancelarii Stanu kraju zwizkowego Brandenburgia).
Konkludujc, naley dobitnie stwierdzi, e zachodni ssiedzi Polski zapocztkowali drug (po koncepcji maego przedsibiorstwa) unikaln w skali europejskiej koncepcj przebudowy struktury gospodarczej kraju, co moe by skutecznym rodkiem przeciw-dziaania zjawiskom zmierzchu tzw. tradycyjnej turystyki zdrowotnej. Dowiadczenia niemieckie mog by wykorzystywane przy tworzeniu koncepcji gospodarki zdrowotnej w Polsce, take na poziomie regionu, pod warunkiem, e skutecznie zostanie przezwyci-ona niewydolno obecnego systemu ochrony zdrowia w Polsce.
PODSUMOWANIE
Rozwój przedsibiorstw lecznictwa uzdrowiskowego jest podstawowym wyznacz-nikiem wspóczesnych czasów, poniewa oferujc skuteczne produkty lecznicze, jest w stanie zareagowa na zmiany w zapotrzebowaniu spoecznym w XXI wieku, wyra-ajce si wzrostem wiadomoci zdrowotnej, a take stopniow popraw zamonoci. Równoczenie turystyka zdrowotna jest, analogicznie do innych dziedzin gospodarki, podatna na zjawiska kryzysowe oraz na mody i wahnicia w kierunkach rozwoju desty-nacji turystycznej.
Zbudowany w krajach zwizkowych Berlin-Brandenburgia klaster umoliwia har-monijne zrealizowanie wielu celów, a w tym wiadczenie usug na poziomie lokalnym i regionalnym, co zwiksza odporno sektora (gospodarki zdrowotnej) na zjawiska kry-zysowe; jest stymulatorem wzrostu zatrudnienia oraz jakoci zatrudnionej kadry, umie-jtnie wykorzystuje innowacyjno nowych dziedzin technologii (przemys farmaceu-tyczny, biotechnika, techniki medyczne) oraz czy dynamik w sferze bada naukowych i rozwoju z konkretnymi potrzebami spoeczestwa.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
PIMIENNICTWO
Analiza przewag konkurencyjnych Polski na midzynarodowym rynku turystycznym. Instytut Ko-niunktur i Cen Handlu Zagranicznego, Warszawa, marzec 2003, 23 (wniosek 25). Gesundheitscluster in Metropolen und Grenzregionen, Health Capital Berlin-Brandenburg, 19 Mai
2009, 6–10.
Hadzik A., 2009. Turystyka zdrowotna uzdrowisk, Wydawnictwo AWF, Katowice
Komunikat Komisji Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Spoeczno-Eko-nomicznego i Komitetu regionów „Solidarno w zdrowiu: zmniejszanie nierównoci zdrowotnych w UE” COM(2009) 567 wersja ostateczna.
Marketingowa strategia Polski w sektorze turystyki na lata 2008–2015. Polska Organizacja Tury-styczna, Warszawa, padziernik 2008.
Petry R., Czy w Europie wystpuje zmierzch uzdrowisk i klasycznego leczenia? Marketing wiskowy w pastwach europejskich, [w:] Innowacyjne kierunki rozwoju turystyki uzdro-wiskowej i lecznictwa uzdrowiskowego, XVIII Kongres Uzdrowisk Polskich, Muszyna, 4–6 czerwca 2009, 104–106.
Polska wobec wiatowego kryzysu gospodarczego. Narodowy Bank Polski, Warszawa, wrzesie 2009, 11.
Rozporzdzenie Ministra Skarbu Pastwa z dnia 8 padziernika 2008 r. w sprawie wykazu zaka-dów lecznictwa uzdrowiskowego prowadzonych w formie jednoosobowych spóek Skar-bu Pastwa, które nie bd podlega prywatyzacji (Dz.U. Nr 192, poz. 1186).
Spatial Scenarios for Europe. Bruksela, maj 2007, 4–10.
Sprawozdania roczne NFZ za lata 2005, 2006, 2007, Plan na rok 2010.
Zarzdzenie nr 61/209/DSM Prezesa NFZ z 2 listopada 2009 r. w sprawie okrelenia warunków zawierania i realizacji umów w rodzaju lecznictwo uzdrowiskowe.
WEST POMERANIAN HEALTH TOURISM ON THE BACKGROUND OF SOCIO-ECONOMIC TRANSFORMATIONS OF THE EUROPEAN UNION
Abstract. The article addresses the attempt of a new reading of the growth prospects for the health tourism sector in the region through the confronting phenomena and processes which objectively affect the present and future socio-economic growth trends in the European Union in the face of institutional arrangements. Analysing the conditions in the external environment of the sector – macro and meso levels – the existence of two trends was pro-ved: 1) mismatch (fossilization) between national tourism development strategies (health tourism sector) to qualitative changes in the European Union (megafactors of development) during 2) the attempt to give a new impetus of development to health tourism through the incorporation into the framework of broader institutional arrangements which can be obser-ved in the German federal lands neighbouring with West Pomerania., that is, regional sector development policy as a component within the booming health economy.
Key words: tourism, health tourism, health economy, factors of development, region, the European Union
