па przelomie wieku XIX па ХХ
BARBARA BOGOL�BSКA (L6di)
Wprawdzie i wspбlczesnie kwestionuje si1t niekiedy samodzielnosc metodolo gicznq stylistyki, nazywajc\c jc\ umiejytnosci<t rzemieslnicZ<t, technicznc\ (пр. Кrzy zanowski 1984), jest to jednak okreslenie deprecjonuj<tce doroЬek tej dyscypliny badawczej.
W okresie pozytywizmu trwala zapocZ<\;tkowana w romantyzmie reakcja anty retoryczna, kt6ra doprowadzila do zaniku tej dziedziny teoretycznej, tak iz w koncu XIX stulecia uwazano retoryk<t za "najszpetniejszy z tak szczysliwie spalonych i wytrzeЬionych bozkбw" (Zielinski, 1899: 210). W tym czasie nastypuje precyzo wanie zakresбw nauk pokrewnych retoryce i rozwбj odr<tbnych dyscyplin nauko wych (пр. jyzykoznawstwa), przejmuj<\;cych CZysciowo proЫematyky retoryczn<\;.
Najpierw nasщpilo oddzielenie retoryki od poetyki, ktбra pocZ<ttkowo podpo щdkowana byla teorii wymowy. Jak slusznie stwierdzil J. Ziomek: ,,proЫematyka stylistyczna jest tym terenem, na ktбrym retoryka styka si<t- z poetykc\, ktбrych porzc\dkowe rozdzielenie nie bylo nigdy kategoryczne" (Ziomek 1990: 64). О ile brak zgodnosci badaczy со do czasu tego zjawiska, о tyle przyjmuje si1t, iz stylistyka wyodryhnila siy z retoryki w polowie XIX w. Niekwestionowanym faktem jest pocZ<\;tkowy rozwбj stylistyki jako czySci retoryki. Nurt tzw. stylistyki retorycznej oraz stylu jako czysci retoryki ma dawnq proweniencjy. Wywodzi si<t od Arystotelesa, ktбry poswiycil stylistyce roz. ХХ-ХХП Poetyki i 3 ksiygy Retoryki, а tym samym stworzyl jej podwaliny.
Wprawdzie badacze francuscy (пр. de Beaumarchais, Couty, Rey 1984) uwa zaj<t, iz nazwa stylistyka przysluguje tej dziedzinie wiedzy dopiero od Ch. Bally 'ego, to jednak-jesli nie liczyc wykladбw W. Wackernagla z lat 30., ogloszonych
Stylistyka II
drukiem znacznie pбiniej (Wackernagel 1873) - termin ten pojawil siy w polowie XIX w.1 w wydanym w Кrбlewcu Slowniku podr�cznym wyraz6w obcych i rzad kich w j�zyku polskim uiywanych К. Lukaszewskiego z 1847 r. mianem stylistyki okresla autor nauky piyknego, poprawnego pisania. Nazwa stylistyka oznaczajqca teori<t stylu wysщpila w Slowniku j�zyka polskiego opuЫikowanym w Wilnie w 1861 r. oraz -dla porбwnania w slowniku Е. Litwego (Litwe 1873) о tym ze termin stylistyka nie zadomowi siy jeszcze w nauce swiadczy fakt, iz nie wszytkie wydawnictwa go odnotowaly, np. nazwy tej nie znajdujemy w Dictionnaire universel des Litteratures G. Vapereau (wydanym w Paryzu 1876 r. ). Pojyciem tym nie poslugiwal siy rбwniez W. Renton, autor The logic of style being ап l'introduc tion to critical science (wyd. w Londynie w 1874). W ujyciu Rentona retoryka stosujqca srodki ekspresji byla "praktycznq naukq stylu". Okreslenie stylistyka funkcjonuje natomiast w pracy А. Niezielenowa z 1880 r. W literaturze podrycz nikowej nadal pojawialy siy nazwy: teшia stylu (por. Rewolinski 1846) czy nauka о stylu (zob. Sierocinski 1862).
W fundamentalnej dla tego zagadnienia pracy WackernaglaPoetik, Rhetт-ik und Stilistik nasщpilo juz wyraine rozgraniczenie zakresбw nauk о literaturze, choc granica miydzy nimi -jak wiadomo -nigdy nie byla ostra: poetyka zajmowala siy utworami poetyckimi, retoryka - prozatorskimi, zas stylistyka -rodzajami stylu i srodkami stylistycznymi. Znamienne, iz w pracy tej zaznaczylo si<t takze stano wisko antynormatywne badacza, sprzeciwiajqcego si<t wskazбwkom i prawidlom (zgodnie z ustaleniami filozofii pozytywistycznej, negujqcej wartosci poznawcze wypowiedzi oceniajqco-normatywnych). То niebezpieczenstwo ograniczania si<t do przepisбw i wzor6w stylistycznych dostrzegl rбwniez inny badacz niemiecki -Н. Steinthal, proponujqc unaukowic teoriystylu-stylistyka miala Ьус "racjonalna jak nauka" (Steinthal 1866)2.
Obok szeroko rozumianej stylistyki (ogбlnej), obejmujqcej swym zakresem poety� i prozaik�, а wiyc bydqcej synonimem teorii literatury (literatura "formal
na ", ,, teoretyczna "), populame tez bylo wyzsze jej okreslanie jako teorii stylu prozaicznego, stylistyki prozy. ОЬа te znaczenia przypisuje stylistyce J. Rymarkie
wicz-autor Nauki prozy czyli stylistyki (1863). Ponadto stylisty� okreslal Rymar kiewicz jako nauk<t "posrednicщcq pomiydzy gramatykq а literatuщ". S. Mieczyn ski w rozprawie Stylistyka czyli teoria prozy stwierdzil, iz: ,,Badacze nowsi ( ... )
1 Nie mozna wskazac scistej daty.
2 J. Mistfik (1985) uwaza, ze stylistyka jako samodzielna dyscyplina wyodrфnita si�juz w potowie XIX w. wraz z pojawieniem si� nazwy.
poszli dwiema drogami. Jedni rozszerzali pojycie retoryki tak daleko, iz obejmo wali niq sztuky wyrazania siy za pomocq mowy, w najogбlniejszym tego slowa znaczeniu, dotyczqcq zarбwno utworбw prozy, jak i poezji. Drudzy natomiast ograniczali retoryky tylko do dziel prozaicznych, pojmujqc jq jako teoriy prozy, lecz wiqzali z niq i prawidla stylistyczne, aczkolwiek znajdujq one swe zastosowa nie i w prozie, i w poezji" (Mieczyбski 1899: 37-38). Okreslano takze stylistyky jako teoriy wymowy w prozie (m. in. Prбchnicki 1885). W powstalych u schylku wieku notatkach В. Prusa stylistyka ujmowana byla jako nauka i sztuka przedsta wiania swiata za pomoeq mowy, wlqczal jq pisarz do "kompozycji", bydqcej czysciq poetyki3.
Stylistyka w doble pozytywizmu miala podobnie jak jyzykoznawstwo -charakter materialowy, szczegбlowy, astrukturalny (пр. opisy tropбw i figur). Rzadko pojawialy siy rozprawy teoretyczne, bowiem dominowala wбwczas po ety ka immanentno-filologiczna nad sformulowanq. Zgodnie z panujqcym wбw czas postulatem prostoty i naturalnosci, zalecano jasnosc i komunikatywnoscstylu, swoistq "przezroczystosc". Prymat ogбlnosci i abstrakcyjnosci nad jednostkowo sciq i konkretem rzutowal tez па schematyczno-abstrakcyjny charakter metafory ki, wyrazajqcy siy jasnosciq tropбw i unikaniem dowolnosci skojarzeб.
Stylistyka w stadium pocщtkowym swego rozwoju byla niejako czysciq retoryki i podobnie jak teoriy wymowy cechowalo jq rбwniez ujycie normatywne -ozna czala zblбr prawidel. Zredukowanie zakresu retoryki do sfery elocutio, а wlasciwie do przepisбw i wzorбw stylistycznych, sprawilo, iz stylistyka funkcjonowala glбwnie jako dyscyplina dydaktyczna, praktyczna, stosowana, пр. w podryczniku W. Korotyбskiego Jak pisac ро polsku czyli stylistyka j�zyka polskiego (1889). Wlasnie retoryka normatywna, ignorujqca indywidualnosc i oryginalnosc-jak siy powszechnie sqdzi - stanowila glбwnq przeszkody w autonomicznym rozwoju stylistyki. Status nauki teoria stylu odzyskac mogla jedynie przezwyciyzywszy normatywizm. Jak slusznie uwaza Е. Sarnowska-Temeriusz (1974) okolicznosciq nie sprzyjajqeq usamodzielnieniu naukowemu jest zasщpienie traktatбw i rozpraw, zwykle zmierzajqcych ku rozwojowi teorii-podrycznikami о charakterze norma tywnym, z reguly statycznymi, stabilnymi. Praktyka badawcza udowodnila, ze normy absolutne (przepisy teoretyczne) zwlaszcza nie sprawdzajq siy w przypadku twбrcбw utalentowanych. Wбwczas lepsze rezultaty przynosilo wychodzenie od
3 Teoria czynu-idee -tw6rczosc artystyczna. -Polskie koncepcje teoretycznoliterackie w w. XIX, pod red. Е. Czaplejewicza i К. Rutkowskiego, Warszawa 1982, s. 236-250.
Stylistyka II
tekstu ро uogбlnienia dotycщce jyzyka i stylu. Takze - jak zauwazono - podzial na tresc i forrny nie odpowiadal psychologii procesu twбrczego.
Pod wplywem metodologii nauk eksperymentalnych i рrбЬ matematycznego okreslenia apriorycznych kryteriбw piykna w estetyce, lata 90. XIX w. przyniosly skrystalizowanie siymetody stylometrycznej, podejmujqcej statystycznq charakte rystyky stylu pisarzy i dziel. Okreslenie istoty tej metody oraz warunkбw jej stosowania znajdujemy w pracach W. Lutoslawskiego. Кierunek stylometryczny, rozstrzygajqcy glбwnie autorstwo i chronologiy badanych tekstбw, znalazl oddiwi<tk ро 1900 r. w badaniach nad jyzykiem J. Slowackiego i Z. Кrasinskiego, prowadzonych przez W. Cwika (1909;1912). Utozsamial on pojycie stylu z jyzy kiem oraz przenosil analizy stylistycznq na grunt jyzykoznawczy. Cwik okreslil teoretyczno-praktycznq przydatnosc i istoty badan stylistycznych tak pojytych, twierdщc, iz sq "jedynq drogq do poznania rodzaju i rozwoju techniki pisarskiej autora" (1912: 7).
Z inspiracji estetyzmu а takze pod wplywem Nietzscheanskiego kultu twбrczej indywidualnosci, na przelomie XIX i ХХ w. popularna stawala siy tzw. metoda indywidualizujqca w badaniach stylistycznych, koncentrujqca siy na analizie od rфnosci stylistycznych, na jednostkowym sposoЬie ekspresji. Akcentowanie faktu indywidualnego w jego niepowtarzalnosci, specyfice, bylo istotnym wyrбznikiem nauk idiograficznych od tzw. przelomu antypozytywistycznego.
Wraz ze znamiennq dla stylistyki psychologistycznej dawщ teZq G. Buffona "Le style est l'homme mcme", wspбlwystypowala estetyzujqca forrnula Ch. Lalo,,Le style се n'est pas l'homme; le style c'est l'ame". Ten aspekt psychologiczno fizjologiczny w pojmowaniu stylu, R. de Gourmont poszerzyl jeszcze о nowy element "Le style est la pensee тете" (1902). Teoria stylu, ktбщ reprezentowal, wywodzila siy z suЬiektywnych, psychologicznych, intuitywnych i estetycznych podstaw.
Z pewnosciq zysku jqce z pocZqtkiem stulecia na populamosci pojmowanie stylu jako wyrazu przezyc artysty sprzeciwialo siy wszelkim kodyfikacjom i powodo walo odrzucenie stylistyki norrnatywnej. Wart zacytowania jest sqd krytyka i teo retyka modernizmu - 1. Matnszewskiego: ,,Z chwilq kiedy w sztuce na plan pierwszy wysunql siy czlowiek, to jest twбrca, teoretyczne klasyfikacje i podzialy stracily racjy bytu, gdyz artysta, dqzqc do najwiykszej sily i subtelnosci indywidu alnego wyrazu, mial prawo komЬinowac ze sobq wszelkie znane i nieznane style i formy twбrczosci estetycznej"4.
Psychologistyczщ koncepcjy w stylistyce - charakterystycznц_ dla antypo-· zytywistycznego przelomu w badaniach humanistycznych - cechowalo wyjasnia nie zjawisk stylistycznych za pomo� pojyc, praw i teorii psychologicznych oraz wykazywanie zaleznosci stylu utworu od wlasciwosci psychicznych tw6rcy5. Zgodnie z przyjmowaщ filozofiц_ twбrczosci i intuicji Н. Bergsona dzielo literackie nosi pi1ttno osobowosci twбrcy, jest jego wyrazem. Zacz1tto wiyc uwzgl1tdniac zdobycze psychologii w badaniach stylistycznych, analizujц_c elementy wzrokowe, sluchowe ruchowe i kolorystyk<t utworu, np. S. Witkiewicz w:ydobywajц_cy warto sci malarskie i poczucie barwy twбrcy Рапа Tadeusza (1885) czy tez Е. Huguet (1905). Postulat uwzglydniania podstawy psychologicznej w teorii tropбw i figur а takze w klasyfikacji srodkбw stylistycznych znajdujemy takze w pracy J. W. Dawida (1882).
Sytuacjy przejsciowц_ w stylistyce reprezentuje Р. Chmielowski, autor Stylistyki polskiej wraz z naukq kompozycji pisarskiej, ktбry upatrywal w tej nauce umiejyt nosc z dzialu wzorodawczego, ale jednoczesnie definiowal jц_ jako indywidualny wyraz slowny uporzц_dkowania mysli i uczuc, nauk<t dajц_� ,,wskazбwki dobrego wyrazania swej duszy w utworach pisarskich" (1903: 8). W rozdziale wstypnym podr1tcznika, definiujц_cym stylistyk<t, nie pojawilo siy okreslenie retoryki, nato miast autor scharakteryzowal wymowyjako rodzaj prozy. Psychologi<t, gramatyk<t, logik<t formalnq i estetyk<t uwazal Chmielowski za dyscypliny pokrewne stylistyce. Na przelomie wiekбw trwalo przyjyte ро retoryce okreslanie stylu jako "naj zewnytrzniejszej szaty mysli" (por. Chmielowski 1903), elementu dekoracyjnego. Zmiany dostrzegamy w pracach К. Vosslera (1904), ktбry - pod wplywem W. Humboldta - styl pojmowal jako "formy wewnytrznц_"Modemistyczny okres znamionuje zainteresowanie zagadnieniem obrazowosci, 6.
czyli - w opinii бwczesnych badaczy - jednц_ z najwazniejszych kwestii stylisty cznych. Charakterystycznymi zjawiskami bylo wбwczas: uzycie symbolu i obrazu symbolicznego, nagromadzenie rzadkich wyrazбw, synestezja wrazen, stylizacje, archaizmy, neologizmy. Na szczegбlnц_ uwagy zaslugujц_ tzw. metafory "dalekie", niezwykle. Pojawialy si<t juz nie tyle typologie i opisy tropбw, ile okreslanie ich struktury i funkcji. Praktyka literacka Mlodej Polski odchodzila od retorycznej
Podraza-Kwiatkowska, wyd. 2, Wroctaw 1977, s. 411.
5 Francuscy badacze (np. Р. Guiraud) stylistyk� t� okreslaja, mianem genetycznej (por. r6wniez:
Por�Ьowicz 1893).
6 Zdarza si� jeszcze wsp6kzesnie definiowanie stylistyki jako formy zewn�trznej w przeciwien stwie do poetyki, �щсеj forma, wewn�trzna, (np. Кrzyzanowski 1984).
Stylistyka II
koncepcj i metaforyki ( omamentacyjne wykorzystanie slowa) па rzecz traktowania figur i tropбw jako elementбw jyzyka i sposobu myslenia, podstawy stylotwбrczej. Przykladem takiego ujmowania metaforyki byl s,td Т. Zielinskiego z konca stule cia, iz - ,,pokazna czysc tzw. figur i tropбw ( ... ) jest najbardziej naturalnym i uprawnionym wyrazem naszych uczuc, reszta zas ma podstawy intelektualn,t, jako srodek czyni,tcy mowy nasщ bardziej zrozumial,t i latwiejsщ do zapamiytania" (1899: 214). Nie mozna tez pomin,tc tendencji pamasistowskich, tj. estetycznego idealu ladu i harmonii w zakresie obrazowania.
Duzy wplyw w zakresie badan stylistycznych miala recepcja poglqdбw estety cznych В. Crocego, autora wydanej w Bari w 1902 r. pracy Estetica соте scienza dell' espressione е linguistica generale. Nie bez przyczyny G. Antoine okresla jego system mianem "antystylistyki", sprzeciwiajqcej siy uprawianiu stylistyki literackiej (1976).
Okres modernizmu oznacza pocщtek funkcjonowania stylistyki jako autonomi cznej dyscypliny naukowej. Francuscy badacze czas ten nazywajq apogeum na ukowej stylistyki. Panuje przekonanie, iz przezwyciyzenie normatywizmu styli styki tradycyjnej i tym samym "start" naukowy stylistyki jest zaslugq lingwistyki, а dokladnie wprowadzenia Saussure'owskiego rozrбznienia "langue", ,,langage" i "parole", bydqcego odpowiednikiem Arystotelesowskiej triady: jyzyk-myslenierzeczywistosc.
Reprezentantem _tzw. stylistyki lingwistyczno-emocjonalnej, czyli ekspresyw nej byl Ch. Bally - twбrca nowoczesnej stylistyki а zarazem uczen i kontynuator lingwistyki strukturalnej F. de Saussure'a.
Pod wplywem tego nurtu widziano w stylistyce autonomiczщ galqz nauki о jyzyku. Podkreslano systemowosc stylistyki jako zespolu srodkбw ekspresji danego jyzyka. Uwaza si<t, iz Bally zapocщtkowal wspбlczesnq_ stylistykydeskryp tywnq, а tym samym nowq ery w stylistyce, zamykaj,teq etap wstypnych poszuki wan, а otwieraj,teq przed stylistykq nowe obszary badan: komparatystyczne, fonostylistyczne i inne (por. Bally 1905, 1909)7.
Przypomnijmy, iz na okres przelomu XIX i ХХ wieku przypada zjawisko wspбlwystypowania stylistyki riormatywnej, estetyczno-psychologicznej i lingwi-7 Wart zacytowania jest tu sa,d R. М. Meyera, swiadcza,cy о tym, iz па pocza,tku ХХ stulecia
stylistyka uwazana juz byta za dyscyplin� naukowa,: "Die Stilistikals wissenschaftliche Disziplin, als vergleichende Syntax, als empirische Grundlage der Кritik am sprachlichen Ausdruck, als Mittel zum Erkentnis der Eigenart von Nationen und Epocken, Gattungen und Individualitiiten" (Meyer 1913: 251).
styczno-emocjonalnej. Sytuacja ta przypomina znamiennq dla mlodopolskiej kry tyki opozycjy miydzy oblektywizmem а sublektywizmem w postypowaniu badaw czym. Jak stwierdzil А. Z. Makowiecki: ,,Modernistyczna orientacja w krytyce opowiadala siy z reguly za sublektywnym przezyciem dziela, przywolujqc jako uzasadnienie takiego stanowiska tezy estetyki idealistycznej о transcendentnym charakterze idei piykna, podmiotowej naturze doznan estetycznych, braku oble ktywnych kryteriбw oceny" (1992: 663).
Wobec uwiklania stylistyki w rozliczne zwiqzki z innymi dziedzinami istotny dla jej dalszego rozwoju byl postulat L. Komarnickiego, Ьу okreslic а utonomicznq metody badan tej dyscypliny, innq niz gramatyczna czy psychologiczna. Komar nicki - reprezentant orientacji estetycznej -jako jeden z pierwszych w Polsce stylistykбw podjql рrбЬу stworzenia naukowej proЫematyki badan stylistycznych, z wlasnym przedmiotem, zakresem i metodami, ktбre objylyby zagadnienia lite rackie i jyzykowe. Rozprawa Dotychczasowy stan stylistyki polskiej i najwainiej sze postulaty jej па przyszlosc z 1910 r. zapoczqtkowala stylistyky historycznq. W tym samym roku Komarnicki opuЫikowal podrycznik stylistyki stosowanej.
Innq rбwnie waznq z punktu widzenia autonomicznego rozwoju stylistyki byla rozprawa S. Wydkiewicza О stylu i stylistyce (1914). Wydkiewicz -podobnie jak Komarnicki-wskazal па niezalezne pola badan gramatycznych i stylistycznych, dyscyplin uzupelniajqcych siy wzajemnie, jednak stylistykyokreslil mianem nauki ,,nizszego rzydu" w stosunku do jyzykoznawstwa.
Obok stylistyki о charakterze technicznej umiejytnosci, bydqcej jedynie "sztukq pisania", pojawila siy stylistyka obserwujqca i badajqca styl autora.
Mimo rozdzielenia zakresбw stylistyki i retoryki, nadal uwazano je za dyscy pliny pokrewne, uсщсе pisania (stylistyka) lub mбwienia (retoryka) i jesli nawet nie utozsamiano stylistyki z саlц_ retorykц_, to przynajmniej z jej czysci&, -elocutio. R. Meyer w Deutsche Stilistik (1913) stwierdzil, iz retoryka przeszla pod panowa nie stylistyki. Trwajц_eq па pocщtku ХХ w. ,,nagonky" па retoryky (пр. w Estetyce Crocego), bydqeq dziedzictwem romantycznym, w pelni oddaje s&,d Р. Verlaine'a: "wez elokucjy i ukryc jej kark!" Negatywny stosunek dotyczyl tu glбwnie retoryki jako teorii perswazyjnej sztuki slowa (uzytkowej i dydaktycznej). Choc stylistyki przejyly zakres dawnych retoryk, to jednak nadal ukazywaly siy podryczniki wymowy z elementami stylistyki. Proces stopniowego przeistaczania siy retoryki w rodZqcq siy naukowц_ stylistyky, poslugujц_cq siy wieloma jej pojyciami, dopro wadzil do stopniowego uwalniania siy stylistyki od klasycznej retoryki. Znacznq roly odegral tutaj wzrost zainteresowania stylem, ktбry stanowil wбwczas jak gdyby centralnц_ kategoriy. W ujyciu S. Ulmanna, Р. Guirauda i Р. Zumthora
Stylistyka II
retoryka byla stylistylщ starozytn,ь zas stylistyka - retorykq wspбlczesщ, nowq retorykq. Nie dziwi wiyc pojycie stylistyki retorycznej, do dzis w literaturozna wstwie przeciwstawianej stylistyce poetyckiej (tzn. ekspresywnej), о krzyzujqcych siy zakresach, zwlaszcza w przypadku nauki о figurach i tropach. Badacz francuski - G. Molinie - wymienia retoryky jako jeden ze wspбlczesnych kierunkбw w stylistyce i nazywa jq jednym z najpiykniejszych, najstarszych i najnowszych zarazem "ogrodбw stylistycznych" (1986). Z kolei J. М. I:..otman slusznie zauwa zyl, iz tekst artystyczny nie moze Ьус wylqcznie retoryczny ani stylistyczny, jest natomiast splotem tych 2 tendencji (1985). Stylistyka retoryczna wiqze siy najsci slej z elocutio, choc nie ogranicza siy do tej sfery (retoryka ekspresji), takze inne dzialy retoryki (tzw. retoryka tresci) majq swбj aspekt stylistyczny, пр. inventio
i dispositio. М. Poliakow twierdzi nawet, iz stylistyka nie rnoze Ьус objasniana w oderwaniu od jej wewnytrznego systemu - retoryki, gdyz ograniczylaby siy do rejestracji i scholastycznej charakterystyki oddzielnych elementбw w utworze (1978).
Wszystkie te fakty potwierdzajq raz jeszcze teZy, iz stylisty ka jest przedluzeniem logicznym i chronologicznym retoryki klasycznej i ze granica miydzy retorylщ i stylistykq nigdy nie byla ostra. цcznosc retoryki z wieloma dziedzinami wiedzy zacierala jej wlasne granice i zakres. Wydaje siy rбwniez, iz retoryky i stylistyky lqczy nie tylko wiyz interdyscyplinama, ale tez stosunek komplementamy.
Literatura
Antoine G., 1976, Stylistyka francuska, jej definicja, cele i metody. - Wsp6lczesna teoria badan literackich za granicq, wyd. 2. Кrakбw, t. 1, 126-152.
Bally Ch., 1905, Precis de stylistique, Geneve.
Bally СЬ., 1909, Traite de stylistique franr;aise, Heidelberg.
de Beaumarchais J. Р., Couty D., Rey А., 1984, Dictionnaire des Litteratures de langue fram;aise, Paris, t. 3.
Chшielowski Р., 1903, Stylistyka polska wraz z naukq kompozycji pisarskiej, Warszawa. Cwik W., 1909, Badania stylometryczne nad j(tzykiem Slowackiego. -Ksifga pamiqtkowa
ku uczczeniu 100 rocznicy urodzin Slowackiego, Lwбw, t. 2, 1-103.
Cwik W., 1912, Badania nad idiosynkrazjami jfzykowymi Krasinskiego. - Ksiliga pa-miqtkowa ku uczczeniu 100 rocznicy urodzin Krasiflskiego, Lwбw, t. 2, 3-56. Dawid J. W., 1882, rec.: Т. Ziemba, Estetyka poezji, ,,Przegla,,d Pedagogiczny", 632-638. de Gourmoпt R., 1902, Le рrоЫете du style, Paris.
Huguet Е., 1905, La couleur, !а lumiere et l'ombre dans les metaphores de V. Hugo,
Komarnicki L., 1910, Dotychczasowy stan stylistyki polskiej i najwainiejsze postulaty
jej па przyszlosc, Warszawa.
Komamicki L., 1910, Stylistyka polska wyjasniona па przykladach i cwiczeniacli,
War-szawa.
Korotynski W., 1889, Jak pisac ро polsku czyli stylistyka, Warszawa. Кrzyianowski J., 1984, Nauka о literaturze, wyd. 3, Wroclaw. Littre Е., 1873, Dictionnaire de la langue fran�aise, t. 4, Paris.
Lotman J. М., 1985, Retoryka, tlum. J. Faryno, ,,Literatura na Swiecie", z. 3, 300-324. Makowiecki А. Z., 1992, Mloda Polska. - Slownik literatury polskiej XIX w. pod red. J.
Bachбrza i А. Kowalczykowej, Wroclaw, 893-901.
Meyer R. М., 1913, Deutsche Stilistik, Mtinchen, 2 Aufl. (wyd. 1 - Mtinchen 1906). Mieczynski S., 1899, Stylistyka czyli teoria prozy. - Poradnik dla samouk6w, pod red.
Р. Chmielowskiego, L. Кrzywickiego i А. Mahrburga, cz. 11, Warszawa, 37-60. Mistfik J., 1985, Stylistyka, Bratislava.
Moliнie G., 1986, Elements de stylistique fram;aise, Paris.
Niezielenow А., 1880, О priepodawanii russkoj slowiestnosti, S. Petersburg. Poliakow М., 1978, Woprosy poetiki i clшdoiestwiennoj semantiki, Moskwa. Prбchnicki F., 1885, Wskaz6wki do nauki jfzyka polskiego, Lwбw.
Rewoblski К. L., 1846, Teoria stylu czyli pismiennego wyslowienia, Radoш. Rymarkiewicz J., 1863, Nauka prozy czyli stylistyka, wyd. 2, Pozнan. Samowska-Temeriusz Е., 1974, Droga па Parnas, Wroclaw.
Sieroci(tski Т., 1862, Nauka о postaciach retorycznych i о stylu, Warszawa. Steinthal Н., 1866, Zur Stilistik, ,,Zeitschrifts fiir Volkerpsychologie", IV, 465-480. Vossler К., 1904, Positivismus und Idealismus in der Sprachwissenschaft, Heidelberg. Wackemagel W., 1873, Poetik, Rhetorik und Stilistik, Halle.
W<rdkiewicz S., 1914, О stylu i stylistyce, Кrakбw.
Witkiewicz S., 1885, Mickiewicz jako kolorysta, Warszawa.
ZieШtski Т., 1925, Proza artystyczna i jej losy. - Z iycia idei, s. 1, Zamosc, 207-285 (praca z 1899 r. ).
Stylistyka II
Le processus de l'autonomisation de theorie du style (XIX-XX s.)
L'article aborde le phenomeнe de preciser les domaiнes des scieнces similaires de la rhetorique et du developpement de differeнtes discipliнes scieнtifiques coнcernant partielleшent la proЫematique rbetorique. La stylistique qui est nee da la rhetorique dans la moitie du XIX sicle constituait de ces disciplines.Cette elaЬoration analyse l'apparutin du theпne "stylistique", ainsi que la definition et la signification qu'on lui attribuait ala fin du XIX siecle. L'article aborde aussi les pbases successives dans le developpement: la tendaнce noпnative, la methode individu alisante, la conception psychologique et linguistiquo-emotionnelle. Bien que au detour des ages la stylistique soit devenue une discipline scientifique autonome. La frontiere entre la rhetorique et la stylistique н'а jamais ete нette et on apercevait toujours leur liaisoн reciproque.
