Ochrona małoletnich i pomoc
pokrzywdzonym wykorzystaniem seksualnym w Kościele w Polsce
raport roczny 2020
BIURO DELEGATA KEP DS. OCHRONY DZIECI I MŁODZIEŻY
raport roczny 2020
BIURO DELEGATA KEP DS. OCHRONY DZIECI I MŁODZIEŻY
Ochrona małoletnich i pomoc
pokrzywdzonym wykorzystaniem seksualnym
w Kościele w Polsce
Opracowanie redakcyjne:
Marta Dalgiewicz ks. Piotr Studnicki
Biuro Delegata KEP ds. Ochrony Dzieci i Młodzieży Marta Titaniec
ks. Grzegorz Strzelczyk
Fundacja Świętego Józefa Konferencji Episkopatu Polski Copyright © Konferencja Episkopatu Polski 2021
Wstęp Kalendarium
Struktura systemu reagowania na wykorzystanie seksualne, pomocy pokrzywdzonym i prewencji w polskim Kościele
Delegat Konferencji Episkopatu Polski ds. ochrony dzieci i młodzieży i jego Biuro Koordynator Konferencji Episkopatu Polski ds. ochrony dzieci i młodzieży
Fundacja Świętego Józefa Konferencji Episkopatu Polski Centrum Ochrony Dziecka
Struktury podstawowe
Inicjatywa „Zranieni w Kościele”
Regionalny Punkt Konsultacyjny dla Osób Zranionych w Kościele - Poznań
„Ku uzdrowieniu” – grupa wsparcia (Fundacja Towarzyszenia Rodzinie w Krakowie) Dane kontaktowe instytucji działających na rzecz osób małoletnich dotkniętych przemocą
Spis treści
6 8 12
14 18 20 24 27 29 31 33 34
Wstęp
Nie możemy pozwolić na to, by skandaliczne przypadki przekreśliły dobro, które jest w Kościele. W zdecydowanej większości księża i siostry zakonne to ludzie z powołaniem, sumiennie wypełniający swoje obowiązki.
Nie ma wśród duchownych miejsca dla osób wykorzystujących seksualnie małoletnich. Nie ma zgody na ukrywanie ich przestępstw.
Ścigamy sprawców również po to, by stanąć po stronie dobrych księży i wraz z nimi pomagać wszystkim wiernym w odkrywaniu Bożej miłości.
abp Wojciech Polak (16.05.2020)
Odpowiedzią Kościoła na dramat wykorzystania seksualnego przez duchownych osób
małoletnich, niepełnosprawnych i zależnych musi być zdecydowane działanie. Opinia publiczna koncentruje się – co nie dziwi – na historiach osób pokrzywdzonych oraz udziale w nich, nie zawsze chlubnym, instytucji kościelnych. Z mniejszą uwagą obserwowane są działania systemowe,
które – zwłaszcza od czasu powołania o. Adama Żaka SJ na Koordynatora KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży - prowadzone są w polskim Kościele. To jednak one mają decydujące znaczenie dla zmiany mentalności i procedur, aby w przyszłości nie dochodziło do nowych przypadków
wykorzystania, a osoby pokrzywdzone spotykały się ze zrozumieniem i mogły liczyć na fachową pomoc.
Oddajemy w ręce Szanownych Czytelników raport zawierający podstawowe informacje na temat takich właśnie działań strukturalnych podejmowanych w polskim Kościele w ciągu ubiegłego, 2020 roku. Jednocześnie stanowi on prezentację samego systemu ochrony dzieci i młodzieży, jaki powoli budujemy. Temu poświęcone są zwłaszcza s. 8-11, opisujące chronologię wcześniejszych działań i prezentujące zależności pomiędzy instytucjami. Na kolejnych stronach znajdą Państwo informacje o działalności poszczególnych instytucji (z danymi kontaktowymi zebranymi na s. 34-36).
Raport nie oddaje rzecz jasna sprawiedliwości wielu osobom zaangażowanym w bezpośrednią pomoc osobom pokrzywdzonym „w terenie”, często bez żadnego instytucjonalnego umocowania, w tym także niektórym spośród osób pokrzywdzonych, które angażują się w takie działania.
Im winni jesteśmy szczególną wdzięczność.
Kalendarium
Kalendarium obejmuje wybrane wydarzenia związane z ochroną dzieci i młodzieży przed wykorzystaniem seksualnym w Kościele w Polsce i wskazuje na kontekst działań
podejmowanych w 2020 r., które są przedmiotem niniejszego raportu.
2007 06.2009 03.2012 06.2012
początek prac nad pierwszymi wytycznymi KEP
Konferencja Episkopatu Polski przyjęła szczegółowe wytyczne dotyczące postępowania kościelnego w przypadku oskarżeń duchownych o molestowanie osób poniżej 18. roku życia
nowa wersja
„Wytycznych”
została przyjęta przez Konferencję Episkopatu Polski
powołanie przez Konferencję Episkopatu Polski Koordynatora ds. ochrony dzieci i młodzieży – o. Adama Żaka SJ
06.2012
Episkopat zatwierdził aneksy do „Wytycznych”:
Aneks nr 1. Pomoc ofiarom Aneks nr 2. Procedura postępowania Aneks nr 3. Zasady formacji i profilaktyki
03.2014 06.2014 06.2014 10.2014
powołanie z inicjatywy Koordynatora KEP Centrum Ochrony Dziecka (COD) przez Senat Akademii Ignatianum
w Krakowie
pierwsza w Polsce ogólnopolska liturgia pokutna za grzechy i przestępstwa wykorzystywania seksualnego w Kościele (Kraków, bazylika Najświętszego Serca Pana Jezusa)
międzynarodowa konferencja:
„Jak rozumieć i adekwatnie odpowiedzieć na wykorzystanie seksualne małoletnich
w Kościele” (Kraków,
dokumenty opublikowanie przez KEP :
– „Wytyczne dotyczące wstępnego dochodzenia kanonicznego w przypadku oskarżeń duchownych o czyny przeciwko szóstemu przykazaniu Dekalogu z osobą niepełnoletnią poniżej osiemnastego roku życia”
– „Prewencja nadużyć seksualnych wobec dzieci i młodzieży i osób niepełnosprawnych w pracy duszpasterskiej i wychowawczej
2015
zatwierdzenie przez Stolicę Apostolską
„Wytycznych” oraz dokumentu o prewencji
2015 2017 06.2017
powołanie delegatów ds. ochrony dzieci i młodzieży w diecezjach i zakonach
w odpowiedzi na apel papieża Franciszka obchodzony jest Dzień modlitwy i pokuty za grzech wykorzystania seksualnego małoletnich – w Kościele w Polsce w I piątek Wielkiego Postu
nowelizacja
„Wytycznych”
03.2019
powołanie przez Konferencję Episkopatu Polski Delegata KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży – abp. Wojciecha Polaka
03.2019 06.2019 09.2019
kolejna nowelizacja
„Wytycznych”
podczas zebrania plenarnego we Wrocławiu biskupi spotkali się z abp. Charlesem Scicluną, drugim sekretarzem Kongregacji Nauki Wiary, który od lat zajmuje się sprawą wykorzystania seksualnego małoletnich w Kościele
w budynku Sekretariatu Episkopatu Polski rozpoczęło pracę Biuro Delegata KEP ds. Ochrony Dzieci i Młodzieży
10.2019
Konferencja Episkopatu Polski powołała Fundację Świętego Józefa KEP
Struktura systemu reagowania na wykorzystanie seksualne, pomocy pokrzywdzonym i prewencji w polskim Kościele
Na kolejnych stronach niniejszego raportu przedstawione zostały zadania poszczególnych podmiotów systemu i ich działania w 2020 roku.
Diagram nie obejmuje podmiotów niezależnych i pomocniczych (Inicjatywa „Zranieni w Kościele”, Fundacja Towarzyszenia Rodzinie w Krakowie, Regionalny Punkt Konsultacyjny w Poznaniu).
Jakkolwiek formalnie nie należą one do systemu budowanego w oparciu o decyzje KEP, to jednak stanowią istotną część działań Kościoła w Polsce – ujmujemy je zatem w niniejszym raporcie.
STRUKTURY
WYKONAWCZO-POMOCOWE
DELEGAT KEP
DS. OCHRONY DZIECI I MŁODZIEŻY
KOORDYNATOR KEP
STRUKTURY PODSTAWOWE
STRUKTURY
WYKONAWCZO-POMOCOWE
Biuro Delegata KEP
ds. ochrony dzieci i młodzieży Fundacja Świętego Józefa Konferencji Episkopatu Polski
Koordynatorzy FŚJ
STRUKTURY EKSPERCKIE
Centrum Ochrony Dziecka
Grupy eksperckie stałe i ad hoc Instytut Statystyki
Kościoła Katolickiego SAC Grupa prawna
Delegaci Duszpasterze
Kuratorzy Odpowiedzialni za prewencję
Delegat KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży i jego Biuro
DELEGAT KONFERENCJI EPISKOPATU POLSKI DS. OCHRONY DZIECI I MŁODZIEŻY
Abp Wojciech Polak
Metropolita Gnieźnieński i Prymas Polski
Delegat KEP odpowiada za aspekt prawno-kanoniczny oraz organizacyjno-komunikacyjny całego systemu ochrony dzieci i młodzieży przed wykorzystaniem seksualnym w Kościele w Polsce i realizuje swoje zadania przy pomocy Biura Delegata KEP.
1. Wypracowywanie i wdrażanie systemowych rozwiązań dla Kościoła w Polsce, które służą ochronie małoletnich i pomocy pokrzywdzonym
• działania organizacyjne związane z rozpoczęciem funkcjonowania Fundacji Świętego Józefa KEP (FSJ)
• wypracowanie zasad współpracy pomiędzy KEP a Konsultą Wyższych Przełożonych Zakonów Męskich w Polsce w ramach FSJ
• nawiązanie współpracy z Konsultą i Konferencją Wyższych Przełożonych Żeńskich Zgromadzeń Zakonnych w Polsce w ramach FSJ
• aktualizowanie i zarządzanie wspólną bazą danych kontaktowych delegatów ds. ochrony dzieci i młodzieży oraz duszpasterzy osób pokrzywdzonych w diecezjach i zgromadzeniach zakonnych
• ustanowienie kuratorów duchownych podejrzanych, oskarżonych, skazanych lub uniewinnionych za przestępstwo wykorzystania seksualnego małoletnich
• prace nad regulaminem komisji historycznej
• skierowanie do Rady Prawnej KEP pism z prośbą o wypracowanie interpretacji prawnej służącej udzielaniu pomocy osobom pokrzywdzonym
• przygotowanie materiałów duszpasterskich na Dzień modlitwy i pokuty za grzech wykorzystania seksualnego rozesłanych do wszystkich diecezji i parafii w Polsce oraz koordynacja wydarzeń na poziomie ogólnopolskim
• działania organizacyjne w przygotowaniu międzynarodowej konferencji Kościołów Europy środkowo-wschodniej „Our common mission of safeguarding God’s children” organizowanej z inicjatywy Papieskiej Komisji ds. Ochrony Małoletnich przy współpracy Konferencji
Episkopatu Polski oraz Centrum Ochrony Dziecka 2. Monitorowanie systemu pomocy na poziomie ogólnopolskim
• zlecenie ISKK analizy pogłębionej kwerendy z lat 1990-2018
• kontynuacja badań przypadków wykorzystania seksualnego małoletnich w Kościele w Polsce (od 1 lipca 2018 do 31 grudnia 2020) we współpracy z ISKK
• prośba do przewodniczącego Komisji KEP ds. Misji o włączenie do programu kursu dla misjonarzy zajęć dot. prewencji wykorzystania seksualnego
• przygotowanie i przeprowadzenie rocznego badania ankietowego pracy delegatów diecezjalnych i zakonnych, duszpasterzy oraz koordynatorów FSJ
• udział w spotkaniach z delegatami diecezjalnymi i zakonnymi, duszpasterzami, kuratorami i koordynatorami FSJ
3. Indywidualna pomoc osobom pokrzywdzonym
• indywidulane kontakty z osobami pokrzywdzonymi
• towarzyszenie osobom pokrzywdzonym w wysłuchaniu i przesłuchaniu w ramach postępowania kościelnego
• pomoc prawna w składaniu zawiadomień do Stolicy Apostolskiej zgodnie z motu proprio
„Vos estis lux mundi” papieża Franciszka.
4. Komunikacja wewnętrzna
• wystąpienia Delegata KEP na 2 zebraniach plenarnych Konferencji Episkopatu Polski
• pismo Delegata KEP do biskupów z prośbą o skierowanie przedstawicieli diecezji na studia podyplomowe na Akademii Ignatianum w Krakowie
• pismo Delegata KEP do proboszczów i rektorów, przekazany do parafii przez Inicjatywę
„Zranieni w Kościele” wraz z plakatami promującymi telefon wsparcia
• pismo Delegata KEP do prowincjała OO. Redemptorystów w sprawie słów ojca Tadeusza Rydzyka
• zainicjowanie wydawania biuletynu „Ochrona Małoletnich w Kościele”
• spotkania z redaktorami naczelnymi oraz dziennikarzami mediów katolickich
• udział w licznych szkoleniach, panelach, wystąpieniach m.in. dla kleryków saletynów, księży diecezji opolskiej, kleryków seminarium krakowskiego, formatorów seminaryjnych, wykładowców oraz studentów Papieskiego Uniwersytetu Świętego Krzyża w Rzymie, księży studentów mieszkających w Papieskim Polskim Instytucie Kościelnym w Rzymie, przełożonych zgromadzeń żeńskich, duszpasterstwa akademickiego przy Kolegiacie św. Anny w Krakowie, dla członków Klubów „Tygodnika Powszechnego”
5. Komunikacja zewnętrzna
• oświadczenia Delegata KEP po filmie „Zabawa w chowanego” oraz w odpowiedzi na zarzuty dotyczące działań w sprawie zdarzeń w diecezji kaliskiej
• komunikat Kierownika Biura Delegata KEP informujący o podjęciu interwencji u prowincjała OO. Redemptorystów po słowach o. Tadeusza Rydzyka
• konferencja prasowa połączona z promocją książki „Łzy Niewinności”
• przygotowanie i uruchomienie strony zgloskrzywde.pl, będącej poradnikiem dla osób skrzywdzonych oraz posiadających wiedzę o krzywdzie w Kościele i zaniedbaniach przełożonych
• prowadzenie strony internetowej: www.ochrona.episkopat.pl oraz konta w serwisie społecznościowym Twitter: @OchronaKEP
• liczne wywiady i komentarze dla mediów 6. Publikacje
• „Odpowiedź Kościoła na dramat wykorzystania seksualnego małoletnich. Aspekt prawny.
Dokumenty i komentarze”
• materiały duszpasterskie „Modlitwa zranionego Kościoła” na Dzień modlitwy i pokuty za grzech wykorzystania seksualnego
• przygotowanie polskiego tłumaczenia dokumentu Kongregacji Nauki Wiary „Vademecum dotyczące wybranych kwestii proceduralnych w zakresie postępowania w przypadkach nadużyć seksualnych popełnianych przez duchownych wobec małoletnich”
Koordynator KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży
KOORDYNATOR KONFERENCJI EPISKOPATU POLSKI DS. OCHRONY DZIECI I MŁODZIEŻY
o. Adam Żak SJ
odpowiada zwłaszcza za aspekt merytoryczny działania systemu ochrony dzieci i młodzieży przed wykorzystaniem seksualnym w polskim Kościele, a w szczególności dba o fachowość i adekwatność do potrzeb podejmowanych działań oraz o kompetencje osób je podejmujących. W szczególności do jego zadań należy:
• wskazywanie kierunków działań systemu (opracowywanie strategii ochrony dzieci i młodzieży, sugerowanie nowych pól i sposobów działania)
• doradztwo i mentoring wobec podmiotów składających się na system ochrony
• dbanie o merytoryczny poziom działań, szkoleń, warsztatów, publikacji itd. realizowanych w ramach systemu (opiniowanie, ewaluacja, sugerowanie prowadzących, recenzentów itd.) w ścisłej współpracy z COD
• zgłaszanie kandydatów do podmiotów doradczych powoływanych przez Delegata KEP
DZIAŁANIA W ROKU 2020
• kierowanie Centrum Ochrony Dziecka w Krakowie
• przygotowanie szkolenia dla kuratorów duchownych podejrzanych, oskarżonych, skazanych lub uniewinnionych za przestępstwo wykorzystania seksualnego małoletnich
• inicjowanie i koordynowanie zespołu roboczego przygotowującego program prewencji w szkołach katolickich
• współtworzenie struktury systemu ochrony małoletnich i pomocy pokrzywdzonym w Kościele w Polsce
• koordynowanie zespołów steering committee reprezentujących delegatów, duszpasterzy i kuratorów
• doradztwo dla zespołu duszpasterzy osób skrzywdzonych
• opiniowanie dokumentów wypracowywanych w systemie ochrony małoletnich
• udział w zebraniu plenarnym KEP w Pabianicach oraz Komisji KEP ds. Duchowieństwa
• spotkanie z Konsultą oraz Konferencją Wyższych Przełożonych Zakonów Męskich
• udział w przygotowaniach międzynarodowej konferencji przedstawicieli episkopatów Europy Środkowo-Wschodniej nt. ochrony małoletnich
• wsparcie w utworzeniu Regionalnego Punktu Konsultacyjnego dla Osób Zranionych w Kościele w Poznaniu
• indywidualne wsparcie osób pokrzywdzonych poprzez pokierowanie do odpowiednich instytucji lub pomoc w przygotowaniu i złożeniu zawiadomienia
Fundacja Świętego Józefa Konferencji Episkopatu Polski
Na początku 2020 roku rozpoczęła działalność Fundacja Świętego Józefa Konferencji
Episkopatu Polski (rejestracja w KRS 7 stycznia), której celem jest pomoc osobom skrzywdzonym wykorzystaniem seksualnym przez duchownych oraz wsparcie i inicjowanie działań mających na celu ochronę małoletnich w strukturach lokalnych Kościoła.
Fundacja została utworzona przez KEP, a przewodniczącym jej Rady jest abp Wojciech Polak, Delegat KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży. W każdej diecezji powołany został koordynator Fundacji, którego zadaniem jest pomoc osobom i lokalnym instytucjom kościelnym w pozyskiwaniu środków Fundacji.
FINANSOWANIE W ROKU 2020
Z wpłat diecezji Fundacja otrzymała kwotę 3 539 874,50 zł (składki ustalone przez KEP: 2 000 zł od biskupa, 150 zł od prezbitera).
Fundacja na projekty wydała 713 872,38 zł, a na koszty administracyjne 224 568,39 zł (6% przychodów).
Finansowanie terapii indywidualnych w 2020 r.
Fundacja opłacała terapię 13 osobom z 9 diecezji. 5 osób zgłosiło się bezpośrednio do Fundacji, a 8 osób zgłosiły diecezje. Jedna diecezja po zgłoszeniu przez Fundację podjęła się sfinansowania terapii osoby skrzywdzonej.
Fundacja wspierała w 2020 r. projekty 11 diecezji oraz:
• Centrum Ochrony Dziecka (por. s. 24-26)
• Inicjatywę „Zranieni w Kościele” (por. s. 29-30)
• Fundację Towarzyszenia Rodzinie w Krakowie (por. s. 33)
• Regionalny Punkt Konsultacyjny dla Osób Zranionych w Kościele w Poznaniu (por. s. 31-32) Dofinansowanie poprawy kompetencji osób pracujących z osobami pokrzywdzonymi
W 2020 r. 10 osób z 5 diecezji korzystało z finansowania przez Fundację specjalistycznych studiów podyplomowych z zakresu seksuologii klinicznej, psychotraumatologii praktycznej, profilaktyki przemocy seksualnej wobec dzieci i młodzieży, studiów podyplomowych COD.
Dofinansowanie systemu pomocy osobom pokrzywdzonym w terenie w 2020 r.
Dwie diecezje (Archidiecezja Poznańska i Archidiecezja Gnieźnieńska) wspólnie utworzyły Regional- ny Punkt Konsultacyjny dla Osób Zranionych w Kościele - archpoznan.pl/pl/punkt-konsultacyjny.
Działają dwie grupy wsparcia dla osób zranionych przemocą seksualną w Kościele:
• w Warszawie (prowadzi Inicjatywa „Zranieni w Kościele”) zranieni.info
• w Krakowie (prowadzi Fundacja Towarzyszenia Rodzinie) kuuzdrowieniu.pl
Finansowanie szkoleń
Fundacja sfinansowała jedno szkolenie dla kuratorów.
FINANSOWANIE DZIAŁAŃ PREWENCYJNYCH W 2020 R.
W oparciu o finansowanie Fundacji
• przeprowadzono analizę wytycznych diecezjalnych oraz zakonnych wraz z rekomendacjami
• opracowywane są kursy e-learningowe w zakresie prewencji dla dorosłych i młodzieżowych liderów grup duszpasterskich
• opracowywany jest system prewencji wykorzystywania seksualnego osób z niepełnosprawnością
• jedna diecezja organizuje konferencje dla osób pracujących w diecezji
WAŻNIEJSZE PROJEKTY I DZIAŁANIA WŁASNE FSJ
• zidentyfikowanie najważniejszych obszarów wymagających wsparcia Fundacji
i przygotowanie na tej podstawie systemu grantów (Regulamin Grantowy na rok 2021)
• sfinansowanie badań ISKK prowadzących do powstania dokumentu „Pogłębiona analiza danych na temat wykorzystania seksualnego osób małoletnich przez niektórych duchownych oraz zakonników”
• wypracowanie i uzgodnienie zasad współpracy Fundacji z Konferencją Wyższych Przełożonych Zakonów Męskich w Polsce
• utworzenie i prowadzenie strony internetowej zgloskrzywde.pl przygotowanej z Biurem De- legata KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży (więcej na s. 37) oraz telefonu kontaktowego dla pokrzywdzonych
• utworzenie strony wspolnotazezranionymi.pl przygotowanej z Biurem Delegata KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży (więcej na s. 38)
• wydanie publikacji (z Biurem Delegata KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży) „Odpowiedź Kościoła na dramat wykorzystania seksualnego małoletnich. Aspekt prawny. Dokumenty i komentarze”
• sfinansowanie analizy aspektów prawnych przeprowadzonego w latach 2014 i 2018 zbiorczego badania skali przestępstw seksualnych duchownych (ankiety wypełniane przez biskupów oraz przełożonych zakonnych)
Centrum Ochrony Dziecka
Centrum Ochrony Dziecka jest jednostką międzywydziałową działającą przy Akademii Ignatianum w Krakowie. COD wspiera system ochrony dzieci i młodzieży poprzez działania edukacyjne
i koncepcyjne, a zwłaszcza:
• opracowywanie nowych programów prewencji, materiałów pomocniczych itd.
• opracowywanie programów szkoleń dla różnych grup docelowych, ich prowadzenie albo merytoryczne lub kadrowe wspieranie innych podmiotów w ich prowadzeniu
• ewaluację programów szkoleniowych i szkoleń
• pomoc superwizyjną i ekspercką dla podmiotów systemu
• prowadzenie studiów podyplomowych z zakresu ochrony dzieci i młodzieży przed wykorzystaniem seksualnym
• działalność badawczą i naukową
• współpracę międzynarodową (wymiana doświadczeń)
SZKOLENIA
W 2020 r. COD przeprowadziło 21 szkoleń z prewencji wykorzystania seksualnego, dojrzałego przeżywania seksualności, ochrony dzieci i młodzieży, m.in. dla:
• katechetów Diecezji Kaliskiej
• instruktorów Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej
• kadry Skautów Europy
• liderów Wspólnoty Emmanuel w Warszawie
• młodych księży Archidiecezji Krakowskiej
• grupy roboczej przygotowującej program profilaktyki dla osób z niepełnosprawnością
• kuratorów
• zgromadzeń żeńskich (dyrektorek dzieł Sióstr Salezjanek we Wrocławiu, Zgromadzenia Sióstr Szkolnych de Notre Dame, wychowawców zgromadzeń wychowawczych Sióstr Boromeuszek Mikołowskich w Mysłowicach, sióstr w ramach spotkania przygotowanego przez komisję charytatywną Konferencji Wyższych Przełożonych Zakonów i Zgromadzeń Żeńskich, sióstr Służebniczek NMP w Katowicach Panewnikach)
• zgromadzeń męskich (kleryków Stowarzyszenie Apostolstwa Katolickiego w Ołtarzewie, kadry i alumnów Studium Franciszkańskiego w Krakowie, duszpasterzy młodzieży Zakonu Dominikańskiego w Warszawie, wspólnot Dominikanów w Łodzi i Gdańsku, kleryków jezuickich w Krakowie, braci przygotowujących się do ślubów wieczystych prowincji franciszkańskich) Inne działania:
Prowadzono kolejne edycje studiów podyplomowych z profilaktyki przemocy seksualnej wobec dzieci i młodzieży:
• Edycja III – 2019/2021 - 32 słuchaczy
• Edycja IV – 2020/2022 - 24 słuchaczy Pracowały 3 zespoły robocze, przygotowujące:
• program profilaktyczny dla osób z niepełnosprawnością (13 osób)
• system prewencji w katolickich placówkach szkolnych (15 osób)
Przeprowadzono audyt diecezjalnych i zakonnych dokumentów na temat prewencji. Wyniki wraz z rekomendacjami zostaną przekazane na spotkaniach z odpowiedzialnymi za prewencję w poszczególnych diecezjach i zakonach.
W maju 2020 r. uruchomiono adres e-mail: pomoccod@ignatianum.edu.pl
• skierowany do osób dotkniętych wykorzystaniem seksualnym w dzieciństwie lub młodości w środowisku kościelnym, szczególnie do tych, które zmagają się ze skutkami tego rodzaju przemocy
• o pomoc zwróciło się 8 osób (4 kobiety i 4 mężczyzn), w sprawach przedawnionych lub nie podlegających prawu państwowemu (po 15 roku życia), szukając wsparcia emocjonalnego oraz duchowego dla siebie i swoich bliskich
Centrum Ochrony Dziecka we wrześniu znalazło się w gronie 8 instytucji z 5 kontynentów, które podpisały Światowe Porozumienie Na Rzecz Ochrony Dzieci i Młodzieży (Global Safeguarding Alliance) ogłoszone 20 listopada 2020 r.
Pracownicy oraz współpracownicy COD opublikowali 6 artykułów i recenzji naukowych, udzielili kil- kunastu wywiadów oraz komentarzy do mediów.
Struktury podstawowe
W 2020 roku w prawie wszystkich diecezjach w Polsce i męskich zgromadzeniach zakonnych były powołane i działały „struktury podstawowe”, czyli osoby odpowiedzialne za działania najważniejsze z punktu widzenia reagowania na krzywdę i zapobiegania jej:
• delegaci ds. ochrony dzieci i młodzieży (ich głównym zadaniem jest przyjmowanie osób zgłaszających krzywdę i uruchamianie stosownych działań)
• duszpasterze osób zranionych (zajmujący się pomocą duszpasterską i wparciem duchowym pokrzywdzonych, ich bliskich, wspólnot dotkniętym zgorszeniem oraz animacja modlitwy za nie)
• kuratorzy (ustalają „plany bezpieczeństwa” i towarzyszą duchownemu, który został oskarżony o wykorzystanie seksualne – od momentu wniesienia oskarżenia aż do zakończenia procesu. Po ewentualnym skazaniu, ustalają nowy plan bezpieczeństwa z uwzględnieniem ustaleń procesowych. Celem kuratora jest pomóc oskarżonemu
zrozumieć i zachować nałożone na niego ograniczenia, a po procesie i skazaniu pomóc mu w zmianie modelu życia, by już nigdy nikogo nie skrzywdził)
• osoby lub zespoły odpowiedzialne za prewencję wykorzystania seksualnego
• koordynatorzy Fundacji Świętego Józefa KEP (zajmują się w diecezji rozpoznaniem potrzeb i stymulowaniem działań, które może wspierać Fundacja)
Osoby tworzące struktury podstawowe są regularnie szkolone (odpowiada za to Koordynator KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży w oparciu merytorycznym o Centrum Ochrony Dziecka i przy udziale finansowym Fundacji Świętego Józefa KEP). Mogą też korzystać z grantów Fundacji w celu wsparcia osób, którym posługują lub wzmocnienia własnych kompetencji.
Działania struktur podstawowych w 2020 roku objęte zostały po raz pierwszy kompleksową ewaluacją, mającą na celu rozpoznanie zakresu działań, kompetencji, trudności, potrzeb itd.
Ankiety wypełniło ponad 70% osób działających w strukturach podstawowych. Wynika z nich m.in., że w latach 2019-2020:
• 64% delegatów przyjęło zgłoszenia dotyczące wykorzystania seksualnego przez duchownych
• przyjęto ponad 200 zgłoszeń osób skrzywdzonych w przeszłości (obecnie dorosłych)
• przyjęto ponad 30 zgłoszeń przypadków wykorzystania dziejących się obecnie
• w ponad 30 przypadkach zgłoszenia dotyczyły pokrzywdzonych w sytuacji bezbronności lub zależności
• delegaci mieli kontakt z ponad 270 osobami pokrzywdzonymi
Prawdopodobnie nie wszystkie z tych osób udało się objąć pomocą duszpasterską,
bowiem duszpasterze osób skrzywdzonych mieli w 2020 roku regularny kontakt z ok. 40 osobami (trzeba jednak zaznaczyć, że część pokrzywdzonych mogła sobie tego nie życzyć, ponadto ankiety wypełniło mniej duszpasterzy niż delegatów).
Z ewaluacji wynika, że efektywność działania struktur podstawowych jest często osłabiana przez powierzanie odpowiedzialności za nie osobom, które mają już inne, silnie absorbujące obowiązki i zadania w diecezjach lub zgromadzeniach zakonnych.
Inicjatywa „Zranieni w Kościele”
Inicjatywa „Zranieni w Kościele” (ZwK) to istniejący od marca 2019 r. ogólnopolski telefon zaufania i katolickie środowisko wsparcia dla osób dotkniętych przemocą seksualną w Kościele. Tworzą ją świeccy katolicy zatroskani o bliźnich skrzywdzonych przez przedstawicieli Kościoła oraz czujący odpowiedzialność za całą wspólnotę (inicjatywa Klubu Inteligencji Katolickiej w Warszawie, Laboratorium „Więzi” oraz Fundacji Pomocy Psychologicznej Pracownia Dialogu).
Telefon wsparcia dla osób dotkniętych przemocą seksualną (800 280 900) działa w każdy wtorek od 19.00 do 22.00. Przy telefonie wsparcia dyżurują psychoterapeuci, wysłuchując osób
skrzywdzonych oraz udzielając im wsparcia i informacji o możliwości otrzymania pomocy prawnej, psychologicznej czy duchowej. Osobom dzwoniącym towarzyszy się także w kolejnych rozmowach, już po przekroczeniu bariery anonimowości, a następnie umożliwia się osobisty kontakt ze
specjalistami: psychologami i prawnikami. Gdy trzeba, oferowana jest pomoc także w zgłoszeniu nadużycia do właściwych instytucji kościelnych i państwowych.
W 2020 r. na 53 dyżurach odebrano 168 telefonów; dyżurowało łącznie 8 konsultantek i 2 konsultantów.
Telefon był czynny 174 godziny (dodatkowo 4 godzinny dyżur asystencki - 208 godzin).
Do prawnika przekazanych zostało 11 spraw.
Wśród dzwoniących przeważały kobiety. Coraz częściej zdarzały się telefony od zakonnic i zakonników – poza przemocą seksualną zgłaszali też mobbing. W marcu 2020 r. na bazie rocznych doświadczeń sformułowano listę rekomendacji dla władz kościelnych, które zostały rozesłane do wszystkich biskupów w Polsce oraz delegatów diecezjalnych i zakonnych ds. ochrony dzieci i młodzieży.
Od maja 2020 r. prowadzona jest profilowana kampania informacyjna na Facebooku, informująca o działalności telefonu wsparcia ZwK.
W maju 2020 przesłano plakaty Inicjatywy wraz z opisem jej działania do ok. 11 tys. parafii wszystkich diecezji (wsparcie finansowe Fundacji Świętego Józefa KEP).
W wrześniu 2020 zaczęła działać pierwsza w Polsce otwarta grupa wsparcia dla osób zranionych przemocą seksualną w Kościele (obecnie: 5 kobiet, mieszkających w różnych częściach Polski;
wsparcie finansowe Fundacji Świętego Józefa KEP).
W grudniu ZwK została uwzględniona w internetowej bazie wiedzy Papieskiej Komisji ds. Ochrony Małoletnich jako jedna z 10 organizacji w Europie zajmujących się ochroną małoletnich przed wykorzystaniem seksualnym - www.tutelaminorum.org.
Regionalny Punkt Konsultacyjny dla Osób Zranionych w Kościele - Poznań
Regionalny Punkt Konsultacyjny dla Osób Zranionych w Kościele z siedzibą w Poznaniu jest miejscem pierwszego kontaktu osób skrzywdzonych z regionu zachodniej i północno-zachodniej Polski
z przedstawicielami Kościoła, którzy pragną im pomóc i towarzyszyć. Punkt konsultacyjny tworzą odpowiednio przeszkolone osoby, głównie świeccy.
Punkt został utworzony we wrześniu 2020 r. przez Archidiecezję Poznańską przy współudziale Archidiecezji Gnieźnieńskiej, działa we współpracy z Centrum Ochrony Dziecka w Krakowie przy wsparciu finansowym Fundacji Świętego Józefa KEP.
Zadania Regionalnego Punktu Konsultacyjnego:
• przyjęcie i wysłuchanie osób pokrzywdzonych
• nawiązanie kontaktu z właściwym delegatem przełożonego kościelnego
• informowanie osoby zgłaszającej o procedurach postępowania przewidzianych przez prawo kościelne i prawo państwowe
• wsparcie podczas działań prawnych kanonicznych i państwowych
• umożliwienie kontaktu z prawnikiem, psychologiem i duszpasterzem
W 2020 r. telefon (693 700 645) był czynny w każdą środę w godzinach 17.00-19.00.
Istniała również możliwość kontaktu poprzez mail:
punkt.konsultacyjny@archpoznan.pl Odbyło się 16 dyżurów.
Dyżurowało 5 konsultantów.
W 7 przypadkach kontakt dotyczył wykorzystania seksualnego.
Do prawników przekazano jedną sprawę, dwie do konsultacji psychologicznej i po jednej do duszpasterza osób pokrzywdzonych i do delegata ds. ochrony dzieci i młodzieży.
„Ku uzdrowieniu” – grupa wsparcia
Fundacja Towarzyszenia Rodzinie w Krakowie rozpoczęła w październiku 2020 r. realizację projektu
„Ku uzdrowieniu”. To grupa wsparcia psychologicznego dla osób zranionych wykorzystaniem seksualnym w Kościele (przy wsparciu finansowym Fundacji Świętego Józefa KEP). Celem projektu jest poprawa dobrostanu psychicznego osób pokrzywdzonych w zakresie poczucia osamotnienia i izolacji, udzielanie sobie przez nie wzajemnego wsparcia emocjonalnego, pomoc w osobistym rozwoju i radzeniu sobie z codziennymi trudnościami wynikającymi z faktu wykorzystania seksualnego.
• została stworzona strona internetowa kuuzdrowieniu.pl informująca o grupie i służąca do przeprowadzenia bezpiecznego zgłoszenia do grupy
• informacje przekazano do wszystkich parafii Archidiecezji Krakowskiej (480), do prasy katolickiej i mediów społecznościowych
• w listopadzie 2020 r. rozpoczęła się rekrutacja do grupy (konsultacje psychologiczne osób zgłaszających się do projektu; wszystkie osoby, które wzięły udział w konsultacji zostały zakwalifikowane do grupy)
Instytucje działające na rzecz osób małoletnich
dotkniętych przemocą seksualną oraz ochrony dzieci i młodzieży w Kościele w Polsce
DELEGAT KEP
DS. OCHRONY DZIECI I MŁODZIEŻY
Abp Wojciech Polak
Metropolita Gnieźnieński i Prymas Polski
Biuro Delegata KEP ds. Ochrony Dzieci i Młodzieży ks. Piotr Studnicki – kierownik
Marta Dalgiewicz
Skwer kard. Stefana Wyszyńskiego 6 01-015 Warszawa, pok. 212
tel. +48 726 888 112
e-mail: ochrona@episkopat.pl www: ochrona.episkopat.pl
KOORDYNATOR KEP
DS. OCHRONY DZIECI I MŁODZIEŻY
o. Adam Żak SJ
tel.: +48 785 032 106
e-mail: adam.zak@ignatianum.edu.pl
DELEGACI DS. OCHRONY DZIECI I MŁODZIEŻY I DUSZPASTERZE OSÓB POKRZYWDZONYCH
Pełna baza danych delegatów ds. ochrony dzieci i młodzieży oraz duszpasterzy pokrzywdzonych znajduje się na stronie internetowej ochrona.episkopat.pl
CENTRUM OCHRONY DZIECKA
o. Adam Żak SJ – dyrektor
ul. Kopernika 26, 31-501 Kraków tel.: +48 785 042 123
+48 12 399 96 67
e-mail: cod@ignatianum.edu.pl pomoccod@ignatianum.edu.pl
FUNDACJA ŚWIĘTEGO JÓZEFA KONFERENCJI EPISKOPATU POLSKI
Zarząd: Marta Titaniec, ks. Grzegorz Strzelczyk Adres korespondencyjny:
Skwer kard. Stefana Wyszyńskiego 6 01-015 Warszawa
tel. +48 506 687 612 (poniedziałek-piątek, w godz. 9.00-17.00) e-mail: kontakt@fsj.org.pl
www: fsj.org.pl
REGIONALNY PUNKT KONSULTACYJNY DLA OSÓB ZRANIONYCH W KOŚCIELE – POZNAŃ
ul. Wieżowa 5 (wejście od ul. Zagórze, budynek przychodni, 2 piętro) Dyżury odbywają się w każdą środę od godz. 17.00 do 19.00
tel. +48 693 700 645
e-mail: punkt.konsultacyjny@archpoznan.pl www: archpoznan.pl/pl/punkt-konsultacyjny
INICJATYWA „ZRANIENI W KOŚCIELE”
Bezpłatny telefon wsparcia 800 280 900 we wtorki w godz. 19.00-22.00
e-mail: info@zranieni.info (Kontakt za pośrednictwem poczty elektronicznej służy celom informacyjnym. Osoby zranione proszone są o kontakt telefoniczny)
www: zranieni.info
STRONA
zgloskrzywde.pl
Strona powstała, by osobom, które doznały wykorzystania seksualnego w Kościele albo wiedzą o krzywdzie innych dostarczyć podstawowych informacji o ich prawach, wsparciu, na jakie mogą liczyć, procedurach zgłoszeń i możliwościach reakcji na
ewentualne zaniedbania ze strony władz kościelnych.
Uwagi do kościelnego systemu zgłoszenia i pomocy pokrzywdzonym można zgłaszać telefonicznie lub e-mailowo:
tel.: +48 571 805 535 – wtorek w godz. 9.00-12.00 – czwartek w godz. 19.00-21.00 e-mail: zgloskrzywde@fsj.org.pl
STRONA
wspolnotazezranionymi.pl
Strona prowadzona jest we współpracy z przedstawicielami duszpasterzy osób pokrzywdzonych wykorzystaniem seksualnym w Kościele. Poprzez zamieszczane na tej stronie materiały duszpasterskie, modlitwy i świadectwa chcemy wspierać tworzenie wspólnoty ze zranionymi wykorzystaniem seksualnym.
Strony zgloskrzywde.pl i wspolnotazezranionymi.pl
zostały stworzone i są prowadzone przez Biuro Delegata KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży oraz Fundację Świętego Józefa Konferencji Episkopatu Polski.
