374
ZAPISKII I I J a n o w ie c k ie S p o tk a n ia H isto ryczn e. „ M e c e n a t k u ltu ra ln y F irle jó w ”. „ F irlejow ie w tradycji lo k a ln e jlu b e lsz c z y zn y ”, m a teria ły sesji n a u k o w e j2 czerw ca 2 0 0 1 , „T ow arzystw o Przyjaciół J a n o w
ca ”, J a n o w iec nad W isłą 2001, s. 196.
Z inicjatywy działającego już od w ielu lat i bardzo aktywnego Towarzystwa Przyjaciół Janowca, przy w spółudziale U rzędu G m iny w Janowcu oraz M uzeum N adw iślańskiego w Kazim ierzu D olnym i M u zeu m - -Z a m k u w Janowcu, 2 czerwca 2001 odbyły się III Janowieckie Spotkania H istoryczne. M ateriały z tej sesji naukowej zostały opublikow ane w osobnym tomiku dzięki wsparciu finansow em u wojew ództw a lubelskiego. P odobnie jak dwa poprzednie, odbyte w 1999 i 2000 r., spotkania te były całkow icie pośw ięcone historii rodziny Firlejów, w sposób szczególny związanej z przeszłością Janowca i Lubelszczyzny. Tym razem zajęto się przede wszystkim m ecenatem kulturalnym tej magnackiej rodziny. Organizatorzy zapew nili sobie w spółpracę znako mitych historyków z kilku wyższych uczelni i instytutów naukowych z W arszawy i Lublina, dzięki czem u sesja była interesująca i stała na wysokim poziom ie, uniknięto rów nież tak częstych w przypadku lokalnych inicjatyw am atorszczyzny i dyletanctwa.
N ajobszerniejszy i najbardziej interesujący jest tekst Jerzego D e n e k i o m ecenacie literackim Firlejów w X V I i X V II w. (jest to skrót rozprawy doktorskiej przygotowanej na U niw ersytecie Marii Curie-Skłodow skiej w Lublinie). R ów nież bardzo interesujący jest referat M ariana C h a c h a j a o propagowaniu w Europie w X V I i X V II w. w iedzy o rodzinie Firlejów oraz jeg o prawdziwej i legendarnej przeszłości. C iekawe, czy inne m agnac k ie rodziny w podobny sposób dbały o m iędzynarodową sławę? T eresa Z a r ę b s k a przedstawiła działalność urbanistyczną Firlejów w X V I w ., podkreślając ich zasługi w e wprowadzaniu d o Rzeczypospolitej założeń urbanistyki renesansow ej i postulując dokładne jej zbadanie. Jerzy K o w a l c z y k podsum ow ał stan w iedzy o pracach wykonanych dla Firlejów w Janowcu przez najwybitniejszego architekta i rzeźbiarza czynnego w P ol sce w drugiej p ołow ie X V I w ., Santi G ucciego, dorzucając w łasne ustalenia i przem yślenia na ten temat. O gólne uwagi na tem at m ecenatu w Polsce w X V I w. i udziału w nim Firlejów przedstawił W itold K ł a c z e w s k i , zaś Irena R o l s k a om ów iła m ecenat prymasa Henryka F i r l e j a. U zu p ełn ia tom opracowana przez Pawła J u - s i a k a informacja o dotyczącej Firlejów zawartości akt z dawnej Biblioteki Ordynacji Zam ojskiej oraz kom u nikat M arii K o z i o ł i Ewy S ę d z i m i e r z o tradycjach firlejowskich w Lubartowie, zawierający m.in. intere sującą w iadom ość o realizowaniu w tamtejszych szkołach autorskich programów nauczania historii obejmują cych historię lokalną.
W sum ie dzięki Towarzystwu Przyjaciół Janowca oraz jego niestrudzonym działaczom , Leszkowi Kwas kow i i A ndrzejow i Szymankowi, wspieranym radam i Ryszarda Szczygła, otrzymaliśmy kolejny tom zawierający teksty nie tylko interesujące i dobrze służące popularyzacji w iedzy historycznej, ale m ające też duży walor naukowy. T en krzepiący przykład pokazuje, że w czasach przygnębiającego upadku polskiej nauki, zwłaszcza humanistyki, m ożna uczynić dla tej nauki coś pożytecznego, naw et na p oziom ie lokalnym, dzięki wytrwałości regionalnych działaczy i życzliwości miejscowych władz.
A . W.
S ta n isła w a k się c ia P o n ia to w sk ie g o D ia r iu s z p o d r ó ż y w ro k u 1 7 8 4 w k ra je n ie m ie c k ie p r z e d sięwziętej, w yd. J a cek W i j a c z k a, W yd aw n ictw o A k a d e m ii Św iętokrzyskiej w K ielca ch , K ielce
2 002, s. 271.
A utorem diariusza jest Stanisław P o n i a t o w s k i (1 7 54-1839), ulubiony bratanek ostatniego króla Polski, Stanisława A ugusta Poniatow skiego, który widział w nim sw ego następcę. Starannie wykształcony, o rozległych zainteresow aniach i dużej wiedzy, był jednak niezbyt zręczny jako polityk sejmowy. W 1784 r. został
ZAPISKI
375
w ysłany przez króla d o N iem iec, z misją głów nie gospodarczą. C hodziło o popraw ienie polsko-niem ieckich stosunków ekonom icznych, interwencję w sprawie kontaktów handlow o-celnych, przeprowadzenie rozm ów z kupcam i i bankieram i niem ieckim i, a także o znalezienie sposobów na wykorzystanie wielkiej inwestycji budowlanej A n toniego Tyzenhausa, który zbudował w łaśnie k oło G rodna m iasteczko i hale dla produkcji m a nufakturowej. W diariuszu Poniatow ski opisuje bardzo dokładnie zw iedzane m iasta i w sie niem ieckie, kopalnie, huty, gospodarstw a rolne, notuje dane dotyczące historii, zabytków, stosunków dem ograficznych, sytuacji rolnictwa, hodow li, produkcji i technik wytwarzania, handlu. W tym celu przeprowadził liczne rozm owy z ludźmi różn ego stanu, nawet z chłopam i. Mniej natom iast interesow ały go uroki natury. Piękno krajobrazu jest w diariuszu utożsam iane z terenem ludnym i dobrze zorganizowanym.
M . B.
J o se p h o M a c ü r e k vig in ti lustra c o m p le n ti o b la tu m . J o s e f M a c ü r e k a je h o p rin o s k d ejep isectvi o str e d n i a v ÿ c h o d n iE v ro p e . J o s e f M a c ü r e k a n d h is c o n trib u tio n to h istoriography o n C e n tra l a n d E a s t E u ro p e , ed itor: V la d im ir G o n ë c , M asaryk ova univerzita v B r n ë , E u r o p a e cen tralis atqu e
o rien ta lis stu d ia h istorica. S eria nova, B r n o 2 0 0 1 , s. 78.
N iew ielki rozmiarami, lecz bogaty w treść zbiór artykułów pośw ięconych naukowem u dorobkowi Josefa Macùrka, znakom itego uczonego, profesora Uniw ersytetu Masaryka w Brnie, doktora honoris causa U niw er sytetu W rocławskiego, ukazał się w setną rocznicę jego urodzin. Zawiera krótki w stęp (Vladim ir G on ëc) oraz 11 artykułów: „D oktorat honorow y dla Josefa M acùrka” (Vladim ir G o n ë c , Grażyna P a ri k o), „O sobow ość Josefa M acùrka” (działalność dydaktyczna na U niw ersytecie Masaryka) (Ctibor N e c a s ) , „Jaroslav Bidlo a Josef M acùrek” (V aclav V e b e r ) , „Polonistyka w Macùrkowych pracach historycznych” (Vladislav S t ’ a s t n у), „Josef M acùrek a Śląsk” (Blanka P i t r o n o v a), „Josef M acùrek a Slovensko” (Ludovit H a r a k - s i m) , „Josef M acùrek hungarysta” (M arta R o m p o r t l o v a ) , „M acùrkowa koncepcja dziejów Ukrainy” ( G o n ë c ) , „Erudycja w zakresie nauk pom ocniczych historii a studia dziejów słowiariskich” (Z denëk S i m e c e k ) , „Prace Josefa M acùrka dotyczące dziejów historiografii w schodnioeuropejskiej” (R adom ir V l c e k), „Spojrzenie Josefa M acùrka na starsze dzieje R osji” (Pavel B o c e k ) .
A utorzy artykułów streszczają najważniejsze oryginalne poglądy Macùrka w kwestiach dotyczących dziedzin, którymi się zajmował oraz wspom inają podejm ow ane przez niego dyskusje z innymi uczonym i, a także przedstawiają jeg o wpływ na uczniów oraz na czeską i słowacką historiografię. D o ść dużo miejsca zajmują rów nież problem y związane z jeg o zainteresow aniam i historią Polski, w tym zw łaszcza stosunkam i p o lsk o -cze skimi (w roku akademickim 1926/1927 przebywał w e Lwow ie i W arszawie, uważał się za ucznia M arcelego H andelsm ana i utrzymywał kontakty z w ielom a historykami polskim i). W w ielu miejscach autorzy przedstawiają trudne warunki, w jakich znajdowały się nauki historyczne w Czechosłowacji w latach 1948-1989 i konsekw encje tego dla działalności dydaktycznej oraz naukowej Macùrka. W przypisach znajdujemy bogatą bibliografię, p om ocą jest indeks nazwisk.
J. T.
