Samokształcenie nauczycieli przedszkola w okresie transformacji : w świetle badań

Joanna Duda

Samokształcenie nauczycieli

przedszkola w okresie transformacji :

w świetle badań

Nauczyciel i Szkoła 3-4 (28-29), 74-82

2005

Joanna Duda

Samokształcenie nauczycieli przedszkola

w okresie transformacji (w świetle badań)

W prowadzenie

Przełom w ieków w którym nam przyszło żyć, określa się epoką elektroniki, laseru, atom u, kosm osu. Czas ten staw ia przed każdym dorosłym człow iekiem konieczność ciągłego kształcenia się. K onieczność ta w ynika z potrzeby nadążania za sw oją w iedzą - ogólną i zaw odow ą. Dlatego też postrzega się potrzebę cią­ głego podnoszenia i doskonalenia kw alifikacji, kształcenia um iejętności, ciągłej adaptacji intelektualnej, psychicznej i profesjonalnej do przyspieszonego rytm u zm ian społecznych. Transform acja społeczna, ekonom iczna, kulturow a oraz postępująca integracja europejska dokonująca się w Polsce staw ia przed naro­ d ow ą edukacją, a w konsekw encji przed nauczycielem now e w ym agania.

N auczyciel je st w iecznym uczniem . Zdobyte w różnych uczelniach kw alifikacje nauczycielskie nie m o g ą i nie m a ją m ieć kształtu ostatecznego, pełnego i pew nego. W jeg o pracy pow inna w ystępow ać refleksja, która skłania go do doskonalenia w zaw odzie i stw arza potrzebę ciągłego poszukiw ania, dociekania, tw órczego rozw ijania się. D ziała on w dynam icznej rzeczyw istości: otw artej, zmieniającej się, różnorodnej. Spotyka się bow iem z uczniam i, rodzicam i, nauczycielam i - kolegam i, z których przecież każdy jest inny. N ie m oże przew idzieć nieraz ani problem ów, ani zadań przed jakim i zostanie postawiony. Czasam i z a g a d k ą jest dla niego jeg o w łasna osoba.

N ależało by w tym m iejscu postaw ić pytanie: co czeka m łodego nauczyciela u progu kariery zaw odow ej, a także co m oże zaskoczyć w pracy nauczyciela z bagażem dośw iadczeń? Zdobycia jakich kom petencji m a być św iadom y? O dpow iedzi na postaw ione pytania znajdujem y w R aporcie K om itetu Ekspertów do spraw Edukacji N arodow ej. Stw ierdza on że:

„u podstaw now oczesnej doktryny kształcenia nauczycieli pow inna w ystępow ać św iadom ość różnych grup i zadań nauczycieli takich ja k :

przekazyw anie w iedzy i dośw iadczenia,

pobudzenie aktyw ności poznaw czej i praktycznej, rozw ijanie się tw órc­ zych zdolności innow acyjnych dzieci i młodzieży,

Joanna Duda - Samokształcenie nauczycieli przedszkola w . 7 5

rozw ijanie system ów w artości oraz kształcenie postaw i charakterów w y­ chow anków,

rozw ijanie zainteresow ań, stw arzanie w arunków do działalności prakty­ cznej, posługiw anie się now oczesną technologią kształcenia, sposobienie uczniów do aktyw ności zaw odowej i społecznej,

spraw dzanie i ocenianie osiągnięć szkolnych dzieci i młodzieży, przygotow anie w ychow anków do uczenia się przez całe życie,

kierow anie procesam i orientacji szkolnej i zaw odow ej, w spom aganie uc­ zniów w form ułow aniu zam ierzeń edukacyjnych oraz planów zaw odow ­ ych i życiow ych,

pom oc w organizacji życia społecznego dzieci i m łodzieży w szkole oraz w łaściwego wykorzystania czasu w olnego”.1

O nakazie aktualizow ania w iadom ości i um iejętności przez nauczycieli dow ia­ dujem y się rów nież z Raportu dla U NESCO Jacqes’a Delorsa. N a je g o łam ach czytamy: „życie zaw odowe (nauczycieli) pow inno układać się w ten sposób, aby mieli m ożliw ość, a naw et obow iązek doskonalenia sw ojego m istrzostw a i korzystania z dośw iadczeń prow adzonych w różnych dziedzinach życia gospo­ darczego, społecznego, kulturalnego”2.

Koncepcja edukacji przez całe życie jest paszportem do istnienia w XXI wieku, a kształcenie i dokształcanie jest sposobem i odpow iedzią na w yzwania szybko zmieniającego się świata. M ożna powiedzieć, że jest wym ogiem i koniecznością w życiu zawodowym i osobistym, a ich podstaw ą są cztery obszary edukacji: „uczyć się, aby wiedzieć; uczyć się, aby działać; uczyć się, aby żyć wspólnie; uczyć się, aby być”3

Jaki m a zatem być nauczyciel w obec staw ianych przed nim zadań edukacyjnych? M ądrze w ykorzystując sw ą w iedzę, „musi być przygotow anym do tego by:

być specjalistą,

budzić w uczniach zainteresow ania, wyrabiać chęci, kształcić um iejętności, nawyki do sam odzielnego uczenia się,

chciał i um iał korzystać z ułatwień, jakie mu daje w pracy dydaktycznej postęp techniczny,

chciał i był inspiratorem , organizatorem różnych poczynań edukacyjno - kulturalnych w stosunku do środow iska uczniów i szerszych kręgów społeczeństw a,

1 Cz. Banach, Kształcenie, dokształcanie i doskonalenie nauczycieli. W : W. Pomykało ( red. ) Encyklopedia

pedagogiczna. Warszawa 1993, Fundacja Innowacja, s. 293.

2 Raport dla UNESCO Międzynarodowej Komisji do Spraw Edukacji dla XXI wieku pod przewodnictwem

Jacqcs’a Delorsa. Edukacja. Jest w niej ukryty skarb. Tłum. Wiktor Rabczuk. Warszawa 1998, Wydawnictwo UNESCO. Stowarzyszenie Oświatowców Polskich, s. 161.

76

sam prezentow ał w artościow ą osobow ość oraz czuł potrzebę i um iał usta­ w icznie doskonalić się w ielostronnie,

miał w yrobioną otw artą postaw ę w obec postępu naukow ego, pedagogicz­ nego, kulturalnego” .·1

Wyżej w ym ienione zadania są w ynikiem zm ian, ja k ie niesie ze so b ą Reform a System u Edukacji. W gestii nauczyciela pozostaje dobór ciągle zm ieniających się program ów , m etod w ychow ania i nauczania, środków dydaktycznych, form organizacyjnych. Sytuacja w jakiej znalazł się nauczyciel stw orzyła potrzebę doskonalenia się w zaw odzie, a co za tym idzie sam okształcenia.

W yniki b ad ań

Problem podjęty w artykule dotyczy em pirycznego rozpoznania potrzeb sam o­ kształcących się nauczycieli w okresie transform acji społecznej, uw zględniając cele, metody, źródła, efekty sam okształcenia oraz m ożliw ości m aterialne.

Badania przeprowadzono w 72 przedszkolach rozmieszczonych na terenie woje­ wództwa śląskiego na przełomie lat 2004/2005. Badaniami objęto 100 nauczycieli wychowania przedszkolnego. Stanowią oni zbiorowość w 100 procentach sfemini­ zowaną.

W iększość nauczycieli (88% badanych) legitymuje się w ykształceniem wyższym, a 12% skończyło SN. N ajw iększy procent badanej populacji stanow ią nauczyciele w przedziale wiekowym od 3 1 - 45 lat (63% badanych), następnie nauczyciele poniżej 32 roku życia (22% badanych). N auczyciele powyżej 46 roku życia stano­ w ią 15% grupę.

A naliza danych dotyczących stażu pracy badanych nauczycieli w skazuje, iż najliczniejszą grupę stanow ią nauczyciele ze stażem pracy od 11 - 20 lat (41% badanych). N astępną grupą są nauczyciele pow yżej 20 lat pracy (36% ), a 23% to grupa nauczycieli pracująca w zaw odzie do 10 lat.

Ze względu na nadany stopień awansu zawodowego badana populacja przedstaw ia się następująco: nauczyciele stażyści - 2% badanych, nauczyciele kontraktowi - 14% badanych, nauczyciele mianowani - 63%, a nauczyciele dyplom owani - 21 % badanych.

Badani nauczyciele w 100% podejm ujądziałania sam okształceniow e, uśw iada­ m iając sobie taką potrzebę. Z decydow anie tak, zadeklarow ało 29% nauczycielek a za raczej tak opow iada się 71% badanych.

Z przedstaw ionych faktów em pirycznych w ynika, że nauczyciele w pracy sam okształceniow ej staw iają przed sobą konkretne cclc. Za najw ażniejszy cel

A M. Pindcra, Doskonalenie i dokształcanie zawodowe nauczycieli. „Nauczyciel i Szkoła”. Mysłowice

Joanna Duda - Samokształcenie nauczycieli przedszkola w .

77

w pracy sam okształceniow ej uznali uzyskiw anie najw yższych efektów w pracy w ychowaw czej z dziećm i (15,6% badanych), następnie osiąganie najw yższych efektów w pracy dydaktycznej z dziećmi (15,4% badanych) oraz tw orzenie osobowości zaw odowej i osobistej (14,2% badanych). Podobne wyniki badań są autorstw a W. Prokopiuka5 K olejną trzyskładnikow ą grupę celów osiąganych przez nauczycieli w sam okształceniu stanowią: lepsze przygotow anie się do diagnozow ania i prognozow ania rozwoju psychofizycznego dzieci (9,6% bada­ nych), lepsze przygotow anie się do korzystania z inform acji naukow ej (8,4% badanych), oraz osiąganie w yższych efektów w działaniach terapeutycznych i napraw czych u dzieci z w ielorakim i trudnościam i (7,8% badanych). Trzy cele sam okształceniow e w odczuciu badanych uplasow ały się na dalszej pozycji. Są to: przygotow anie do tw orzenia programów dydaktyczno- w ychow aw czych i innow acji pedagogicznych (5,8% badanych), doskonalenie realizacji planu rozw ojow ego przedszkola (5% badanych), lepsze przygotow anie się do prow a­ dzenia zajęć z zakresu pedagogizacji rodziców (4,4% badanych).

N a odległym planie w śród celów sam okształcenia znalazła się: nauka języków obcych (3,2% badanych), realizacja życiow ego hobby (3% badanych) oraz zdobycie w ysokiego autorytetu w środowisku (2,4% badanych).

Realizacja zamierzonych celów wspierana jest przez stosowanie w samokształceniu określonych metod. Wybrane metody wspomagające efektywne samokształcenie to: obserwacja zajęć, czytelnictwo, korzystanie ze środków masowego przekazu i auto- skopia. Okazuje się, iż wszyscy badani nauczyciele stosują obserwację jako metodę w samokształceniu. Czytelnictwo stosuje 96% badanych, ze środków masowego przekazu korzysta 49% badanych, a autoskopię jako metodę w samokształceniu stosuje 15% nauczycieli.

Jak w skazuje m ateriał empiryczny, obserwację stosuje 100% badanych. N ajbar­ dziej popularnym i przedm iotam i obserwacji są: zespoły sam okształceniow e - 54% badanych nauczycieli, z konferencji m etodycznych korzysta 49% , a 41% z zajęć koleżeńskich.

N astępną z w ym ienionych metod jest sam okształcenie przez czytelnictwo. Badanym nauczycielom zadano pytanie: Czy czytelnictwo literatury w ykorzysty­ w ane je s t w podnoszeniu kw alifikacji zaw odowych? O dpow iedź była twierdząca u praw ie w szystkich nauczycieli (99% badanych).

Skuteczność czytelnictw a jest duża, jeżeli stosuje się odpow iedni dobór lite­ ratury'i ma się jasno określony cel: co chcę osiągnąć przez czytelnictwo, gdzie chcę w ykorzystać zdobyte inform acje oraz w jakim stopniu są pom ocne w roz­ w iązyw aniu zaistniałych problemów. Wyniki badań dotyczące rozw iązyw ania

s W. Prokopiuk, Wieloaspeklowość samokształcenia nauczyciel w poszukiwaniu je g o nowego sensu. Białystok 1992, Dom Wydawniczy „TOTUS”, s. ! 79.

78

problem ów dydaktyczno-w ychow aw czych i m etodycznych za pośrednictw em czytelnictw a badanych nauczycieli przedstaw iają się następująco. Bardzo często rozw iązuje sw oje problem y przez czytelnictw o 27% badanych. Przew ażająca w iększość, bo aż 49% czyni to często. R zadko czytelnictw o w sam okształceniu stosuje 20% badanych. N igdy nie korzystało z literatury, by rozw iązać problem y dydaktyczno - w ychow aw cze 4% badanych nauczycieli.

Trzecim z w ym ienionych sposobów na sam okształcenie je s t korzystanie ze środków m asow ego przekazu. N ależy do nich m iędzy innym i program y eduka­ cyjne radia i telew izji, oraz telew izja kasetowa. O kazuje się, iż nauczyciele na ogół rzadko korzystają z program ów edukacyjnych radia i telew izji (47% badanych). Często czyni to 29% badanych, a nigdy 12% badanych. Bardzo często korzysta z tej m etody w sam okształceniu 10% badanych, a bardzo rzadko 2%. Podobnie rzecz się m a w kw estii korzystania z w sam okształceniu z telewizji kase-tow ej. Radko czyni to 43% badanych, bardzo często 6% nauczycieli, a często 22% bada­ nych. Bardzo rzadko korzystało ze środków masowego przekazu 7% nauczycieli. N igdy telewizji kasetow ej w sam okształceniu nie stosow ało 22% badanych.

Ważne w realizacji celu jaki chcem y osiągnąć drogą sam okształcenia je st źródło informacji. Do źródeł sam okształcenia m ożna zaliczyć: wykłady, ćwiczenia, sem i­ narium, odczyty, książki, czasopisma, praca zaw odowa i doświadczenie, konsultacje, teatr i film, m uzea i wystawy, komputery. Przeprowadzone na ten tem at badania w skazują iż bardzo często na w ykłady uczęszcza 5% nauczycieli, ale często aż 49% Rzadko czyni to 32% nauczycieli. Bardzo rzadko słucha w ykładów - 8%, a nigdy nie zdarzyło to się 6% badanych.

D wanaście procent nauczycieli uczestniczy w ćw iczeniach bardzo często, natom iast często 61%. R zadko czyni to 7% badanych, bardzo rzadko i rzadko po 2% nauczycieli.

U czestnictw o w sem inariach nie było bardzo częstym źródłem sam okształcenia nauczycieli, za to często czyniło to 15% badanych. N ajw ięcej, bo ponad połow ę badanej populacji czyniło to rzadko, bo 53%. Bardzo rzadko sem inarzystam i w sam okształceniu je st 20% nauczycieli, a nigdy nie było nimi 12%.

Bardzo często słuchaczam i odczytu je st 3% nauczycieli, a często je st 10%. Rzadko słucha odczytu 41 % badanych. 34% nauczycieli obecnych było na odczy­ cie rzadko, a 12% nauczycieli nie robiło tego nigdy.

Z konsultacji jako źródła samokształceniabardzo często korzystały 28% nauczycieli, ale już często aż 59%, co jest dużo ponad połowę - 59%. Rzadko z porad korzy­ stało 13% badanych, a bardzo rzadko i nigdy w ogóle.

Bardzo często zdobyw ały w iedzę przez teatr i film 19% badanych, a często 48%. R zadko do teatru i kina chodziło 29% nauczycieli, a bardzo rzadko 4%. N atom iast nie zdarzyło się w ogóle, by sztuki teatralne i film owe nie były źródłem sam okształcenia.

Joanna Duda - Samokształcenie nauczycieli przedszkola w .

79

Eksponaty w m uzeach i na wystaw ach bardzo często oglądało 5% osób, a często - 31%. Przew ażająca w iększość, bo 56% nauczycieli czyniło to rzadko, a 8% bardzo rzad k o . N ie znalazła się żadna osoba, która by nie doceniła obcow anie z dziełam i i zabytkam i m uzealnym i w procesie sam okształcenia.

Bardzo często kom puter jak o źródło w sam okształceniu stosuje 46% badanych, często używ a kom putera 30% , rzadko 16%, a 8% bardzo rzadko. N ie znalazł się żaden nauczyciel, który nie korzysta w sam okształceniu z kom putera.

Badani nauczyciele w yraźnie w skazali na cztery najpopularniejsze źródła sam okształcenia. S ą to: komputery, książki, czasopisma, oraz praca zaw odow a i dośw iadczenie.

Okazuje się, iż nauczyciele najw ięcej w sam okształceniu korzystająz kom putera archiw izując sw oje osiągnięcia, lub poprzednie etapy uczenia się - 77% badanej populacji. D użą też popularnością w śród nauczycieli cieszy się Internet i jego oferta - 72% badanych. Encyklopedie kom puterow e i słowniki w sam okształceniu w ykorzystuje 57% nauczycieli, program y edukacyjne - 51% badanych. Najmniej w śród nauczycieli cieszą się gry dydaktyczne - 12% badanych.

Drugim popularnym źródłem samokształcenia jest czytelnictwo książek. N aj­ w iększą poczytnością w śród rodzaju czytanych książek jest: literatura piękna dla dorosłych (18,4% badanych), następnie w ydawnictw a praktyczno-użytkowe (poradniki, przewodniki, informatory) - (13,2% badanych), literatura piękna dla dorosłych i dzieci - (12,8% badanych) oraz w ydawnictw a informacyjne - (12,6% badanych). Prace popularno - naukowe wykorzystuje jako źródło samokształcenia

11,2% badanych, a podręczniki akademickie czyta 10,4%. N ajm niejszą popular­ nością cieszą się: prace naukowe - 8,4%, następnie podręczniki szkolne - 6,6% i publicystyka.

N ajchętniej przez badanych nauczycieli czytane są czasopism a społeczno-poli­ tyczne (100% badanej populacji), następnie pism a kobiece - 71% badanych. Czasopism a traktujące o zaw odzie nauczycielskim oraz hobbystyczne czyta 16% nauczycieli. Pism a lokalne czyta 11 % badanych, a 7% nauczycieli czyta czasopism a katolickie. W śród czasopism pedagogicznych najw iększą poczytnością cieszy się „W ychowanie w Przedszkolu” - (79% badanych), „W iadom ości Przedszkolaka” czyta 22% nauczycieli, „M agazyn Szkolny” ( 15% badanych). 10% badanych czyta „Życie Szkoły”, a po 7% nauczycieli zadeklarow ało w czytelnictw ie czasopism „W ychow awca” oraz „G rupa i Ruch” . W czasopismach pedagogicznych badani nauczyciele w ybierają najczęściej opisy w niosków i usprawnień metodyczno - innow acyjnych (77% badanych), recenzje książek pedagogicznych (44% badanych), artykuły teoretyczne (39% badanych). 37% interesuje się relacjam i z badań naukow ych, a 34% czyta wyciągi z zagranicznych czasopism z opisami w niosków i uspraw nień m etodyczno - innow acyjnych. N ajm niej badani nauczy­ ciele sięgają po polem iki (16% badanych).

80

Zapytano badanych nauczycieli, czy w sam okształceniu jako źródła używ ają w yjazdów zagranicznych, w yjazdów do innych m iast, udziału w klubach dy­ skusyjnych. O kazało się, iż w yjazdów zagranicznych często korzysta 21% bada­ nych, rzadko 25% badanych, a nigdy nie w yjeżdżało za granicę 54% badanych, by się sam okształcić. Z w yjazdów do innych m iejscow ości korzysta często 29% badanych, rzadko 37% nauczycieli, a nigdy 24% badanych. Częsty udział w klubach dyskusyjnych zadeklarow ało 11% badanych, rzadko dyskutuje 19% badanych, a nigdy 70% nauczycieli

K orzyścią dla sam okształcenia są efekty jak ie nauczyciel osiąga w całym jego procesie. N auczyciele poprzez sam okształcenie bardzo często osiągają efekty w 55% , a często w 37%>. D la 8% badanych sam okształcenie to rzadki sposób na osiąganie efektów. W śród nauczycieli nie znalazł się nikt, kto by rzadko lub w o- góle nie osiągnął efektów w w yniku pracy sam okształceniow ej.

Jeżeli w ięc je st praw dą, że sam okształcenie daje w ym ierne efekty, to nasuw a się pytanie, co konkretnie dla badanych nauczycieli stało się efektem pracy sam okształceniow ej? Z szerokiego w achlarza odpow iedzi m ożna w ym ienić :

> napisanie innow acji pedagogicznych, > napisanie program ów autorskich, > napisanie planu rozw oju przedszkola, > zostanie liderem W DN,

> prow adzenie zajęć m etodam i now atorskimi,

> prow adzenie spotkań w środow iskow ych klubach dyskusyjnych, > przeprow adzenie w ew nętrznego m ierzenia jakości pracy, > opracow anie kom puterow e w ytw orów swojej pracy,

> zorganizow anie i przeprow adzenie konferencji metodycznych,

> skonstruow anie kart pracy badających poziom w iadom ości i umiejętności dzieci,

> znajom ość praw a ośw iatowego,

> znajom ość podstaw m arketingu i zarządzania,

> znajom ość procedury zdobyw ania stopni aw ansu zaw odowego > uzyskanie stopnia nauczyciela dyplom owanego.

K ażde działania przypisane sąpew nym kosztom, szczególnie tym materialnym . Problem ten dotyczy też sam okształcenia. O kazuje się, iż w pływ warunków m aterialnych na sam okształcenie dla 48% badanych nauczycieli je st bardzo częsty, a dla 52% częsty. Jednoznaczność opinii podkreśla fakt, że dla nikogo opisyw any w pływ nie zachodzi rzadko, bardzo rzadko i nigdy.

Jeżeli zatem w arunki materialne m ają taki duży w pływ na sam okształcenie, to ciekaw ie może przedstaw iać się fakt ogólnego statusu m aterialnego badanych. Bardzo dobrą sytuację m aterialną zadeklarow ało 2% nauczycieli, a złą - 19%.

Joanna Duda - Samokształcenie nauczycieli przedszkola w

81

P rzew ażającą w iększość stanow iąnauczyciele o przeciętnym statusie m aterialnym - 79% badanych.

G łów nym źródłem środków przeznaczonych na sam okształcenie u w szystkich badanych je s t nauczycielska pensja (100% badanych). N auczyciele w w iekszosci przeznaczają j ą na zakup książek, czasopism , kopii, w ideoteki, taśm oteki, pły­ toteki, mediów. Z dofinansow ania urzędów miejskich, gm innych korzysta 28% badanych. Pom oc przedszkola zadeklarow ało 13% nauczycieli, a 7% korzysta z pom ocy rodziców.

W nioski

A naliza w yników badań pozw alana stwierdzenie, że w szyscy badani nauczyciele w okresie transform acji społecznej podejm ujądziałania sam okształceniow e, gdyż w idzą tak ą potrzebę.

A ktualizow anie i poszerzanie w iedzy w yznaczone je st przez cele, metody, źródła, efekty sam okształcenia i możliw ości m aterialne.

N ajw ażniejszy cel, jak i sobie postawili nauczyciele, to uzyskiw anie najw yższych efek tó w w p racy w ychow aw czej z d z ie ć m i(1 5 ,6 % badanych),następnie osiąganie najw yższych efektów w pracy dydaktycznej z dziećm i (15,4% badanych) oraz tw orzenie osobow ości zaw odow ej i osobistej (14,2% badanych).

N auka języków obcych nie jest popularnym celem w śród sam okształcących się nauczycieli (3,2% badanych), a szkoda. W perspektyw ie integracji europejskiej znajom ość ję z y k a obcego je s t środkiem do budow ania europejskiej wspólnoty. R ealizacja życiowego hobby (3% badanych) oraz zdobycie w ysokiego autorytetu w środow isku (2,4% badanych) należy też do odległych celów w pracy sam o­ kształceniow ej nauczycieli.

Najczęstszą pom ocą metodyczną dla samokształcących się nauczycieli jest obser­ wacja zajęć (100% badanych), czytelnictwo (99% badanych), korzystanie ze środków masowego przekazu (47% badanych), a także autoskopia (15% badanych). Cieszy fakt, iż jednym ze skutecznych sposobów wyzwalania nauczycielskiej twórczości jest autoskopia-m etoda polegająca na zastosowaniu techniki video do oceny własnej pracy dydaktycznej. Stosując tą technikę, nauczyciel ma możliwość obserwowania samego siebie przy warsztacie pracy.

W ykorzystywane, najpopularniejsze wśród badanej grupy nauczycieli źródła w iedzy głównie sprow adzająsię do: komputerów, książek, czasopism oraz własnego dośw iadczenia w pracy zawodowej. Najpoczytniejszym i pozycjami książkowym i są: literatura piękna dla dzieci i młodzieży oraz teksty źródłowe.

Źródłem najczęstszym w śród czasopism pedagogicznych je st „Wychowanie

w Przedszkolu " z czytanym i najczęściej opisam i w niosków i uspraw nień metody-

82

Sam okształcenie zaowocowało dużym i i niespodziew anym i efektam i. Szeroki ich w achlarz w ym ieniony w niniejszym artykule je s t dow odem twórczej akty­ w ności i now atorskich poszukiw ań nauczycieli.

N ależy zdać sobie sprawę, że w pływ w arunków m aterialnych nasam okształcenie je st bardzo duży. Sytuacja m aterialna nauczycieli postrzegana je st jak o przeciętna (79% badanych), czego pow odem m ogą być niskie uposażenia nauczycielskie.

Pensja nauczycielska je s t głów nym źródłem m aterialnym na realizację pracy sam okształceniow ej. M ożliwe, że nie w ystarcza środków na bardziej „ekskluzy­ w ne” źródła sam okształcenia (w yjazdy zagraniczne, w yjazdy do innych m iast, kluby dyskusyjne). Powodów tego stanu rzeczy m ożna też doszukiw ać się w b ra­ ku czasu nauczycieli w ynikłego ze spełniania obow iązków rodzinnych.

Tym niemniej sam okształcący się nauczyciele pom im o trudności materialnych podejm ują działalność sam okształceniow ą, osiągając znaczące sukcesy społeczno -zaw odow e, niepowodzenia zaś wiele znich stara się wykorzysty w aćjako inspiracje do dalszego rozwoju zawodowego w formie sam okształcenia i sam odoskonalenia zawodowego.

Bibligrafia

Banach Cz.: Kształcenie, dokształcanie i doskonalenie nauczycieli. W: Encyklopedia Pedagogiczna. Praca zbiorow a pod redakcją W. Pomykało. W arszawa 1993,

Fundacja Innowacja.

O koń W.:. S łow nik pedagogiczny. W arszawa 1984, PWN.

Pindera M.: D oskonalenie i dokształcanie zaw odow e nauczycieli. „N auczyciel i Szkoła” M ysłow ice 2001, Nr. 1-3.

Prokopiuk W.: Sam okształcenie współczesnych nauczycieli. Teoria i praktyka. W arszawa 1995, W ydaw nictw o Praw nicze „A ustitia”

Prokopiuk W.: W ieloaspektowość kształcenia nauczycieli w poszukiw aniu je g o

now ego sensu. Białystok 1992, Dom W ysyłkowy „TO TU S” .

Raport dla U NESCO M iędzynarodowej K om isji do spraw Edukacji dla X X I wieku

pod przew odnictw em Jacqes’a Delorsa: Edukacja. Jest w niej ukryty skarb. P rzekład z francuskiego: W iktor Rabczuk. W arszawa 1998. Stow arzyszenie O św iatow ców Polskich. W ydaw nictwo UNESCO.

Z u s a m m e n fa s s u n g

Im gegebenen Artikel, stellt der Autor das Problem deá'Selbststudium der Lehrer, der Vorschulen, in der Laufzeit der Umwandlung der sozialen Gemeinschaft.

Man wurde aufmerksam auf die Tatsache, dass Lehrer, das Selbststudium emstnehmen, als bewusstes Ziel ihrer eigenem Arbeit Tür das Erweitern das allgemeinen psychologischen und pädagogischen Wissens.

Leider zeigt die durchschnittliche finanzielle Lage der Lehrer auf keine grosse Möglichkeit der Wirkung im erörterten Problem.