• Nie Znaleziono Wyników

Przypadek zakaźnego zapalenia wątroby (choroby Rubartha) u psa

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Przypadek zakaźnego zapalenia wątroby (choroby Rubartha) u psa"

Copied!
10
0
0

Pełen tekst

(1)

Przypadek zakaźnego zapalenia wątroby (choroby Rubartha) u psa

Zakaźne zapalenie wątroby (choroba Rubartha) to choroba psowatych, charakteryzująca się zróżnicowanym przebiegiem, wywoływana przez wirusy DNA, należące do rodziny Adenoviridae, rodzaju Mastadenovirus (20).

Czynnikiem etiologicznym choroby jest adenowirus psów typ 1 CAV-1 (canine adenovirus 1) blisko spokrewniony z typem 2 psiego adenowirusa (CAV- 2) . Adenowirus typu 1, charakteryzuje się jednorodnością antygenową oraz podobieństwem pod tym względem do adenowirusów ludzkich. (6, 9,12,14,15,16).

Podobnie jak inne adenowirusy, CAV-1 jest oporny na działanie czynników fizycznych i chemicznych takich jak: promieniowanie UV, chloroform, eter, czy formalina. Poza organizmem zwierzęcia, w środowisku zewnętrznym, w zależności od temperatury i wilgotności, może utrzymywać się od kilku tygodni do kilku miesięcy. CAV- 1 ulega inaktywacji w ciągu 3-5 minut w temperaturze 50 – 60oC, co czyni zabiegi przy użyciu pary wodnej dobrą metodą dezynfekcji. Skutecznie inaktywują go takie substancje jak:

wodorotlenek sodu, fenol, jodyna i podchloryn sodu (9,12,15,20).

CAV- 1 wykazuje chorobotwórczość dla psów, wilków, lisów, kojotów i innych psowatych, a także niedźwiedziowatych. Zakażenia nim stosunkowo często towarzyszą innym chorobom zakaźnym jak nosówka, czy prawowiroza. Interesujące jest to, że wirus nie wykazuje chorobotwórczości dla fretek (18).

Zakaźne zapalenie wątroby psów opisał po raz pierwszy w latach czterdziestych ubiegłego wieku Carl Sven Rubarth, stąd jednostka ta określana jest również mianem choroby Rubarth’a. Największą wrażliwość w stosunku do CAV-1 wykazują psy w wieku poniżej jednego roku życia (zwłaszcza kilkutygodniowe szczenięta), u których zakażenie przebiega nadostro, z nagłymi padnięciami sięgającym 100%; (12,18).

Występowanie choroby u psów udało się znacznie ograniczyć dzięki stosowaniu szczepień, dlatego też niejednokrotnie można spotkać się z poglądem, iż obecnie choroba Rubartha u psów nie występuje.

Opis przypadku zakaźnego zapalenia wątroby u psa

Celem artykułu było przedstawienie przypadku klinicznego zakaźnego zapalenia wątroby u psa.

(2)

Zakaźne zapalenie wątroby (choroba Rubartha) | 2

Do gabinetu zgłoszono psa, samca mieszańca w wieku 10 lat, o masie ciała 15 kg z objawami wymiotów żółcią, braku apetytu, apatii, polidypsji oraz z podwyższoną ciepłotą wewnętrzną (40-41°C). Pies od tygodnia leczony był w innym gabinecie, gdzie otrzymywał: meloksykam, flluniksynę, ampicylinę i maropitant w nieznanych dawkach. Po terapii jego stan nie uległ jednak poprawie. Zwierzę nie było w przeszłości poddawane szczepieniom profilaktycznym przeciwko chorobom zakaźnym, a także nie było odrobaczane. Miało zachowaną

świadomość, powierzchowne węzły chłonne nie były powiększone, natomiast błony śluzowe naturalnych otworów ciała były wilgotne. Na uwagę zwracał fakt znacznej tkliwości powłok brzusznych. Od zwierzęcia pobrano krew do badań hematologicznych, biochemicznych i molekularnych (PCR) w kierunku babeszjozy, anaplazmozy, erlichiozy oraz mocz do badania molekularnego w kierunku choroby Rubartha. Badaniami hematologicznymi i

biochemicznymi stwierdzono znaczną trombocytopenię (PLT=51G/l) oraz wzrost aktywności AP (741 U/l) i ALT (649 U/l). Następnie pacjenta poddano badaniu USG, którym stwierdzono podwyższoną echogeniczność miąższu wątroby, której echostruktura była jednorodna, zaś układ wrotny dobrze wyrażony (Ryc.1). Pęcherzyk żółciowy był miernie wypełniony

bezechową żółcią. Żołądek wypełniony był umiarkowaną ilością gazu. Jego ściana była nieznacznie pogrubiała. Dwunastnica miała zachowaną budowę warstwową, prawidłową perystaltykę. Okrężnica wypełniona była umiarkowanie gazem oraz treścią. Nie stwierdzono jednoznacznych cech niedrożności przewodu pokarmowego, jak i dowodów na obecność ciała obcego. Trzustka była izoechogenna względem otaczającego tłuszczu, przewód

trzustkowy był nieposzerzony. Nie stwierdzono wolnego płynu w jamie brzusznej. Techniką PCR wykluczono babeszjozę, erlichiozę oraz anaplazmozę, natomiast badanie molekularne moczu potwierdziło obecność w nim materiału genetycznego adenowirusa CAV-1.

Na podstawie wyników badania PCR, ultrasonograficznego oraz przebiegu choroby ustalono, że pies cierpi na chorobę Rubartha. W leczeniu zastosowano wlewy dożylne preparatu Duphalyte. Celem ochrony wątroby podano Ornipural (3 ml/dzień/zwierzę), Metabolase inj (4 ml/kg), Catosal (3 ml/dzień/zwierzę). Wymioty hamowano maropitantem (Prevomax 1 mg/kg), osłonowo podano enfrofloksacynę (5 mg/kg). W czwartym i piątym dniu leczenia zaobserwowano zmętnienie odpowiednio rogówki prawego, a następnie lewego oka (Ryc.2). Przeprowadzono tonometrię, która wykazała wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego (50/60) w związku z czym psu zaordynowano krople do oczu zawierające latanoprost (Xalatan w dawce 1 kropla do oka 3 x dz.) oraz dorzolamid (Cosopt w dawce 1 kropla do oka 2 x dz.).

(3)

Leczenie kotynuowano przez 8 dni, w czasie których stan pacjenta stopniowo zaczął się stabilizować. Ustąpiły wymioty, polidypsja oraz tkliwość powłok brzusznych. Kontrolne badanie hematologiczne wykonane w 8 dniu leczenia wykazało wzrost liczby trombocytów (189 G/l), aczkolwiek w dalszym ciągu płytki krwi znajdowały się poniżej normy fizjologicznej (200-500 G/l). Aktywność AP i ALT pomimo tego, ze uległa znacznemu obniżeniu w 8 dniu leczenia w stosunku do wartości z pierwszego badania, w dalszym ciągu znajdowała się powyżej normy fizjologicznej (AP =386U/l, ALT =288 U/l) w związku z czym kontynuowano podawania preparatów Ornipural i Metabolase inj oraz wprowadzenie do żywienia karmy typu Hepatic.

Kolejne kontrolne badanie kliniczne pacjenta przeprowadzone po dwóch tygodniach nie wykazało żadnych nieprawidłowości. Pies miał zachowany apetyt i pragnienie, ustąpiło zmętnienie rogówek obu oczu, powłoki brzuszne były niebolesne. Liczba płytek krwi wróciła do normy (246 G/l) podobnie jak aktywność ALT (112 U/l) i AP (183 U/l).

Omówienie

W niniejszym artykule przedstawiono opis przypadku choroby Rubartha u psa. Pomimo tego, że jak wspomniano we wstępie dzięki stosowaniu szczepień profilaktycznych występowanie tej jednostki chorobowej udało się znacznie ograniczyć to jednak w ostatnich latach, zarówno w Polsce, jak i w innych krajach europejskich (Szwajcaria, Włochy, Austria) notuje się jej przypadki. Sytuację tą próbuje się tłumaczyć zakażeniami psów wirusem pochodzącym od zwierząt dziko żyjących, lub też zawleczeniem CAV-1 na tereny centralnej i zachodniej Europy z psami pochodzącymi z hodowli i schronisk zlokalizowanych na terenie niektórych państw wschodnioeuropejskich, gdzie nie prowadzi się szczepień przeciwko chorobie Rubartha, lub są one niewystarczające. Doniesienia odnośnie przypadków

(4)

Zakaźne zapalenie wątroby (choroba Rubartha) | 4

klinicznych zakaźnego zapalenia wątroby psów, a także fakt że w surowicy 40 do 70%

zdrowych, nieszczepionych psów, wykazać można obecność przeciwciał dla CAV- 1, wskazują, że wirus stale krąży w populacji tych zwierząt, w związku z czym nie może być on, jak i sama choroba bagatelizowane (5, 8, 10)

Źródłem CAV-1 mogą być psy zarówno z kliniczną jak i bezobjawową postacią choroby oraz ozdrowieńcy. Siewstwo CAV-1 ma miejsce wraz ze śliną, kałem, i moczem (siewstwo wirusa z moczem trwa 6 do nawet 12 miesięcy). Niezależnie od postaci choroby, w pierwszej jej fazie (przez pierwsze 34 – 35 dni od wystąpienia objawów klinicznych) wirus jest obecny we wszystkich wydzielinach i wydalinach. Zakażenie jest następstwem bezpośredniego kontaktu zwierzęcia wrażliwego z siewcą, lub szerzy się drogami pośrednimi, w następstwie kontaktu z zanieczyszczonym sprzętem, ubiorem itd. Zarazek może pokonywać barierę łożyskową.

Wirus został stwierdzony także w organizmach ektopasożytów które mogą być jego wektorami i brać udział w szerzeniu się choroby (12, 20).

Do organizmu zwierząt zarazek wnika przez jamę ustną oraz nosową, a następnie umiejscawia się w migdałkach lub kępkach Peyera, skąd po 4 – 9 dniach przedostaje się do okolicznych węzłów chłonnych, a następnie do krwioobiegu. W następstwie wiremii zakażone zostają komórki narządów miąższowych i śródbłonki. Głównymi miejscami docelowymi wirusa są: wątroba, nerki, płuca, mózg i śledziona, w obrębie których – zwłaszcza w wątrobie – CAV-1 indukuje powstawanie zmian patologicznych (18).

Zmiany w wątrobie powodowane obecnością wirusa są bardzo różnorodne i zależą w dużej mierze od statusu immunologicznego zakażonego osobnika. Mogą one przyjmować charakter rozległej martwicy zrazika wątrobowego, przewlekłego czynnego zapalenia i zwłóknienia wątroby, lub przetrwałego zapalenia wątroby (u osobników zakażonych latentnie).

Infekcje CAV-1 mogą łączyć się z objawami ze strony gałki ocznej, co zaobserwowaliśmy u opisywanego pacjenta. Wirus nierzadko powoduje obrzęk rogówki, a nawet zapalenie przedniego odcinka błony naczyniowej. Do obrzęku rogówki dochodzi w następstwie niszczenia nabłonka tylnego rogówki w wyniku replikacji wirusa jak i odkładania się kompleksów immunologicznych (11, 12, 18-21) .

Klasycznej postaci choroby Rubatha towarzyszy dwufazowa gorączka, posmutnienie, utrata apetytu, senność oraz zapalenie migdałków. Niekiedy objawy chorobowe są tak słabo zaznaczone, że dopiero występujące po 1 – 2 tygodniach zmętnienie i obrzęk rogówki, świadczą o przebytym zakażeniu (3, 12, 17, 20). Powiększenie powłok brzusznych jest efektem gromadzenia się płynu w jamie otrzewnej. Powiększeniu węzłów chłonnych czasem

(5)

towarzyszy obrzęk tkanki podskórnej głowy, szyi lub różnych części tułowia.

Stosunkowo często dochodzi ro rozwoju objawów okulistycznych. Najbardziej zaawansowane pojawiają się na początku infekcji CAV- 1 ale mogą również wystąpić w okresie zdrowienia. Obrzęk rogówki rozwija się na ogół u mniej aniżeli 20% zakażonych psów i rozpoczyna się od jej brzegu postępując ku części centralnej. W wielu przypadkach w wyniku obrzęku, rogówka przyjmuje kolor zbliżony do błękitnego co potocznie określane

„błękitne oko” (ang. „blue eye”) (11, 19). Opisywanym zmianom towarzyszy światłowstręt, spazm powiek, i surowiczy wypływ z worka spojówkowego (2, 7, 11, 12).

Niekiedy u zakażonych osobników mogą rozwijać się objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego, takie jak posmutnienie, dezorientacja, napady padaczkowe, skurcze toniczno- kloniczne, ślepota i śpiączka (12, 21). Objawy neurologiczne są efektem zapalenia mózgu powodowanego przez CAV-1, lub też mogą być następstwem encefalopatii wątrobowej, tworzenia się zakrzepów albo wybroczyn w mózgowiu. W każdym przypadku wystąpienia objawów neurologicznych rozważyć należy możliwość współistniejącego zakażenia wirusem nosówki (18).

Badaniem hematologicznym u chorych osobników stwierdza się leukopenię, niedokrwistość, obecność jądrzastych erytrocytów oraz silną trombocytopenię.

Następstwem trombocytopenii są skłonności do krwawień i zaburzona krzepliwość krwi.

Małopłytkowość może być efektem rozwoju zespołu wykrzepiania wewnątrznaczyniowego i/lub efektem rozwoju niewydolności wątroby, którym towarzyszą: spadek aktywności czynnika VIII, hipofibrynogenemia i wzrost stężenia produktów degradacji fibrynogenu (12, 18).

(6)

Zakaźne zapalenie wątroby (choroba Rubartha) | 6

Najczęściej notowanymi nieprawidłowościami stwierdzanymi badaniem biochemicznym jest wzrost aktywności ALT i AP, następnie hiperbilirubinemia, hipoglikemia i hipoalbuminemia.

U psów z encefalopatią wątrobową wzrasta stężenia amoniaku w surowicy. W moczu stwierdza się obecność białka (głównie albumin i bilirubiny )(12, 18).

Chorobę Rubarth’a należy podejrzewać u psów o nieznanej historii szczepień zdradzających objawy gorączki, zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego oraz narządu wzroku. W opisywanym przypadku ostateczne rozpoznanie zakaźnego zapalenia otrzewnej postawiono na podstawie wyników badania PCR. Technika ta umożliwia zarówno przyżyciowe, jak i pośmiertne wykrycie DNA wirusa. Najlepszym materiałem do badania przyżyciowego jest mocz, z którym wirus wydalany jest najdłużej, a także wymazy z nosa, worka spojówkowego, odbytu oraz krew (4).

Inne techniki wirusologiczne, jak izolacja CAV, z uwagi na długi czas oczekiwania na wynik nie są stosowane w rutynowej diagnostyce (9, 19).

Leczenie choroby Rubartha

Leczenie polega głownie na terapii wspomagającej. Płynoterapia powinna być intensywna, niemniej jednak nie należy nadmiernie nawadniać pacjenta, tak by nie rozwinęła się hipoalbuminemia w następstwie zwiększonej przepuszczalności naczyń. U zwierząt nie przyjmujących pokarmu doustnie, koniecznym może okazać się odżywianie parenteralne. W przypadku rozwoju DIC wskazanym jest podawanie preparatów osocza. Stosowanie antybiotyków o szerokim spektrum działania można rozważyć u psów z krwotocznym zapaleniem przewodu pokarmowego, u których istnieje niebezpieczeństwo rozwoju bakteriemii. Po wykluczeniu owrzodzenia rogówki, leczenie obrzęku rogówki i zapalenia błony naczyniowej obejmuje miejscowe stosowanie glikokortykosteroidów, niesteroidowych leków przeciwzapalnych, atropiny i leków hiperosmotycznych.

Zapobieganie chorobie Rubartha

Najskuteczniejszą metodą zapobiegania tej chorobie jest szczepienie. Szczepienia przeciwko chorobie Rubartha należą do grupy szczepień podstawowych (core vaccine), którym poddany powinien być każdy pies.

Z powyższego przeglądu literatury, jak i na podstawie obserwacji własnych można wyciągnąć wniosek, iż zakaźne zapalenie wątroby jest chorobą wielonarządową. Nazwa choroby wskazuje, iż głównym organem dotkniętym zakażeniem jest wątroba – i tak jest w rzeczywistości. Wątroba jest pierwotnym miejscem uszkodzeń powodowanych obecnością

(7)

wirusa, a w przebiegu jej niewydolności i rozwoju encefalopatii może rozwinąć śpiączka, a nawet dojść do śmierci.

Prezentowany opis przypadku potwierdza, że choroba Rubartha stanowi wciąż aktualny problem. Pomimo wydawałoby się dużej świadomości wśród właścicieli zwierząt co do konieczności szczepienia psów przeciwko podstawowym chorobom zakaźnym, w dalszym ciągu trafiają się sytuacje, gdy zwierzęta nie są poddawane szczepieniom (jak omawiany pacjent), lub przeprowadzane są one błędnie, a co za tym idzie nie chronią przed rozwojem choroby. Zaznaczyć należy, że szczepionki przeciwko zakaźnemu zapaleniu wątroby psów zawierają jedynie wirus CAV-2, który ma stymulować krzyżową odporność w stosunku do CAV-1 (12). Mając na uwadze stały dryft antygenowy wirusów (1,18) może zdarzyć się, ze pewne nowopowstałe szczepy CAV-1 mogą nie być neutralizowane przez przeciwciała anty CAV-2 i stymulują rozwój, u wrażliwych osobników, objawów chorobowych. Dlatego też zakaźne zapalenie wątroby psów nie powinno być pomijane w diagnostyce różnicowej chorób przebiegających z ciężkim zapaleniem wątroby, któremu towarzyszą objawy biegunki, wymiotów, pojawianie się wybroczyn na skórze oraz zaburzenia okulistyczne.

Piśmiennictwo:

Adaszek Ł., Kutrzuba J., Kalinowski M., Garbal M., Winiarczyk S.: Przypadki nerwowej postaci nosówki u szczepionych psów – czy można mówić o nowym wariancie wirusa? Życie Wet. 2012, 87, 597-600.

Bistner S.I.: Ocular manifestations of systemic disease. Vet. Clin. North Am.

1973, 3, 467-490.

Boomkens S.Y., Penning L.C., Egberink H.F., van den Ingh T.S., Rothuizen J.:

Hepatitis with special reference to dogs. A review on the pathogenesis and infectious etiologies, including unpublished results of recent own studies. Vet Q.

2004, 26, 107-114.

Boomkens S.Y., Slump E., Egberink H.F., Rothuizen J., Penning L.C.: PCR screening for candidate etiological agents of canine hepatitis. Vet. Microbiol.

2005, 108, 49-55.

Caudell D., Confer A.W., Fulton R.W., Berry A., Saliki J.T., Fent G.M., Ritchey J.W.: Diagnosis of infectious canine hepatitis virus (CAV-1) infection in puppies with encephalopathy. J. Vet. Diagn. Invest. 2005, 17, 58-61.

Cornwell H.J., Weir A.R., Wright N.G., Thompson H.: The susceptibility of a dog

(8)

Zakaźne zapalenie wątroby (choroba Rubartha) | 8

kidney cell-line (MDCK) to canine distemper, infectious canine hepatitis and canine herpes virus. Res. Vet. Sci. 1970, 11, 580-582.

Curtis R., Barnett K.C.: The ocular lesions of infectious canine hepatitis. 1.

Clinical features. J. Small Anim. Pract. 1973, 14, 375-389.

Decaro N., Campolo M., Elia G., Buonavoglia D., Colaianni M.L., Lorusso A., Mari V., Buonavoglia C.: Infectious canine hepatitis: an “old” disease reemerging in Italy. Res. Vet. Sci. 2007, 83, 269-273.

Decaro N., Martella V., Buonavoglia C.: Canine adenoviruses and herpesvirus.

Vet. Clin. North. Am. Small Anim. Pract. 2008, 38, 799-814.

Emery J.B., House J.A., Brown W.R.: Cross-protective immunity to canine

adenovirus type 2 by canine adenovirus type 1 vaccination. Am. J. Vet. Res. 1978, 39,1778-1783.

Gelatt K.N., Gilger B.C., Kern T.J.: Veterinary ophthalmology. Wiley-Blackwell, wydanie 5, t.II, Ames 2013, 1942-1944.

Greene C.E.: Choroby zakaźne psów i kotów. Wyd. Galaktyka, Łódź, 2010, 4-56.

Jacobs A.A., Bergman J.G., Theelen R.P., Jaspers R., Helps J.M., Horspool L.J., Paul G.: Compatibility of a bivalent modified-live vaccine against Bordetella bronchiseptica and CPiV, and a trivalent modified-live vaccine against CPV, CDV and CAV-2. Vet. Rec. 2007, 160, 41-45.

Larski Z.: Diagnostyka wirusologiczna chorób zwierząt. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1992, 282-283.

Love D.N.: Review of canine viral disease. Aust. Vet. J. 1972, 48, 567-570.

Niemand H.G., Suter P. F.: Praktyka kliniczna: psy. Wyd. Galaktyka, Łódź 2008, 330– 333.

Studdert M.J., Studdert V.P.: Recovery of infectious canine hepatitis virus from dogs with different clinical syndromes. Aust. Vet. J. 1972, 48, 554-557.

Sykes J.E.: Canine and feline infectious diseases. Elsevier Saunders, 2014

Willis A.M.: Canine viral infections. Vet. Clin. North Am. Small Anim. Pract. 2000, 30, 1119-1133.

(9)

Winiarczyk S., Grądzki Z.: Choroby zakaźne zwierząt domowych z elementami zoonoz. Lublin, 2000, 388–392.

Yadav J.S., Sharma S.N., Tanwar R.K., Gahlot A.K.: Infectious canine hepatitis (two case reports). Vet. Med. Small Anim. Clin. 1981, 76, 1438-1439.

Autorzy:

lek. wet. Adrianna Biernat, lek. wet. Natalia Czerniak,

lek. wet. Przemysław Adach- Specjalistyczne Centrum Weterynaryjne VetHouse, Lublin prof. dr hab. Łukasz Adaszek- Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

Zdjęcia:

Z archiwum autorów

Canine adenoviruses (CAVs, Rubarth disease)) are pathogens of dogs that have been known for several decades. The two distinct types of CAVs, type 1 and type 2, are responsible for infectious canine hepatitis and infectious tracheobronchitis, respectively. In the present article, was presented the clinical case of Rubarth sidisease in a dog.

Keywords: CAV-1, dogs, infectious canine hepatitis

Adenowiorusy psów są patogenami znanymi od dziesięcioleci. Wyróżnia się dwa typy psich adenowirusów CAV-1 oraz CAV-2, będących czynnikami etiologicznymi odpowiednio:

zakaźnego zapalenia wątroby oraz zakaźnego zapalenia tchawicy i oskrzeli. W niniejszym artykule przedstawiono opis przypadku choroby Rubartha u psa.

Słowa kluczowe. CAV-1, psy, zakaźne zapalenie wątroby.

Promowane

(10)

Zakaźne zapalenie wątroby (choroba Rubartha) | 10

Zwierzęta domowe i lekarze weterynarii w obliczu epidemii COVID-19

Dbając o godną kremację zwierząt towarzyszących

Wnętrostwo u psów

XV Śląskie Warsztaty Diagnostyczne

Pethelp.pl

Cytaty

Powiązane dokumenty

Z apalenie ucha zewnętrznego (zapale- nie przewodu słuchowego zewnętrz- nego, otitis externa – OE) to stan zapalny obejmujący skórę wewnętrznej powierzch- ni małżowiny usznej

C horoba zwyrodnieniowa stawów u kotów jest znacznie rzadziej dia- gnozowana niż w przypadku psów lub innych gatunków zwierząt.. Nie ozna- cza to jednak, że koty nie

Rokowanie w tej chorobie jest ostrożne, a w przypadku wystąpienia niewydolności wątroby złe, gdyż przeżywalność psów przy leczeniu objawowym (ukierunkowanym na Ryc.

Mediatory stanu zapal- nego wydzielane w przebiegu chorób przy- zębia wywołują i utrzymują stan zapalny, w efekcie czego dochodzi do uszkodzenia przyzębia.. Dochodzi do

Choroba zdarza się sporadycznie również u psów rasy chesa- peake bay retriever (34), a w przypadku psów rasy kooikerhondje wyniki laborato- ryjne przypominały opisane

C – staw, w którym przykrycie głowy ko- ści udowej cieniem panewki nie jest wystarczające, głowa kości udowej nie jest nadwichnięta, brak jest cech zwy- rodnienia stawu;.. D –

Oprócz pięciu ga- tunków FadV do tej grupy adenowirusów zaliczono również: adenowirusy gęsi 1-3 (goose adenovirus 1-3 – GAV1-3), ade- nowirus kaczek 2 (duck adenovirus–2 –

Kolejną dziedziczną chorobą zwyrod- nieniową siatkówki jest centralne postę- pujące zwyrodnienie siatkówki (CPRD – central progressive retinal degeneration) nazywane