Pytania i odpowiedzi prawne

A. Lasocki, Zenon Kosiński, S.

Breyer

Pytania i odpowiedzi prawne

Palestra 9/7-8(91-92), 99-103

N r 7—8 (91— 92) Pytania ł odpowiedzi prawne ₉₉ 250 cz. I k.p.k. R SFR R), a w ię c w p r z e c iw ie ń stw ie do o b r o ń cy -a d w o k a ta n ie m oże u czestn iczy ć w p o stęp o w a n iu p rzy g o to w a w czy m . S p ra w ę tę p o m in ie m y jed n a k w n in ie jsz y m a r ty k u le z e w zględu, n a to, ż e o b o w ią zu ją ce p r a w o p o ls k ie n ie m a je szcze o b ro ń cy sp o łeczn eg o .

T ak że u w a g i autora, n a te m a t ta je m n ic y ob roń cy w y p a d n ie tu ta j pom inąć, p o­ n iew a ż za g a d n ien ie to je s t w proced u rze ra d zieck iej u n o rm o w a n e n ie c o in a czej n iż w n a szy m kjp.k. i

Prr4JVI4 f O D P O W I E D Z I PR/fWJWE

P rzy bardzo d a lek o id ącym u p ro szczen iu p o sta w io n e p y ta n ie czy te ż w y su n ię tą w ą tp liw o ś ć m ożn a b y stra w esto w a ć w sposób n a stęp u ją cy : „Czy m o żn a w p o stę ­ p o w a n iu n iep ro ceso w y m zrzec się d oręczen ia czegoś, czego się n ie d oręcza?”

P rzep is art. 517 k.p.c., jako za m ieszczo n y w przep isach o g ó ln y ch d otyczących p o stę p o w a n ia n iep ro ceso w eg o , od n osi s ię do w sz y stk ic h p o szczeg ó ln y ch rodzajów teg o p o stęp o w a n ia . W edług jeg o tr e śc i „sąd uzasad n ia i doręcza p o sta n o w ien ia sto so w n ie do art. 357, jed n ak że n ie doręcza się p o sta n o w ien ia u czestn ik o w i, który b ęd ą c o b ecn y n a p o sied zen iu , p o o g ło szen iu p o sta n o w ien ia zrzek ł się jeg o d orę­ cz en ia .”

O d esła n ie do art. 357 k.p.c. ró w n ież w p o stęp o w a n iu n ie p ro ceso w y m w k ła d a n a sąd o b ow iązek u za sa d n ien ia p o sta n o w ień i ich d oręczen ia je d y n ie w ty c h sp ra ­ w a ch , w k tó ry ch u czestn ik iem p o stęp o w a n ia jest jed n ostk a gosp od ark i u sp o łecz­ n io n ej lu b prokurator. W in n y ch w y p a d k a ch , a w ię c w ted y , g d y w p ostęp o w a n iu n ie w y stę p u je an i jed n ostk a g osp od ark i u sp o łeczn io n ej, a n i prokurator, sp orząd ze­ n ie u za sa d n ien ia i d oręczen ie od p isu u zasad n ion ego p o sta n o w ien ia u zależn ion e je s t od z g ło szen ia w term in ie ty g o d n io w y m od p ow ied n iego w n io sk u . Z aw arta la t e m w p o sta w io n y m p y ta n iu w ą tp liw o ś ć c o do a n ty n o m ii w art. 517 k .p.c. do­ ty c z y ć m o że ty lk o tej o sta tn ie j sy tu a cji. N ie m oże n a to m ia st w c h o d z i; w rachubę W ypadek, g d y sp orząd zen ie u za sa d n ien ia i d oręczen ie n a stęp u je z urzędu, jeżeli p o sta n o w ie n ie zapada n a p o sied zen iu n ie ja w n y m (art. 357 § 2 k.p.c.), g d y ż w m y śl art. 517 k.p.c. m ożn ość zrzeczen ia s ię d oręczen ia przez u c z e stn ik ó w p o stęp o w a n ia jest a k tu a ln a ty lk o w ó w cza s, gd y p o sta n o w ie n ie zapada w w y n ik u rozpraw y.

A r ty k u ł 517 k.p.c. sta n o w i u n o rm o w a n ie od m ien n e n iż w p op rzed n io o b o w ią zu ­ jącym art. 32 § 1 i 2 k od ek su p o stęp o w a n ia n iesp orn ego. S to so w n ie b o w iem do ;p rzed tem o b w ią zu ją ceg o p rzep isu n a stęp o w a ło z u rzęd u u za sa d n ien ie przez sąd w sz y stk ic h p o sta n o w ień , od k tó ry ch p rzy słu g iw a ł środek o d w o ła w czy , i doręczan ie ich z u rzędu w sz y stk im u czestn ik om ch yb a że w sz y sc y u czestn icy , n iek tó rzy z n ich bądź jed en z n ich , ob ecn i n a p o sied zen iu , n a k tó ry m zap ad ło p o sta n o w ien ie, zrzek li s ię d oręczenia. W ed łu g zaś art. 517 k.p.c. n a stą p ił — z p u n k tu w id zen ia

1 0 0 Pytania i odpowiedzi prawne N r 7-8 (91— 92)

d oręczeń — p od ział p o stęp o w a n ia n a d w ie g ru p y . Jed n a z n ich to ta, w k tórej u d zia ł w p o stęp o w a n iu p e w n e j k a teg o rii u c z e stn ik ó w p o w o d u je — ta k ja k p o p rzed ­ n io — sp orząd zen ie z urzędu u za sa d n ien ia p o sta n o w ie n ia i d oręczen ie go, d ruga zaś to ta, w k tó rej brak te g o rodzaju u c z e stn ik ó w w p o stęp o w a n iu p o w o d u je u za sa d ­ n ie n ie i d o ręczen ie p o sta n o w ien ia ty lk o w ra zie zg ło szen ia w n io sk u .

E w e n tu a ln o ść zatem zrzeczen ia s ię d o ręczen ia odpisu p o sta n o w ien ia p r z e w i­ d zia n a w art. 517 k.p.c. m o że się od n osić ty lk o d o ty ch p o stęp o w a ń , k tó re d o r ę ­ cza s ię z urzędu, a w ię c przy za sto so w a n iu d y sp o zy cji art. 357 § 1 zd a n ie p ierw sze k.p.c. N a to m ia st n ie m a i n ie m oże m ie ć z a sto so w a n ia ta e w e n tu a ln o ść , g d y n ie jest p rzew id zia n e u za sa d n ia n ie z u rzęd u p o sta n o w ień i ich doręczanie, g d y ż w te d y n a le ż a ło b y p o sta w ić p y ta n ie w stra w esto w a n ej fo rm ie i d ojść do w n io sk u o n ie lo ­ g ic z n o śc i przep isu , k tóra n ie zachodzi.

U za sa d n ia n ie i d oręczan ie z u rzęd u p o sta n o w ień b ęd zie m ia ło m ie jsc e w e w s z y ­ stk ic h sp ra w a ch o u b e z w ła sn o w o ln ie n ie ze w z g lę d u n a u d zia ł w n im prokuratora (art. 546 § 2 k.p.c.). T ak sam o u za sa d n ia n ie i doręczan ie z u rzędu p o sta n o w ień b ęd zie zach od ziło, je ż e li sąd z a w ia d o m i p rok u ratora o toczącej się sp raw ie, u w a ­ ża ją c jeg o u d z ia ł za p o trzeb n y w p o stęp o w a n iu (art. 59 k.p.c.), b ą d ź je ż e li p ro k u ­ rator uzna za p ożąd an e sw o je w stą p ie n ie do sp r a w y (art. 60 § 1 k.p.c.). P od ob n ie b ęd zie m ieć m ie jsc e u za sa d n ia n ie i d oręczan ie z urzędu p o stan ow ień , gd y jed ­ n o stk a gosp od ark i u sp o łeczn io n ej, b ę d ą c z a in tereso w a n a w sp ra w ie, w eźm ie w niej u d zia ł (art. 510 § 1 k.p.c.) a lb o gd y sąd , d o p a tru ją c s ię in teresu jed n o stk i g o sp o ­ d a rk i u sp o łeczn io n ej w w y n ik u p o stęp o w a n ia , w e z w ie ją do u d zia łu w sp ra w ie

(art. 510 § 2 k.p.c.). a d w . A. L a s o c k i 2

.

B ie g term in u p rzed a w n ien ia p r z e w id z ia n e g o w art. 442 k.c. w w y p a d k u , gdy szk o d a p o w sta ła w w y n ik u z a ch o ro w a n ia p ra co w n ik a n a chorobę za w o d o w ą sp o ­ w o d o w a n ą p rzez zak ałd p racy n a ru szen iem jeg o o b o w ią zk ó w d o ty czą cy ch ochrony ży c ia i z d ro w ia p ra co w n ik ó w , n a le ż y lic z y ć od daty, k ie d y p o szk od ow an y d o w ie ­ d z ia ł s ię o tym , że je s t ch ory n a ch o ro b ę zaw od ow ą.

M o żliw o ść b łę d ó w d ia g n o sty czn y ch jest k w e stią sta n u fa k ty czn eg o , a n ie k w e stią praw n ą.

P o d o b n ie p rzed sta w ia s ię k w e stia p oczątk u b ieg u p rzed a w n ien ia w ra zie w y ­ p ad k u w za tru d n ien iu , a czk o lw iek w y p a d e k m ożn a za w sze zlo k a lizo w a ć w czasie i m iejscu , i d la teg o n a le ż a ło b y lic z y ć p o czą tek b ieg u term in u p rzed a w n ien ia od d n ia w y p a d k u . J ed n a k że n ie k ażd y w y p a d e k p ow od u je w sta n ie zd ro w ia sk u tk i, k tó re m o g ą sta n o w ić p o d sta w ę ro szczen ia od szk o d o w a w czeg o za u tra tę zdrow ia n a ty c h m ia st ipo w yp ad k u . Z d arzają się b o w iem ta k ie sy tu a cje, ż e sz k o d liw e dla

N r 7— 8 (9 1 — 92) Pytania i odpow iedzi prawne ₁₀₁ z d ro w ia i p ow o d u ją ce u tra tę zd ro w ia sk u tk i w y p a d k u n a stę p u ją lu b o b ja w ia ją się d op iero p o u p ły w ie p e w n e g o czasu od d n ia w y p a d k u .! W ta k iej sy tu a c ji, je ż e li le k a r z e w ią ż ą u tr a tę zd ro w ia z w y p a d k iem , k tó ry za szed ł p rzed k ilk u la t y lu b k il­ k u m ie się c y , b ie g term in u p rzed a w n ien ia p rzew id zia n eg o w art. 442 k.c. n a le ż y lic z y ć od d a ty d o w ied zen ia s i ę przez p o szk o d o w a n eg o o sk u tk a ch wypadku.)

R oszczen ie p o szk o d o w a n eg o sta je s ię w y m a g a ln e z c h w ilą p o w sta n ia szk od y i od te j c h w ili p o szk o d o w a n y je s t u p ra w n io n y do d och od zen ia te g o roszczen ia. S zk o d a jed n a k n ie z a w sze p o w sta je z ch w ilą w y p a d k u lu b z ch w ilą zap rzestan ia p ra cy w w a ru n k a ch sz k o d liw y c h d la zd ro w ia i życia. C horoba z a w o d o w a m oże s ię u ja w n ić ró w n ie ż p o u p ły w ie p e w n e g o czasu od d aty za p rzesta n ia pracy, a n ie ­ k o n ieczn ie w czasie pracy w w a ru n k a ch sz k o d liw y c h d la zd ro w ia i życia. D la te ­ go te ż w sy tu a c ji, g d y szkoda je s t sk u tk ie m w y p a d k u przy p ra cy lu b ch orob y za­ w o d o w e j, n a le ż y sto so w a ć te sa m e za sa d y co do początk u b ieg u p rzed a w n ien ia , tzn. że p o czą tek b ieg u term in u p rzed a w n ien ia p rzew id zia n eg o w art. 442 k.c. < 3-letniego) n a le ż y lic z y ć od d aty, g d y p o szk od ow an y d o w ied zia ł się o szk od zie, a w ię c od d a ty w y k r y c ia ch orob y za w o d o w ej.

A d w . Z e n o n K o s i ń s k i

3.

Z esp ół A d w o k a ck i N r 2 w M iec h o w ie p rosi o u d zielen ie od p o w ied zi w n a stę ­ p u jącej sp ra w ie:

P Y T A N I E :

O soba A b y ła w ła śc ic ie le m g o sp o d a rstw a ro ln eg o w M iec h o w ie o obszarze 10 h ek ta ró w . W 1937 r. osoba ta, m ająca ty lk o d w óch sy n ó w B i C, d ok on ała d a ­ r o w izn y n a rzecz obu ty c h sy n ó w n iep o d zieln ie po p o ło w ie, zazn aczając przy ty m , że czy n i tę d a ro w izn ę w części rozrząd zaln ej i n ierozrząd zaln ej sw e g o m a ją tk u — jed n y m sło w em , d ok on u je p ew n eg o rod zaju d ziału za życia n a rzecz sy n ó w z ty tu łu p rzy szłeg o spadkobrania. Innej m a sy sp ad k ow ej prócz g osp od arstw a roln ego n ie m a. : ' ! j. '

O soba A um iera na długo przed 5 lip ca 1963 r.

Sp ad k ob iercy B i C ob ejm u ją w 1948 r. — na p o d sta w ie p orozu m ien ia n ie fo r ­ m a ln eg o — w y d z ie lo n e części te g o go sp o d a rstw a w p osiad an ie. S ą ty lk o roln ik am i i m ają k w a lifik a c je roln icze. N ig d zie n ie p racu ją dodatkow o, m ają p on iżej 60 la t życia. Ż ad n ego in n eg o g ru n tu B i C an i ich żon y n ie m ają.

B i C chcą zg o d n ie d okonać p od ziału tak, jak od la t g ru n ty te fa k ty c z n ie p o sia ­ dają. C hodzi o to, że jeśli się ich p o tra k tu je jako w sp ó łw ła ś c ic ie li z p raw a rzeczo ­ w eg o , to n ie m a m o w y o p od ziale g d y ż n ie m ają in n eg o g ru n tu (w K ra k o w sk iem — m in im u m 2 ha), i c a ły gru n t m u sia łb y otrzym ać „ n a jo d p o w ied n iejszy ” z nich.

P o w s ta je w ię c p y ta n ie: C z y m o ż n a p o t r a k t o w a ć w s p ó ł w ł a s n o ś ć B i C j a k o w y n i k a j ą c ą z d z i e d z i c z e n i a ( w o b e c c z e g o n o r m y o b s z a r o w e n i e m a j ą z a s t o s o w a n i a ) , a w i ę c c z y m o ż n a t u s t a ­ w i a ć z a g a d n i e n i e „ d z i a ł u s p a d k u ” i s t o s o w a ć a r t . L V I p r z e p . w p r. k . 'C. i n a s t.?

P rzecież zg o d n ie z art. L V I m ożn a d z ie lić g ru n ty n a w e t n a b ardzo m a łe k a w a ­ łecz k i, je ś li ty lk o sp ad k ob iercy za c h o w a li jak o r o ln ic y p raw o do d zied ziczen ia i o so b iście w y d z ie lo n e części u żytk u ją. D la czeg o w ię c w ty m w y p a d k u , g d y n o w e części (po 5 ha) n ie są tak m a łe, g d y jest poza ty m zgoda i g d y w y d z ie lo n e fa k ­ ty c z n ie cz ę śc i są jed y n ą e g zy sten cją obu — n ie n a leża ło b y p o stą p ić ta k sam o?

1 0 2 Pytania i odpow iedzi prawne N r 7-8 (91— 92)

O D P O W I E D Z :

Autorzy* p y ta n ia su geru ją pogląd, że w sp ó łw ła s n o ść p o w sta łą w w y n ik u d ziału za ży cia w rozu m ien iu a ft . 1075 i n a st. K od. Naip. n a leży tra k to w a ć podobnie; jak p o w sta łą w w y n ik u d z ia łu spadku; w ó w c z a s do zn iesien ia tak iej w sp ó łw ła s n o śc i m ożn a b y n a za sa d zie art. 1080 k.c. sto so w a ć p rzep isy o d ziale spadku, a w Kon­ se k w e n c ji ta k że art. L V I przep. w pr. k.c., k tó ry u m o żliw ia k o n w a lid a c ję n ie fo r m a l­ n y ch p o d zia łó w fa k ty c z n y c h bez k o n ieczn o ści p rzestrzegan ia norm ob szarow ych . F rzy tr a k to w a n iu zaś tak p o w sta łe j w s p ó łw ła s n o śc i jako z w y k łe j, a w ię c p o w sta ­ łe j z in n y ch przyczyn , n a le ż a ło b y sto so w a ć arjt. 213 k.c., k tó ry n ie d aje m o żliw o ści k o n w a lid a c ji sta n ó w fa k ty c z n y c h n iezg o d n y ch z n o rm a m i ob szarow ym i, co — p r a k ­ ty c z n ie b io rą c — . jest r o zw ią za n ie m n ie słu sz n y m i n iek o n sek w en tn y m . N a p rzy ­ k ła d w k o n k retn y m w y p a d k u u n ie m o ż liw ia to fo rm a ln e u tw o rzen ie d w óch g o sp o ­ d a rstw p ię cio h ek ta ro w y ch , fa k ty c z n ie is tn ie ją c y c h od d łu ższego czasu.

T en a rg u m en t o ch a ra k terze słu sz n o śc io w y m n ie w y d a je się jed n a k ro zstrzy g a ­ jący. K o d ek s c y w iln y in aczej n orm u je z n ie s ie n ie w sp ó łw ła s n o śc i g o sp o d a rstw czy n ieru ch o m o ści ro ln y ch , a in aczej dział sp ad k u , k tó ry ob ejm u je ta k ie g osp od arstw a. N a to n ie m a rady. A le k ry teriu m słu sz n o śc i czy n iesłu szn o ści ta k ieg o lu b in n eg o r o zw ią za n ia z p u n k tu w id z e n ia k o rzy ści u c z e stn ik ó w p o stęp o w a n ia o p od ział w n a tu rze jest zaw od n e. W n iek tó ry ch w y p a d k a ch k o rzy stn iejsze jest d la n ich i w y ­ d a je s ię sp r a w ie d liw sz e sto so w a n ie p rzep isó w o d ziale spadku, w in n y ch zn ów 0 z n ie s ie n iu w sp ó łw ła sn o śc i. N a p rzy k ła d w ty m osta tn im w y p a d k u n ie są brane p od u w a g ę k w a lifik a c je w sp ó łw ła ś c ic ie li do p ro w a d zen ia go sp o d a rstw a r o ln eg o (§ 28 u st. 3 Insjtr. nr 14 M in. R oi. z dn. 31.XII.1964 r. — Dz. Urz. M in. R oln. z 1965 r. N r 1, poz. 1). T rzeba w ię c przy próbie od p o w ied zi n a p o sta w io n e p y ta n ie op rzeć s ię raczej n a sta n ie praw n ym .

A rt. 1076 Kod. N ap. sta n o w i, że d zia ły za ży cia dok on an e przez ojca, m a tk ę lub in n y ch w stę p n y c h m ięd zy sw o im i d ziećm i czy z stę p n y m i m ogą b yć d o k o n y w a n e a lb o p rzez a k ty m ięd zy ż y ją c y m i a lb o p rzez te sta m e n ty z za ch o w a n iem fo r m a l­ n ości, w a ru n k ó w i p raw id eł, p rzew id zia n y ch d la darow izn m ięd zy ży ją c y m i i dla te sta m e n tó w . Z n aczy to, że d la d zia łó w za ży cia o b ow iązu ją p rzep isy o d a ro w iz­ n ach, w zw ią zk u z czym n a leży je tra k to w a ć ta k jak d arow izny. W gru n cie rzeczy b y ły to is to tn e d arow izn y, ty m ty lk o różn iące s ię od darow izn z w y k ły c h , że m o g ły m ieć za p rzed m iot ró w n ież części n ierozrząd zaln e.

P o d rząd em p ra w a sp a d k o w eg o m ożn a b y ło d y sk u to w a ć nad tym , jaką ro lę o d ­ g ry w a ją d zia ły za życia w ro zu m ien iu art. 1075 i nast. Kod. N ap. w p o stęp o w a n iu sp a d k o w y m , je ż e li sp ad ek b y ł o tw a rty pod rządem teg o kod ek su : czy dział sp ad k u n a leża ło p ro w a d zić w e d łu g p rzep isó w d o ty ch cza so w y ch , czy te ż w e d łu g p raw a 1 p o stęp o w a n ia sp ad k ow ego? W ed łu g b o w ie m art. X V III przep. w pr. pr. spadk. n a ­ le ż a ło d o „spraw sp a d k o w y c h ” sto so w a ć p raw o ob ow iązu jące w c h w ili śm ierci sp a d k o d a w cy i m ożn a b y ło b ron ić p oglądu, że ró w n ież d ziały sp a d k u (które są p rzecież „siprawą sp a d k o w ą ”) n a leży p ro w a d zić w e d łu g p rzep isó w d o ty ch cza so w y ch , p rzestrzeg a ją c r y g o ry sty czn ie ta k że p rzep isó w o d ziałach za życia. O b ecn ie p ogląd y te są bez zn aczen ia, p o n iew a ż n o w y p rzep is art. L III przep. w p row . k.c. w yraźn ie sta n o w i, że p r zep isy k od ek su cy w iln e g o sto su je się ta k że do d zia łó w sp ad k ów o tw a r ty c h przed d n iem w e jśc ia w ż y c ie teg o k odeksu.

R ó w n ie ż jeszcze pod rządem p raw a sp a d k o w eg o za ry so w a ła sią w o rzeczn ictw ie ten d en cja do tra k to w a n ia o w y ch d zia łó w za życia jako darow izn. T ak w ła śn ie w y p o w ie d z ia ł s ię Sąd N a jw y ż sz y w orzeczen iu z 14— 28.1.1963 r. 1 CR 534/62 (O S P iK A 5/64, poz. 92), a jeszcze w c z e śn ie j — w o rzeczen iu z d nia 11.III.1S53 r.

N r 7—8 (9 1 — 92) R ecenzje 103

1 CO 29/57 (O SPiK A 4/59, poz. 113 z g lo są aprobującą. J. P ietr zy k o w sk ieg o ). W e­ d łu g te g o o rzeczen ia dział za ży cia d ok on an y zgod n ie z art. 1078i K od. N ap. n ie m a z a sto so w a n ie do sp a d k ó w o tw a rty ch pod rządem p raw a sp a d k o w eg o , m oże b yć jed n a k u w zg lęd n io n y jako d arow izna.

W sta n ie fa k ty czn y m d otyczącym n in ie jsz e g o p y ta n ia n ie zo sta ło p odane, kiedy sp a d ek z o sta ł otw arty; m ożn a ty lk o w n io sk o w a ć , że sta ło s ię to już pod rządem p ra w a sp a d k o w eg o , g d y ż in a czej z a p ew n e m ożn a b y b y ło sta n fa k ty c z n y le g a li­ z o w a ć przez za sied zen ie, je ż e li term in jeg o u p ły n ą łb y przed 6 lip ca 1965 r. (art. X L IV p rzep. w p r. k.c.).

J e ż e li to; w sz y stk o w e ź m ie s ię pod u w a g ę — m a ją c pon ad to przed oczam i n a ­ czeln ą d y r e k ty w ę in terp reta cy jn ą art. X L IV przep. w pr. k.c., w e d łu g którego w ra zie w ą tp liw o śc i, czy m a b yć sto so w a n e p raw o d o ty ch cza so w e czy te ż k od ek s c y w iln y , n a le ż y sto so w a ć k o d ek s c y w iln y — to trzeb a d ojść do w n io sk u , że ow ych d zia łó w za życia w ro zu m ien iu K od. N ap. n ie m ożn a tra k to w a ć n a ró w n i z d zia ­ ła m i spadku. Jeżeli zaś z a jm ie m y ta k ie sta n o w isk o , to (również w sp ó łw ła sn o ść p o w sta łą n a p o d sta w ie d zia łu za życia n a le ż y zn o sić w m y ś l art. 213 k.c. przy z a c h o w a n iu norm ob szarow ych .

i S. B r e y e r R E C E N Z J E J ó z e f S k ą p s k i: A u t o n o m i a w o l i w p r a w i e m i ę d z y n a r o d o w y m p r y w a t n y m w z a k r e s i e z o b o w i ą z a ń z u m ó w , „ Z e­ s z y t y n a u k o w e U n i w e r s y t e t u J a g ie l lo ń ­ s k i e g o , K r a k ó w 1964, str. 207.

P o jęcie au ton om ii w o li w p raw ie c y w iln y m m a za s w e źródło zasad ę sw o b o d y u m ów , k tórej n a jp e łn ie jsz y m bod aj o d b iciem jest art. 1134 kod. N ap. A rty k u ł ten u zn aje u m o w y p ra w ­ n ie za w a rte za p raw o dla tych , k tó ­ rz y je za w a rli. Z asada ta u le g ła n a ­ stę p n ie ogran iczen iu w y n ik a ją c e m u z k o n ie c z n o śc i p rzestrzegan ia p rzep isów b e z w z g lę d n ie ob o w ią zu ją cy ch (ius co-

gens), w o b ec czego m o żliw o ść s w o ­

b o d n e g o reg u lo w a n ia przez stron y sto su n k ó w w y n ik a ją c y c h z u m ó w is t ­ n ie j e p ra k ty czn ie ty lk o w ó w cza s, gdy

w g rę w ch o d zą p rzep isy iu r is d is p o -

s i t i v i .

Tak p rzed sta w ia s ię k w e stia a u to ­ n o m ii w o li, je ś li ch od zi o sto so w a n ie p ra w a m a teria ln e g o w stosu n k a ch w e w n ę tr z n y c h . Z resztą r ó w n ie ż na .gruncie p raw a fo rm a ln eg o (p ro ceso w e­

go) is tn ie ją p rzep isy z ezw a la ją ce str o ­ nom na sw o b o d n e (w ta k im lu b in ­ nym zak resie) re g u lo w a n ie p ew n y ch zagad n ień , jak np. k w e stii poddania sp oru są d o w i p ierw szej in sta n c ji n ie b ęd ącem u sąd em m ie jsc o w o w ła ś c i­ w y m ' ogran iczen ia p raw a w yb oru przez p ow od a spośród k ilk u sąd ów w ła śc iw y c h d la ta k ich sp o ró w (art. 46 § 1 k.p.c.) lu b p od d an ia sp oru pod ro zstrzy g n ięcie są d u p olu b ow n ego (art. 697 k.p.c.).

W p ra w ie p ry w a tn y m m ięd zyn arod o­ w y m w zak resie zo b o w ią za ń z um ów za g a d n ien ia au ton om ii w o li m a n ieco in n e zn a czen ie i in n e zad an ie do sp ełn ien ia . C hodzi tu o m ożność w sk a za n ia przez stro n y za w iera ją ce u m o w y (n iek ied y m a to m iejsce ta k ­ że przy czy n n o ścia ch jed n ostron n ych ) praw a o k reślo n eg o ob szaru p raw n ego, którem u m a p o d leg a ć sto su n e k p ra w ­ n y is tn ie ją c y p o m ięd zy stronam i.

D ok on u jąc w y b o ru praw a, k tóre m a b yć w ła śc iw e d la d an ego stosu n k u p raw n ego, stro n y z m ien ia ją w ten