ZESZ Y TY N A U K O W E PO LITE C H N IK I ŚLĄ SK IEJ Seria: G Ó R N IC T W O z. 249
2001 N r kol. 1515
K atarzyna STA N IEN D A
Politechnika Śląska, W ydział G órnictw a i G eologii, Instytut G eologii Stosow anej 44-100 G liw ice, ul. A kadem icka 2
CHARAKTERYSTYKA PETROGRAFICZNA SKAŁ TOWARZYSZĄCYCH POKŁADOM WĘGLA WARSTW SIODŁOWYCH W ZŁOŻU KWK „CHWAŁOWICE”
Streszczenie. W pracy przedstaw iono w yniki badań próbek skał pobranych z fragm entu profilu w arstw siodłow ych niecki chw ałow ickiej. W ykonane analizy: m ikroskopow a, chem iczna i rentgenow ska pozw oliły na scharakteryzow anie budow y petrograficznej tych skał.
PETROGRAPHICAL CHARACTERIZATION OF ROCKS ASSOCIATED WITH COAL SEAMS OF SADDLE BEDS IN THE COAL BEARING STRATA OF CHWAŁOWICE MINE
Sum m ary. T he results o f investigation o f the rocks from C hw alow ice C oal T rough are in this article. T he sam ples o f rocks w ere taken form Saddle Beds. Presented m icroscopic, chem ical and X -ray analyses perm ited to characterize petrographical com position o f these rocks.
Wstęp
N iniejsza praca obejm uje zagadnienia zw iązane z bu d o w ą p etro g raficzn ą skał tow arzyszących pokładom w ęgla, będących fragm entem profilu w arstw siodłow ych K W K
„C hw ałow ice” . S tanow ią one d o ln ą część górnośląskiej serii piaskow cow ej. Ich profil rozpoczyna się w niecce chw ałow ickiej poziom em zlepieńca erozyjnego, który spoczyw a na zerodow anym , szczytow ym odcinku w arstw porębskich. Ich granica górna przebiega w stropie pokładu 501. O gniw o to w ystępuje w obrębie całej niecki z w yjątkiem jej południow ego skrzydła. Średnia m iąższość - 339 m. W profilu przew ażają piaskow ce ze zlepieńcam i, których m iąższość dochodzi naw et do 120 m.
Badaniam i objęto profil w arstw siodłow ych o m iąższości około 300 m, począw szy od skał znajdujących się w stropie pokładu 501/1 aż do pokładu 508. W profilu przew ażają
piaskow ce [41,3% ], których łączna m iąższość w ynosi 124 m. W m niejszej ilości - 23,3%
w y stęp u ją m ułow ce [około 70 m] i iłow ce-14,6% [około 44 m]. U dział pokładów w ęgla o łącznej m iąższości 62 m stanow i 20,6% . Profilow aniem objęto przekop, na długości około 700 m, znajdujący się w e w schodniej części obszaru górniczego tej kopalni, na poziom ie 390.
W sum ie pobrano 14 próbek, po jed n ej z każdej w arstw y. W ram ach badań w ykonano analizy: m akro- i m ikroskopow ą, chem iczną i rentgenow ską.
418 501/1 501/2 501/3
502/1 502/1
502/2 502/'
502/4
503
skala 1:2000
L egenda
zle p ie n ie c
piasko w iec
m u ło w iec
iło w iec
504+505
.IT— . - 9 --- -11 -1 0
TUTT -1 2
( /.'i.'!
;
J.1 £,?*y ‘.gs® $$$$ -1 3
506+5071
508p -14
2- m iejsce p o b ra n ia p ró b k i 508- n u m e r pokładu
Rys. 1 Zbiorczy profil geologiczny fragmentu w arstw siodłowych wykonany w oparciu o mapę poziomu 390
F ig .l. Com prehensive geological profile o f the fragment of Saddle Beds made according to map at the level 390
C harakterystyka petrograficzna. 167
1. Metodyka badań
O pis m akroskopow y- w szystkie pobrane próbki opisano m akroskopow o, analizując ich
cechy strukturalno-teksturalne.
A naliza m ikroskopow a- badania m ikroskopow e przeprow adzono w św ietle przechodzącym w m ikroskopie polaryzacyjnym typu Jenalab firm y Zeiss. Płytki cienkie do analizy w ykonano ze w szystkich pobranych próbek. O bserw acje m ikroskopow e prow adzono przy pow iększeniach 100x i 250x. P lanim etrow anie w ykonano za p o m o cą stolika integracyjnego złożonego z dw óch części, m echanizm u przesuw ającego preparat oraz sprzężonego z nim elektrycznie osobnego licznika.
A naliza chem iczna- analizie chem icznej, przeprow adzonej w edług norm y, przyjętej dla
analizy krzem ianów , poddano próbki m ulow ców i iłow ców , w celu ustalenia składu m ineralnego tych skał. W yniki analizy chem icznej przeliczono na skład m ineralny.
A naliza rentgenow ska- próbki badano m etodą D ebye’a -S cherrera-H ulla (D SH ) za
pom ocą aparatury rentgenow skiej typu M ó l, w yposażonej w lam pę kob alto w ą z filtrem żelaznym . A naliza pozw oliła zidentyfikow ać przede w szystkim m inerały ilaste, trudne do o znaczenia przy badaniach m ikroskopow ych.
2. Wyniki badań
C harakterystyka petrograficzna piaskow ców
Piaskow ce są najczęściej barw y od jasnoszarej (pr. 6, 8, 13), beżow o-szarej (pr.10) lub ciem noszarej (pr.3). W ykazują strukturę psam itow ą, średnio- (pr. 6, 8 i 13) lub drob n o ziarn istą (pr. 3 i 10) i teksturę zbitą, bezładną (pr. 3, 6, 8 i 13), lub kierunkow ą (pr.10).
K ierunkow ość zaznacza się w ułożeniu na przem ian w arstw o barw ie jasn ej i ciem nej.
C harakterystyczną c ech ą niektórych piaskow ców (pr.6, 8 i 13) je s t ich m ała zw ięzłość. Przy niew ielkim działaniu m echanicznym skala rozpada się na drobne okruchy. M akroskopow o w szkielecie ziarnow ym w ystępują kw arc, m uskow it oraz okruchy skalne. W spoiw ie stw ierdzono obecność m inerałów ilastych (ta b .l). W obrazach m ikroskopow ych piaskow ce ujaw niają strukturę psam itow ą i teksturę b ezładną (pr. 6, 8 i 13) lub w arstw ow ą.
K ierunkow ość zaznacza się w ystępow aniem w arstw o zróżnicow anym uziarnieniu i składzie m ineralnym oraz ułożonych rów nolegle do siebie lam in i soczew ek w ęgla. W szkielecie ziarnow ym zidentyfikow ano ziarna kw arcu, m uskow itu, biotytu, skaleni, chlorytu, m inerałów ciężkich, okruchy skal krzem ionkow ych oraz okruchy kw arcytów i gnejsów .
C h arak te ry sty czn ą cech ą okruchów je s t słabe w ysortow anie, m ożna znaleźć ziarna drobne, średniej w ielkości, a także osobniki w iększych rozm iarów , s ą one je d n a k dość dobrze obtoczone. W ielkość ziaren je s t zróżnicow ana i w aha się w granicach od 0,1 do 1,2 mm.
W szkielecie przew aża kw arc o zróżnicow anej w ielkości ziaren. O sobniki teg o m inerału są także zróżnicow ane pod w zględem stopnia obtoczenia, niektóre s ą dobrze obtoczone o o w alnych kształtach, inne ostrokraw ędziste o kształtach w ieloboków . M uskow it i biotyt w y stęp u ją w form ie blaszek różnej w ielkości, często pow yginanych bądź silnie p okruszonych. W próbkach 6, 8 i 13 w yróżniono dw ie generacje biotytu. Pierw sza, to dobrze zachow ane blaszki z w id o czn ą je d n o k ieru n k o w ą łupliw ością, dla których łatw o zbadać cechy optyczne; druga, to ziarna silnie zw ietrzałe, w których analiza cech optycznych je st u trudniona. W próbkach tych m ożna zauw ażyć blaszki biotytu o różnym stopniu zw ietrzenia, a naw et produkty przeobrażenia tego m inerału, którym i są m inerały ilaste (ta b .l) o raz blaszki zielonkaw ego chlorytu. Skalenie, to często duże okruchy, niektóre silnie zw ietrzałe, inne zaś lepiej zachow ane z w idocznym i kierunkam i łupliw ości. Z iarna skaleni w ykazują duże zróżnicow anie pod w zględem stopnia obtoczenia. M inerały ciężkie, głów nie granaty, cyrkon, rutyl turm alin i apatyt, w ystępujące w znacznej ilości od 15 na lc m 2 szlifu w próbce 13, 42 w próbce 8 do 60 w próbce 3. M inerały ciężkie s ą drobniejsze od pozostałych, w y k azu ją różnorodne kształty, w ielkość oraz stopień obtoczenia. D robnoziarniste spoiw o je s t przew ażnie kontaktow e, w niektórych częściach skały w ypełniające (pr. 6, 8 i 13) lub p odstaw ow e (pr. 3 i 10). Pod w zględem składu m ineralnego je s t spoiw em m ieszanym , w ęglanow o-chalcedonow o-ilastym z dom ieszką w niektórych próbkach chlorytu i halitu (pr. 6, 8 i 13) (ta b .l). W ęglanam i w chodzącym i w skład spoiw a są: syderyt ( ta b .l) - w ystępujący w postaci drobnoziarnistych skupień, o raz dolom it (ta b .l) - zidentyfikow any m iędzy innym i po zm iennym reliefie i w ysokich barw ach interferencyjnych. O gólnie m ala ilość spoiw a typu kontaktow ego m oże tłum aczyć ob serw o w an ą m ałą zw ięzłość skały, rozsypującej się w czasie transportu. B ardzo często w piaskow cach w y stęp u ją dom ieszki substancji organicznej w postaci rozproszonej oraz w form ie soczew ek i drobnoziarnistych ow alnych skupień w ęgla.
C harakterystyka petrograficzna.. 169
T ab ela 1 W yniki analizy rentgenow skiej piaskow ców
Nr pr. Nazwa skały Q Sk K I Ch H S D
3 piaskowiec drobnoziarnisty ++ + +++ ++ (+)
6 piaskowiec średnioziamisty +++ + ++ ++ (+)
8 piaskowiec średnioziamisty +++ + ++ (+)
10 piaskowiec drobnoziarnisty +++ + ++ ++ (+) (+)
13 piaskowiec średnioziamisty +++ + ++ ++
6 (s) piaskowiec średnioziamisty ++ + +++ +++ (+) (+) (+) (+)
8 (s) piaskowiec średnioziamisty ++ +++ +++ (+) (+) (+) (+)
13 (s) piaskowiec średnioziamisty ++ +++ +++ (+) (+) (+) (+)
Q- kwarc, Sk- skaleń, K- kaolinit, I- illit, Ch- chloryt, H- halit, S- syderyt, D-dolomit, s- spoiwo +++ - duża zawartość składnika 50-60% + - mała zawartość składnika 10-20%
++ - średnia zawartość składnika 30-40% (+) - bardzo mała zawartość składnika poniżej 10%
A naliza planim etryczna piaskow ców
W ykonana analiza b y ła p odstaw ą do przeprow adzenia klasyfikacji om aw ianych piaskow ców w klasyfikacjach K rynina (1948) [3] oraz Pettijohna-Pottera-Sievera 1973 [4].
T ab ela 2 W yniki analizy planim etrycznej w % objętościow ych
Nr próbki 3 6 8 10 13
kwarc 25 18,1 19,6 20,8 23,4
skalenie - 7,3 6,5 3,7 5,5
biotyt 3,9 1,9 1,9 0,1 0,6
muskowit 4 1,5 0,2 1,4 0,5
Okruchy skał krzemionkowych - 38,6 32,4 1,8 33,1
Matrix (okruchy skalne) 27,6 29 26
spoiwo 45,9 6 10 66,7 10
Substancja organiczna 22 - - 5,1 -
sum a 100,8 101,00 99,60 99,60 99,10
Rys.2. Pozycja piaskowców w trójkątach klasyfikacyjnych Pettijohna-Pottera-Sievera (1973) [4]
Fig.2. Position of sandstones in classification o f Pettijohn-Potter-Siever (1973)
a) trójkąt klasyfikacyjny arenitów- I- arenity kwarcowe, II- arenity sublityczne, 111- arenity arkozowe, IV- arenity lityczne, b) trójkąt klasyfikacyjny w ak-1- waki kwarcowe, II- waki arkozowe, III- waki skaleniowe, IV- waki lityczne, Q- kwarc, R- okruchy skalne, F- skalenie
F
Rys.3. Pozycja piaskowców w trójkącie klasyfikacyjnym Krynina (1948) [3]
Fig.3. Position of sandstones in classification of Krynin (1948)
Q- kwarc i skały krzemionkowe, F- skalenie i kaolinit, R- miki, chloryty; I- piaskowce kwarcowe, II- arkozy, III- szarogłazy, II’- arkozy niższego rzędu, III’- szarogłazy niższego rzędu
Skały 6, 8 i 13, ze w zględu n a zaw artość spoiw a poniżej 15%, zostały zaliczone do arenitów . W yniki analiz składu m ineralnego piaskow ców 6, 8 i 13 naniesiono z pom inięciem spoiw a na w ykonany tró jk ąt klasyfikacyjny arenitów (rys.2a). W ysoka zaw artość okruchów skalnych, w tym kw arcytów i gnejsów , w skazuje, że próbki te rep rezen tu ją arenity lityczne.
Piaskow ce 3 i 10, ze w zględu na zaw artość spoiw a pow yżej 15%, zaliczono do wak.
W yniki analizy planim etrycznej naniesiono na tró jk ąt klasyfikacyjny w ak (rys.2b). Skały te w y k azu ją niew ielkie zróżnicow anie pod w zględem składu m ineralnego. P róbka 3 reprezentuje w akę lityczną, zaw ierającą obok kw arcu okruchy skalne, natom iast p róbka 10 w akę skaleniow ą. W klasyfikacji K rynina p róbka 3 reprezentuje piaskow iec szarogłazow y, natom iast próbki 6, 8, 10 i 13 piaskow ce szarogłazow e niższego rzędu (rys.3).
C harak terystyk a petrograficzna m ułow ców
M ułow ce (pr. 4, 9 12 i 14) lub m ułow ce ilaste, syderytyczne ze skupieniam i piaskow ca (pr.2) to skały o barw ie ciem noszarej, strukturze aleurytow ej i teksturze zbitej, bezładnej (pr. 9) lub kierunkow ej (pr. 4, 12 i 14). K ierunkow ość n ad ają skale na przem ian w ystępujące w arstw y ja śn iejsze i ciem niejsze oraz lam iny w ęgla. M akroskopow o w składzie m ineralnym zidentyfikow ano kw arc, m uskow it, m inerały ilaste oraz dom ieszki substancji organicznej.
W m ułow cach w ystępuje podw yższona zaw artość substancji organicznej zarów no w form ie rozproszonej, ja k i w postaci lam in i soczew ek w ęgla. B runatne zabarw ienie w niektórych próbkach (pr.2) w skazuje n a obecność zw iązków żelaza.
W obrazach m ikroskopow ych m ułow ce u jaw n iają strukturę aleurytow ą (pr. 4, 9, 12 i 14), m iejscam i p sam ito w ą (pr.2) i teksturę b ezładną (pr. 9 i 12), w niektórych próbkach w arstw o w ą (pr. 2, 4 i 14). K ierunkow ość uw idacznia się ułożeniem na przem ian w arstw o zróżnicow anym uziam ieniu oraz rów nolegle ułożonym i do siebie soczew kam i i lam inam i w ęgla o raz blaszkam i m uskow itu. W szkielecie ziarnow ym w y stęp u ją ziarna kw arcu,
C harakterystyka petrograficzna. 171
m uskow itu i biotytu o w ielkości od 0,1 do 0,2 mm. K w arc tw orzy ziarna dość dobrze obtoczone, słabo w ysortow ane. M uskow it w ystępuje w dużej ilości w postaci blaszek o różnej w ielkości, w pew nych częściach skały rozrzuconych chaotycznie, w innych ułożonych rów nolegle do siebie w określonym kierunku. B iotyt tw orzy drobne blaszki, z których w iększość je s t częściow o zw ietrzała. Spoiw o typu podstaw ow ego pod w zględem składu m ineralnego je s t spoiw em m ieszanym , krzem ionkow o-w ęglanow o-ilastym . W ęglanem w chodzącym w skład spoiw a je s t syderyt, który w ystępuje w postaci drobnoziarnistych skupień. M ulow ce o b fitu ją w substancję organiczną w ystępującą w form ie rozproszonej oraz w postaci lam in i soczew ek w ęgla.
T abela 3 W yniki analizy chem icznej m ułow ców
Składnik
9 14
%wag. st.mol. %wag. st.mol.
Si02 52,10 8683 52,66 8777
AI2O3 26,05 2554 26,57 2605
Fe203 5,26 329 4,22 264
FeO 1,23 171 0,96 133
CaO 2,02 361 0,60 107
MgO 2,94 740 1,76 440
N a20 0,20 32 0,26 42
K20 0,11 12 0,18 19
c r 0,21 59 0,22 62
H20' 0,93 517 0,68 378
straty prażenia 8,36 4644 10,94 6078
Suma 99,41 99,05
T abela 4 Skład m ineralny m ułow ców ustalony w oparciu o analizę chem iczną
Nazwa minerału 9 14
kwarc +++ +++
kaolinit +++ +++
illit ++ ++
biotyt + +
chioryt + +
syderyt + +
halit + +
T abela 5 W yniki analizy rentgenow skiej m ułow ców
N r pr. Nazwa skały Q Sk K I Ch
2 mułowiec ze skupieniami piaskowca +++ + ++ ++ (+ )
4 mułowiec ++ + +++ ++ (+)
9 mułowiec ++ +++ ++ i m
12 mułowiec +++ ++ ++
14 mułowiec +++ +++ ++ (+)
Q- kwarc, Sk- skaleń, K- kaolinit, I- illit, Ch- chioryt
+++ - duża zawartość składnika 50-60% + - mała zawartość składnika 10-20%
++ - średnia zawartość składnika 30-40% (+) - bardzo mała zawartość składnika poniżej 10%
C h arak terystyk a petrograficzna iłow ców
Ilow ce (pr. 5 i 7) i iłow ce zaw ęglone (p r.l i 11) to skały o barw ie ciem noszarej przechodzącej w czarną, strukturze pelitow ej i teksturze zbitej, bezładnej (pr. 5 i 7) lub kierunkow ej (pr. 1 i 11). K ierunkow ość zaznacza się w ystępow aniem w arstw o jaśn iejszy m i ciem niejszym zabarw ieniu (p r .l) oraz ułożonym i rów nolegle do siebie lam inam i i soczew kam i w ęgla (pr. 11). W składzie m ineralnym w y stęp u ją głów nie m inerały ilaste.
W idoczna je s t także podw yższona zaw artość rozproszonej substancji organicznej.
M ikroskopow o iłow ce ujaw niają m ikrostrukturę p elito w ą i teksturę w arstw ow ą.
K ierunkow ość n ad ają głów nie lam iny i soczew ki w ęgla, które układają się rów nolegle do siebie. W składzie m ineralnym w yróżniono m inerały ilaste, w m niejszej ilości kw arc, m uskow it i w ęglany. Podstaw ow ym składnikiem w próbce są m inerały ilaste, w śród nich igiełkow aty illit. Z iarn a kw arcu są w w iększości drobne, dość dobrze obtoczone. Z d arzają się też pojedyncze w iększe osobniki tego m inerału. Z identyfikow any m uskow it w ystępuje w postaci blaszek o różnej w ielkości, z przew ag ą drobnych osobników drobnych. W niektórych próbkach (pr.5) pew nych partiach skały blaszki m uskow itu rozrzucone s ą chaotycznie, w innych ułożone rów nolegle do siebie. A nalizow ane skały zaw ierają sporą ilość substancji organicznej, szczególnie w próbkach 1 i 11, w ystępującej zarów no w form ie rozproszonej, ja k i w postaci w arstew ek i soczew ek węgla.
T ab ela 6 W yniki analizy chem icznej ilow ców
Składnik
1 5 7 11
%wag. st.mol. %wag. st.mol. %wag. st.mol. %wag. st.mol ||
Si02 41,90 6983 52,46 8743 52,07 8678 52,01 8668
AI2O3 25,08 2459 26,91 2638 24,67 2419 24,28 2380
Fe202 1,99 124 4,42 276 6,18 386 3,57 223
FeO 0,71 99 1,16 161 1,81 251 0,93 129
CaO 0,61 109 0,49 87,5 1,79 320 1,84 328
MgO 0,97 242 2,76 690 0,96 240 1,57 392
N a,0 0,23 37 0,30 49 0,23 37 0,30 48
k.2o 0,14 15 0,21 22 0,12 13 0,16 17
cr
0,30 84,5 0,23 67,8 0,29 81,7 0,24 67,6H 20‘ 1,76 998 0,64 355 0,73 405 0,83 461
straty prażenia 24,97 1387 9,24 5133 10,89 6050 14,28 7933
Suma 99,62 98,82 99,74 100,01
C harakterystyka petrograficzna.. 173
T ab ela 7 Skład m ineralny iłow ców ustalony w oparciu o analizę chem iczną
Nazwa minerału 1 5 7 11
kwarc ++ ++ +++ ++
kaolinit +++ +++ ++ +++
illit ++ ++ ++ ++
chloryt + + +
kalcyt + + + +
halit + + + +
T ab ela 8 W yniki analizy rentgenow skiej iłow ców
N r pr. Nazwa skały Q K I Ch
1 iłowiec zawęglony ++ +++ ++
5 iłowiec kaolinitowo-illitowy ++ +++ ++ (+ )
7 ¡łowiec z przerostami mułowca -H-+- ++ ++ (+ )
11 iłowiec +++ +++ ++
Q- kwarc, K.- kaolinit, 1- illit, Ch- chloryt
+++ - duża zawartość składnika 50-60% + - mała zawartość składnika 10-20%
++ - średnia zawartość składnika 30-40% (+) - bardzo m ała zawartość składnika poniżej 10%
3. Wnioski
1. Z przedstaw ionej w cześniej szczegółow ej analizy petrograficznej w ynika, że w budow ie litologicznej analizow anego kom pleksu dom inują piaskow ce oraz m ułow ce (66,4% profilu), w ystępujące w w arstw ach o dużej m iąższości. C zęsto zaw ierają one cienkie przerosty iłow cow e oraz w arstew ki w ęgla. M niejszy udział posiadają iłow ce (14,6% ) koncentrujące się g łów nie w stropach pokładów w ęgla.
2.
C harakterystyczną cech ą niektórych piaskow ców w ystępujących w profilu je s t niespotykana w innych rejonach m ała spoistość, pow odująca ich rozpad w czasie transportu dołow ego. B adania nie potw ierdziły dotychczasow ego poglądu o w ystępow aniu w tych odm ianach w spoiw ie m inerałów ilastych pęczniejących. G łów na przyczyna tkwi p raw dopodobnie w charakterze spoiw a typu kontaktow ego, kaolinitow o-illitow ego, słabo w iążącego poszczególne okruchy szkieletu ziarnow ego. O becny w skałach illit m ógł być przyniesiony z rejonów alim entujących lub pow stać w trakcie procesów diagenezy, które doprow adziły rów nież do pow stania spoiw a krzem ionkow ego [2]. N ie m ożna w ykluczyć w pływ u zasolonych w ód kopalnianych na obniżenie spoistości piaskow ców , o czym m oże św iadczyć w ykazana rentgenograficznie obecność niew ielkiej ilości zaabsorbow anej soli
kam iennej (halitu) w skale. O w pływ ie halitu i w ęglanów na obniżenie spoistości w skalach karbońskich pisze w sw ojej pracy A nna W ilk [5, 6].
3.
W klasyfikacji K rynina badane piaskow ce m ożna zaliczyć do szarogłazów . Piaskow ce z próbek 6, 8 i 13 zgodnie z klasyfikacją P ettijohna rep rezen tu ją arenity lityczne. Próbki 3 i 10 zaliczono do w ak. W ykazują one pew ne podobieństw o do skal z rejonu M ikołow a, opisyw anych przez L. C hodyniecką i K. P robierza [2], oraz do niektórych piaskow ców z K W K „M u rck i” badanych przez L. C ho d y n ieck ą i B. H anak [1],4.
O becność okruchów kw arcytów i gnejsów m oże w skazyw ać, że rejony alim entacyjne p iask o w có w zbudow ane były głów nie ze skał m etam orficznych oraz starych granitoidów . P o tw ierd za to skład m inerałów ciężkich, charakterystycznych dla skał m etam orficznych i granitoidow ych. C yrkon w skazuje na udział skał granitoidow ych, granaty są typow e d la skał m etam orficznych, natom iast rutyl m oże w ystępow ać w obu rodzajach skał.5.
W składzie m ineralnym m ułow ców i iłow ców do m in u ją kaolinit i illit. O becny je s t rów nież kw arc oraz dom ieszki chlorytu. W niektórych m ułow cach w y stęp u ją ró w n ież pojedyncze osobniki skaleni. M ułow ce i iłow ce o b fitu ją w substancję organiczną.L IT E R A T U R A
1. C hodyniecką L., H anak B.: C harakterystyka p etrograficzna piaskow ców z kopalni
„M u rck i” . Z eszyty N aukow e Politechniki Śląskiej, s. G órnictw o z. 132, N r kol. 822, G liw ice 1985.
2. C hodyniecką L., P robierz K.: Piaskow ce karbońskie z rejonu M ikołow a. K w artalnik G eologiczny, t. 29, nr 2, 1985, ss. 329-342.
3. K rynin P.D .: T he m egascopic study and field classification o f sedim entary rocks.
J.G e o l., 56, 1948, 130-165.
4. P ettijohn F.J., P otter P.E., Siever R.: Sands and Sandstone. B erlin-H eidelberg-N ew Y ork 1973.
5. W ilk A.: B adania petrograficzne i w artość przem ysłow a iłow ców z górnych w arstw załęskich kopalń C hw ałow ice, Staszic i W ieczorek. Prace G eologiczne PA N 117, 1979.
6. W ilk A.: Iłow ce tow arzyszące dolnym pokładom orzeskim w kopalniach C hw ałow ice i Staszic, ich budow a petrograficzna i w artość przem ysłow a. P raca doktorska, G liw ice 1974.
Recenzent: P rof.dr hab. K rystyna K ruszew ska
C harakterystyka petrograficzna.. 175
A bstract
The results o f investigation o f the rocks from C hw ałow ice Coal T rough w ere in this article. The sam ples o f rocks w ere taken form Saddle B eds. T he presented m icroscopic, chem ical, therm al and X -ray analyses w ere done. T he results o f analyses perm itted to characterize petrographical com position o f these rocks. The results o f the investigations show th at sandstones and m udstones dom inate in the investigating profile (66,4% ). T he claystones are situated in ceilings and floors o f coal seam s. Som e o f sandstones have characteristic feature. T hey have a bad com pactness and are destroyed during transportation. This feature is connected w ith presence o f little quantity o f cem ent w hich is built o f clay m inerals.
A ccording to A nna W ilk [5, 6] salty w aters, w hich are present in coal m ines could also influence th e bad com pactness o f sandstones. T he sandstones are com posed o f quartz, feldspars, m icas and also o f qu artzite’s and gneiss’s fragm ents and heavy m inerals. The m ineral com position o f sandstones perm itted to classify them in tw o petrographical classifications, classification o f K rynin [3] and classification o f Pettijohn-P otter-S iever [4], T hese sandstones are sim ilar to sandstones from area o f M ikołów w hich w ere investigated by L. C hodyniecką i K. P robierz [2] and also to sandstones form M urcki C oal M ine w hich w ere investigated by L. C hodyniecka and B. H anak [1], M udstones and claystones are com posed m ainly o f clay m inerals. It’s also possible to find quartz and m icas there. T he rocks from C hw ałow ice Coal M ine include also organic matter.
