Otyłość, zespół metaboliczny

(1)

Otyłość,

zespół metaboliczny

(2)

łaknienie

głód

(3)

(4)

Na całkowitą ilość energii, jaką spalamy w ciągu doby tj. całkowity wydatek energetyczny składają się:

 podstawowa przemiana materii

 efekt cieplny jedzenia

 aktywność fizyczna

 energetyczny koszt wzrostu (rozwoju)

(5)

Nigdy nie tyjemy jeśli bilans energetyczny nie jest dodatni.

(6)

Definicja otyłości

Nadmiar tkanki tłuszczowej w stosunku do beztłuszczowej

masy ciała

 Mężczyźni > 25% masy ciała  Kobiety >30% masy ciała

 Dzieci - zależność od płci i wieku

(7)

Otyłość jako choroba

przewlekła

Patologiczne zwiększenie tkanki tłuszczowej

-doprowadzające do upośledzenia czynności organizmu człowieka

(8)

Rozwój tkanki tłuszczowej

 Okres życia płodowego – od 14 tygodnia

życia

 I okres krytyczny – 1-2 rok życia – wzrost

liczby adipocytów

 II okres krytyczny – wiek pokwitania –wzrost

liczby i wielkości adipocytów

(9)

Patogeneza otyłości

Zwiększenie spożycia energii i/lub

zmniejszenie wydatku energetycznego

Otyłość pierwotna 95% - uwarunkowania środowiskowe,

defekty wielogenowe

Otyłość wtórna 5% - zespoły endokrynologiczne,

neurologiczne, genetyczne

(otyłość syndromiczna = otyłość + cechy fenotypowe otyłość

niesyndromiczna,

(10)

250kg

(11)

(12)

Zasady

rozpoznania-metody pomiaru

 Masa ciała – obliczenie nadmiaru w

stosunku do masy należnej

 Wzrost

 Wskaźnik masy ciała – BMI _{(wsk.Quetelet’a)}

masa ciała (kg) wzrost (m2)

wartość BMI >97pc=otyłość

(13)

Zasady

rozpoznania-metody pomiaru

 Współczynnik masy ciała WMC

masa ciała(kg)1,425 x 71,84/ wzrost(cm)1,275

(BMI/powierzchnię ciała)

opracowany w siatkach centylowych >97 pc otyłość 90-97pc nadwaga

 Pomiar grubości fałdów skórnych

pod kątem łopatki, nad mięśniem dwugłowym i trójgłowym ramienia, na brzuchu

 WHR wskaźnik talia / biodra

(14)

(15)

Zasady

rozpoznania-metody pomiaru

 Obwód talii_{opracowany w siatkach centylowych}

 Wskaźnik talia/wzrost _{>0,5 – otyłość}

 Wskaźnik Cole’a

BMI (akt) x 100% / BMI (50pc) >110 odżywienie nadmierne

90-100 norma

85-90 nieznaczne niedożywienie 75-85 niedożywienie

(16)

Zasady

rozpoznania-metody pomiaru

 Impedancja bioelektryczna BIA_{– pomiar oporów}

w przepływie prądu elektrycznego przez komponentę tłuszczową i wodną ciała

 TK i MR_{– ilościowe zróżnicowanie tkanki tłuszczowej}

podskórnej od trzewnej

 Densytometria DEXA

(dual energy X-ray absorptiometry)

(17)

Badania dodatkowe:

 Cukier albo OGTT

 Profil lipidowy (TC, HDL-C, LDL-C, TG)

 AlAT

W różnicowaniu:

 Badania hormonalne TSH, testosteron,

kortyzol,

(18)

Powikłania otyłości

 Zespół metaboliczny

 Dyslipidemia+zaburzenia fibrynolizy= ryzyko wczesnej

miażdżycy (aorta, tt.szyjne, tt.wieńcowe)

 Hiperinsulinemia→insulinooporność→cukrzyca typu 2  Stłuszczenie wątroby →niealkoholowe stłuszczeniowe

zapalenie wątroby→włóknienie→marskość

 ↑aktywności układu współczulnego+hiperinsulinizm → ↑zwrotne

wchłanianie Na → pobudzenie układu renina-angiotensyna → wzrost pojemności minutowej serca i oporu naczyń obwodowych → nadciśnienie (↓BMI o 10% =↓ RR o 8-12 mmHg)

(19)

Powikłania otyłości

 Problemy pulmonologiczne:

bezdechy, astma, chrapanie

 Zaburzenia ortopedyczne:

płaskostopie, piszczel szpotawa (ch.Blounta),

złuszczenie głowy kości udowej, koślawość kolan

 Zaburzenia emocjonalne:

depresja, izolacja społeczna, zab.odżywiania  Problemy endokrynologiczne_:

zespół policystycznych jajników (PCOS), zab.miesiączkowania,

steatomastia,

(20)

Leczenie

 określenie gotowości pacjenta (lub opiekunów) do wprowadzenia zmian w trybie życia

 modyfikacja diety – prowadzenie dzienniczka,  zwiększenie aktywności fizycznej

 zmiana zachowań-współpraca z psychologiem,

(21)

(22)

(23)

Biologicznie aktywne białka wydzielane

przez tkankę tłuszczową - adipocytokiny

(24)

 czynnik martwicy guza (TNFα)  interleukiny: IL-1, IL-6, IL-10  _{czynnik wzrostu}

 transformujący czynnik wzrostu β (TGF β)  _{czynnik wzrostu nabłonka naczyń}_(VEGF)  inhibitor aktywatora plazminogenu (PAI-1)  _{angiotensynogen}

 tromboplastyna

 _{białko chemotaktyczne monocytów}_(MCP-1)  adipsyna (składnik dopełniacza D)

 składnik dopełniacza B  _adiponektyna

 wisfatyna  _rezystyna  leptyna

 białko wiążące retinol (RBP)  _lipaza_{lipproteinowa (LPL)}

 białko transportujące estry cholesterolu (CETP)  _{apolipoproteina}_E (ApoE)

 haptoglobina  _{metalotioneina}

(25)

LEPTYNA A OTYŁOŚĆ

 Wytwarzana w adipocytach ( biała tkanka podskórna i

trzewna)

 Działanie:

› zmniejsza apetyt poprzez hamowanie NPY w j.łukowatym

› pobudza układ sympatyczny, zwiększa wydatkowanie energii

 W otyłości:

1. Zaburzenie jej wytwarzania

2. Zmniejszona wrażliwość receptorów

  _{poziomu leptyny u otyłych wynika z oporności} systemu kontroli masy ciała

(26)

Adiponektyna

 Działanie

przeciwzapalne

(27)

Biologicznie aktywne białka

wydzielane przez adipocyty,

uczestniczące w powstawaniu ZM

 Cytokiny prozapalne związane z insulinoopornością –

IL-6, TNF-α

 Czynnik tkankowy PAI-1 (związany z układem

krzepnięcia) ogniowo łączące otyłość i powikłania sercowo-naczyniowe

 Białka związane z metabolizmem lipidów lipaza

(28)

Podział tkanki tłuszczowej

 Tkanka

 tłuszczowa

Biała tkanka tłuszczowa

WAT

Brunatna tkanka tłuszczowa

BAT

magazynowanie

(29)

Brunatna tkanka tłuszczowa

BAT

 Komórka prekursorowa wspólna dla BAT i mięśni

szkieletowych

 Trójglicerydy gromadzą się w wielu pęcherzykach,

struktury komórkowe nie ulegają przemieszczeniu

 Mitochondria liczne, duże sferyczne, w ich

wewnętrznej błonie białko rozprzęgające, termogeniczne –UCP-1, marker BAT

 Zakończenia adrenergiczne bezpośrednio na

komórkach, liczne

(30)

Brunatna tkanka tłuszczowa

BAT

 Główna funkcja wytwarzanie ciepła, spalanie

długołańcuchowych kwasów tłuszczowych → utrzymanie należnej masy ciała

→ zapobieganie insulinooporności

 Ilość BAT mniejsza u osób otyłych

 Możliwa transdyferencjacja komórek WAT do

(31)

Zespół metaboliczny

 Kompleks objawów_{występujących w różnej}

konstelacji:

 otyłość (otyłość trzewna)  insulinooporność

 _{hiperinsulinemia}

 upośledzenie tolerancji glukozy lub jawna cukrzyca

 nadciśnienie tetnicze  dyslipidemia

(32)

Narządy uczestniczące w patogenezie

zespołu metabolicznego (ZM)

 Biała tkanka tłuszczowa (WAT) podskórna i

trzewna  Mięśnie szkieletowe  Wątroba  Trzustka (komórki β)  Układ wspólczulny  Naczynia krwionośne

(33)

Kryteria rozpoznania

 Antropometryczne

wskaźnik BMI lub obwód talii-otyłość brzuszna

 Metaboliczne

dyslipidemia lub nietolerancja glukozy, hiperinsulinizm

 Hemodynamiczne

(34)

Kryteria diagnostyczne

wiek kryteria

6- <10 Nie należy rozpoznawać ZM

diagnostyka w grupach ryzyka Obserwacja obwodu pasa!

10- <16 Obwód pasa ≥ 90pc + 2 lub wiecej z kryteriów:

TG ≥ 150mg/dl, HDL < 40 mg/dl, SBP ≥ 130 i/lub DBP ≥ 85 mmHg Glikemia na czczo ≥ 100 mg/dl

(35)

(36)

Wskaźniki biochemiczne

zespołu metabolicznego

 Glukoza na czczo ≥ 110 mg/dl wg WHO; ≥ 100 mg/dl wg ATD  Insulina na czczo ≥ 15 mIU/ml  Wskaźnik HOMA

glukoza na czczo(mmol/l) x insulina na czczo(mIU/ml) / 22,5

< 2 prawidłowy, 2-2,2 graniczny, 2,2-3 umiarkowana insilinooporność, > 3 ciężka insulinooporność

 Glikemia i insulinemia w doustnym teście tolerancji glukozy

(37)

Insulina

 Jeden z najważniejszych hormonów anabolicznych

obwodowo  przyrost masy ciała

 Insulinowrażliwość zmienna

  okres przedpokwitaniowy   I i II st wg Tunnera

 IV st wg Tunnera   V st wg Tunnera

sekrecja wrażliwość tkanek

(38)

Cukrzyca typu 2

(39)

(40)

Stłuszczenie wątroby

 NAFLD jest najczęstszą patologią

wątrobową ściśle związaną z insulinoopornością

 NAFLD jest składową zespołu

metabolicznego

 NAFLD jest najczęstszą przyczyną

(41)

Leczenie

 Redukcja masy ciała (redukcja centralnej otyłości, IR↓ )

połączenie restrykcji dietetycznych z aktywnością fizyczną.

 Farmakotarapia

 _{cukrzyca – metformina}

 _{nadciśnienie – inhibitory ACE}  _{dyslipidemia – statyny}

 Chirurgia bariatryczna

(42)

Rola lekarza w profilaktyce

 Wywiad- branie pod uwagę

prawdopodobieństwo zespołu

metabolicznego u dzieci z grup ryzyka

 Nanoszenie pomiarów na siatki centylowe, w

tym BMI, tali i RR

 Badania laboratoryjne u dzieci z grup ryzyka

(43)

Dieta

 60% węglowodany złożone 15-30% tłuszcze 10-15% białko  Tłuszcze nasycone do 7% jednonienasycone ok. 25% wielonienasycone ok. 10% EPA+DHA 1-2g/dobę α-linolenowy 3g/dobę Sterole roślinne 2-3 g/dobę

 Błonnik pokarmowy 20-30 g/dobę

(44)

(45)

„Take home message”

 Profilaktyka i intensywne zabiegi lecznicze