• Nie Znaleziono Wyników

Uzupełnienie do "Listy największych właścicieli ziemskich w Polsce w 1922 r."

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Uzupełnienie do "Listy największych właścicieli ziemskich w Polsce w 1922 r.""

Copied!
3
0
0

Pełen tekst

(1)

Roszkowski, Wojciech

Uzupełnienie do "Listy największych

właścicieli ziemskich w Polsce w 1922

r."

Przegląd Historyczny 78/3, 613-614

1987

Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl,

gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych

i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie

w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego,

powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego

i kulturalnego.

Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki

wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach

dofinansowania działalności upowszechniającej naukę.

(2)

L I S T Y

D O

R E D A K C J I

U Z U P E Ł N IE N IE D O ..L IS T Y N A J W IĘ K S Z Y C H W Ł A Ś C IC IE L I Z IE M S K IC H W P O L S C E W 1922 R ."

W zw iązk u z listem p.doc. Iren y R y c h l i k o w e j (P H t. L X X V II, 1986, z 4) dotyczącym m ojej listy najw iększych właścicieli ziem skich w P olsce w 1922 r. (P H t. L X X IV , 1983, z. 2) poczułem się z d o p in g o w an y nie ty lk o d o odpow iedzi n a jej uw agi, ale w ogóle d o zgłoszenia sw ojego ro d z a ju e rra ty d o tego w ykazu. S p o rząd zen ie listy zajęło mi sp o ro czasu i ch o ć zdaw ałem obie spraw ę z jej n ied o sk o n ało ści, zdecydow ałem się ją o p u b lik o w ać licząc n a ew en tu aln e uw agi i m ożliw ość sp ro sto w ań . Poza k o m en tarzem p. R ychlikow ej otrzy m ałem d w a dłuższe listy: od p. Ju liu sza O s t r o w s k i e g o z K ra k o w a i o d p. Juliusza K o m o r n i c k i e g o z W arszaw y, nie licząc d ro b n y c h u zupełnień od innych osó b . W szystkim m oim k ry ty k o m dziękuję i przechodzę d o o m ó w ien ia po p raw ek .

P ro b lem zasad n iczy polega na tym , że p o za p a ro m a ew identnym i m oim i błędam i istnieje d o ść o g ra n ic zo n a m ożliw ość w eryfikacji n iek tó ry ch sp ro sto w ań . W sw ojej p racy opierałem się n a d an y ch o p u b lik o w an y ch w księgach adresow ych (dotyczy to zaró w n o nazw isk w łaścicieli, ja k i p ow ierzchni d ó b r), to też n iek tó re zgłoszone p o p ra w k i przyjm uję czasem ufając w z n ajo m o ść rzeczy m oich k o re sp o n d en tó w , czasem zaś wolę p o z o stać przy sw oim .

S p o śró d uw ag zgłoszonych przez p. O stro w sk ieg o uw zględnić przede w szystkim trzeb a p arę m ajątk ó w w ogóle przeze m nie nie w ym ien io n y ch : d o b ra żyw ieckie arcyks. K a ro la S tefan a H a b sb u rg a (w edług d an y ch w A A N liczyły o n e n a p o c zą tk u la t dw udziestych 53260 h a — poz. 7), Perzów i R ybin K a ro la ks. B iron von C u rlan d (11470 ha — poz. 73), Ł om nicę k. N o w eg o T om yśla M arii Schoepke (4490 ha — poz. 308), O leśnicę pow . C hodzież R o c h u sa von L ü ttw itz (3750 h a — poz. 368) o raz K u źn icę S o śn ień sk ą A gnes von D ie rg ard t (7450 h a — poz. 153). P o n a d to poz. 21 należy zm niejszyć d o 26780 h a (Ju liu sz T arn o w sk i m iał ty lk o K o ń sk ie), u su n ą ć poz. 26 (M a ria n K rzysztofow icz p o sia d ał Jasien ó w D olny, ale jeg o p o w ierzch n ia była znacznie m niejsza; p ra w d o p o d o b n ie w księdze adresow ej b łędnie d o p isa n o je d n o zero), skreślić poz. 64, z aw a rtą w poz. 24, od poz. 63 (A ugust P o to ck i) od jąć 5280 h a d ó b r M aluszyn. k tó re w 1922 r. należały jeszcze d o byłego c zło n k a R ad y R egencyjnej Józefa O stro w sk ieg o (w ten sp o só b A u g u st P o to ck i znajd zie się n a p o z. 150, a J ó z e f O stro w sk i — na poz. 254), skreślić poz. 151, rozdzielić poz. 116 n a L esko A u g u sta K rasick ieg o (6900 h a — poz. 182) o raz W o ro k o m le Ignacego K rasick ieg o (z 2 760 ha zn ajd zie się on p o za listą), zm niejszyć poz. 197 (Z y g m u n t K u rn a to w sk i p o sia d ał ty lk o G ościeszyn i D ą b ro w ę, z 4490 h a zn ajd zie się n a poz. 306). skreślić poz. 270 (dw a m ajątk i p o łączo n e niesłusznie w jed n y m ręk u ), skreślić poz. 229 (dw aj w łaściciele tego sam ego im ien ia i nazw iska, obaj z n ajd ą się p o za listą), skreślić poz. 246 (jak wyżej — dw aj A d am o w ie ks. Sapieha), skreślić poz. 301 (dw aj Jan o w ie Ż ółtow scy, Ja n Ż ółtow ski z C zacza zn ajd zie się na poz. 354 z 3990 h a ), skreślić poz. 305, 325, 350, 372, 375 i 422; zam iast poz. 257 p o w in n a się znaleźć ja k o w łaścicielka M a ria z D em b iń sk ich M ycielska (5 300 h a d ó b r Borynicze i N ie n a d o w a znajd zie się w w ersji p o p ra w io n e j n a poz. 253). w zw iązku z czym należy też skreślić p o z. 370.

D o tych zm ian d o d ałb y m jeszcze n a stęp u jące a u to p o p ra w k i. W łaściciel N a lib o k (poz. 15) nazyw ał się W łodzim ierz F alz-F ein . A lek san d er D ru ck i-L u b eck i (poz. 87) p o sia d ał w edług dan y ch z A A N , 6550 ha, a nie, ja k p o d a n o , 10850 ha, w obec czego zn alaz łb y się na poz. 195. W zw iązku z usunięciem szeregu pozycji, należy na poz. 497 w p ro w ad zić D y m itra A n d ra u lt (D e raź n e pow . K o s to p o l — 2860 h a), a na trzy n a stęp n e m iejsca: M ichaiła J a ro g in a (R ad zież pow . Brześć — 28 6 0 h a). A leksego K rasick ieg o (Plżew W ielki

(3)

614

L IST Y D O R E D A K C J I

pow . L ida — 2860 h a) i M ik o łaja M aw ro sa (O lżew M ały pow . L ida — 2860 ha). Z p o ­ wyższymi zm ian am i listę o p u b lik o w ałem ja k o załącz n ik d o p racy „G o sp o d a rcz a ro la większej pryw atnej w łasności ziem skiej w Polsce 1918— 1939" (W y daw nictw o SG PiS. W arszaw a 1986. s. 357— 376). T ym czasem już w trak cie d ru k u otrzy m ałem dalsze p o p raw k i, k tó re trzeb a tak że uw zględnić. P. R y chlikow a słusznie zau w aży ła, że pow ierzchnia n iek tó ry ch o rdynacji zo stała n a m ojej liście zaw yżona. O tó ż isto tn ie, „ E n cy k lo p ed ia T rzaski, E verta i M ich alsk ieg o ” p o d aje o b szar jed n y c h o rd y n acji w h e k ta ra c h , innych zaś — w m orgach, co sp o w o d o w ało błędne p o d a n ie p ow ierzchni w poz. 49 (jest 15000 ha, w in n o być: 8400 h a), poz. 48 (.jest: 15140 ha. w in n o być: 8480 h a), poz. 7 (A lfred P oto ck i m iał zatem ogółem nie 50650 h a, lecz 35400 h a), poz. 58 (w inno być: 7650 h a ), poz. 125 (w inno być: 48 1 0 ha), poz. 59 (A g en o r G o łu ch o w sk i m iał więc ogółem nie 13310 ha. lecz 9530 ha), w p row adzić trzeb a om y łk o w o p o m in ię tą o rd y n ację C h o ro stk ó w (6920 h a — poz. 181) S tanisław a Siem ień- skiego-L ew ickiego; o rd y n a cja B orynicze liczyła nie 3820 h a, lecz 2140 ha, a więc M a ria z D em b iń sk ich M ycielska w inna się znaleźć n a poz. 385 z 3620 ha. poniew aż o rd y n a cja N iż b o rk m ia ła ty lk o 2 3 2 0 ha, R u d o lf B aw orow ski w inien się znaleźć n a poz. 219 z 6030 ha, a T ad eu sz C zark o w sk i-G o lejew sk i — zam iast n a poz. 233 z 5750 ha — n a poz. 443, gdyż o rd y n acja W ysuczka liczyła ty lk o 3220 ha. P o tu rzy ca w raz z Z arzeczem liczyła 12220 ha, a więc W łodzim ierz (nie T adeusz) D zieduszycki w inien się znaleźć n a poz. 69, a nie 31. W reszcie A d a m C zarto ry sk i w inien się znaleźć n a poz. 55, poniew aż p o sia d ał łącznie 14470 h a (o rd y n ac ja sieniaw ska liczyła 10730 h a, a nie 19160 ha). N a to m ia st w ątpliw ości p. R ychlikow ej co d o innych ź ró d eł chciałbym ro zw iać. W szystkie w y k o rzy stan e przeze m nie księgi ad reso w e p o d a w ały o b sz a r m ają tk ó w w h e k ta rac h . Jeszcze raz to spraw dziłem .

W g ru d n iu 1986 r. o trzym ałem p o n a d to p o p ra w k i o d p. K o m o rn ick ieg o . U p o m in at się on o d o b ra leśne N isk o braci F ra n k e p o d ając, że liczyły one 30000 ha. W księdze adresow ej z 1926 r. zn alazłem , że m iały o n e 13200 h a ; jeżeli rację m a m ój k o re sp o n d en t, to należało b y b raci F ra n k e um ieścić n a poz. 19, z tym , że lista zaw iera nazw iska pojedyńczych o só b ; w p rz y p a d k u w spółw łasności ilość h e k ta ró w dzieliłem przez liczbę osób (p o r. poz. 166 i 167 o raz 279 i 280). P. K o m o rn ick i p o d a je też, że m ają te k T uszów pow . M ielec i K o lb u szo w a (10000 ha) p o sia d ała A lb in a z G o etz-O k o c im sk ich W łodkow a, k tó rą trzeb a by w p ro w ad zić n a poz. 100. Słusznie zau w aża tak że, iż o rd y n acja p o tu rzy c k a i zarzecka (razem 12220 ha) należała d o W ło d zim ierza D zieduszyckiego o raz p ro stu je dalsze parę nazw i nazw isk (w in n o b y ć: S kow ierzyn, a nie S kow ieszyn — poz. 91. Skępe, a nie S k ąp e — poz. 211, Ik e -D u n in o w sk i, a nie D u n ik o w sk i o raz pow . G o sty n in , a nie G a rw o lin — poz. 212, P o d h ajczy k i, a nie P odh ajczy k — poz. 392, a także K o m o ro w sk i, a nie K o m aro w sk i — poz. 494). P o n a d to , p o d o b n ie ja k p. O stro w sk i, zauw ażył, że zb y tn io szafow ałem ty tu łam i, k tó re nie w szystkim przez m nie w ym ienionym o so b o m przysługiw ały.

Z g ad zam się rów nież z o p in ią p. R ychlikow ej, że z listy należy k o rzy stać ostro żn ie, gdyż n aw et gdyby m i się u d ało u n ik n ąć w szystkich błędów w liczeniu setek pozycji o raz w p rzy p o rząd k o w y w an iu poszczególnych m ają tk ó w d o ich właścicieli, to przecież opierałem się n a ź ró d ła ch , k tó re nie były często zb y t d o k ła d n e i zaw ierały sp o ro różnic w d an y ch d otyczących tych sam ych d ó b r. M im o to m yślę, że tak ie zestaw ienie m oże się p rzy d ać h isto ry k o m , a żywy odzew m oich k ry ty k ó w , k tó ry ch w nikliw e uw agi pozw oliły przybliżyć listę d o nieosiągalnej d o sk o n ało ści, w ydaje m i się tego potw ierdzeniem .

Cytaty

Powiązane dokumenty

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 26/3-4,

J e d ­ nym słowem sobór w prow adza tu ta j zasadę odnoszącą się ogólnie do w szystkich upraw nień: tam się kończy upraw nienie jednostki, czy osoby

Gdzie­ k olw iek się znajdą, niech pamiętają, że oddali się i pośw ięcili swoje ciało Panu Jezusowi C hrystusow i I z m iłości ku Niemu powinni na­ rażać

U dokum entow anie uzdrow ienia w księgach parafialnych Małżeństwo uzdrow ione w zaw iązku w zakresie zew nętrznym powinno być odnotow ane przede w szystkim w

Przez niezdolność do podjęcia istotnych obowiązków m ałżeńskich wynikającą z przyczyn n a tu ry psychicznej rozum ie sdę niezdol­ ność do zrealizow ania

skopatu dla spraw duchowieństwa, zajm ując się rehabilitacją kapła­ nów, był członkiem K onferencji W yższych Przełożonych Zakonów Mę­ skich, pracując w

Bezpośrednią przyczyną działania sen atu było postępow anie W istyl- li pochodzącej z rodziny pretorsk iej, k tó ra w celu uniknięcia k a r przew idzianych przez

[r]