Barbara Klimuszko, Janina Sokołowska Berenika Targos, Maria M. Wilczyńska-Wołoszyn
PROGRAM NAUCZANIA PRZYRODY
w szkole podstawowej zgodny z Podstawą programową kształcenia ogólnego
(Dziennik Ustaw z dnia 15 stycznia 2009 r. nr 4, poz. 17)
Wydawnictwo Edukacyjne Zofii Dobkowskiej
Redaktor
Grażyna Kamińska Redaktor techniczny Alicja Wdowiak
© Copyright by „ŻAK” Wydawnictwo Edukacyjne Warszawa 2012
Licencja wyłączna „ŻAK” Wydawnictwo Edukacyjne
Skład
Pracownia Poligraficzna „Fotoskład”
Wydawnictwo Edukacyjne
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k.
ul. Lirowa 27, 02-387 Warszawa www.wydawnictwo-zak.pl
Spis treści
klasa 4 . . . 5 klasa 5 . . . 26 klasa 6 . . . 64
PROGRAM NAUCZANIA PRZYRODY zgodny z Podstawą programową kształcenia ogólnego (Dziennik Ustaw z dnia 15 stycznia 2009 r., nr 4, poz. 17) Uwaga:
1. W kolumnie 1 wpisane są wszystkie hasła z Podstawy programowej w kolejności dostosowanej do tematyki zajęć;
2. Kolumna 3 – „Treść nauczania (tematy lekcji)” zawiera tematykę zajęć, która może być realizo- wana na pojedynczych lekcjach lub na kilku lekcjach. Może być łączona lub rozdzielana w za- leżności od możliwości uczniów, preferencji nauczyciela i organizacji szkoły.
KLASA 4 (3 godz. tygodniowo) PODSTAWA PROGRAMOWA
Hasła Szczegółowe cele
kształcenia i wychowania
1 2
1. Ja i moje otoczenie. Uczeń:
1.6) nazywa zmysły człowieka i wyjaśnia ich rolę w poznawaniu przyrody, stosuje zasady bezpieczeństwa podczas obserwacji przyrodniczych;
3.1) obserwuje wszystkie fazy rozwoju rośliny, dokumentuje obserwacje;
1.7) podaje przykłady przyrządów ułatwiających obserwację przyrody (lupa, mikroskop, lornetka), opisuje ich zastosowanie, posługuje się nimi podczas prowadzonych obserwacji;
5.1) prowadzi obserwacje i proste doświadczenia wykazujące
zanieczyszczenia najbliższego otoczenia (powietrza);
Zrozumienie roli zmysłów człowieka w poznawaniu przyrody.
Wdrażanie uczniów do zachowywania zasad bezpieczeństwa podczas poznawania przyrody.
Opanowanie nawyku starannej obserwacji w życiu codziennym.
REALIZACJA HASEŁ Z PODSTAWY PROGRAMOWEJ Treść
nauczania
(tematy lekcji) Sposoby osiągania celów Osiągnięcia uczniów
3 4 5
1. JA I MOJE OTOCZENIE 1.1. Przyroda
i sposoby jej poznawania
Prowadzenie obserwacji i pomiarów obiektów, stanów i zjawisk w terenie
wg instrukcji, z użyciem narządów zmysłów oraz prostych przyrządów optycznych i pomiarowych.
Ustalanie zasad
obowiązujących w czasie wykonywania obserwacji i doświadczeń (opracowanie regulaminu).
Uczeń:
Posługuje się narządami zmysłów w celu dokonania obserwacji.
Posługuje się prostymi przyrządami optycznymi w celu dokonania obserwacji.
Stosuje się do zasad
bezpieczeństwa podczas obserwacji i doświadczeń przyrodniczych.
1.2. Dobry obserwator
Analiza postaw ucznia jako obserwatora przyrody.
Wykorzystuje w praktyce nabyte umiejętności i nawyk starannej obserwacji w życiu codziennym.
1 2
Opanowanie umiejętności przeprowadzania obserwacji i doświadczeń według instrukcji.
Posługiwanie się przyrządami.
Sporządzanie notatek z obserwacji i doświadczeń.
Poznanie zasad i techniki mikroskopowania.
Kształtowanie umiejętności wykonania rysunku preparatu spod mikroskopu.
1.1) wymienia czynniki pozytywnie i negatywnie wpływające na jego samopoczucie w szkole oraz w domu i proponuje sposoby eliminowania czynników negatywnych;
1.2) wyjaśnia znaczenie odpoczynku (w tym snu), odżywiania się
i aktywności ruchowej w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu;
1,3) wymienia zasady prawidłowego uczenia się i stosuje je w życiu;
1.4) opisuje prawidłowo urządzone miejsce do nauki ucznia szkoły podstawowej;
1.5) uzasadnia potrzebę planowania zajęć w ciągu dnia i tygodnia;
prawidłowo planuje i realizuje swój rozkład zajęć w ciągu dnia;
Poznanie podstawowych potrzeb człowieka.
Zrozumienie znaczenia poczucia
bezpieczeństwa, więzi rodzinnej, uznania, miłości we właściwym rozwoju człowieka.
Uświadomienie właściwego sposobu uczestnictwa w życiu rodziny.
Poznanie czynników pozytywnie
i negatywnie wpływających na samopoczucie ucznia w domu i w szkole.
Ocena wpływu przyrody i wypoczynku na świeżym powietrzu na samopoczucie człowieka.
Wdrażanie do stosowania zasad efektywnego uczenia się.
3 4 5 1.3. Prowadzimy
obserwacje i doświadczenia
Przeprowadzanie obserwacji, doświadczeń i pomiarów wg instrukcji.
Rejestracja wyników obserwacji, doświadczeń i pomiarów w formie opisów, rysunków, tabel, fotografi i.
Określanie celu obserwacji i doświadczenia, formułowanie wniosków.
Wykonanie preparatu mikroskopowego oraz jego rysunku spod mikroskopu.
Przeprowadza samodzielnie obserwacje, doświadczenia i pomiary, na podstawie instrukcji.
Określa cel doświadczenia i obserwacji, zapisuje wyniki i formułuje wnioski.
Obserwuje i rejestruje różne miejsca wschodów i zachodów Słońca.
Prezentuje w klasie wynik zaobserwowanego miejsca wschodu lub zachodu Słońca.
Posługuje się prostymi przyrządami (termometr).
Prowadzi obserwacje pogody i prezentuje wyniki tych obserwacji w klasie.
Posługuje się mikroskopem.
1.4. Podstawowe potrzeby człowieka
Dokonanie podziału potrzeb z uwzględnieniem ich znaczenia w życiu człowieka.
Przedstawienie, w postaci dramy, ról członków rodziny oraz różnych relacji w rodzinie.
Wymienia i określa rolę czynników i przedmiotów ułatwiających życie, potrzebnych i niezbędnych do życia.
Wyjaśnia, dlaczego niektóre czynniki są do życia niezbędne.
Jest przekonany o potrzebie życia w rodzinie.
Dostrzega potrzeby własne i innych ludzi; uczestniczy w życiu rodziny.
1.5. Co wpływa na nasze samopoczucie?
Dyskusja na temat
czynników wpływających na samopoczucie ucznia w szkole i w domu.
Dokonanie podziału na czynniki wpływające negatywnie i pozytywnie.
Prezentacja sposobów eliminowania czynników negatywnych.
Wymienia czynniki pozytywnie i negatywnie wpływające na jego samopoczucie w szkole i w domu.
Proponuje sposoby eliminowania czynników negatywnych.
Ocenia wpływ przyrody na samopoczucie.
1.6. Zasady właściwego uczenia się
Przedstawienie w postaci dramy czynników
ułatwiających i utrudniających uczenie się.
Organizuje sobie w domu optymalne warunki uczenia się.
Stosuje zasady prawidłowego uczenia się.
1 2
Ocena trybu życia i jego wpływu na zdrowie człowieka.
Praktyczne zastosowanie reguł prawidłowego planu codziennych zajęć.
Zrozumienie współzależności między nieuregulowanym trybem życia a przyczyną niepowodzeń w szkole.
Ocena form odpoczynku oraz snu i jego roli w regeneracji organizmu.
1.8) podaje przykłady roślin i zwierząt hodowanych przez człowieka, w tym w pracowni przyrodniczej, i wymienia podstawowe zasady opieki nad nimi;
Poznanie podstawowych zasad opieki nad roślinami.
Kształtowanie umiejętności posługiwania się atlasem roślin.
1.9) rozpoznaje i nazywa niektóre rośliny (w tym doniczkowe) zawierające substancje trujące lub szkodliwe dla człowieka i podaje zasady postępowania z nimi.
Poznanie podstawowych zasad opieki nad niektórymi zwierzętami hodowanymi przez człowieka.
2. Orientacja w terenie. Uczeń 2.2) obserwuje widomą wędrówkę Słońca w ciągu doby, miejsca wschodu, górowania i zachodu Słońca w
zależności od pory roku, wskazuje zależność między wysokością Słońca a długością cienia;
Zdobycie umiejętności obserwacji w terenie.
Wyjaśnienie zmian kierunku i długości cienia w zależności od położenia źródła światła.
Poznanie sposobu dziennej wędrówki Słońca po niebie.
3 4 5 1.7. Właściwe
wykorzystanie czasu wolnego od pracy
Ustalanie reguł prawidłowego planowania zajęć.
Dokonywanie podziału form odpoczynku i wykazywanie ich wartości zdrowotnych.
Projektowanie dziennego planu zajęć.
Dyskusja na temat wpływu trybu życia na zdrowie człowieka.
Sporządza dzienny plan zajęć.
Ocenia swój plan zajęć.
Stosuje reguły prawidłowego planowania codziennych zajęć.
Wybiera właściwą formę odpoczynku.
Ocenia swój tryb życia i jego wpływ na zdrowie.
1.8. Opieka nad roślinami
Ustalanie zasad postępowania podczas opieki nad roślinami.
Ustalanie zasad postępowania podczas opieki nad roślinami zawierającymi substancje trujące.
Rozpoznaje rośliny hodowane przez człowieka oraz niektóre rośliny trujące.
Stosuje zasady opieki nad roślinami oraz zasady postępowania
z roślinami zawierającymi substancje trujące.
1.9. Opieka nad hodowanymi zwierzętami
Ustalanie zasad postępowania podczas opieki nad zwierzętami hodowanymi przez człowieka.
Rozpoznaje zwierzęta hodowane przez człowieka.
Stosuje zasady opieki nad zwierzętami.
Wyraża osobisty stosunek do hodowanych zwierząt i do zachowań ludzi w stosunku do zwierząt.
2. ORIENTACJA W TERENIE 2.1. Widnokrąg
i sklepienie niebieskie
Identyfi kowanie w terenie widnokręgu, powierzchni widnokręgu i sklepienia niebieskiego.
Identyfi kowanie obiektów widocznych na widnokręgu (w terenie).
Wyjaśnia treść pojęć: widnokrąg i sklepienie niebieskie.
Wskazuje w terenie widnokrąg, powierzchnię widnokręgu i sklepienie niebieskie.
2.2. Skąd się bierze cień i o czym świadczy?
Wykonanie gnomonu
i przeprowadzenie obserwacji zmian długości i kierunku cienia.
Wyjaśnia zmiany kierunku i długości cienia w zależności od położenia źródła światła.
2.3. Obserwacja wędrówki Słońca po niebie
Obserwacje miejsc wschodów i zachodów Słońca.
Obserwacje zmian kierunku i długości cienia rzucanego przez obiekty w ciągu dnia
Obserwuje i rejestruje miejsca wschodów lub zachodów Słońca.
Obserwuje i rejestruje zmiany kierunków i długości cieni rzucanych przez obiekty w ciągu
1 2
2.1) wyznacza kierunki na widnokręgu za pomocą kompasu, gnomonu;
10.7) bada i opisuje właściwości magnesów oraz ich wzajemne oddziaływanie, a także oddziaływanie na różne substancje;
10.8) buduje prosty kompas i wyjaśnia zasadę jego działania, wymienia czynniki zakłócające prawidłowe działanie kompasu.
Opanowanie umiejętności wyznaczania kierunków geografi cznych w terenie.
Poznanie właściwości magnesu.
Zbudowanie kompasu i poznanie zasad jego działania.
Wyznaczanie kierunków geografi cznych za pomocą kompasu.
2.3) orientuje plan, mapę w terenie, posługuje się legendą;
2.4) identyfi kuje na planie i mapie topografi cznej miejsce obserwacji i obiekty w najbliższym otoczeniu, określa wzajemne położenie obiektów na planie, mapie topografi cznej i w terenie;
Wprowadzenie pojęć: plan, mapa topografi czna, legenda mapy, znaki kartografi czne.
Opanowanie umiejętności posługiwania się legendą oraz czytania planu miejscowości i mapy topografi cznej.
3 4 5 2.4. Dzienna
wędrówka Słońca po niebie.
Dzień i noc
Obserwacje zmian kierunku i długości cienia w różnych porach dnia.
Wskazuje w miejscu obserwacji kierunek i wysokość ruchu Słońca po niebie (dzienną wędrówkę Słońca).
Wyjaśnia treść pojęć: dzień, noc, doba.
2.5. Wyznacza- nie kierunków za pomocą gnomonu
Wyznaczanie kierunków za pomocą gnomonu w południe słoneczne (w terenie).
Wyznacza kierunki w terenie.
Wymienia i prawidłowo zapisuje nazwy i skróty kierunków geografi cznych, wykorzystuje w praktyce umiejętność rozpoznawania kierunków geografi cznych.
2.6. Właściwości magnesu.
Wykonanie kompasu
Doświadczalne badanie właściwości magnesu.
Zbudowanie kompasu.
Praktyczne poznawanie czynników zakłócających działanie kompasu.
Omawia właściwości magnesu.
Buduje prosty kompas i wyjaśnia zasady jego działania.
Wymienia czynniki zakłócające prawidłowe działanie kompasu.
2.7. Wyznacza- nie kierunków za pomocą kompasu
Objaśnienie zasad działania kompasu.
Wyznaczanie kierunków głównych i pośrednich za pomocą kompasu (w terenie).
Wymienia elementy kompasu i wyjaśnia, do czego służą.
Wyznacza kierunki geografi czne za pomocą kompasu w swoim najbliższym otoczeniu (w klasie, na boisku szkolnym, w domu).
3. PLAN I MAPA 3.1. Widok
terenu a plan
Porównywanie treści zdjęć lotniczych z mapami w tej samej skali.
Identyfi kowanie obiektów widocznych z miejsca obserwacji i na mapie (w terenie).
Wyjaśnia znaczenie pojęć: plan, mapa topografi czna, legenda mapy, znaki kartografi czne.
Czyta plan miejscowości i mapę topografi czną, korzystając z legendy.
3.2. Plan miasta 3.3. Mapa topografi czna
1 2
Opanowanie umiejętności wskazywania kierunków na planach i mapach.
Opanowanie umiejętności czytania map ogólnogeografi cznych i administracyjnych.
Opanowanie umiejętności orientowania planów i map w terenie.
2.6) wykonuje pomiary, np. taśmą mierniczą, szacuje odległości...;
2.5) posługuje się podziałką liniową do określania odległości, porównuje odległość na mapie z odległością rzeczywistą w terenie.
Wprowadzenie pojęć: skali liczbowej, mianowanej i podziałki liniowej.
Ukształtowanie wyobrażenia odległości 100 m w terenie.
Opanowanie umiejętności posługiwania się skalą i podziałką mapy.
3. Obserwacje, doświadczenia przyrodnicze i modelowanie. Uczeń:
6.1) wymienia znane właściwości substancji (woda, cukier, sól kuchenna) i ich mieszanin (ocet, sok cytrynowy) występujących w jego otoczeniu;
14.5) odróżnia mieszaniny jednorodne od niejednorodnych, podaje przykłady takich mieszanin z życia codziennego;
3.4) posługuje się pojęciem drobiny jako najmniejszego elementu budującego materię, prezentuje za pomocą modelu drobinowego trzy stany skupienia ciał (substancji);
Poznanie właściwości różnych substancji i ich zastosowania.
Zrozumienie różnicy między mieszaniną jednorodną a niejednorodną.
Zrozumienie związku między mieszaniną jednorodną a roztworem.
Wykazanie właściwości wody jako rozpuszczalnika.
Zastosowanie praktyczne roztworów wodnych.
3 4 5 3.4. Mapa
Polski. Kierunki na planach i mapach
Orientowanie mapy według obiektów i według obiektów w terenie i kompasu.
Mierzenie odległości za pomocą podziałki liniowej mapy topografi cznej.
Opisywanie położenia własnej miejscowości na podstawie mapy Polski.
Wskazuje kierunki na planach i mapach.
Orientuje mapę w terenie i odszukuje położenie miejsca obserwacji za pomocą planu miejscowości.
Korzysta z planów miejscowości, z mapy turystycznej najbliższej okolicy i z map w atlasie do wyznaczania kierunków.
Opisuje położenie własnej miejscowości wobec rzek, dróg i linii kolejowych oraz kierunki i odległości do siedzib gminy, powiatu i województwa.
3.5. Orientowa- nie planu i mapy w terenie według obiektów 3.6. Orientowa- nie planu i mapy w terenie za pomocą kompasu 3.7. Odległości w terenie i na mapie
Ocena „na oko” i pomiar odległości w terenie.
Pomiar i obliczanie odległości w linii prostej za pomocą mapy w dużej skali i mapy Polski.
Wykonuje pomiar odległości w terenie.
Posługuje się skalą mapy.
Korzysta z planów miejscowości, mapy topografi cznej najbliższej okolicy i z map w atlasie do wyznaczania kierunków i obliczania odległości w linii prostej.
3.8. Mierzenie odległości za pomocą podziałki liniowej
4. MATERIA I JEJ STANY SKUPIENIA 4.1. Właściwości
różnych substancji i ich zastosowanie
Doświadczenia badające barwę, zapach, twardość, stan skupienia, połysk, zachowanie niektórych substancji wobec magnesu.
Zapis wyników doświadczeń i obserwacji.
Wymienia znane właściwości substancji.
Wykonuje obserwacje i doświadczenia na podstawie instrukcji.
4.2. Sporządza- my mieszaniny jednorodne i niejednorodne
Otrzymywanie mieszanin jednorodnych
i niejednorodnych.
Rozpuszczanie różnych substancji w wodzie.
Wyróżnia w otoczeniu mieszaniny jednorodne i niejednorodne.
Zalicza mieszaniny do odpowiedniej grupy.
Otrzymuje roztwory wodne.
Dowodzi, że woda jest rozpuszczalnikiem.
Podaje przykłady wykorzystania roztworów wodnych.
1 2 3.5) opisuje skład materii jako zbiór
różnego rodzaju drobin tworzących różne substancje i ich mieszaniny;
3.6) prezentuje na modelu drobinowym właściwości ciał stałych, cieczy i gazów;
3.7) podaje przykłady ruchu drobin w gazach i cieczach (dyfuzja) oraz przedstawia te zjawiska na modelu lub schematycznym rysunku;
3.3) obserwuje i rozróżnia stany skupienia wody, bada doświadczalnie zjawiska: parowania, skraplania, topnienia i zamarzania (krzepnięcia) wody;
3.8) obserwuje proste doświadczenia wykazujące rozszerzalność cieplną ciał stałych oraz przeprowadza, na podstawie instrukcji, doświadczenia wykazujące rozszerzalność cieplną gazów i cieczy
3.9) podaje przykłady występowania i wykorzystania rozszerzalności cieplnej ciał w życiu codziennym, wyjaśnia zasadę działania termometru cieczowego.
Poznanie kinetyczno-molekularnego modelu budowy materii.
Poznanie właściwości ciał stałych, gazów i cieczy.
Poznanie i rozróżnianie stanów skupienia wody.
Zrozumienie istoty zjawiska parowania, topnienia, skraplania i zamarzania wody.
Zrozumienie znaczenia przemiany wody w lód dla organizmów żyjących w wodzie w czasie zimy
Zrozumienie istoty zjawiska rozszerzalności cieplnej ciał stałych, gazów i cieczy.
Zastosowanie praktyczne rozszerzalności cieplnej ciał stałych, gazów i cieczy.
3 4 5 4.3. Cały świat
zbudowany jest z drobin
Doświadczenia wykazujące dyfuzję w stanie gazowym, w roztworze i ciele stałym.
Dowodzi, że materia zbudowana jest z drobin, które są w ciągłym ruchu.
Przedstawia zjawisko dyfuzji na modelu lub schematycznym rysunku.
Określa cel doświadczenia i obserwacji, zapisuje wyniki i formułuje wnioski.
4.4. Właściwości ciał stałych, cieczy i gazów
Dokonanie podziału substancji ze względu na stan skupienia.
Przedstawienie na modelu drobinowym właściwości ciał stałych, cieczy i gazów.
Doświadczenie wykazujące ściśliwość gazów.
Wyróżnia trzy stany skupienia materii.
Prezentuje na modelu drobinowym właściwości ciał stałych, cieczy i gazów.
Porównuje ściśliwość ciał stałych, gazów i cieczy.
4.5. Stany skupienia materii
Doświadczenia wykazujące zjawiska: parowania, skraplania, topnienia i krzepnięcia wody.
Identyfi kowanie substancji na podstawie temperatury ich topnienia i wrzenia.
Dyskusja na temat znaczenia właściwości wody w czasie krzepnięcia dla organizmów żyjących w wodzie.
Prezentuje na modelu drobinowym trzy stany skupienia materii.
Rozróżnia stany skupienia wody.
Wyjaśnia istotę zjawisk parowania, skraplania, topnienia i krzepnięcia wody.
Wykonuje obserwacje i doświadczenia na podstawie instrukcji.
Określa cel doświadczenia i obserwacji, zapisuje wyniki i formułuje wnioski.
Identyfi kuje substancje na podstawie temperatur ich topnienia i wrzenia.
Przedstawia znaczenie właściwości wody dla życia organizmów wodnych.
4.6. Rozszerzal- ność cieplna ciał stałych, cieczy i gazów
Doświadczenia wykazujące rozszerzalność cieplną ciał stałych, cieczy i gazów.
Dyskusja na temat znaczenia zjawiska rozszerzalności cieplnej w życiu codziennym.
Wyjaśnia istotę zjawiska rozszerzalności cieplnej ciał stałych, cieczy i gazów.
Podaje przykłady występowania i wykorzystania zjawiska rozszerzalności cieplnej.
1 2
Dokonanie podziału na materię żywą i nieożywioną.
Zrozumienie różnicy między materią żywą a nieożywioną.
3.10) wykonuje i opisuje proste doświadczenia wykazujące istnienie powietrza i ciśnienia atmosferycznego;
buduje na podstawie instrukcji prosty wiatromierz i wykorzystuje go w prowadzeniu obserwacji;
3.11. wymienia nazwy składników pogody (temperatura powietrza, opady i ciśnienie atmosferyczne, kierunek i siła wiatru) oraz przyrządów służących do ich pomiaru, podaje jednostki pomiaru temperatury i opadów stosowane w meteorologii;
Rozwijanie zainteresowania zjawiskami atmosferycznymi.
Poznanie właściwości powietrza.
Wprowadzenie pojęcia pogody i jej składników.
Kształtowanie umiejętności pomiaru składników pogody za pomocą prostych przyrządów oraz umiejętności rejestracji wyników tych pomiarów.
Wdrażanie do systematycznych obserwacji pogody.
3 4 5 4.7. Na Ziemi
istnieje materia nieożywiona i żywa
Analiza schematu
przedstawiającego poziomy organizacji materii.
Analiza doświadczenia wykazującego powstawanie kryształu soli.
Dyskusja nt. „Czy wyhodowany kryształ jest istotą żywą?”
Dokonuje podziału na materię żywą i nieożywioną.
Określa organizm jako istotę żywą.
Uzasadnia, że powstały kryształ nie jest istotą żywą.
5. POGODA I JEJ WPŁYW NA CZŁOWIEKA I PRZYRODĘ 5.1. Powietrze
i jego właściwości
Doświadczenia wykazujące, że powietrze wypełnia wolną przestrzeń i stawia opór.
Opisuje cechy powietrza.
Wymienia główne składniki powietrza.
5.2. Pogoda.
Ciśnienie atmosferyczne i wiatr
Wykonywanie pomiaru ciśnienia atmosferycznego za pomocą barometru.
Pomiar kierunku i prędkości wiatru wykonanym przez siebie wiatromierzem.
Odczytuje z barometru wartość ciśnienia atmosferycznego i podaje je w odpowiednich jednostkach.
Wyjaśnia przyczyny powstawania wiatru.
Buduje prosty wiatromierz i określa za jego pomocą kierunek i prędkość wiatru.
Podaje przykłady wpływu pogody na nasze zdrowie i samopoczucie.
5.3. Pomiar kierunku i prędkości wiatru
5.4. Temperatura powietrza
Pomiar temperatury powietrza. Określa sposób właściwego umocowania termometru zaokiennego i wymienia warunki prawidłowego pomiaru temperatury powietrza.
Odczytuje z termometru
pokojowego i zaokiennego wartość temperatury powietrza i podaje ją we właściwych jednostkach.
1 2 3.12. obserwuje pogodę, mierzy
temperaturę powietrza oraz określa kierunek i siłę wiatru, rodzaje opadów i osadów, stopień zachmurzenia nieba, prowadzi kalendarz pogody;
3.2. obserwuje i nazywa zjawiska atmosferyczne zachodzące w Polsce;
Kształtowanie umiejętności obserwacji i opisu zjawisk atmosferycznych.
Rozumienie zależności między zjawiskami atmosferycznymi.
Rozumienie zależności między pogodą i działalnością człowieka.
3.13. opisuje i porównuje cechy pogody w różnych porach roku, dostrzega zależność między wysokością Słońca, długością dnia a temperaturą powietrza w ciągu roku.
Opisywanie i porównywanie cech pogody w różnych porach roku.
Dostrzeganie zależności między wysokością Słońca, długością dnia a temperaturą powietrza w ciągu roku.
4. Najbliższa okolica. Uczeń:
4.1) rozpoznaje w terenie przyrodnicze (nieożywione i ożywione) oraz antropogeniczne składniki krajobrazu i wskazuje zależności między nimi;
Poznanie składników środowiska naturalnego występujących w najbliższej okolicy.
2.7) rozróżnia w terenie i na modelu formy wypukłe i wklęsłe;
Poznanie różnych rodzajów form wklęsłych i wypukłych.
3 4 5 5.5. Woda, para
wodna i lód w przyrodzie
Obserwowanie różnych stanów skupienia wody występujących w różnych porach roku
(w terenie).
Rozpoznawanie rodzajów chmur i stopnia zachmurzenia oraz rodzajów opadów.
Opisywanie przebiegu burzy.
Opisywanie wyglądu tęczy i przyczyn jej występowania.
Poznanie zasad bezpiecznego zachowania się podczas burzy.
Rozpoznaje różne stany skupienia wody w przyrodzie w ciągu roku.
Rozpoznaje różne rodzaje chmur oraz opadów i osadów atmosferycznych (w terenie).
Opisuje przebieg burzy.
Opisuje wygląd tęczy i warunki jej występowania.
Wymienia niebezpieczeństwa związane z burzą, mgłą i gołoledzią.
Stosuje w praktyce zasady unikania zagrożeń, które stwarzają burza, huragan, pokrywa lodowa na rzekach i jeziorach.
5.6. Osady atmosferyczne 5.7. Zachmurze- nie i opady atmosferyczne 5.8. Burza i tęcza
5.9. Zmiany długości dnia i nocy oraz wysokości Słońca w ciągu roku
Obserwowanie zmian długości dnia i nocy w ciągu roku.
Pomiar wysokości Słońca.
Opisywanie zmian temperatury powietrza i wielkości opadów w ciągu roku na podstawie tabel i wykresów.
Wyjaśnianie dużego zróżnicowania sezonowych zmian pogody w Polsce (długość dnia i nocy).
Obserwowanie i opisywanie zmian pogody w różnych porach roku oraz ich wpływu na przyrodę.
Opisuje i wyjaśnia różnice długości dnia i nocy w ciągu roku.
Opisuje i wyjaśnia zmiany wysokości Słońca w ciągu dnia i wysokości Słońca w południe w ciągu roku.
Opisuje i wyjaśnia zmiany pogody w ciągu doby oraz w różnych porach roku.
Wyjaśnia wpływ zmian pogody w ciągu roku na przyrodę ożywioną.
Wymienia rodzaje czynnego odpoczynku w zależności od pór roku.
5.10. Pogoda w różnych porach roku
6. NAJBLIŻSZA OKOLICA 6.1. Rozpozna-
wanie składników krajobrazu
Wyróżnianie składników krajobrazu w najbliższej okolicy szkoły (w terenie).
Wyrażanie osobistego stosunku do otoczenia.
Wzbudzanie emocjonalnego zaangażowania w sprawy swojej miejscowości.
Wymienia składniki krajobrazu naturalnego i przekształconego przez człowieka w najbliższej okolicy szkoły.
Rozpoznaje w terenie składniki krajobrazu naturalnego
i przekształconego przez człowieka.
6.2. Rozpozna- wanie form terenu
Obserwacja wypukłych i wklęsłych form rzeźby terenu w okolicy szkoły oraz na
Rozpoznaje i opisuje formy rzeźby terenu występujące w okolicy szkoły.
1 2 4.13) rozpoznaje i nazywa skały typowe
dla miejsca zamieszkania: piasek, glina i inne charakterystyczne dla okolicy;
Poznanie cech typowych skał występujących w Polsce.
Rozpoznawanie skał występujących w okolicy szkoły.
4.9) rozróżnia i opisuje rodzaje wód powierzchniowych;
4.8) obserwuje zjawiska zachodzące w cieku wodnym, określa kierunek i szacuje prędkość przepływu wody, rozróżnia prawy i lewy brzeg;
Rozróżnianie różnych rodzajów wód powierzchniowych.
Poznanie niektórych zagrożeń związanych z wypoczynkiem nad wodami.
4.2) wymienia i charakteryzuje czynniki warunkujące życie na lądzie;
Dokonanie podziału środowisk.
Poznanie warunków życia na lądzie.
4.3) obserwuje i nazywa typowe organizmy lasu, łąki, pola uprawnego;
4.7) rozpoznaje i nazywa warstwy lasu, charakteryzuje panujące w nich warunki abiotyczne
Doskonalenie umiejętności grafi cznego sposobu zapisu wiedzy.
Zrozumienie zależności między różnorodnością organizmów a budową warstwową lasu.
Umiejętność rozpoznawania pospolitych roślin i zwierząt z użyciem atlasu.
Porównywanie warunków życia w lesie, na polu i na łące.
Sprawność w posługiwaniu się prostymi przyrządami optycznymi i pomiarowymi.
4.14) opisuje glebę, jako zbiór składników nieożywionych i ożywionych, wyjaśnia znaczenie organizmów glebowych i próchnicy w odniesieniu do żyzności gleby;
Poznanie nieożywionych i żywych składników gleby.
Zrozumienie zależności między rodzajem skały a przepuszczaniem przez nią wody i żyznością gleby.
Zrozumienie wpływu organizmów glebowych na środowisko.
3 4 5 6.3. Rozpozna-
wanie skał w okolicy szkoły
Obserwowanie w terenie skał występujących w najbliższej okolicy
Wymienia główne rodzaje skał Rozpopznaje skały lite i luźne, występujące w okolicy szkoły.
6.4. Wody powierzchniowe
Czytanie i omawianie treści grafu, rysunków, fotografi i.
Czytanie treści mapy wód powierzchniowych (hydrografi cznej) Polski.
Obserwacja i omawianie cech wód powierzchniowych w terenie.
Rozpoznaje i opisuje rodzaje wód powierzchniowych w najbliższej okolicy i opisuje ich cechy.
Wyjaśnia przyczyny i opisuje skutki powodzi.
Stosuje się do zasad bezpiecznego wypoczynku nad wodami latem i zimą.
Wskazuje na mapie główne rzeki i jeziora w Polsce.
Odszukuje na mapie rzekę lub jezioro położone najbliżej swojej miejscowości.
6.5. Środowisko i jego
mieszkańcy
Obserwacja czynników warunkujących różnorodność środowiska (w czasie zajęć terenowych).
Wykonuje grafi czny podział środowisk lądowych i wodnych.
Wymienia czynniki decydujące o różnorodności środowisk lądowych.
6.6. Warunki życia organizmów w lesie i na polu
Dokonanie podziału
środowiska z zastosowaniem zapisu grafi cznego.
Analiza warunków życia w lesie, na polu i na łące na podstawie obserwacji i doświadczeń w czasie zajęć terenowych.
Rozpoznawanie, z użyciem atlasu, organizmów
występujących w lesie, na polu i na łące.
Rozpoznaje i nazywa warstwy lasu.
Charakteryzuje warunki panujące w każdej warstwie lasu.
Przyporządkowuje organizmy do czterech warstw lasu.
Porównuje warunki życia w lesie, na polu i na łące.
Rozpoznaje i nazywa typowe organizmy występujące w lesie, na polu i na łące.
6.7. Warunki życia organizmów na łące
6.8. Nieoży- wione i żywe składniki gleby
Doświadczenie wykazujące różnicę w przepuszczaniu wody przez piasek i glinę.
Doświadczenie wykazujące znaczenie dżdżownic
w poprawianiu struktury gleby.
Doświadczenie udowadniające pochłanianie wody przez mchy.
Interpretuje wyniki doświadczeń dotyczących przepuszczalności piasku i gliny oraz wpływu organizmów na środowisko.
1 2 4.4) opisuje przystosowania budowy
zewnętrznej i czynności życiowych organizmów lądowych do środowiska życia, na przykładach obserwowanych organizmów;
Zrozumienie zależności organizmów od warunków w środowisku.
Zrozumienie zależności między temperaturą a cyklem życiowym roślin i trybem życia organizmów.
Interpretowanie przystosowań rośliny do pobierania wody i energii słonecznej oraz wykorzystywania wiatru.
Poznanie sposobów zabezpieczenia się roślin przed utratą wody i silnym wiatrem.
Poznanie przystosowań zwierząt do życia w różnych środowiskach lądowych.
4.5) wskazuje organizmy samożywne i cudzożywne oraz podaje podstawowe różnice w sposobie ich odżywiania się;
4.6) przedstawia proste zależności pokarmowe zachodzące między organizmami lądowymi, posługując się modelem lub schematem;
Poznanie pojęć samożywności i cudzożywności.
Zrozumienie zależności pokarmowych między organizmami w lesie.
Poznanie pojęcia łańcuch pokarmowy i jego elementów.
Umiejętność wyróżniania prostych łańcuchów pokarmowych w lesie, na polu i łące.
4.10) wymienia i charakteryzuje czynniki warunkujące życie w wodzie;
Poznanie warunków życia w środowisku wodnym.
Porównywanie warunków życia na lądzie i w wodzie.
Zrozumienie współzależności między działaniem człowieka a warunkami życia w danym środowisku.
3 4 5 6.9. Wpływ
podłoża na warunki życia organizmów
Analiza wpływu podłoża, wody, wiatru, nasłonecznienia, temperatury na organizmy na podstawie obserwacji i doświadczeń, ilustracji, schematów, fi lmu, materiałów źródłowych.
Doświadczenie wykazujące pobieranie energii słonecznej i wody przez rośliny.
Obserwacja wykorzystania wiatru przez rośliny na przykładzie owoców i nasion.
Analiza związku budowy z wytrzymałością na złamanie na podstawie obserwacji łodygi trzciny pospolitej lub analizy tekstu.
Analiza przystosowań zwierząt do życia w różnych środowiskach lądowych na podstawie ilustracji, fi lmu, materiału źródłowego.
Przedstawia na przykładach przystosowanie roślin do pobierania energii słonecznej i wody.
Ocenia sposoby zabezpieczania się roślin przed utratą wody.
Wykazuje związek budowy z wytrzymałością na złamanie na przykładzie łodygi trzciny.
Wymienia przykłady roślin rozsiewających owoce mające w swym wnętrzu nasiona.
Podaje dwie cechy
przystosowawcze zwierząt do życia w różnych środowiskach lądowych i wyjaśnia zależność tych cech od środowiska.
6.10. Wpływ warunków środowiska na organizmy – przystosowania roślin i zwierząt
6.11. Zależ- ności między organizmami
Doświadczenie wykazujące potrzeby pokarmowe roślin i sposób ich zaspokajania.
Układanie prostych łańcuchów pokarmowych.
Porównuje potrzeby pokarmowe roślin i zwierząt.
Wskazuje organizmy samożywne i cudzożywne.
Przedstawia proste zależności pokarmowe, posługując się modelem lub schematem.
6.12. Warunki życia
w środowisku wodnym
Analiza warunków życia w wodzie na podstawie obserwacji w czasie zajęć terenowych.
Analiza czynników
wykazujących różnice między środowiskiem wodnym a lądowym na podstawie obserwacji, badań i tabel.
Wykazuje różnice między środowiskiem wodnym a lądowym, porównując
wilgotność, temperaturę, gęstość, ilość tlenu, przejrzystość.
Wyjaśnia, od czego zależy ilość tlenu w wodzie.
1 2 4.11) obserwuje i nazywa typowe
rośliny i zwierzęta żyjące w jeziorze lub rzece, opisuje przystosowania ich budowy zewnętrznej i czynności życiowych do środowiska życia;
Umiejętność rozpoznawania pospolitych roślin i zwierząt z użyciem atlasu.
Interpretowanie przystosowań roślin i zwierząt do życia w środowisku wodnym.
4.12) przedstawia proste zależności pokarmowe występujące w środowisku wodnym, posługując się modelem lub schematem.
Zrozumienie zależności pokarmowych między organizmami w jeziorze (stawie, rzece).
Wyróżnienie prostych łańcuchów pokarmowych w jeziorze (stawie, rzece).
Zrozumienie znaczenia krążenia materii dla życia na Ziemi.
5. Człowiek a środowisko. Uczeń:
5.1) prowadzi obserwacje
i proste doświadczenia wykazujące zanieczyszczenie najbliższego otoczenia (powietrza, wody, gleby);
9. 9) podaje przykłady zachowań i sytuacji, które mogą zagrażać zdrowiu i życiu człowieka…;
Zrozumienie współzależności między stanem środowiska a działalnością człowieka.
Ocena wpływu człowieka na stan środowiska.
Zrozumienie zależności między liczbą znalezionych w wodzie gatunków a klasą czystości.
Zastosowanie w praktyce znajomości organizmów wskaźnikowych.
Uświadomienie zależności między skażonym powietrzem, glebą i wodą a istnieniem życia na Ziemi.
5.2) wyjaśnia wpływ codziennych zachowań w domu, w szkole, w miejscu zabawy na stan środowiska;
5.3) proponuje działania sprzyjające środowisku przyrodniczemu;
5.4) podaje przykłady miejsc w najbliższym otoczeniu, w których zaszły korzystne i niekorzystne zmiany pod wpływem działalności człowieka.
Praktyczne zastosowanie wyników obserwacji stanu środowiska w miejscu zamieszkania.
Ocena swojego wpływu na stan środowiska i działań podejmowanych dla jego dobra.
Wyrabianie poczucia odpowiedzialności za stan lokalnego środowiska.
3 4 5 6.13. Rośliny
w środowisku wodnym – przystosowania
Analiza cech
przystosowawczych roślin i zwierząt do życia w środowisku wodnym na podstawie obserwacji, fi lmu, hodowli.
Przyporządkuje rośliny wodne do 3 stref.
Rozpoznaje zwierzęta związane ze środowiskiem wodnym.
Przedstawia przystosowania roślin i zwierząt w budowie zewnętrznej i pod względem czynności życiowych do życia w wodzie.
6.14. Zwierzęta w środowisku wodnym – przystosowania 6.15. Zależ- ności między organizmami w biocenozie jeziora
Układanie prostych łańcuchów pokarmowych.
Analiza obiegu materii w przyrodzie na podstawie obserwacji i schematu.
Przedstawia proste zależności pokarmowe, posługując się modelem lub schematem.
Przedstawia obieg materii, posługując się schematem.
6.16. Krążenie materii w przyrodzie
7. CZŁOWIEK A ŚRODOWISKO 7.1. Zanieczy-
szczenie powietrza a działalność człowieka
Badanie skutków działalności człowieka w miejscu
zamieszkania.
Badanie stanu środowiska za pomocą skali porostowej.
Przeprowadzenie na zajęciach terenowych badań jakości zbiornika wodnego przez oznaczanie organizmów wskaźnikowych.
Doświadczenia wykazujące, że zanieczyszczenia znajdujące się w powietrzu i w glebie przedostają się też do wody.
Określa za pomocą skali porostowej stopień zanieczyszczenia powietrza, którym oddycha, dwutlenkiem siarki.
Wyjaśnia współzależność między jakością wody a występowaniem w niej określonych organizmów.
Dokonuje biologicznej oceny jakości wody.
Dowodzi, że zanieczyszczenia znajdujące się w powietrzu
i w glebie zanieczyszczają również wodę.
7.2. Jakość wody a działalność człowieka 7.3. Zanieczy- szczenie gleby a działalność człowieka 7.4. Wpływ codziennych zachowań na stan środowiska
Analiza wyników przeprowadzonych doświadczeń i obserwacji dotyczących stanu środowiska w miejscu zamieszkania.
Dyskusja nt. „Wpływ codziennych zachowań w domu, w szkole, w miejscu zabawy na stan środowiska”.
Działania na rzecz środowiska.
Określa sposób swego
postępowania, przyczyniającego się do poprawy stanu środowiska.
Proponuje działania sprzyjające środowisku przyrodniczemu.
KLASA 5 (3 godz. tygodniowo) PODSTAWA PROGRAMOWA
Hasła Szczegółowe cele
kształcenia i wychowania
1 2
6. Właściwości substancji. Uczeń:
6.2 )porównuje masy ciał o tej samej objętości, lecz wykonanych z różnych substancji;
Poznanie pojęcia ciężaru właściwego.
Porównanie ciał stałych, cieczy i gazów o różnym ciężarze właściwym.
Poznanie i poszukiwanie przykładów substancji o różnym ciężarze właściwym w przyrodzie.
Poznanie przykładów organizmów
wykorzystujących do unoszenia się gazy jako substancje o małym ciężarze właściwym.
Poznanie przykładów wykorzystania przez człowieka substancji o różnym ciężarze właściwym.
Wykazanie związku między ciężarem właściwym substancji a jej zastosowaniem.
REALIZACJA HASEŁ Z PODSTAWY PROGRAMOWEJ Treść
nauczania (tematy lekcji)
Sposoby osiągania celów Osiągnięcia uczniów
3 4 5
1. WŁAŚCIWOŚCI SUBSTANCJI 1.1. Ciężar
właściwy ciał stałych, cieczy i gazów
Porównywanie ciężaru
właściwego różnych substancji.
Określanie ciężaru właściwego wybranych substancji przez ważenie ciał o tej samej objętości.
Notowanie i porównywanie wyników pomiarów.
Wyjaśnia pojęcie ciężaru właściwego. Podaje przykłady substancji o względnie dużym i małym ciężarze właściwym.
Przeprowadza obserwacje niezbędne do rozpoznania
substancji o większym i mniejszym ciężarze właściwym.
Na podstawie danych liczbowych identyfi kuje substancje
o określonym ciężarze właściwym.
1.2. Ciężar właściwy – obserwacja przyrody i przykłady wykorzystania substancji o różnym ciężarze właściwym przez człowieka (góry lodowe, tratwa, balon)
Prezentacja multimedialna przykładów obiektów
o małym ciężarze właściwym występujących w przyrodzie:
góry lodowe, pęcherz pławny ryby, kości powietrzne ptaka, dzwon pająka topika.
Dyskusja na temat możliwości wykorzystania substancji o wyjątkowo dużym lub małym ciężarze właściwym.
Omówienie przykładów wykorzystania przez człowieka substancji o małym ciężarze właściwym: tratwa, balon, kamizelki ratunkowe.
Wybieranie na podstawie doświadczenia najlepszych materiałów do sporządzenia tratwy ratunkowej.
Podaje przykłady występowania obiektów o małym ciężarze właściwym w przyrodzie.
Wyjaśnia na przykładach, jak organizmy wykorzystują substancje o małym ciężarze właściwym do unoszenia się.
Podaje przykłady wykorzystania przez ludzi substancji o małym i dużym ciężarze właściwym.
1 2 6.3)identyfi kuje, na podstawie
doświadczenia, ciała (substancje) dobrze i słabo przewodzące ciepło;
Poznanie pojęcia przewodnictwa cieplnego.
Poznanie i obserwacja substancji o różnym przewodnictwie cieplnym. Doświadczalne badanie przewodnictwa cieplnego różnych substancji. Samodzielne wybieranie materiałów do tworzenia układów grzewczych i izolacyjnych.
Przykłady praktycznego wykorzystania substancji dobrze i słabo przewodzących ciepło w życiu codziennym, budownictwie, technice i przemyśle. Wskazywanie
zależności między przewodnictwem cieplnym substancji a ich praktycznym zastosowaniem.
3 4 5 1.3. Badanie
przewodnictwa cieplnego substancji
Pomiar temperatury wody w naczyniu.
Określanie temperatury wody gołą dłonią, poprzez suchą i mokrą tkaninę, przez rękawicę kuchenną.
Omówienie pojęcia przewodnictwa cieplnego.
Doświadczalna identyfi kacja materiałów dobrze i źle przewodzących ciepło.
Samodzielne budowanie podgrzewacza i termosu z dostarczonych materiałów.
Podaje przykłady ciał dobrze i źle przewodzących ciepło.
Doświadczalnie identyfi kuje wśród przykładowych substancji te, które dobrze lub źle przewodzą ciepło.
Wyjaśnia, w jaki sposób substancje dobrze i źle przewodzące ciepło są wykorzystywane przez człowieka.
Podaje przykłady praktycznego wykorzystania substancji dobrze i źle przewodzących ciepło.
1.4. Przewodnic- two cieplne w praktyce (garnek, okno zespolone, ocieplenie domów, m.in.
styropianem)
Dyskusja o różnych zastosowaniach substancji izolujących i przewodzących ciepło.
Identyfi kacja przygotowanych przez nauczyciela przykładów wykorzystania substancji izolujących termicznie i przewodzących ciepło.
Quiz: podaj jak najwięcej przykładów zastosowania danej substancji w życiu codziennym do izolowania lub przewodzenia ciepła (metale, styropian, powietrze, pierze, drewno).
Omówienie wymienionych i innych przykładów wykorzystania substancji dobrze i źle przewodzących ciepło w praktyce.
Podaje przykłady substancji dobrze i źle przewodzących ciepło i sposobów ich praktycznego wykorzystania.
Rozpoznaje sytuacje, w których wykorzystano dobre lub złe przewodnictwo cieplne danej substancji.
Wyjaśnia, jaka właściwość została wykorzystana w przykładowym urządzeniu/sytuacji.
1 2 6.4) podaje przykłady przedmiotów
wykonanych z substancji kruchych, sprężystych i plastycznych;
6.5) podaje przykłady zastosowania różnych substancji w przedmiotach codziennego użytku, odwołując się do właściwości tych substancji;
Poznanie pojęcia substancji kruchej, sprężystej i plastycznej. Doświadczalne badanie sprężystości, kruchości
i plastyczności różnych substancji i przedmiotów. Poznanie przykładów praktycznego wykorzystania tych
substancji. Wykazywanie związku pomiędzy plastycznością, kruchością lub sprężystością substancji a jej zastosowaniem w praktyce.
6.6) bada wpływ czynników takich jak:
woda, powietrze, temperatura, gleba na przedmioty zbudowane z różnych substancji;
Obserwacja wpływu wody, powietrza i gleby na różne substancje. Porównanie podatności różnych substancji na wpływ warunków środowiskowych oraz różnych czynników na określoną substancję. Wykazanie zależności między właściwościami danej substancji a jej praktycznym wykorzystaniem.
3 4 5 1.5. i 1.6.
Substancje kruche, sprężyste i plastyczne.
Kruche (np. szyba, cegła, porcelana), sprężyste (np. sprężyna, resor,
trampolina) i plastyczne (np. guma do żucia, uszczelki) przedmioty wokół nas
Obserwacja reakcji kredy, plasteliny i gumy na uderzenie.
Dyskusja na temat właściwości, którymi różnią się badane substancje.
Doświadczalna identyfi kacja substancji sprężystych, plastycznych i kruchych wśród zaprezentowanych próbek.
Praca w grupie: przygotowanie prezentacji przedmiotów sprężystych, plastycznych, kruchych.
Omówienie związku między właściwościami różnych substancji a ich praktycznym wykorzystaniem.
Wyjaśnia, jak rozpoznać substancję kruchą, sprężystą i plastyczną.
Podaje przykłady takich substancji.
Doświadczalnie identyfi kuje wśród próbek substancji te o określonych właściwościach.
Podaje przykłady przedmiotów kruchych, sprężystych
i plastycznych oraz wyjaśnia, w jaki sposób ich właściwości wiążą się ze sposobem użytkowania.
1.7. Wpływ wody, powietrza i gleby na przedmioty zbudowane z różnych substancji
Doświadczenie: obserwacje przedmiotów z papieru, żelaza, miedzi, plastiku, drewna, pozostawionych w wodzie, na dworze, w pomieszczeniu, w ziemi na określony czas.
Porównanie wyników w grupach.
Pokaz wpływu niskiej i wysokiej temperatury na ten sam zestaw substancji.
Przedyskutowanie wniosków ze zwróceniem uwagi na takie cechy, jak: kruchość, sprężystość, masa, wygląd, kształt przedmiotu, spoistość.
Omówienie związku między znajomością właściwości substancji a jej właściwym wykorzystaniem.
Bada doświadczalnie wpływ różnych czynników na przedmioty zbudowane z różnych materiałów.
Dokumentuje i omawia wyniki obserwacji.
Porównuje wpływ danego czynnika na różne substancje.
Porównuje wpływ różnych
czynników na określoną substancję.
Wykazuje, w jaki sposób wiedza o właściwościach substancji powinna wpływać na jej wykorzystanie praktyczne.
1 2 6.7) wykazuje doświadczalnie wpływ
różnych substancji i ich mieszanin (np. soli kuchennej, octu, detergentów) na wzrost i rozwój roślin, dokumentuje i prezentuje wyniki doświadczenia;
Poznanie pojęć: zapotrzebowanie, niedobór, nadmiar, szkodliwość w kontekście
wpływu różnych substancji na rośliny jako organizmy żywe. Poznanie przykładów substancji szkodliwych. Wykazanie, że ta sama substancja może być pożyteczna lub szkodliwa zależnie od jej ilości
i organizmu, na który działa. Doświadczalne sprawdzenie wpływu wybranych substancji na wzrost roślin. Rozwijanie umiejętności dokumentowania obserwacji i wnioskowania.
Doskonalenie umiejętności porównywania danych.
6.8) uzasadnia potrzebę segregacji odpadów, wskazując na możliwość ich ponownego przetwarzania (powołując się na właściwości substancji).
Poznanie pojęcia powtórnego przetwarzania substancji. Wykazanie związku właściwości substancji z możliwością i sposobem jej powtórnego przetwarzania. Zrozumienie potrzeby segregacji odpadów w celu ich powtórnego przetworzenia. Podanie przykładów substancji nadających się do powtórnego przetworzenia oraz
przykładowych sposobów ich wykorzystania.
Kształtowanie poczucia odpowiedzialności za środowisko i za wpływ na jego stan.
3 4 5 1.8. Wpływ
różnych substancji na wzrost i rozwój roślin
Doświadczenie: hodowla roślin w roztworach różnych substancji.
Doświadczenie
długoterminowe: hodowla roślin w roztworach soli azotu albo nawozu naturalnego o różnym stężeniu.
Sporządzenie dziennika obserwacji.
Prezentacja i porównanie wyników doświadczeń w klasie.
Omówienie sposobu, w jaki substancje obecne w glebie mogą wpływać na rozwój roślin.
Wyszukiwanie w źródłach informacji o substancjach wspomagających wzrost roślin (nawozy) i szkodliwych.
Wykonuje doświadczenie wykazujące wpływ określonej substancji na rozwój rośliny.
Samodzielnie dokumentuje obserwacje.
Prezentuje wyniki doświadczenia przed klasą i w formie pisemnej.
Na podstawie przeprowadzonego doświadczenia wnioskuje o wpływie badanej substancji na wzrost rośliny.
1.9. Potrzeba segregacji odpadów i ich powtórne wykorzystanie w domu i w gospodarce kraju
Omówienie powtórnego przetwarzania substancji.
Dyskusja o rodzajach substancji nadających się do powtórnego przetwarzania.
Grupowanie próbek surowców wtórnych według rodzajów – próba ich podziału zależnie od właściwości.
Wyszukanie (na przykład w Internecie) zasad segregacji surowców wtórnych
i porównanie ich z grupami utworzonymi samodzielnie.
Ustalenie, jakie właściwości substancji decydują
o zaliczeniu ich do jednej grupy podczas segregacji.
Wyjaśnienie korzyści z segregacji odpadów.
Wyjaśnia zasady segregacji odpadów.
Podaje właściwości substancji, decydujące o sposobie segregacji odpadów.
Zna zasady segregacji i prawidłowo przyporządkowuje wskazane przedmioty do określonego rodzaju odpadów.
Omawia przykłady powtórnego wykorzystania surowców.
Wyjaśnia, dlaczego segregowanie odpadów jest korzystne i potrzebne.
1 2 7. Krajobrazy Polski i Europy. Uczeń:
2.6) wykonuje pomiary ... szacuje … wysokości w terenie;
2.7) rozróżnia w terenie i na modelu formy wypukłe i wklęsłe, wskazuje takie formy na mapie poziomicowej;
7.1) rozpoznaje na mapie
hipsometrycznej niziny, wyżyny i góry;
Wyjaśnianie pojęć: wysokość względna i bezwzględna, poziomica, nizina, wyżyna i góry.
Opanowanie umiejętności czytania mapy poziomicowej i hipsometrycznej.
7.2) charakteryzuje wybrane krajobrazy Polski: gór wysokich, wyżyny wapiennej, nizinny, pojezierny, nadmorski, wielkomiejski, przemysłowy, rolniczy oraz wskazuje je na mapie;
7.3) podaje przykłady zależności między cechami krajobrazu a formami działalności człowieka;
Omawianie zróżnicowania krajobrazowego Polski.
Poznawanie cech gór wysokich na przykładzie Tatr.
Wskazywanie zależności między cechami krajobrazów górskich a gospodarką człowieka.
Omówienie położenia wyżyn w Polsce.
Poznawanie cech krajobrazu wyżyny wapiennej, w tym form krasowych.
Wskazywanie zależności między cechami krajobrazu wyżyny wapiennej a rozwojem rolnictwa i przemysłu na tym obszarze.
3 4 5 2. KRAJOBRAZY POLSKI
2.1. Szacowanie i pomiar wysokości względnej w terenie
Szacowanie i pomiar
wysokości względnej w terenie.
Wyjaśnienie pojęć wysokości względnej i bezwzględnej z użyciem schematów.
Rozpoznawanie na mapie poziomicowej form wklęsłych i wypukłych.
Odczytywanie z mapy hipsometrycznej wysokości bezwzględnych.
Wskazywanie na mapie rozmieszczenia nizin, wyżyn i gór.
Rozróżnia w terenie i na modelu wypukłe i wklęsłe formy rzeźby terenu.
Wykonuje pomiar wysokości względnych.
Wyjaśnia pojęcia wysokości względnej i bezwzględnej.
Rozpoznaje na mapie
poziomicowej wklęsłe i wypukłe formy rzeźby terenu.
Odczytuje z mapy hipsometrycznej wysokości bezwzględne.
Wskazuje na mapie niziny, wyżyny i góry.
2.2. Wysokość względna i bezwzględna 2.3. Czytanie mapy poziomicowej 2.4. Mapa hipsometryczna 2.5. Wysoko- górski krajobraz Tatr
Wykorzystanie map poziomicowych i hipsometrycznych do
przedstawienia cech rzeźby gór wysokich.
Omawianie cech krajobrazów gór wysokich: naturalnego i zmienionego przez człowieka na podstawie rysunków i fotografi i.
Wskazuje na mapie rozmieszczenie gór w Polsce.
Przedstawia cechy krajobrazu Tatr.
Omawia specyfi czny klimat gór.
Wyjaśnia zależność między klimatem górskim
a rozmieszczeniem pięter roślinnych.
Opisuje specyfi kę gospodarowania człowieka w górach.
2.6. Turystyka, wypoczynek i rolnictwo w górach
2.7. Wyżyna Krakowsko- -Częstochowska
Wykorzystanie map poziomicowych
i hipsometrycznych oraz rysunków i fotografi i do przedstawienia cech rzeźby wyżyny wapiennej.
Omawianie zależności między warunkami środowiska naturalnego wyżyny wapiennej a rozwojem rolnictwa
i przemysłu.
Wskazuje na mapie położenie wyżyn w Polsce.
Odczytuje z map: poziomicowej i hipsometrycznej cechy rzeźby wyżyny wapiennej.
Podaje przykłady zależności między warunkami środowiska naturalnego wyżyny wapiennej a rozwojem rolnictwa i przemysłu.
2.8. Rolnictwo i przemysł na wyżynach
1 2
Omówienie położenia nizin w Polsce Poznawanie cech krajobrazu nizin Polski środkowej.
Wykazanie zależności między równinnością krajobrazu i glebami a rozwojem rolnictwa na tym obszarze.
Poznanie specyfi ki krajobrazów pojezierzy:
naturalnych i zmienionych przez człowieka.
Wyjaśnienie zależności między środowiskiem naturalnym pojezierza i jego wykorzystaniem przez człowieka.
Poznanie znaczenia pojęć: morze, zatoka, wyspa, półwysep, klif, wybrzeże plażowe, wydma.
Poznanie specyfi ki krajobrazów wybrzeża Bałtyku.
Poznanie wpływu warunków naturalnych wybrzeży Bałtyku na przemysł i rolnictwo oraz zagospodarowanie turystyczno- -wypoczynkowe.
3 4 5 2.9. Krajobraz
Niziny Mazowieckiej
Wykorzystanie map poziomicowych
i hipsometrycznych oraz rysunków i fotografi i do przedstawienia zróżnicowania rzeźby nizin.
Omawianie zależności między warunkami środowiska naturalnego nizin Polski środkowej a rozwojem rolnictwa.
Wskazuje na mapie położenie nizin w Polsce.
Odczytuje z map: poziomicowej i hipsometrycznej cechy rzeźby nizin.
Podaje przykłady zależności między warunkami środowiska naturalnego nizin a rozwojem rolnictwa.
2.10. Zagospo- darowanie nizin
2.11. Krajobraz Pojezierza Mazurskiego
Omawianie na podstawie rysunków i fotografi i cech środowiska naturalnego pojezierzy.
Wykazywanie zależności między warunkami środowiska naturalnego pojezierza
a ich zagospodarowaniem turystyczno-wypoczynkowym i rolniczym.
Wskazuje na mapie położenie Pojezierza Mazurskiego oraz największego i najgłębszego jeziora w Polsce.
Omawia specyfi czne cechy krajobrazu Pojezierza Mazurskiego.
Wyjaśnia zależności między cechami środowiska
naturalnego pojezierza a jego zagospodarowaniem turystyczno- -wypoczynkowym i rolniczym.
2.12. Wyko- rzystanie gospodarcze pojezierzy
2.13. Krajobrazy nadmorskie
Wykorzystanie map poziomicowych
i hipsometrycznych oraz rysunków i fotografi i do przedstawienia zróżnicowania rzeźby wybrzeża Bałtyku.
Wyjaśnienie zależności między środowiskiem naturalnym wybrzeży Bałtyku i jego wykorzystaniem przez człowieka.
Wskazuje na mapie położenie Morza Bałtyckiego i jego wybrzeża w Polsce.
Omawia zróżnicowanie
krajobrazowe wybrzeży Bałtyku.
Wskazuje największe porty morskie Polski oraz miejscowości wypoczynkowe.
Przedstawia formy gospodarowania człowieka na wybrzeżu Bałtyku.
2.14. Wypo- czynkowe i przemysłowe funkcje wybrzeży Bałtyku
1 2 7.4) wymienia formy ochrony przyrody
stosowane w Polsce, wskazuje na mapie parki narodowe, podaje przykłady rezerwatów przyrody, pomników przyrody i gatunków objętych ochroną, występujących w najbliższej okolicy;
Wyjaśnianie celów ochrony przyrody.
Poznanie rozmieszczenia obszarów chronionych w swoim regionie i w wybranych częściach Polski.
Poznanie treści pojęć: park narodowy, park krajobrazowy i rezerwat oraz ochrona gatunkowa.
7.5) wymienia najważniejsze walory turystyczne największych miast Polski, ze szczególnym uwzględnieniem Warszawy, Krakowa, Gdańska;
Poznanie położenia i przedstawianie najważniejszych wydarzeń historycznych sprzyjających rozwojowi Warszawy, Krakowa i Gdańska.
Omawianie najważniejszych walorów turystycznych Warszawy, Krakowa i Gdańska.
3 4 5 2.15. Formy
ochrony przyrody w Polsce
Omówienie celów i sposobów ochrony przyrody.
Wyszukiwanie w tekście kryteriów wydzielania różnych obszarów chronionych (parki narodowe i krajobrazowe, rezerwaty).
Wyszukanie w Internecie informacji o najbliższym obszarze chronionym i wycieczka do tego obszaru.
Odczytywanie z mapy i opisywanie położenia omawianych na lekcji parków narodowych i krajobrazowych.
Odczytywanie z mapy rozmieszczenia wybranych gatunków roślin i zwierząt chronionych w Polsce.
Wyjaśnia cele ochrony przyrody i wymienia metody tej ochrony.
Uzasadnia celowość utworzenia poznanych na lekcji parków narodowych i krajobrazowych.
Wskazuje na mapie rozmieszczenie obszarów chronionych w swoim regionie i w wybranych częściach Polski.
Wymienia różnice między parkiem narodowym, krajobrazowym i rezerwatem.
Wskazuje na mapie i umie opisać położenie niektórych obszarów chronionych.
Prezentuje w formie pisemnej lub ustnej wiadomości na temat zwiedzanego obszaru chronionego.
Odczytuje z mapy rozmieszczenie wybranych gatunków roślin i zwierząt chronionych w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem własnego regionu.
2.16. Parki narodowe Polski.
Opis parku narodowego z najbliższej okolicy szkoły 2.17. Rezerwaty przyrody w Polsce.
Opis rezerwatu przyrody z najbliższej okolicy szkoły 2.18. Rodzaje pomników przyrody.
Opis pomnika przyrody z najbliższej okolicy szkoły 2.19. Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt.
Gatrunki chronione w najbliższej okolicy
2.20. Warszawa – stolica Polski
Wykorzystanie map przy omawianiu położenia miast.
Przedstawienie walorów turystycznych miast na tle najważniejszych wydarzeń w ich historii na podstawie tekstu i ilustracji w podręczniku.
Omówienie i prezentacja na podstawie ilustracji
z podręcznika i Internetu
Wskazuje na mapie i omawia położenie Warszawy, Krakowa i Gdańska.
Wykazuje zależność między rozwojem miast i ich funkcjami w przeszłości i obecnie.
Rozpoznaje na ilustracjach najważniejsze zabytki Warszawy, Krakowa i Gdańska.
Wymienia najważniejsze walory 2.21. Kraków
– dawna stolica Polski
2.22. Gdańsk – miasto portowe
1 2
7.6) lokalizuje na mapie Europy: Polskę oraz państwa sąsiadujące z Polską i ich stolice;
7.7) opisuje krajobrazy wybranych obszarów Europy (śródziemnomorski, alpejski), rozpoznaje je na ilustracji oraz lokalizuje na mapie.
Poznanie położenia Polski w Europie.
Kształtowanie poczucia przynależności do społeczności europejskiej.
Kształtowanie umiejętności posługiwania się mapą polityczną.
Poznawanie rozmieszczenia obszarów o krajobrazie śródziemnomorskim.
Poznanie położenia Alp w Europie.
Wyjaśnienie pojęć: granica wiecznego śniegu, lodowiec górski i jego elementy.
Doskonalenie umiejętności czytania map turystycznych i hipsometrycznych.
3 4 5 3. KRAJOBRAZY EUROPY
3.1. Polska i jej położenie w Europie
Opisywanie położenia Polski w Europie w stosunku do krajów sąsiednich i morza na podstawie map w atlasie.
Opisuje położenie Polski w Europie na podstawie map w podręczniku i atlasie.
Wymienia kraje, z którymi graniczy Polska.
Na mapie politycznej Europy wskazuje Polskę i omawia jej położenie.
3.2. Krajobraz śródziemno- morski
Korzystanie z map klimatycznych i krajobrazowych do omówienia rozmieszczenia i cech obszarów o krajobrazie śródziemnomorskim.
Wskazuje na mapie rozmieszczenie obszarów o krajobrazie
śródziemnomomorskim.
Omawia cechy klimatu śródziemnomorskiego.
Wyjaśnia wpływ klimatu na roślinność strefy śródziemnomorskiej.
3.3. Krajobraz alpejski
Na podstawie mapy
hipsometrycznej porównywanie położenia Tatr i Alp.
Na podstawie tekstu
w podręczniku oraz rysunków, fotografi i i map omawianie cech krajobrazu Alp.
Porównywanie pięter
roślinnych w Tatrach i Alpach na podstawie schematów.
Wskazuje na mapie
hipsometrycznej i porównuje położenie Tatr i Alp.
Opisuje elementy krajobrazu naturalnego gór.
Wyjaśnia znaczenie pojęć: granica wiecznego śniegu, lodowiec górski i jego elementy.
Porównuje układ pięter roślinnych w Tatrach i Alpach.
Wyjaśnia zależność między klimatem górskim
i rozmieszczeniem pięter roślinnych.
1 2 8. Organizm człowieka. Uczeń:
8.1) podaje nazwy układów narządów budujących organizm człowieka:
układ kostny, oddechowy, pokarmowy, krwionośny, rozrodczy, wskazuje na planszy główne narządy tych układów:
a) układ kostny – elementy układu:
czaszka, kręgosłup, klatka piersiowa, kończyny górne, kończyny dolne, b) układ oddechowy – jama nosowa,
krtań, tchawica, oskrzela, płuca, c) układ pokarmowy – jama ustna,
przełyk, żołądek, jelito cienkie, jelito grube, odbytnica,
d) układ krwionośny – serce, naczynia krwionośne: żyły i tętnice,
e) układ rozrodczy żeński – jajniki, jajowody, macica, pochwa i układ rozrodczy męski – jądra, nasieniowody, prącie;
8.2) wymienia podstawowe funkcje poznanych układów człowieka;
8.5) wykazuje doświadczalnie, że czynnikiem niezbędnym do spalania jest tlen, identyfi kuje produkty spalania i oddychania: dwutlenek węgla, para wodna oraz podaje ich nazwy;
Poznanie podstawowych funkcji żywego organizmu. Wykazanie, że funkcjonowanie organizmu człowieka zależy od działania układów, z których jest zbudowany ten organizm. Poznanie i identyfi kacja podstawowych układów w organizmie człowieka.
Zrozumienie roli układu kostnego jako podpory ciała i elementu układu ruchu.
Identyfi kacja i nazywanie głównych elementów szkieletu: czaszki, kręgosłupa, klatki piersiowej, kończyn. Zrozumienie roli układu kostnego w utrzymaniu postawy ciała oraz poruszaniu się.
Poznanie pojęcia odżywiania. Zrozumienie potrzeby odżywiania u wszystkich
organizmów.
Wykazanie konieczności trawienia pokarmów przez organizmy cudzożywne.
3 4 5 4. ORGANIZM CZŁOWIEKA
4.1. Człowiek jako istota żywa
Dyskusja: co to znaczy, że organizm jest żywy?
Poznanie i identyfi kacja podstawowych układów, z których jest zbudowany organizm człowieka, na planszach i modelach.
Rozsypanka:
przyporządkowywanie funkcji do odpowiednich układów.
Wymienia podstawowe procesy zachodzące w organizmie człowieka (oddychanie/wymiana gazowa, oddychanie komórkowe, trawienie, wydalanie).
Nazywa i rozpoznaje na diagramie lub modelu główne układy
w organizmie człowieka.
Omawia podstawowe funkcje każdego z tych układów.
4.2. Podpora i ruch
Wykorzystanie modelu układu kostnego do identyfi kacji jego podstawowych części.
Określenie na podstawie modelu szkieletu oraz analizy prawdziwych kości zwierzęcych właściwości układu kostnego człowieka.
Doświadczalne badanie kruchości i sprężystości kości świeżej i poddanej działaniu kwasu oraz wysokiej temperatury.
Omówienie związku między właściwościami kości a cechami układu kostnego na podstawie wyników doświadczenia.
Analiza roli podporowej układu kostnego na podstawie fi lmu lub symulacji komputerowej.
Nazywa i rozpoznaje na planszy lub modelu układu kostnego: czaszkę, kręgosłup, klatkę piersiową, kończyny górne i dolne.
Omawia rolę układu kostnego w utrzymaniu postawy ciała i poruszaniu się.
Wyjaśnia, w jaki sposób właściwości kości sprzyjają pełnieniu przez układ kostny jego funkcji.
4.3. Odżywianie Prezentacja multimedialna lub fi lm o różnych formach odżywiania.
Dyskusja o tym, dlaczego organizmy się odżywiają.
Omówienie roli pokarmu jako źródła energii i substancji budulcowych.
Animacja komputerowa ukazująca związek między
Wyjaśnia cel odżywiania jako pozyskiwania energii i budulca dla organizmu.
Rozumie, że potrzeba odżywiania jest wspólna dla wszystkich istot żywych.
Wyjaśnia, dlaczego trawienie pokarmów jest konieczne.
1 2
Poznanie podstawowych składników pokarmowych.
Wyjaśnienie znaczenia węglowodanów, tłuszczy, białek, witamin, mikroelementów i wody dla prawidłowego działania organizmu.
Poznanie głównych źródeł najważniejszych składników pokarmowych.
Poznanie i identyfi kacja głównych narządów układu pokarmowego. Zrozumienie
podstawowych funkcji poznanych narządów.
Wykazanie powiązań między poszczególnymi narządami układu pokarmowego.
