• Nie Znaleziono Wyników

View of The Eucharistic Nomenclature at St. Augustine. Philological Aspect

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "View of The Eucharistic Nomenclature at St. Augustine. Philological Aspect"

Copied!
42
0
0

Pełen tekst

(1)

"Vox P atru m " 8 /1 9 8 8 / z . 14

NAZEWNICTWO EUCHARYSTYCZNE

U ŚW. AUGUSTYNA

Aspekt filologiczny

S t a n b a d a ń . W ypow iedzi św . A u g u sty n a n a te m a t e u c h a r y s t i i b y ły p rzed m io tem j u ż k i l k u o p ra c o w a ń . Ze s t a r s z y c h

autorów u s i ł u j ą c y c h p r z e d s t a w i ć a u g u s ty ń s k ą n au k ę o e u c h a r y s t i i , 1 2 n a le ż y w ym ienić K. Adama , G. L e c o r d i e r a , a p r z e d e w s z y s tk im 3 z P . W. R o e t z e r a , k t ó r y w o p u b lik o w a n e j w 1930 r . d y s e r t a c j i d o ­ k t o r s k i e j z z a k r e s u h i s t o r i i l i t u r g i i p o tr a k to w a ł p ism a św. Au­ g u s ty n a ja k o ś w ia d e c tw a o e u c h a r y s t i i , r o z p a tr y w a n e j w a s p e k c i e W ym ienił tam t a k -4 5 o f i a r y e u c h a r y s ty c z n e j i s a k ra m e n tu o ł t a r z a *

że p rzy k ład o w o k i l k a n a ś c i e a u g u s ty ń s k ic h nazw n a j e j o k r e ś l e n i e Po I I w o jn ie ś w ia to w e j P . T h. C am elot 6 p o d ją w sz y ponow nie t e n

te m a t, p o d k r e ś l a ł p ro b le m r e a liz m u i sym bolizm u w e u c h a r y s t y c z - n e j d o k t r y n i e B is k u p a H ip p o n y , a A. F . X rH ger o f i a r n i c z y c h a ­

r a k t e r te g o s a k r a m e n tu . Z w ię z łe in f o r m a c je w p ro w a d z a ją c e do d a l ­

sz y c h o p raco w ań te g o z a g a d n i e n i a z w y lic z e n ie m o d p o w ie d n ic h m ie js c źró d ło w y ch p o d a ł p ó ź n i e j I . B ie d a , a G. C. F e r l i s i z w r ó c i ł uwa­ gę na a u g u s ty ń s k i e r e f l e k s j e e u c h a r y s ty c z n e w a s p e k c i e duchow o­ ś c i . Ź r ó d ł a . Wśród pism św. A u g u sty n a n i e ma o so b n eg o 1 2 K . Adaj 1 9 0 8 . D ie G. L e c o r d i e r P a r i s 1930. E u c h a r i s t i e l e h r e d e s h l . A u g u s tin , La d o c t r i n e de l ' e u c h a r i s t i e c h e z P a d e r b o r n s a i n t A u g u s tin , 3 P . W u n ib a ld K o e t z e r , D es h e i l i g e n A u g u s t i n u s S c h r i f t e n a i s l i t u r g i e g e s c h i c h t l i c h e Q u e l l e , MMnchen 1 9 3 0 . 4 T am że, 9 5 - 1 3 5 . 5 T am że, 1 7 3 - 1 7 9 . 6 P . T h . C a m e l o t , R e a l i s m e e t s y m b o lis m e d a n s l a d o c t r i n e e u - c h a r i s t i q u e d e s a i n t A u g u s t i n , "R e v u c d c S c i e n c e s p h i l o s o - p h i q u c s e t t h ó o l o g i q u c s " 3 1 / 1 9 4 7 / 3 9 4 - 4 1 0 . 7 A. F . K r t l g e r , S y n t h c s i s o f s a c r i f i c e a c c o r d i n g t o s a i n t A u g u s t i n e . A s t u d y o f t h e s a c r a m e n t a l i t y o f s a c r i f i c e , M u n d e l- e i n 1 9 5 0 . 8 I . B ł e d a , Euc,': j SWP 4 8 9 - 4 9 0 .

(2)

226 -d z i e ł a p o św ię c o n e g o e u c h a r y s t i i , a l e j e s t ona p rz e -d m io te m w ie ­ l u je g o k r ó t s z y c h lu b d łu ż s z y c h w y p o w ie d z i, g łó w n ie j a k o k o ­ m e n ta rz y do te k s tó w b i b l i j n y c h . T y lk o w n i e k t ó r y c h je g o k a z a ­ n i a c h / s e r m o n e s / , s k ie ro w a n y c h g łó w n ie do d z i e c i / a d i n f a n t e s / , s ta n o w i ona w y łąc zn y te m a t, j a k mowa 227 p r z e z n a c z o n a na N i e d z i e -10 11 l ę W ie lk a n o c n ą i 272 n a N i e d z i e l ę Z e s ł a n i a Ducha Ś w ię te g o . In n e n a t o m i a s t d r o b n i e j s z e w y p o w ie d z i o e u c h a r y s t i i m ożna s p o t ­ k a ć p r z e d e w s z y s tk im w p o z o s t a ł y c h je g o mowach, c z ę s t o ta k ż e w " H o m ilia c h na E w a n g e lię św . J a n a " i w " O b j a ś n i e n i a c h P s a l ­ mów", r z a d z i e j v. " W y z n a n ia c h " , w t r a k t a c i e "0 T r ó jc y " i "0 P a ń - 12 s t w i e Bożymy o r a z w n i e k t ó r y c h l i s t a c h . N a z e w n i c t w o w e d ł u g R o e t z e r a . e u c h a r y s t y c z n e P . W u n ib a ld K o e tz e r s t w i e r d z a 13 że A u g u sty n w ypow iada s i ę n i e z l i c z o n ą i l o ś ć r a z y na te m a t o f i a ­ r y e u c h a r y s t y c z n e j , n a z y w a ją c j ą n a j c z ę ś c i e j s a c r i f i c i u m

a r z a d z i e j o k r e ś l e n i e f 15

14

f i d e l i u m s a c ra m e n tu m , r e d e m p t i o n i s

s a c r a m e n t a , m i n i s t c r i u m d o m in ic i c o r p o r i s , s a c r a m y s t e r i a , o b l a - t i o , v e ris s im u m e t s i n g u l a r e s a c r i f i c i u m , summum verum que s a ­

c r i f i c i u m , s a c r i f i c i u m quod nunc a C h r i s t i a n i s o f f e r t u r Deo

t o t o o r b e t e r r a r u m , u n i v e r s a l e s a c r i f i c i u m , s a c r i f i c i u m C h r i - s t i a n o r u m , sa c ra m e n tu m a l t a r i s f i d e l i b u s notum , magnum s a c r a - m entum , l a u d i s s a c r i f i c i u m , s a c r i f i c i u m c o r p o r i s C h r l s t i ^ . P o n ie w a ż w y m ien io n e w yżej o k r e ś l e n i a e u c h a r y s t i i n i e w y c z e r­ p u j ą c a ł e g o j e j b o g a c tw a , w ypada u z u p e ł n i ć ic h l i c z b ę i z a p r o ­ ponow ać i c h p o l s k i e o d p o w ie d n ik i z u w z g lę d n ie n ie m n a j b l i ż s z e g o k o n t e k s t u w p r z e k ł a d z i e w łasnym a u t o r a . P r o p o z y c j e b a d a w c z e . T e rm in ^ e u c h a ­ r y s t y c z n e , j a k i e z n a j d u j ą s i ę w p is m a c h B is k u p a H ippony można 9 G. C. F e r l i s i , 11 p an e e u c a r i s t i c o , q u i e t e d e l n o s t r o cam - m in o . R i f l e s s i o n i a g o s t i n i a n e s u l l ' E u c a r i s t i a , Roma 1 9 8 0 . 10 11 12 13 14 3 8 , 1 0 9 9 -1 1 0 1 . PL 3 8 , 1246-1248 1 8 6 , 2 1 7 . Serm o 227 /D e s a c r a m e n t i s i n d i e P a s c h a e / , PL Serm o 272 /D e s a c r a m e n to i n d i e P e n t e c o s t e s / , P o r . E p i s t o l a e : 9 , 3 6 , 5 4 , 9 8 , 1 4 0 , 149, 158, R o e t z e r , d z . c y t . , 9 5 . R o e t z e r o d s y ł a c z y t e l n i k a p r z y tym w y r a z ie do I n d e x i n om nia o p e r a s a n c t i A u g u s t i n i , PL 4 6 , 5 7 9 - 5 8 i . R o e t z e r / d z . c y t . , 9 5 - 9 7 / p o d a jc i c h l o k a l i z a c j ę w p is m a c h a u g u s t y ń s k i c h . W k y l i c z o n i e w y ia ie n io n y c h o k r e ś l e ń u R o e t z e r a j e s t t y l k o p r z v - ła d o w e . 15 16

(3)

227

-z e s t a w i ć w c -z t e r e c h g r u p a c h . T r-zy p ie r w s -z e -z a w i e r a j ą t a k i e k l u ­

czow e w y r a z y , j a k : e u c h a r i s t i a , sa c ra m e n tu m i s a c r i f i c i u m , c z w a r­ t a z a ś p o z o s t a ł e te r m in y i w y r a ż e n i a . Z e s t a w i e n i a t e mogą p o s ł u ­

żyć do d a l s z y c h p ro b lem o w y ch o p ra c o w a ń , p r z e k r a c z a j ą c y c h ramy t e ­ go a r t y k u ł u . Z k o n i e c z n o ś c i w ię c n a l e ż a ł o p o p r z e s t a ć n a z w ię z ły c h

t y l k o w y j a ś n i e n i a c h p o p r z e d z a j ą c y c h p r z y t a c z a n e t e k s t y , k t ó r e mo­ g ą u ł a t w i ć n a l e ż y t e z r o z u m ie n ie z a w a r t o ś c i t r e ś c i o w e j p o s z c z e g ó l ­ nych te rm in ó w e u c h a r y s t y c z n y c h , z w ła s z c z a w ty c h w y p a d k a c h , k i e ­

dy ł a c i ń s k i e te r m in y n i e d a d z ą s i ę p r z e tłu m a c z y ć n a ję z y k p o l s k i j e d n o z n a c z n i e / n p . com m unio c z y c o m m u n ic a tio /, b ez u w z g l ę d n i e n i a

ic h n a j b l i ż s z e g o k o n t e k s t u . N i n i e j s z e o p r a c o w a n ie j e s t p r ó b ą u w z g l ę d n i e n i a p r z e d e w szy ­ s tk im a s p e k t u f i l o l o g i c z n e g o w b a d a n i a c h nad n a u k ą o e u c h a r y s t i i u św . A u g u s ty n a . A u to r te g o o p r a c o w a n ia n i e r o ś c i s o b i e p r e t e n s j i do w y c z e r p u ją c e g o u j ę c i a z a p ro p o n o w a n e g o mu t e m a t u . I . EUCHARISTIA E u c h a r y s t i a o z n a c z a d z i ę k c z y n i e n i e , z w ła s z c z a o f i a r ę d z ię k c z y n n ą . Ł a c i ń s k i w y ra z " e u c h a r i s t i a " j e s t o d p o w ie d n ik ie m g r e c k ie g o te r m in u eux(xpt<CTt(x lu b eu x 3 .p tO T e(a używ anego w g r e ­ c k ic h t e k s t a c h l i t e r a t u r y c h r z e ś c i j a ń s k i e j n a o z n a c z e n ie g łó w n ie

i7 " d z i ę k c z y n i e n i a " , z w ła s z c z a " b i b l i j n e j o f i a r y d z i ę k c z y n n e j " .

Św. A u g u sty n z a ś p o s ł u g u j e s i ę tym w yrazem w r ó ż n y c h k o n t e k s t a c h

1 . " E u c h a r i s t i a e t c o r p o r i s e t s a n g u i n i s D o m in i"

" E u c h a r y s t i a zaró w n o C i a ł a , j a k i K rw i P a ń s k i e j "

Gdy B isk u p H ip p o n y w spom ina o o f i e r z e d z i ę k c z y n n e j , z ł o ­ ż o n e j p r z e z M e lc h iz e d e k a po z w y c ię s tw ie A braham a n ad w ro g am i,

s t w i e r d z a , że j e s t o n a o b razem i z a p o w ie d z ią e u c h a r y s t i i : " I n f o r m a ­ c j ę o e u c h a r y s t i i zaró w n o C i a ł a j a k i K rw i P a ń s k i e j po r a z p i e r w

-wszy p o d a ł / M e l c h i z e d e k / A braham ow i, o jc u w ie r z ą c y c h p o n ie k ą d , aby t s

w o jc u z o s t a ł p r z e d s ta w io n y j e j o b r a z " .

17 P o r . G. W. H. Lampe, A P a t r i s t i c G reek L e x ic o n , O x fo rd 1972, 5 7 9 - 5 8 0 .

Qaestiones ex utroąue Testamento mixtim. De Melchisedech 109, PL 35, 2328: "lam Melchisedech /.../ Abrahae primum, quasi

(4)

228

2 . " P rim a e u c h a r i s t i a "

" P ie r w s z a e u c h a r y s t i a "

T aką nazw ą o k r e ś l a św. A u g u sty n e u c h a r y s t i ę spraw ow aną "po r a z p ie r w s z y " o s o b i ś c i e p r z e z C h r y s tu s a i w ł a s n o r ę c z n i e

p o d a n ą p r z e z N iego zaró w n o z d r a j c y , j a k i p o z o s ta ły m a p o s to ło m : " C h r y s tu s / . . . / z ta k w i e l k ą c i e r p l i w o ś c i ą z n i ó s ł sw o je g o z d r a j ­ c ę , że p o d a ł mu p i e r w s z ą e u c h a r y s t i ę sp raw o w an ą w łasn y m i r ę k a ­

mi i z l e c o n ą mu do s p ra w o w a n ia sw oim i u s t a m i , t a k j a k i p o z o s t a - 19

łym a p o s to ło m " .

3 . "A c c e p tio n e m E u c h a r i s t i a e d o m in icam cenam v o c a n s "

" P r z y j ę c i e e u c h a r y s t i i o tr z y m u je nazw ę u c z t y P a ń s k i e j " " T a k ie w ł a ś n i e p r z y j ę c i e e u c h a r y s t i i nazyw a a p o s t o ł " ,

j a k mówi św . A u g u sty n o św . P a w le , " u c z t ą P a ń s k ą " 20

4 . "Da n o b is h o d ie E u c h a r i s t i a m tu a m , ą u o tid ia n u m cibum "

"D aj nam d z i s i a j , T w oją e u c h a r y s t i ę , p okarm n a c o d z ie ń ! " B isk u p H ippony nazy w a e u c h a r y s t i ę "pokarmem n a c o d z i e ń " ,

o j a k i p ro sim y Boga O jc a w M o d litw ie P a ń s k i e j s ło w a m i: " 'C h l e ­ b a n a s z e g o p o w sz e d n ie g o d a j nam d z i s i a j ' , d a j nam d z i s i a j Two-

2 i j ą e u c h a r y s t i ę , pokarm n a c o d z i e ń " .

5 . " E u c h a r i s t i a p a n i s n o s t e r ą u o t i d i a n u s e s t ! " " E u c h a r y s t i a j e s t naszym C hlebem n a c o d z i e ń ! "

D la te g o św . A u g u sty n z a l e c a w iernym c o d z ie n n e p rzy jm o w a­ n i e e u c h a r y s t i i : " D la te g o c o d z i e n n i e , d l a t e g o d z i ś , t j . w t e j p a t r i f i d e l i u m , t r a d i d i t E u c h a r i s t i a m e t c o r p o r i s e t s a n g u i - n i s D om ini, u i p r a e f i g u r a r e t u r i n p a t r e " . , E n a r r a t i o n e s i n Psalmum 10, 6 , PL 3 6 , 135: " C h r i s t u s quod v o b is f e c i t , q u i t r a d i t o r e m suum t a n t a p a t i e n t i a p e r t u l i t , e i prlmam E u c h a r i s t i a m c o n f e c ta m m a n ib u s s u i s e t o r e su o commendatam s i c u t c c t e r i s a p o s t o l i s t r a d e r e t ? " u t E p i s t o ł a 5 4 , 7 , PL 3 3 , 203: " A p o s to lu s namąue a l i b i d i c i t : 'C o n v e n i e n t i b u s e r g o v o b is i n unum, non e s t d o m in icam cenam m a n d u c u re ' /C o r 11, 2 0 / , h anc i;)sam a c c e p tio n e m E u c h a r i s t i a e dom inicam cenam v o c a n s " .

Ser;no 5 8 , 5 , PL 3 8 , 395: "'p a n e m n o s tru m q u o tid ia n u m da n o ­ b i s i i o d i e ', E u c h a r i s t i a m tu a m , o u o tid ia n u m c ib u m " .

(5)

229 -chw i i i ,, 2 2 6 . " E u c h a r i s t i a m q u o t i d i e a d cibum s a l u t i s a c c ip im u s " " C o d z ie n n ie p rz y jm u je m y e u c h a r y s t i ę n a pokarm d l a n a s z e g o z b a w ie n ia " 2 3 . P rz y jm o w a n ie e u c h a r y s t i i o k r e ś l a P a s t e r z H ippony c z a s o w ­ n ik ie m " a c c i p e r e " 24 r z e c z o w n ik ie m " a c c e p t i o , innym r a z e „26 c z a s o w n ik ie m "su m e re 25 a l b o 7 . "S a c ra m e n tu m E u c h a r i s t i a e " " S a k ra m e n t e u c h a r y s t i i " W yraz e u c h a r i s t i a ł ą c z y s i ę u św . A u g u sty n a t a k ż e z w y ra ­

zem s a c ra m e n tu m w pow yższym o k r e ś l e n i u : " s a k ra m e n t e u c h a r y s t i i " 2 ? .

I I . SACRAMENTUM

E u c h a r y s t i a j e s t s a k ra m e n te m , c z y l i św ię ty m z n a k ie 28

W p is m a c h św . A u g u s ty n a w i e l o k r o t n i e w y s tę p u je nazw a s a c r a m e n ­

tum s to s o w a n a n a o k r e ś l e n i e e u c h a r y s t i i s a m o d z i e l n i e i w p o ł ą c z e ­ n iu z in n y m i w y ra z a m i.

P rz y k ła d e m s a m o d z ie ln e g o u ż y c i a te g o w y ra z u może być wypo­ w iedź p o d a n a p r z y w y j a ś n i a n i u u cz n io m p r z e z C h r y s t u s a ta j e m n i c y

e u c h a r y s t i i : "W skazałem wam w pewnym s t o p n i u n a s a k r a m e n t . Ożywi

22 23 24 Serm o 5 7 , 7 , PL 3 8 , 3 8 9 : " E u c h a r i s t i a p a n i s n o s t e r q u o t i d i a - nus e s t : s e d s i c a c c ip ia m u s i l l u m , u t n o n so lu m v e n t r e , s e d e t m en te r e f i c i a m u r / . . . / I d e o q u o t i d i e , i d e o h o d i e , i d e s t , hoc te m p o r e " . C o n tr a d u a s e p i s t u l a s P e la g ia n o r u m 4 , 2 5 , PL 4 4 , 6 2 7 : " E u - C h a r i s t i a m q u o t i d i e a d cib u m s a l u t i s a c c i p i m u s " ; p o r . De b o ­ no p e r s e v e r a n t i a e 7 , PL 4 5 , 9 9 8 : " E u c h a r i s t i a m q u o t i d i e ad cib u m s a l u t i s a c c i p i m u s " . P o r . C o n tr a d u a s e p i s t u l a s P e la g ia n o r u m 4 , 2 5 , PL 4 4 , 627: " a c c ip im u s ^ De bono p e r s e v e r a n t i a e 7 , PL 4 5 , 9 9 8 : " a c c i p i m u s " ; Serm o 5 7 , 7 , PL 3 8 , 3 8 9 : " E u c h a r i s t i a m a c c e p t u r i su m u s"; E p i s t o ł a 5 4 , 4 , PL 3 3 , 201: t i a m " . " q u o t i d i e a c c ip ie n d a m E u c h a r i s -25 26 27 P o r . E p i s t o ł a 5 4 , 7 , PL 3 3 , 203: " s u m e re n t E u c h a r i s t i a m " . P o r . E p i s t o ł a 5 4 , 7 , PL 3 3 , 2 0 3 : " a c c e p tio n e m E u c h a r i s t i a e " E n a r r a t i o n e s i n Psalm um 103, E u c h a r i s t i a e " . 14, PL 3 7 , 134 " s a c ra m e n tu i

E ty m o lo g ię s a k r a m e n tu e u c h a r y s t i i ja k o " ś w ię te g o z n a k u w i­

d z i a l n e g o o f i a r y n i e w i d z i a l n e j " p o d a je A u g u s ty n w De c i v i t a t e D oi X 5 , PL 4 1 , 2 8 2 .

(6)

230

-w a s, j e ś l i z o s t a n i e z ro z u m ia n y ducho-w o. C h o c ia ż j e s t r z e c z ą n i e ­ z b ę d n ą spraw ow ać go z e c z c i ą w s p o s ó b w i d z i a l n y , t o je d n a k n a -

29

le ż y go pojm ow ać w s p o s ó b n i e w i d z i a l n y " . Wyraz sa c ra m e n tu m s t o s u j e B isk u p Ilip p o n y w i e l o k r o t n i e r ó w n ie ż na o k r e ś l e n i e e u ­ c h a r y s t i i , a gdy p i s z e o " m o d litw a c h / . . . / , k t ó r e wypowiadamy w c z a s i e s p ra w o w a n ia s a k ra m e n tó w , zan im z a c z n i e s i ę b ł o g o s ł a ­ 30 a n a m y ś li o f i a r ę e u c h a r y -w ić t o , c o j e s t na s t o l e P ań sk im " s t y c z n ą . A o to p r z e g l ą d p o ł ą c z e ń w y razu s a c ra m e n tu m z in n y m i w y ra ­ z a m i, k t ó r e o d n o s z ą s i ę do e u c h a r y s t i i . 1. "S acram en tu m E u c h a r i s t i a e " " S a k ra m e n t E u c h a r y s t i i "

Tak w ię c e u c h a r y s t i ę nazyw a św. A u g u sty n s a k r a m e n te 31

"S acram en tu m c o r p o r i s C h r i s t i " S a k ra m e n t C i a ł a C h r y s tu s a " T a k ie o k r e ś l e n i e e u c h a r y s t i i s t o s u j e 3 is k u p Ilip p o n y , k i e ­ dy c h w a li k a r t a g i ń s k i c h c h r z e ś c i j a n z a t o , że " s a k ra m e n t C i a ł a 32 C h r y s t u s a / . . . / n a z y w a ją ż y c ie m " , i to " b a rd z o t r a f n i e " . To 29 30 E n a r r a t i o n e s i n Psalmum 98 , 9 , PL 3 7 , 1 2 6 5 : " S a c r a ­ mentum a l i ą u o d v o b is com m endavi; s p i r i t u a l i t e r i n t e l l e c -

tum v i v i f i c a b i t v o s . E t s i n e c e s s e e s t i l l u d v i s i b i l i t e r c e l e b r a r i , o p o r t e t tam en i n v i s i b i l i t e r i n t e l l i g i " .

E p i s t o ł a 149, 15, PL 3 3 , 636: " p r e c a t i o n e s / . . . / , q u as f a c l mus i n c e l e b r a t i o n e S a c ra m e n to ru m , a n te q u a m i l l u d quod e s t

i n D om ini m ensa i n c i p i a t b e n e d i c i " . P o r . Serm o 2 7 2 , PL 3 8 , 1247: "ip su u ; A p o sto lu m id e n tid e m a u d ia m u s , q u i cum de i s t o S a c ra m e a to l o q u e r e t u r , a i t / i Cor 10, 1 7 / " ; E p i s t o ł a 5 4 , 7 , PL 3 3 , 203: " t r a d i d i t / s c . C h r i s t u s / S a c ra m e n tu m "; De c i v i -

t a t e Dei XXI 2 5 , 2 , PL 4 1 , 7 4 1 : " s a c ra m e n tu m " ; tam że XXI

2 5 , 4 , PL 4 1 , 7 4 1 : " o s t e n d i t q u id s i t non s a c r a m e a to t e n u s , s e d r e v e r a c o r p u s C h r i s t i m a n d u c a re , e t e i u s s a n g u in e m b i - b e r e : hoc e s t enim i n C h r i s t o m a n e re , u t i n i l l o m a n e a t e t C h r i s t u s " . 0 " p rz y jm o w a n iu s a k r a m e n tu " z o b . E p i s t o ł a 5 4 , 8 , PL 3 3 , 203: "S acram en tu m a c c ip ie n d u m " ; Sermo 3 5 4 , 2 , PL 3 9 , 1563 i i n . 31 E n a r r a L io n e s i n Psalmum 103, 14, PL 3 7 , 1348. 32 De p e c c a to ru m m e r i t i s e t r e n i s s i o n e I 3 4 , PL 4 4 , 128: " s a - cram en tu m c o r p o r i s C h r i s t i / . . . / v ita m v o c a n t " .

(7)

231 samo o k r e ś l e n i e e u c h a r y s t i i j a k o " s a k ra m e n tu C i a ł a C h r y s t u s a " ^ ^ ł ą c z y A u g u s ty n z w yrazem " c h r z e s t " , gdy p i s z e o k a t o l i k a c h p r z y jm u ją c y c h " s a k r a m e n t c h r z t u i C i a ł a C h r y s t u s a " „35 34 a l b o " s a ­ k ra m e n t C h ry s tu s o w e g o c h r z t u i J e g o C i a ł a N azw an ie e u c h a ­ r y s t i i j a k o " s a k r a m e n tu C i a ł a C h r y s t u s a " j e s t u Ilip p o ń c z y k a t a k ­ że e le m e n te m w y p o w ie d z i w t y c h m i e j s c a c h j e g o p is m , g d z i e j e s t mowa o p rz y jm o w a n iu te g o s a k ra m e n tu n i e t y l k o p r z e z w ie r n y c h , l e c z t a k ż e p r z e z h e re ty k ó w i s c h iz m a ty k ó w : " s a k r a m e n t t e g o C i a - „36

lu b w w y p o w ie d z i: "W ielu w p raw d zie p r z y j m u je s a k r a m e n t ł a te g o C i a ł a , a l e n i e w s z y s c y , k t ó r z y p r z y j m u j ą s a k r a m e n t , b ę d ą 37 ta k ż e z a m ie s z k iw a ć u N iego m i e j s c e o b ie c a n e J e g o c z ło n k o m " a lb o d a l e j w tym samym m i e j s c u : " p ra w ie w sz y sc y p r z e c i e ż t w i e r -O d z ą , że J e g o C i a ł o j e s t s a k ra m e n te m " . 3 . " E iu s s a n g u i n i s s a c ra m c n tu m " " S a k ra m e n t Je g o K rw i"

Św. A u g u sty n mówi o " d o b r z e znanym w s z y s tk im o ch rz czo n y m 39 s a k ra m e n c ie J e g o K rw i" , t j . K rw i C h r y s t u s a , s t w i e r d z a j ą c t a k ­ ż e , że " w ie r z ą c y p i l i J e g o Krew w s a k r a m e n c i e " ^ . 4 . " S a c ra m e n tu m c o r p o r i s e t s a n g u i n i s C h r i s t i " " S a k r a m e n t C i a ł a i K rw i C h r y s t u s a " M ożna t u w y m ie n ić t r z y a u g u s t y ń s k i e w a r i a n t y t e g o s f o r ­ m u ło w a n ia : " s a k r a m e n t z ł ą c z e n i a w j e d n o C i a ł a i K rw i C h r y s t u s a " , 33 De c i v i t a t e D ei XXI 2 5 , 3 , PL 4 1 , 7 4 2 : " s a c r a m e n tu m c o r p o ­ r i s C h r i s t i " ; E p i s t o ł a 3 6 , 2 8 , PL 3 3 , 1 4 9 : " i n s a c r a m e n t o c o r p o r i s C h r i s t i " . 34 T am że, XXI 2 5 , 2 , PL 4 1 , 7 4 1 : " s a c r a m e n tu m B a p t i s m a t i s e t c o r p o r i s C h r i s t i " . 35 T am że, XXI 2 0 , ?L 4 1 , 7 3 4 : " B a p t i s m a t i s C h r i s t i e t e i u s c o r ­ p o r i s * s a c r a m e n t u m " . 36 T am że, XXI 2 5 , 2 , PL 4 1 , 7 4 1 : " c u i u s c o r p o r i s s a c r a m e n tu m " /d w u k r o tn i e ! / . 37 S crm o 3 5 4 , 2 , PL 3 9 , 1 5 6 3 : " C o r p o r i s a u te m e i u s s a c r a m e n tu m m u l t i a c c i p i u n t , s e d n o n o m n e s, q u i a c c i p i u n t s a c r a m e n tu m h a h l t u r i s u n t n p u d eum c t i a m lo cu m p ro m is s u m m e m b iis e i u s " . 38 T am że: " P e n e q u id c m s a c r a m e n tu m om nes c o r p u s e i u s d i c u n t " . 39 De c i v i t a t e D ei X V I, 4 1 , PL 4 1 , 5 2 0 : " e i u s s a n g u i n i s s a c r a ­ m entum b a p t i z a t i s c i u n t " . 40 S erm o 8 7 , 1 4 , PL 3 8 , 5 8 3 : e i u s b i b e r u n t y " i n S a c r a m e n to c r e d e n t e s s a n g u in e m

(8)

- 232

" s a k ra m e n ty m ojego C i a ł a i Krwi U i " s a k ra m e n t Je g o C i a ł a i K rw i" .

a / "S acram entum / . . . / u n i t a t i s c o r p o r i s e t s a n g u i n t s C h r i s t i " " S a k ra m e n t / . . . / z ł ą c z e n i a w je d n o C i a ł a i Krwi C h r y s tu s a "

/

To s fo rm u ło w a n ie z n a j d u j e s i ę w n a s tę p u ją c y m k o n t e k ś c i e : " S a k r a ­ m ent t e j r z e c z y w i s t o ś c i , t j . z ł ą c z e n i a w je d n o C i a ł a i Krwi C hry­

s t u s a , p r z y g o to w u je s i ę na s t o l e P ań sk im t u i tam c o d z i e n n i e , g d z i e i n d z i e j po p r z e r w ie k i l k u d n i i p r z y jm u je s i ę ze s t o ł u

P a ń s k ie g o " 4 1.

b / " S a c ra m e n ta c o r p o r i s e t s a n g u i n i s m e i" "S a k ra m e n ty m ojego C i a ł a i K rw i"

To s fo rm u ło w a n ie j e s t p a r a f r a z o w a n ą w y p o w ie d z ią C h r y s t u s a : "S a­ k ra m e n ty m ojego C i a ł a i K rw i oddam o b e c n ie tym , k t ó r z y s i ę Go

b o j ą c a . c / "S acram en tu m c a r n i s e t s a n g u i n i s e i u s " " S a k ra m e n t J e g o C i a ł a i K rw i" To s f o r m u ło w a n ie j e s t z a w a r te w r e to r y c z n y m p y t a n i u a u g u s ty ń s k im : "Czy J u d a s z , n ie g o d z iw y s p rz e d a w c a i z d r a j c a sw ego M i s t r z a , tr w a ł w C h r y s t u s i e , a l b o C h r y s tu s w n im , c h o c i a ż z p o z o s ta ły m u u c z n i a ­ mi sp o ż y w a ł i p i ł po r a z p ie r w s z y w ł a ś n i e spraw ow any J e g o rę k a m i 43 s a k r a m e n t J e g o C i a ł a i K rw i? " 5 . "S acram en tu m a l t a r i s " " S a k ra m e n t o ł t a r z a " T a k ie g o te r m in u używa znów A u g u sty n w n a s t ę p u j ą c y c h s f o r ­ m u ło w a n ia c h : 42 43 I n J o a n n i s E v a n g e liu m 2 6 , 15, PL 3 5 , 1614: "H u iu s r e i S a c r a ­ m entum , id e s t , u n i t a t i s c o r p o r i s e t s a n g u i n i s C h r i s t i a l i c u b i ą u o t i d i e , a l i c u b i c e r t i s i n t e r v a l l i s d ie ru m i n d o m in ic a m ensa p r a e p a r a t u r , e t de m ensa d o m in ic a s u m i t u r " . K n a r r a t i o n e s i n Psalm um 2 1 , 2 6 , PL 3 6 , 170: " s a c r a m e n ta c o r ­ p o r i s e t s a n g u i n i s m ei reddam coram t i m e n t i b u 3 eum ".

Serm o 7 1 , 17, e i u s " .

(9)

233 a / "S acram en tu m a l t a r i s f i d e l i b u s notum " " S a k ra m e n t o ł t a r z a , j a i c i z n a j ą w i e r n i " "T aka j e s t o f i a r a c h r z e ś c i j a n : 'w i e l u j e s t z je d n o c z o n y c h w j e d ­ nym C i e l e C h r y s t u s a '. Tę t e ż o f i a r ę K o ś c i ó ł p o w ta r z a p r z e z s a -44 k ra m e n t o ł t a r z a , j a k i z n a j ą w i e r n i " ; b / "S ac ram en tu m a l t a r i s " " S a k ra m e n t o ł t a r z a " "Mamy p r z y j ą ć s a k r a m e n t o ł t a r z a " ^ ; c / " A l t a r i s s a c r a m e n ta " " S a k ra m e n ty o ł t a r z a " " S a k ra m e n ty o ł t a r z a p r z y j m u j ą ra z e m d o b rz y i ź l i " ^ ^ A; d / "S a c ra m e n tu m a l t a r i s s a c r i " " S a k ra m e n t ś w ię te g o o ł t a r z a " "Św. A u g u s ty n mówi "o s a k r a m e n c ie ś w i ę t e g o o Ł t a r z a , k t ó r y d z i ś z o b a c z y l i / o c h r z c z e n i / , a l e n i c d o t ą d o nim n i e s ł y s z e l i , d z i ś w ięc n a l e ż y s i ę im k a z a n i e n a t e n t e m a t " 46 e / " S a c r a m e n ta a l t a r i s " " S a k ra m e n ty o ł t a r z a " "D ziś t r z e b a mówić d z ie c io m o s a k r a m e n ta c h o ł t a r z a " -6 . "S ac ram en tu m c a e l e s t i s p a n i s " " S a k ra m e n t n i e b i a ń s k i e g o C h le b a " T en t e r m i n p o ja w ia s i ę p r z y i n f o r m a c j i o p r a k t y c e k o ś c i e l ­ n e j czasoY łego o d s u n i ę c i a k o g o ś od p rz y jm o w a n ia " s a k r a m e n tu n i e ­ b i a ń s k i e g o c h l c b a " z r a c j i s t a n u n i e g o d n o ś c i p o p o p e ł n i e n i u g r z e -44 Do c i v i t a t e D ei X 6 , PL 4 i , n o t o " . " s a c r a m e n to a l t a r i s f i d e l i b u s 45 Serm o 5 9 , 6 , PL 3 8 , 4 0 1 : "S acram en tu m a l t a r i s h a b e n u s a c c i - p e r e " . 45A Serm o 9 5 , 7 , PL 3 8 , 5 8 4 : " a l t a r i s S a c r a m e n ta s im u l a c c i p i u n t b o n i e t m a l i " . Serm o h o d ie i l l i s 2 2 8 , 3 , PL 3 8 , i i 0 2 : "d e S a c ra m e n to a l t a r i s s a c r i v i d e r u n t / s c . b a p t i z a t i / , n i h i l ad h u c a u d i e r u n t , d e h a c r o serm o d e b e t u r " . , quod h o d ie 47 Serm o 2 2 6 , PL 3 8 , 1099: "d e S a c r a m e n ti s a l t a r i s h o d ie i n

(10)

234 48 ch u ś m i e r t e l n e g o 7 . "S acram en tu m p i e t a t i s " " S a k ra m e n t m i ł o s i e r d z i a " Ta nazwa e u c h a r y s t i i u m ie s z c z o n a j e s t n a p o c z ą tk u p i ę k n e j , mocno z r e to r y z o w a n e j w y p o w ie d z i: "0 s a k r a m e n c ie m i ł o s i e r d z i a ! 0 zn ak u j e d n o ś c i ! . ^ O w ę ź le m i ł o ś c i !" 8 . "Magnum sa c ra m e n tu m " " W ie lk i s a k r a m e n t"

B isk u p Ilip p o n y nazyw a e u c h a r y s t i ę " w ie lk im 51 " sa k ra m e n te m w i e l k i e j r z e c z y w i s t o ś c i " , " w i e l k i s a k ra m e n te m " ^ ^ , i , i t o b a r d z o w ie lk im i s a k r a m e n ta m i" C i a ł a i Krwi C h r y s t u s a 52 9 . "Magnum sa c ra m e n tu m i n s a c r i f i c i o N ovi T e s t a m e n t i " " W ie lk i s a k r a m e n t w o f i e r z e Nowego T e s ta m e n tu " Tym " w ie lk im sa k ra m e n te m " j e s t s a k r a m e n t, p r z y sp raw o w a- 53

n i u k t ó r e g o " d z i ę k i sk ła d a m y P anu Bogu n aszem u " .

1 0 . "T antum sa c ra m e n tu m " "Tak w i e l k i s a k r a m e n t" Św. A u g u sty n w y j a ś n i a , że ze w z g lę d u " n a c z e ś ć d l a ta k w i e l k i e g o s a k r a m e n tu C i a ł o P a ń s k ie p o w in n o d o s t a ć s i ę do u s t f a n t i b u s d is p u ta n d u m e s t . 48 49 50 51 52 Sermo 3 5 1 , 7 , PL 3 9 , 1542: " p e r e c c l e s i a s t i c a m d i s c i p l i n a m a S a c ra m e n to c a e l e s t i s p a n i s / . . . / s e p a r e t u r " . I n l o a n n i s E v a n g e liu m 2 6 , 13, PL 3 5 , 1613: "0 S acram en tu m p i e t a t i s , o sig n u m u n i t a t i s , o v in c u lu m c a r i t a t i s ! " Sermo 2 3 2 , Sermo 2 7 2 , 7 ,PL PL 3 3 8 , 8 , l i i i : "magnum 1246: "m agnae r e i s a c ra m e n tu m " . s a c r a m e n tu m " . Sermo 2 2 7 , PL 3 8 , 1101: "m agna e r g o s a c r a m e n t a , e t v a l d e m a g n a ". E p i s t o ł a 140, 19, 4 8 , PL 3 3 , 5 5 8 : "H in c g r a t i a s agim us Do­ m ino Deo n o s t r o , q u o d e s t magnum s a c ra m e n tu m i n s a c r i f i c i o Novi T e s t a m e n t i " .

(11)

235 54 a "do ta k w i e l -c h r z e ś -c i j a n i n a w -c z e ś n i e j n i ż in n e pokarm y" k i e g o s a k r a m e n tu może p r z y s t ą p i ć t e n , k t o j e s t te g o g o d z ie n " n a t o m i a s t "po u c z e s t n i c t w i e w t a k w ie lk im s a k r a m e n c ie d z i ę k c z y -c: n i e n i e k o ń c z y w s z y s tk o " . 55 1 1 . "S acram entum t a n t a e s a n c t i t a t i s " "S ak ra m e n t t a k w i e l k i e j ś w i ę t o ś c i " O j c i e c K o ś c i o ł a o ś w ia d c z a , że j ą c y s i ę c u d z o łó s tw a i o z n a jm ia j ą c y n i być p o w s tr z y m a n i, j a k s i ę w y d a je ś w i ę t o ś c i " . " c a łk ie m ja w n ie d o p u s z c z a - d a l s z e w nim t r w a n i e p o w in - , od s a k r a m e n tu t a k w i e l k i e j "S acram e n tu " S a k ra m e n t , ł s t o ł u P a ń s k ie g o "m ensae d o m in ic a e Ten e u c h a r y s ty c z n y t e r m i n j e s t u A u g u s ty n a o d p o w ie d n ik ie m t r z e c h ł a c i ń s k i c h o k r e ś l e ń : a / "S acram en tu m m ensae d o m in ic a e " S a k ra m e n t t e n j e s t p rz e d m io te m w y j a ś n i e n i a z e s t r o n y sw 59 a c h r z e ś c i j a n i e n a z y w a ją go " ż y c ie m " ; P a w ła 58 b / "M ensae d o m in ic a e s a c ra m e n tu m " " S a k ra m e n t s t o ł u P a ń s k ie g o " 60 J e g o t a j e m n i c ę w y j a ś n i a sam B isk u p H ippony .

54 E p i s t o ł a 5 4 , 8 , PL 3 3 , 203: " i n hon o rem t a n t i S a c r a m e n t i " . 55 56 57 58 E p i s t o ł a 5 4 , 4 , PL 33, 2 0 1 : " D i x e r i t a l i ą u i s n o n ą u o t i d i e a c c ip ie n d u m E u c h a r i s t i a m : ą u a e s i e r i s q u a r c . Q uoniam , i n ą u i t , e l i g e n d i s u n t d i e s q u ib u s p u r i u s homo c o n t e n t i u s q u e v i v i t , quo ad ta n tu m S acram en tu m d ig n u s a c c e d a t " . E p i s t o ł a 1 4 9 , 15, PL 3 3 , 637: " p a r t i c i p a t o t a n t o S a c ra m e n - t o , g r a t i a r u m a c t i o c u n c t a c o n c l u d i t " . De f i d e e t o p e r i b u s 8 , PL 4 0 , 202: " a p e r t i s s i m i a d u l t e r l i p e r p e t r a t o r e s e t e i u s p e r s e v e r a n l i a e p r o f e s s o r e s a S a c ra m e n - t o t a n t a e s a n c t i t a t i s v i d e a n t u r a r c c n d i " . Serm o 2 2 7 , PL 3 8 , 110: " S ic e x p o s u i t / s c . A p o s t o l u s / s a c r a ­ mentum m ensae D o m in ic a e " . De p e c c a to r u m m e r i t i s e t r e m i s s i o n e I 3 4 , PL 4 4 , 128: cram en tu m m ensae D o m in icae v ita m v o c a n t " .

s a

-Serm o 2 2 7 , PL 3 8 , 1099: "serm onem , quo exponerem m ensae Do m in ic a e S acram entum *'.

59

(12)

236

-c / "S a-cram entum s a n -c t a e m ensae R ua-c" " S a k ra m e n t sw o je g o ś w ię te g o s t o ł u "

P r z y s t ą p i e n i e do " S a k ra m e n tu ś w ię te g o s t o ł u C h r y s tu s a " p r z y ­ s ł u g u j e t y l k o o ch rzczo n y m : " P o s łu c h a jm y P ana / . . . / m ów iącego

o s a k r a m e n c ie sw o je g o ś w ię te g o s t o ł u , d o k t ó r e g o p r z y s t ę p u j e 61

w s p o s ó b w ła ś c iw y t y l k o o c h rz c z o n y " .

1 3 . "S acram en tu m q u o tld ia n u m "

" S a k ra m e n t spraw ow any c o d z i e n n i e "

B isk u p H ippony p o u c z a , że J e z u s C h r y s tu s j a k o c z ło w ie k s t a ł s i ę p o ś r e d n ik ie m m iędzy Bogiem i lu d ź m i, a p r z e z t o sam j a k o k a p ł a n s k ł a d a j ą c y o f i a r ę i sam j a k o o f i a r a , " c h c i a ł , aby spraw ow any c o d z i e n n i e s a k r a m e n t t e j r z e c z y w i s t o ś c i b y ł o f i a r ą K o ś c i o ł a ' ^ .

1 4 . " V i s i b i l e sa c ra m e n tu m "

" S a k ra m e n t w w i d z i a l n e j p o s t a c i "

Ź ró d łem mocy te g o s a k ra m e n tu j e s t C h r y s t u s , praw dziw y Bóg i praw dziw y C z ło w ie k : " C h r y s tu s s k a ł ą / p o r . Lb 2 0 , 11; 1 K or 10,

1 / w z n a k u , C h r y s tu s p raw d ziw y w S ło w ie i p raw d ziw y w C i e l e / . . . / . A le t o o d n o s i s i ę do mocy s a k r a m e n tu , a n i e d o s a k r a m e n tu w w i­

d z i a l n e j p o s t a c i : o d n o s i s i ę do t e g o , k t o sp o ży w a w e w n ę tr z n ie ,

a n i e z e w n ę t r z n i e , k t o sp o ży w a w s e r c u ; n a t o m i a s t n i e o d n o s i s i ę do t e g o , k t o t y l k o d o ty k a z ę b a m i" , bo "czym innym j e s t s a k r a m e n t,

a czym innym moc s a k r a m e n tu . J a k ż e w i e l u p r z y jm u je z o ł t a r z a i umie* r a , a p r z y jm u ją c , d la c z e g o u m ie ra ? / . . . / . W ie d z c ie w ię c , b r a c i a ,

o tym , że t o c h l e b n i e b i a ń s k i . S p o ż y w a jc ie go duchow o. P r z y n o ś c i e do o ł t a r z a n ie w in n o ś ć . Choć s ą g r z e c h y p o w s z e d n ie , n i e c h n i e b ę - d z i e je d n a k ś m i e r t e l n y c h " . 61 Be p e c c a t o r u num au d iam u s s u a e , quo ne t m e r i t i s e t r e m i s s i o n e I 2 6 , PL 4 4 , 123: "Bo / . . . / d ic o n te m d e S a c ra m e n to s a n c t a e m ensae o r i t c n i s i b a p t i z a t u s a c c e d i t " . 1 -62 Be c i v i t a t e B e i x 2 0 , PL 4 1 , 293: " m e d ia to r e f f e c t u s e s t B ei e t hominum homo C h r i s t u s I e s u s / . . . / P e r hoc e t s a c e r d o s e s t , i p s e o f f e r e n s , i p s e e t o b l a t i o . C u iu s r e i sa c ra m e n tu m q u o t i d i a num e s s e v o l u i t E c c l e s i a e s a c r i f i c i u m " .

I n I o a n n i s n v a n g e liu m 2 6 , 12 i i i , PL 3 5 , 1612 i 1 6 1 1 : " P e t r a C h r i s t u s i n s i g n o , v e r u s C h r i s t u s i n v e rb o e t i n c a r n e / . . . / . Sed quod p e r t i n e t ad v i r t u t e m S a c r a m e n t i , n o n quod p e r t i n e t

ad v i s i b i l e S acram en tu m : q u i m a n d u c a t i n t u s , non f o r i s ; q u i m a n d u c a t i n c o r d e , non q u i p r e m it d e n t e ; / . . . / a l i u d e s t S a -63

(13)

237

1 5 . "Dominicum sacram entum " "Sakram ent P a ń sk i"

K to n i e g o d n i e p r z y jm u je "sakram ent P a ń s k i" , s z k o d z i n ie s a ­ k r a m e n to w i, a l e samemu s o b i e : "W t e n sp o só b n i k t , k t o n ie g o d n ie

p r z y jm u je sa k ra m en t P a ń s k i, n ie pow oduje t e g o , że sakram en t s t a - 64

j e s i ę z ł y , p o n iew a ż on sam j e s t z ły " .

i 6 . " S a cra m en tu m fld eliu m " "Sakram ent w iern y ch "

Można p r z y t o c z y ć t a k i e a u g u s t y ń s k ie w y p o w ied zi z tym t e r - minem e u c h a r y sty c z n y m : "W ierni z n a j ą sakram ent w iern y ch " ; Chry

s t u s " n a to m ia s t c h c e , aby p r z e z J e g o p ro śb y rozum iano o f i a r ę J e -RA

go C i a ł a , k t ó r ą j e s t sakram ent w iern y ch " .

1 7 . " P r e t i i n o s t r i sacram entum "

"Sakrament n a s z e g o O dkupienia"

Tego te r m in u używa A u g u sty n w m o d lit w ie z a s w o ją z m a r łą a t k ę , k t ó r a z tym "sakram entem n a s z e g o O dk up ien ia" z w ią z a ła s i ę w ęzłem w ia ry i

n ie b e z p rzerw y .

p rzed o łta r z e m z a ż y c i a s ł u ż y ł a Dogu c o d z i e n

-1 8 . " R ed em p tio n is sa cra m en ta " "Sakram enty O dkupienia"

Podobny w t r e ś c i do p o p r z e d n ie g o e u c h a r y s ty c z n y te r m in z n a jd u je s i ę w l i ś c i e b isk u p a E w o d iu sza skierow anym do św . Au­ g u s ty n a z ta k ą in fo r m a c ją : " t r z e c i e g o d n ia o d p r a w iliśm y s a k r a

-cram entum , a l i u d v i r t u s S a c r a m e n ti. Quam m u lt i de a l t a r i a c - c i p i u n t e t m o r iu n tu r , e t a c c ip ie n d o m o riu n tu r? / . . . / . V id e te e r g o , f r a t r e s , panem c a e le s t e m s p i r i t u a l i t e r m an d u cate, i n - n o c e n tia m ad a l t a r e a p p o r t a t e . P e c c a t a e t s i s u n t q u o t id ia n a , v e l non s i n t m o r t i f e r a " . 64 65 De b a p tism o c o n t r a D o n a t is t a s 5 , 9 ,

q u isq u e sum ens dom inicum Sacram entum , i p s e m alus e s t , mai urn s i t " .

Sermo i 3 1 , i , PL 3 8 , 7 2 9 : "Sacram entu f i d e l e s " . PL 4 3 , I 8 i : " s ic . tton e f f i c i t u t in d ig n e q u ia f i d e l i u m a g n o s c u n t 66 E p i s t o ł a U 6 1 , PL 3 3 , 563: "Vota v e r o su a s a c r i f i c i u m ram entu v u i t i n t e l l i g i c o r p o r i s s u i , quod e s t f id e liu m C o i i i e s s i o n e s IX 1 3 , 3 6 , PL 3 2 , 7 7 8 : " p r e t i i n o s t r i s a c r a ­ m en tu m " . 67

(14)

238 -Q m e n ty O d k u p i e n i a " 1 9 . " S a lu b e r rim u m s a c ra m e n tu m " " N a j s k u t e c z n i e j s z y s a k r a m e n t z b a w i e n i a " "Z b aw ien n y w n a jw y ż sz y m s t o p n i u s a k r a m e n t " E u c h a r y s t i a n azw an a t u j e s t " n a j s k u t e c z n i e j s z y m s a k r a m e n ­ tem z b a w ie n i a " 6 9 . 2 0 . " I n v i s i b i l i s s a c r i f i c i i s a c ra m e n tu m " " S a k ra m e n t o f i a r y n i e w i d z i a l n e j " W yraz " s a c ra m e n tu m " ł ą c z y s i ę u n a s z e g o D o k to r a K o ś c i o ł a z w yrazem " s a c r i f i c i u m " w t a k i m o t o o k r e ś l e n i u e u c h a r y s t i i : "Wi­ d o c z n a w ię c o f i a r a j e s t s a k r a m e n te m , t o j e s t ś w ię ty m z n a k ie m 70 o f i a r y n i e w i d z i a l n e j " . 2 1 . " S a c ra m e n tu m m e m o ria e " " S a k ra m e n t sp raw o w an y n a p a m i ą t k ę " E u c h a r y s t i a j e s t p a m i ą t k ą M ęki C h r y s t u s a . Z a p o w ia d a ły j ą p r z e d J e g o p r z y j ś c i e m s k ł a d a n e p o d o b n i e o f i a r y z e z w i e r z ą t o f i a r ­ n y c h : " C i a ł o i Krew t e j O f i a r y z a p o w ia d a ły p r z e d p r z y j ś c i e r a C hry­ s t u s a p o d o b n ie s k ł a d a n e o f i a r y z e z w i e r z ą t o f i a r n y c h / . . . / . Po

w n i e b o w s t ą p i e n i u C h r y s t u s a p ra w d z iw e C i a ł o i Krew C h r y s t u s a

c z c i s i ę w pam iątkow ym o b c h o d z ie M ęki p r z e z s a k r a m e n t spraw ow any 71 n a p a m ią tk ę " 2 2 . " C e l e b r a t i o s a c r a m e n to r u m " "S p ra w o w a n ie s a k ra m e n tó w " T a nazw a o z n a c z a u św . A u g u s ty n a o f i a r ę e u c h a r y s t y c z n ą : " j a k o tz w . p r o ś b y ro zu m iem y t e w y p o w ie d z i b ł a g a l n e , j a k i e 68 E p i s t o ł a 1 5 8 , 2 , PL 3 3 , 6 9 4 : " r e d e m p t i o n i s S a c r a m e n ta t e r t i o d i c o b t u l i m u s " . 69 E p i s t o ł a 5 4 , 4 , PL 3 3 , 2 0 1 : " s a l u b e r r i m u m S a c ra m e n tu m " . 70 De c i v i t a t e D ei X 5 , PL 4 1 , 2 8 2 : " S a c r i f i c i u m e r g o v i s i - b i l c i n v i s i b i l i s s a c r i f i c i i s a c r a m e n tu m , i d e s t s a c ru m s ig n u m , e s t " . 71 C o n t r a F a u sto m M anichacum 2 0 , 2 1 , PL 4 2 , 3 8 5 : " H u iu s s a c r i f i ­ c i i c a r o e t s a n g u i s a n t o a d v e n tu m C h r i s t i p e r v i c t i m a s s i m i l i tu d in e m p r o m i t t e b a t u r ; / . . . / p o s t a s c e n s u m C h r i s t i p e r S a c r a -m e n tu n -m e -m o ria e c e l c b r a t u r / . . . / v c r i t a s i n p a s s i o n e c o r p o r i s e t s a n g u i n i s C h r i s t i " .

(15)

239

w y g łaszam y w c z a s i e s p ra w o w a n ia s a k ra m e n tó w , zanim z a c z n i e s i ę

b ł o g o s ł a w i ć t o , co j e s t n a s t o l e P a ń sk im , a w ła ś c iw e m o d litw y wy­ pow iadam y w ted y ,, k i e d y s i ę to j u ż b ł o g o s ł a w i , u ś w ię c a i r o z d r a b ­

n i a do r o z d z i e l a n i a ; t o c a ł e b ł a g a n i e k a ż d y p r a w ie K o ś c ió ł k o ń c z y m o d litw ą P a ń s k ą " ? 2 .

I I I . SACHIFICIUM

E u c h a r y s t i a j e s t o f i a r ą , i A u g u s ty n , k ie d y mówi o O f i e r z e

e u c h a r y s t y c z n e j , p o s ł u g u j e s i ę n a j c z ę ś c i e j te rm in e m " s a c r i f i c i u m " P r z y p o m in a ją c n p . o o b o w ią z k u w y k onyw ania zn a k u k r z y ż a nad d a r a ­

mi o f ia r n y m i p r z e d wymówieniem s łó w k o n s e k r a c y j n y o h , p i s a ł : "z n ak C h r y s t u s a n a l e ż y wykonywać n ad o f i a r ą , k t ó r ą ż y w ią s i ę w i e r z ą - 73 cy " . W arto w ię c p r z y j r z e ć s i ę d o k ł a d n i e j k o n t e k s t o w i w y ra z u " s a c r i f i c i u m " - o f i a r a . 1 . " S a c r i f i c i u m secu n d u m o rid n e m M e lc h is e d e c " " O f i a r a s k ł a d a n a na w zó r o f i a r y z ł o ż o n e j p r z e z M e lc h iz e d e k a " E u c h a r y s t i a j e s t " o f i a r ą s k ł a d a n ą n a w zór o f i a r y z ł o ż o n e j p r z e z M e lc h iz e d ę k a " 7 4 . M e lc h iz e d e k j e s t f i g u r ą C h r y s t u s a : "M el­ c h iz e d e k / . . . / t o n a s z P an J e z u s C h r y s t u s . On c h c i a ł b y ć naszym 75 z b a w ie n ie m w sw oim C i e l e i K rw i" .< 72 E p i s t o ł a 1 4 9 , 15, PL 3 3 , 636: " u t p r e c a t i o n e s a c c ip im u s d i c t a s , q u a s fa c im u s i n c e l e b r a t i o n e S a c ra m e n to ru m , a n t e - quam i l l u d quod e s t i n D om ini m ensa i n c i p i a t b e n c d i c i ;

o r a t i o n e s , cum b e n e d i c i t u r e t s a n c t i f i c a t u r , e t ad d i s t r i - buendum c o m m in u itu r , quam to ta m p e t i t i o n c m f e r e om nis E c - c l e s i a d o m in ic a o r a t i o n e c o n c l u d i t " .

73 I n I o a n n i s E v a n g c liu m 1 1 8 , 5 , PL 3 5 , 1950: "Signum C h r i s t !

/ . . . / a d h i b e t u r / . . . / s a c r i f i c i o , q u o a l u n t u r / s c . c r e d e n t e s " / 74 E n a r r a t i o n e s i n Psalmum 3 3 , 5 i 6 , PL 3 6 , 3 0 3 : " s a c r i f i c i u m

secundum o rd in c m M e l c h i s e d e c " .

75 Tam że, 6 , PL 3 6 , 3 0 3 : " M e lc h is e d e c / . . . / Dominus n o s t c r I e s u s C h r i s t u s . I n c o r p o r e e t s a n g u i n e s u o v o l u i t c s s c

s a l u t e m n o s t r a m " . P o r . E n a r r a t i o n e s i n Tsalm um 1 0 6 , 1 3 , PL 3 7 , 1427: " s a c r i f i c i u m / . . . / ; q u n e r i s secundum o rd in c m

(16)

240

2 . " T a le s a c r i f i c i u m n u n c o f f e r t u r Deo t o t o o rb e t e r r a r u a " "T aka o f i a r a t e r a z j e s t s k ł a d a n a Bogu n a cały m g l o b i e

z ie m sk im "

O f i a r a z ło ż o n a p r z e z M e lc h iz e d e k a j e s t o b e c n ie wzorem

o f i a r y s k ł a d a n e j n a cały m ś w i ę c i e : "W iedzą c i , k t ó r z y c z y t a j ą , co p r z y n i ó s ł M e lc h iz e d e k , k ie d y b ł o g o s ł a w i ł A braham ow i / . . . / ,

w id z ą t a k ą o f i a r y s k ł a d a n ą t e r a z Bogu n a cały m g l o b i e ziem sk im "

3 . " S a c r i f i c i u m quod nunc a C h r i s t i a n i s o f f e r t u r Deo t o t o o rb e t e r r a r u m " " O f i a r a , j a k ą t e r a z c h r z e ś c i j a n i e s k ł a d a j ą Bogu na cały m g l o b i e z ie m sk im " O f i a r a z ło ż o n a p r z e z M e lc h iz e d e k a j e s t o b e c n ie wzorem e u ­ c h a r y s t y c z n e j O f ia r y c h r z e ś c i j a n : "W tedy t o po r a z p ie r w s z y by­ ł a w i d z i a l n a o f i a r a , j a k ą t e r a z c h r z e ś c i j a n i e s k ł a d a j ą Bogu na 77 cały m g l o b i e z ie m sk im " . " P y ta s z o o f i a r ę / . . . / s k ł a d a n ą na w zór o f i a r y z ł o ż o n e j p r z e z M e lc h iz e d e k a ? / . . . / Na c a ły m g l o b i e 78 z ie m sk im j e s t s k ł a d a n a w K o ś c i e l e " . 4 . " S a c r i f i c i u m K ovi T e s t a m e n t i " " O f i a r a Nowego T e s ta m e n tu "

E u c i i a r y s t i a j e s t " o f i a r ą Nowego T e s ta m e n tu " . Tak A u g u sty n o k r e ś l a e u c h a r y s t i ę , k i e d y mówi o "krw aw ych o f i a r a c h " s k ła d a n y c h

"z b o j a ź n i p r z e d Bogiem p r z e z l u d z i S t a r e g o T e s ta m e n tu " . Te krw a­ we o f i a r y b y ły s k ł a d a n e "n a zn ak p r z y s z ł e j k r w i , d z i ę k i k t ó r e j

79

z o s t a l i ś m y o d k u p ie n i" i " m ia ły u s t a ć " z n a s ta n ie m " o f i a r y

No-76 C o n tr a a d v e r s a r iu m L e g is e t P r o p h e ta ru m I 3 9 , PL 4 2 , 627: " N o ru n t q u i l e g u n t , q u id p r o t u l e r i t M e lc h is e d e c , q u an d o b e - n e d i x i t Abraham / . . . / ; / . . . / v i d e n t t a l e s a c r i f i c i u m nunc o f f e r r i Deo t o t o o rb e t e r r a r u m " . 77 De c i v i t a t e D ei XVI 2 2 , PL 4 1 , 5 0 0 : " I b i q u ip p e prim um a p - p a r u i t , quod n u n c a C h r i s t i a n i s o f f e r t u r Deo t o t o o r b e t e r ­ ra ru m " . 73 E n a r r a t i o i n Psalmum 106, 13, PL 3 7 , 1427 = n o t a 7 5 . 79 E p i s t o ł a 140, 4 6 , PL 3 3 , 5 5 7 : " T im e n te s enim Deum h o m in es V e t e r i s T e s ta m e n ti / . . . / , c u r r e b a n t cum s a c r i f i c i i s a d te m - plum ; e t quam vis i n f ig u r a m f u t u r ! s a n g u i n i s quo r e d e m p ti

sum us, tam en n e s c i e n t e s q u id p e r e a s p r a e f i g u r a r e t u r , c r u e n - t a s v i c t i m a s im m o la b n n t. Nunc v e r o i n g r a t i a N ovi T e s t a m e n t i , " q u i t i m e t i s Deum l a u d a t e eum" / . . . / . E t p a u lo p o s t , u t

o s t e n d e r e t s a c r i f i c i u m N ovi T e s t a m e n t i , quando i l l a f u e r a n t c e s s a t n r a , "Im m o la ", i n q u i t , "Deo s a c r i f i c i u m l a u d i s " / . . . / .

(17)

- 241

wego T e s ta m e n tu " . "To j e s t ł a s k a , darm o d a n a , n i e ze w z g lę d u na z a s ł u g i t e g o , k t o s p e ł n i a a k t o f i a r n i c z y , l e c z d z i ę k i z m iło w a n iu T e g o , k t o u d z i e l a ł a s k i . S tą d d z i ę k i sk ła d a m y Panu Bogu n a sz e m u . To j e s t w i e l k i s a k r a m e n t w o f i e r z e Nowego T e s ta m e n tu " .

5 . " C a ro e t s a n g u i s D om ini novum s a c r i f i c i u m " " C i a ł o i Krew P a ń s k a j a k o nowa o f i a r a "

Na now ość o f i a r y Nowego T e s ta m e n tu ja k o o d r ę b n e j w zględem krw aw ych o f i a r S t a r e g o T e s ta m e n tu , k t ó r e b y ły j e d y n i e o b r a z o ­

wą z a p o w ie d z ią " i " z n a k ie m p r z y s z ł e j K rw i, d z i ę k i k t ó r e j z o -8 i

s t a l i ś m y o d k u p i e n i " , z w ra c a A u g u sty n uwagę w ta k im w y j a ś n i e n i u : "O to pokarm d a j ą c y ż y c i e w ie c z n e ! / . . . / . P r z y p a t r z c i e s i ę w ię c

p o k o r z e : p o n ie w a ż c z ło w ie k sp o ż y w a ł c h le L a n i e l s k i / . . . / . 'U n i ­ ż y ł sam ego s i e b i e ' / . . . / , aby j u ż z K rz y ż a b y ły nam z a le c o n e

82 *

C i a ł o i Krew P a ń s k a j a k o nowa o f i a r a " .

6 . " S a c r i f i c i u m D e i" " O f i a r a d l a Boga"

Na p y t a n i e : Czym j e s t o f i a r a d l a Boga? A u g u sty n o d p o w ia­ d a : "Może w ł a ś n i e t o r o b im y , sk ła d a m y n a o ł t a r z u o f i a r ę , k ie d y w ie lb im y Boga / ^ . . / . A g d y b y ś s z u k a ł k a p ł a n a , t o j e s t on p o n ad n i e b i o s a m i . W sta w ia s i ę z a t o b ą T en , k t ó r y um arł z a c i e b i e n a

8 3

z ie m i" . W innym m i e j s c u j e s t t o ż mowa o " u ś w ię c e n iu o f i a r y d l a B o g a " 8 4 .

81

82

T am że, 4 8 , PL 3 3 , 5 5 8 : "H aec e s t g r a t i a , q uae g r a t i s

d a t u r non m e r i t i s o p e r a n t i s , s e d m i s e r a t i o n e d o n a n t i s . H in c g r a t i a s ag im u s Domino Deo n o s t r o " .

Tam że, 4 6 , PL 3 3 , 5 5 7 : " i n f ig u r a m f u t u r i s a n g u i n i s quo r e d e m p t i s u m u s " .

E n a r r a t i o i n Psalm um 3 3 , 6 , PL 3 6 , 3 0 3 : "E cce c ib u s s e m p i t e r - n u s / . . . / . V id e te e r g o h u m i l i t a t e m : q u i a panem A ngelorum m an- d u c a v i t homo / . . . / . 'H u m i l i a v i t s e m e tip s u m ' / . . . / u t iam de

c r u c e c o m m e n d a re tu r n o b is c a r o e t s a n g u i s D om ini novum s a - c r i f i c i u m " .

E n a r r a t i o i n P s a ln u n 9 4 , 6 , PL 3 7 , 1220: " S a c r i f i c i u m D ei q u id e s t ? F o r t e hoc fa c im u s modo, im ponim us i n a r a s a c r i f i ­ c iu m , ą u a n d o Deum la u d a m u s " .

Serrno 2 2 7 , PL 3 3 , 1100: "D e in d c p o s t s a n c t i f i c a t i o n e m s a - c r i f i c i i D c i, / . . . / u b i im p o s itu m e s t primum i l l u d s a c r i f i ­ cium D ci e t n o s , i d e s t sig n u m r e i quod sum us; e c c e u b i e s t p c r a c t a s a n c t i f i c a t i o , / . . . / d ic im u s o r a tio n e m D om inicam ".

(18)

242

7 . " S a c r i f i c i u m / . . . / D om in icae p a s s i o n i s " " O f i a r a / . . . / Męki P a ń s k i e j "

W ś w i e t l e b a r d z o w y raźn eg o o b j a w i e n i a , p r z e k a z a n e g o za p o ś re d n ic tw e m p o u c z o n e g o i b a rd z o m ądrego m ęża, "po p r z y j ś c i u C h r y s tu s a m ia ły b y ć z n i e s i o n e w s z y s t k i e o f i a r y s k ła d a n e w c z a ­ s a c h p o g a ń s tw a , a z g o d n ie z p o b o ż n o ś c ią lu d u , m i a ł a b y ć s k ł a d a -35 n a Bogu j e d y n i e o f i a r a Męki P a ń s k i e j " . 8 . " S a c r i f i c i u m M e d i a t o r i s " " O f i a r a s k ł a d a n a p r z e z P o ś r e d n ik a " E u c h a r y s t i a J e s t " O f i a r ą s k ł a d a n ą p r z e z P o ś r e d n i k a " z a 8 6

d u s z e z m a r ły c h , j a k s i ę w y ra ż a św. A u g u sty n . Tym z a ś P o ś r e d n ik le m m ięd zy Bogiem i lu d ź m i j e s t C h r y s t u s . 9 . " M i r a b i l e e t c a e l e s t e s a c r i f i c i u m omni r e v e r e n t i a e t d e v o t i o n e dignum " " P rz e d z iw n a i n i e b i a ń s k a o f i a r a g o d n a w s z e l k i e j c z c i i p o b o ż n o ś c i" E u c h a r y s t i a j e s t " p r z e d z iw n ą i n i e b i a ń s k ą o f i a r ą godną w s z e l k i e j c z c i i p o b o ż n o ś c i. Ty j ą u s t a n o w i ł e ś , o P a n i e , mój B oże, n ie p o k a la n y K a p ł a n i e , i p o l e c i ł e ś j ą s k ł a d a ć n a p a m ią tk ę T w o jej m i ł o ś c i " 8 ? . 1 0 . "Unum s a l u t a r e s a c r i f i c i u m " " J e d n a zb aw cza O f i a r a " E u c h a r y s t i a j e s t " j e d n ą zb aw czą o f i a r ą " p r z e d s t a w i a n ą w o b r a z a c h i z a p o w ia d a n ą p r z e z s k ł a d a n e d a w n ie j Bogu o f i a r y ze z w i e r z ą t o f i a r n y c h : "W owym c z a s i e , k ie d y ż y ł D aw id, s k ła d a n o

Bogu o f i a r y ze z w i e r z ą t o f i a r n y c h . W id z ia ł on n a s z e p r z y s z ł e c z a s y / . . . / . Tam te o f i a r y b y ły o b ra z a m i i z a p o w ie d z ia m i j e d n e j 85 Sermo / d e V e t c r i e t Novo T e s t a m e n t o / 3 6 , 3 , PL 3 9 , 1816: "Quo f a c t o m a n i f e s t i s s i m e r c v c l a v i t / s c . v i r d o c tu s e t p r a e - s a g u s / p o s t a d v c n tu n D om ini om nia a b o le n d a e s s e g e n t i l i t a t i s s a c r i f i c i u m Dco D o m in icao p a s s i o n i s p r o r e l i g i o n e p o p u l i d e f e r e n d u m " . 86 De o c to D u l c i t i i q u a e s t i o n i b u s . Q u a e s tio 2 , 4 , PL 4 0 , 158: " p ro i l l i s / s c . d e f u n c to r u m a n i m i s / s a c r i f i c i u m M e d i a t o r i s o f f c r t u r " . M anuale l i , PL 4 0 , 956: " m i r a b i l e e t c a e l e s t e s a c r i f i c i u m omni r e v o r e n t i a e t d e v o t i o n c d ig n u m , quod t u , Domino Deus

m cus, s a c c r d o s im m a c u la te , i n s t i t u i s t i , e t o f f c r r i p r a e c e p i s t i i n com m em orntioncm tu a c c a r i t a t i s " .

(19)

243 z b a w c z e j o f i a r y " . 1 1 . "U nicum s a c r i f i c i u m " " J e d y n a o f i a r a " E u c h a r y s t i a j e s t " je d y n ą o f i a r ą " : "Potem d o s z ł a je d y n a o f i a r a / . . . / , k t ó r e j c ie n ie m b y ły w s z y s t k i e ta m te o f i a r y . One 89 j e j n i e u s u w a ły , l e c z z a p o w ia d a ły j ą p r z e z z n a k i" .

1 2 . "Unicum s a c r i f i c i u m p ro s a l u t e n o s t r a " " J e d y n a o f i a r a d l a n a s z e g o z b a w ie n ia " " C i a ł o i Krew C h r y s t u s a " , j a k w y j a ś n i a św. A u g u s ty n , s t a - 90 n o w ią " j e d y n ą o f i a r ę d l a n a s z e g o z b a w ie n ia " . 1 3 . " S a c r i f i c i u m c o r p o r i s C h r i s t i " " O f i a r a C i a ł a C h r y s t u s a " E u c h a r y s t i a j a k o " o f i a r a C i a ł a C h r y s tu s a " j e s t o f i a r ą b ł a g a l n ą w i n t e n c j a c h p ry w a tn y c h , z ło ż o n ą p r z e z je d n e g o z k a ­ płanów n a p r o ś b ę b y łe g o t r y b u n a , n i e j a k i e g o I l e s p e r i u s z a , o u w o l­ n i e n i e z w i e r z ą t i s ł u ż b y w je g o domu od c i e r p i e ń i u d rę k za d aw a­ nych im p r z e z z ł e d u c h y : "W ybrał s i ę j e d e n , z ł o ż y ł tam o f i a r ę

C i a ł a C h r y s t u s a , m o d ląc s i ę , j a k m ó g ł, aby u s t a ł o owo u d r ę c z e n i e . 91

I z a r a z u s t a ł o d z i ę k i lito ś c iw e m u Bogu" . Tym samym te rm in em

o k r e ś l a św . A u g u sty n p r o p o z y c j ę " s k ł a d a n i a o f i a r y C i a ł a C h r y s t u ­ s a t a k ż e z a t y c h , k t ó r z y n i e s ą w c i e l e n i w C h r y s tu s a " p r z e z c h r z e s t , " in n o w a c ją o b c ą p r a k t y c e k o ś c i e l n e j i s łu s z n y m p r z e - 92 p is o m " , "nowym c z y l i b łęd n y m p o g lą d e m " . E n a r r a t i o n e s i n Psalm um 5 0 , 2 1 , PL 3 6 , 5 9 8 : " I n i l l o te m p o re e r a t D a v id , quando s a c r i f i c i a v ic tim c r u m a n im a liu m o f f e r e b a n - t u r Deo, e t v i d e b a t h a e c f u t u r a t c m p o r a . / . . . X E r a n t i l l a

s a c r i f i c i a f i g u r a t a , p r a e n u n t i a n t i a unum s a l u t a r e s a c r i f i c i u m " . C o n tr a a d v e r s a r i u ; a L c g is e t P ro p h e ta ru m I 3 7 , PL 4 2 , 624:

" p o s te a ą u a m v c n i t unicum s a c r i f i c i u m , c u i u s um brae f u e r u n t i l l a o m n ia , non hoc i m p r o b a n t i a , s e d hoc s i g n i f i c a n t i u " .

C o n tr a C rc s c o n iu m D o n a tis ta m I 3 0 , PL 4 3 , 4 6 2 : "d e i p s o c o r p o r e e t s a n g u i n c D o m in i, u n ic o s a c r i f i c i o p ro s a l u t e n o s t r a " . Do c i v i t a t e D ei XXII 8 , 6 , PL 4 1 , 764: " P e r r e x i t unus / s c . p r e s b y t e r / , o b t u l i t i b i s a c r i f i c i u m c o r p o r i s C h r i s t i , o r a n s quantum p o t u i t , u t c e s s u r e t i l l a v e x a t i o : Doo p r o t i n u s m i- s e r a n t e c e s s a v i t " . 92 De an im a e t e i u s o r i g i n e I I 1 5 , PL 4 4 , 5 0 4 : "H a b e to is tu m ,

(20)

244

-14. " S a c r i f i c i u m c o r p o r i s e t s a n g u i n i s C h r i s t ! " " O f ia r a C ia ła i Krwi C h r y s tu s a "

E u c h a r y s t i a j e s t " o f i a r ą C i a ł a i Krwi C h r y s tu s a " : "Z acho­ w ując w ia r ę k a t o l i c k ą i p r z e p i s k o ś c i e l n y , w żadnym wypadku

n i e p o z w a la s i ę na s k ł a d a n i e o f i a r y C i a ł a i Krwi C h r y s tu s a za 93 n i e o c h rz c z o n y c h ja k ie g o k o lw ie k w iek u " . 15. " S a c r i f i c i u m c o r p o r i s e t s a n g u i n i s D om ini" " O f i a r a C i a ł a i Krwi P a ń s k i e j " E u c h a r y s t i a j e s t " o f i a r ą C i a ł a i Krwi P a ń s k i e j , j a k ą zn a­ j ą w i e r n i i c i , k tó r z y c z y t a l i E w a n g e lię . Ta o f i a r a j e s t o b e c -94 n i e ro z p o w s z e c h n io n a n a całym g l o b i e ziem sk im " . 1 6 . " S a c r i f i c i u m p r e t i i n o s t r i " " O f i a r a n a sz e g o O d k u p ie n ia " 95 E u c h a r y s t i a j e s t " o f i a r ą n a s z e g o O d k u p ie n ia " , j a k s i ę w y raża św. A u g u sty n , s k ł a d a n ą w i n t e n c j i je g o z m a r łe j m a tk i.

i 7 . " S a c r i f i c i u m s a l u t a r e " " O f i a r a zbaw cza"

E u c h a r y s t i a j e s t " o f i a r ą z b a w ie n ia " : "N ie n a le ż y n a t o ­ m ia s t w ą t p i ć , żę z m a r li d o z n a ją pomocy d z i ę k i m odlitw om ś w ię ­

te g o K o ś c i o ł a , d z i ę k i o f i e r z e zb aw czej i jałm u żn o m , j a k i e s k ła d a 96

s i ę z a i c h d u s z e " .

s i p l a c e t , e tia m c e n s o re m , s i parum f u e r a t h a b e r e d o c to re m , u t s a c r i f i c i u m c o r p o r i s C h r i s t i e tia m p ro h i s o f f e r a s , qui C h ris to non s u n t i n c o r p o r a t i . Rem q u ip p e tam novam, a tq u e

a d i s c i p l i n a e c c l e s i a s t i c a e t a r e g u ł a v e r i t a t i s alien am ,cu m l i b r i s s u i s a u d e r e t i n s e r e r e , non a i t " P u to " , n o n a i t " E x i- s t i m o " , non a i t " A r h i t r o r " , non a i t s a l t e m " S u g g e ro y , v o l " D in o " , s e d " c c n s e o " , u t o ffe n d e re m u r n o v i t a t e s e u p e r v e r - s i t a t e s e n t e n t i a o , t e r r e r e m u r a u c t o r i t a t e c e n s u r a e " . 93 De anirna e t e i u s o r i g i n e I 13, PL 4 4 , 481: " s a l v a f i d e c a th o l i c a e t e c c l e s i a s t i c a r e g u ł a , n u l l a r a t i o n e c o n c e d i t u r , u t p ro non b a p t i z a t i s c u i u s l i b e t a c t a t i s h o m in ib u s o f f e r a t u r s a c r i f i c i u m c o r p o r i s e t s a n g u i n i s C h r i s t i " . 94 E n a r r a t i o n e s i n Psalmum 3 3 , 5 , PL 3 6 , 303: " s a c r i f i c i u m c o r p o r i s e t s a n g u i n i s D om ini, quod f i d e l e s n o r u n t , e t q u i

E v an g eliu m l e g e r u n t , quod s a c r i f i c i u m nunc d if f u s u m e s t t o t o o rb e t e r r a r u m " . 95 96 C o n f e s s io n e s IX 12 s a c r i f i c i u m p r e t i i Scrmo 172, 2, PL 3 3 2 , PL 3 2 , 7 7 7 : "cum o f f e r r e t u r n o s t r i " . , 93G: " O r a tio n ib u s v e ro s a n c t a e p ro e a E c c l e s i a e

(21)

- 245 1 8 . " S a c r i f i c i u m v e ru n "P raw d ziw a o f i a r a , quod f i d e l e s n o r u n t" j a k ą z n a j ą w i e r n i " E u c h a r y s t i a j e s t "praw dziw ą o f i a r ą , j a k ą z n a j ą w i e r n i 97 i k t ó r a b y ł a z a p o w ia d a n a w o b r a z a c h " . 19. "Verum e t unicum s a c r i f i c i u m p r o p e c c a t i s " "P raw d ziw a 1 je d y n a o f i a r a z a g r z e c h y " E u c h a r y s t i a j e s t "p raw d ziw ą 1 j e d y n ą o f i a r ą z a g r z e c h y " , c z y l i o f i a r ą p r z e b ł a g a l n ą : " o f i a r y z a g rz e c h y nazyw ano w P r a ­ w ie g r z e c h a m i. Te w s z y s t k i e o f i a r y b y ły o b ra z a m i C i a ł a C h ry - 98 s t u s a . To j e s t p raw d ziw a i je d y n a o f i a r a za g r z e c h y " .

20. "Summum verumque sacrificium"

" N a jw ię k s z a i p ra w d z iw a o f i a r a "

E u c n a r y s t i a , " c o d z i e n n ie spraw ow any s a k r a m e n t" i " o f i a r a K o ś c i o ł a " , j a k c h c i a ł J e z u s C h r y s tu s , j a k o k a p ł a n , i j a k o o -

f i a r n i k , sam ró w n ie ż j a k o o f i a r a , s ta n o w i " n a jw ię k s z ą i p raw ­ dziw ą o f i a r ę " , p r z e d k t ó r ą " u s t ą p i ł y w s z y s t k i e o f i a r y f a ł s z y -. -. " M -. 2 1 . " S i n g u l a r e s a c r i f i c i u m p r o p e c o a t i s " " S z c z e g ó ln a o f i a r a z a g r z e c h y " E u c h a r y s t i a j e s t " s z c z e g ó l n ą o f i a r ą z a g r z e c h y " , c z y l i o f i a r ą p r z e b ł a g a l n ą . G rzechy " z o s t ą j ą nam o d p u sz c z o n e d z i ę k i s z c z e g ó l n e j o f i e r z e z a g r z e c h y " , gdyż " C h ry s tu s s t a ł s i ę o f i a ­ z a g r z e c h y " 1 0 0 . e t s a c r i f i c i o s a l u t a r i , e t / s c . m o rtu o ru m / s p i r i t i b u s m o rtu o s a d i u v a r i " . e le e m o s y n is , q u ae p ro eorum e r o g a n t u r , non e s t d u b ita n d u 97 E n a r r a t i o n e s i n Psalmum 3 9 , 12, PL 3 6 , 4 4 1 : "q u an d o adhuc s a c r i f i c i u m verum quod f i d e l e s n o r u n t , i n f i g u r i s p r a e n u n - t i a b a t u r " . 98 C o n tr a d u a s e p i s t u l a s P e la g ia n o ru m I I I 16, PL 4 4 , 600: " s a c r i f i c i a p ro p e c c a t i s p e c c a t a a p p e l l a b a n t u r i n L eg e,

quae om nia f i g u r a e f u e r u n t c a r n i e C h r i s t i , quod e s t verum e t unicum s a c r i f i c i u m p r o p e c c a t i s / . . . / ; e t d i m i t t u n t u r n o b is p e r s i n g u l a r e s a c r i f i c i u m p ro p e c c a t i s / . . . / ; v i d e t u r i n t e l l i g i / . . . / C h ris tu m fa c tu m s a c r i f i c i u m p r o p e c c a t i s " . 99 De c i v i t a t e D ei X 2 0 , PL 4 1 , 298: " C h r i s t u s I e s u s / . . . / s a c e r d o s e s t , i p s e o f f c r e n s , i p s e e t o b l a t i o / . . . / s a c r a - mentum ą u o tid la n u m e s s e v o l u i t B c c l e s i a o s a c r i f i c i u m / . . . / . H uic summo v c ro q u e s a c r i f i c i o c u n c ta s a c r i f i c i a f a l s a c e s s e r u n t . 100 C o n tr a d u as e p i s t u l a s P e la g ia n o ru m I I I 16. PL 4 4 . 600: te k s i

Cytaty

Powiązane dokumenty

Jak wynika z omówionych powyżej koncepcji dotyczących płacy jako czynnika motywującego do pracy, zbudowanie modelu, który obejmo ­ wałby wszystkie zmienne determinujące

(The diode structure can even be designed horizontally, if necessary, to enable the radiation to enter the (sensitive) depletion layer directly.) Minimum ionizing particles and

Omawialiśmy dotąd poglądy robotników na wpływ automatyzacji na pięć wyróżnionych sfer pracy: stałość zatrudnienia, wysiłek fizyczny,. wysiłek umysłowy i

Undoubtedly, the economic system (real in­ comes) is one of them alongside the social system which remains closely related to the fact of being employed in a particular

Owo „wypełnienie ” nie jest jednak wystarczająco wyznaczone przez te momenty owego przedmiotu, które są określone, może tedy w zasadzie być różne w

Mikołaja Czernyszewskiego: stratyfikacja społeczno-zawodowa osób powieści; stratyfikacja form zwracania się, stratyfikacja interakcji, ilość.. i jakość

Kultura masowa powoduje egalitaryzację kulturalnego uczestnictwa, niezadowa­ lający jest jednak poziom, na którym dokonuje się ta wspólnota do ­ świadczeń..

Taki styl komunikowania sprzyja zdobywaniu wiedzy na temat zo ­ bowiązań roli i różnicowań ról (wg statusu), przy czym owe zobowią ­ zania łatwo mogą być przyjęte