PRAWOMOCNOŚĆ
Prawomocność formalna
-> art. 363 k.p.c. – orzeczenie staje się prawomocne formalnie, jeżeli nie przysługuje co do niego środek odwoławczy lub inny środek zaskarżenia, w takim wypadku orzeczenie staje się prawomocne w dacie jego wydania
-> orzeczenia zaskarżalne będą prawomocne z upływem terminu do wniesienia środka zaskarżenia, w sytuacji, w której strona w ogóle takiego środka nie składała lub uchybiła terminowi jego wniesienia
-> jeżeli strona wniesienisktecznie środek zaskarżenia, zaskarżone
orzeczenie uprawomocnia się w dacie wydania przez sąd II instancji
orzeczenia utrzymującego w mocy zaskarżone orzeczenie lub orzeczenia
reformatoryjnego
Orzeczenie staje się prawomocne także w przypadku:
-> zrzeczenia się prawa do wniesienia apelacji w postępowaniu
uproszczonym (datą uprawomocnienia się będzie data wydania wyroku) -> w przypadku skutecznego cofnięcia środka zaskarżenia (datą
uprawomocnienia będzie data umorzenia postępowania)
Prawomocność materialna
SKUTEK POZYTYWNY
Pozytywnym skutkiem prawomocności jest związanie prawomocnym orzeczeniem: sądu, który je wydał, innych sądów, organów państwowych, stron, innych osób w przypadkach wskazanych w kodeksie postępowania cywilnego (tzw. prawomocność rozszerzona).
SKUTEK NEGATYWNY
Skutek negatywny prawomocności polega na tym, że prawomocne orzeczenie sądu, zawierające rozstrzygnięcie merytoryczne, korzysta z tzw.
powagi rzeczy osądzonej, co wyklucza ponowne postępowanie w tej samej
sprawie pomiędzy tymi samymi podmiotami.
PRAWOMOCNOŚĆ ROZSZERZONA
Kodeks postępowania cywilnego przewiduje rozszerzoną prawomocność odnośnie wyroków wydawanych w sprawach małżeńskich, z wyjątkiem części orzekającej:
O prawach i roszczeniach majątkowych poszukiwanych łącznie z prawami niemajątkowymi
W sprawach między rodzicami a dziećmi
W sprawach o ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami
W sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone
Powaga rzeczy osądzonej
Poza wyrokami, z powagi rzeczy osądzonej korzystają także inne orzeczenia merytoryczne, w tym nakaz zapłaty i postanowienia co do istoty sprawy wydawane w postępowaniu nieprocesowym.
Z powagi rzeczy osądzonej nie korzysta ugoda sądowa, ani ugoda zawarta przed mediatorem, zatwierdzona następnie przez sąd.
SN dopuszcza możliwość wygaśnięcia powagi rzeczy osądzonej, zwłaszcza wyroków oddalających powództwo, które miałaby nastąpić wskutek zmiany okoliczności faktycznych stanowiących podstawę faktyczna w chwili wyrokowania ( wyrok SN z dnia 21.04 2015r., IIPK 147/14)
Za strony uważa się także ich następców prawnych, w szczególności spadkobierców i nabywców przedmiotu sporu.
Powaga rzeczy osądzonej nie rozciąga się natomiast na osoby inne niż strony postępowania , których dotyczy rozszerzona moc wiążąca prawomocnego wyroku.
W sprawie z powództwa prokuratora wytoczonego na rzecz oznaczonej osoby powaga rzeczy osądzonej obejmuje podmioty, na rzecz których powództwo zostało wytoczone.
W procesach, w których prokurator pozywa obie strony stosunku prawnego, powaga rzeczy osądzonej występuje również pomiędzy tymi podmiotami.
Powaga rzeczy osądzonej rozciąga się również na interwenienta ubocznego samoistnego.
