Nie powtarzaj tych samych słów w bliskim sąsiedztwie.
Korzystanie ze słowników wyrazów bliskoznacznych
1. Cele
Wiadomości- uczeń systematyzuje i utrwala swoje wiadomości o słowniku wyrazów bliskoznacznych, utrwala wiedzę na temat zawartości słownika i jego przydatności w praktycznym działaniu,
Umiejętności
Uczeń:
- zna rodzaje słowników,
- poprawnie posługuje się słownikiem wyrazów bliskoznacznych, - zna budowę hasła,
- wie, kiedy powinien skorzystać ze słownika wyrazów bliskoznacznych, - planuje i organizuje pracę,
- dokonuje selekcji i analizy informacji,
- wykorzystuje teoretyczne wiadomości w praktycznym działaniu.
2. Metoda i forma pracy
Metody pracy:
- pogadanka heurystyczna, - metoda zajęć praktycznych, - ćwiczenia ze słownikami.
Formy pracy:
- indywidualna, - grupowa, - zbiorowa.
3. Środki dydaktyczne
Słownik wyrazów bliskoznacznych, Słownik języka polskiego, ćwiczenia, karta pracy,
4. Przebieg lekcji
Faza przygotowawcza1. Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematyką lekcji. Dzisiejsze zajęcia w całości poświęcimy słownikowi wyrazów bliskoznacznych. Każdy słownik ma inne przeznaczenie, inny układ i inną zawartość artykułu hasłowego.
Zaczniemy od odszukania w Słowniku języka polskiego definicji, czym właściwie jest słownik.
O odszukanie hasła proszeni są uczniowie. Podczas całej lekcji nauczyciel powinien bacznie zwracać uwagę, aby wszyscy uczniowie pracowali ze słownikami. W tym celu konieczne jest również
zapewnienie uczniom odpowiedniej liczby słowników.
Definicja:
Słownik – zbiór wyrazów ułożonych i opracowanych według pewnej zasady, zwykle alfabetycznie, najczęściej objaśnianych pod względem znaczeniowym i ilustrowanych przykładami użycia*
* Definicja została zaczerpnięta ze Słownika języka polskiego pod redakcją M. Szymczaka, PWN.
2. Po tym wstępie nauczyciel przechodzi do zajęć skoncentrowanych na słowniku, któremu poświęcona jest dzisiejsza lekcja, czyli Słowniku wyrazów bliskoznacznych.
Słownik wyrazów bliskoznacznych – zawiera informacje dotyczące synonimów, pomaga wzbogacać język uczniowski.
Faza realizacyjna
1. W części teoretyczno-praktycznej nauczyciel przybliża uczniom niezbędne informacje na temat Słownika wyrazów bliskoznacznych i jego zawartości.
Zanim jednak do tego przejdzie, rozmawia z uczniami, czym są synonimy i wyrazy bliskoznaczne.
Informacje na temat słownika, które powinny pojawić się na lekcji:
Słownik wyrazów bliskoznacznych zawiera informacje dotyczące synonimów, pomaga wzbogacać język uczniowski.
Składa się z dwóch części. Pierwsza jest zatytułowana „Grupy wyrazów bliskoznacznych” obejmuje ułożone alfabetycznie grupy synonimów, natomiast druga część jest indeksem alfabetycznym wszystkich wyrazów i zwrotów znajdujących się w grupach.
Synonimy są zgrupowane w ciągi wokół wyrazów hasłowych.
Artykuł hasłowy zawiera następujące informacje:
- o liczbie synonimów danego wyrazu, np.: deszcz – kapuśniaczek, mżawka, ulewa, nawałnica, pompa;
- o zasięgu stosowania niektórych synonimów, czemu służy odpowiedni skrót, np.: (pot.) pompa (pot. – wyraz potoczny);
- o powiązaniu podanych synonimów z innymi wyrazami, np.:
Deszcz: drobny, rzęsisty, ulewny, nawalny, przelotny, Moknąć na deszczu. Chodzić w deszczu, po deszczu.
2. Następnie przystępujemy do ćwiczeniowej części zajęć.
Zadanie I
Ponieważ do posługiwania się słownikami niezbędna jest znajomość alfabetu, nauczyciel każdemu z uczniów zadaje po jednym pytaniu, np.:
- jaka litera stoi po “f”,
- jakich sąsiadów w alfabecie ma “k”, - jaka litera stoi przed “s”, itd.
Pozostałe zadania zostały zawarte w karcie pracy ucznia.
Faza podsumowująca
1. Nauczyciel dokonuje podsumowania pracy na lekcji. Jeszcze raz wspólnie z uczniami powtarza wiadomości dotyczące słownika wyrazów bliskoznacznych.
2. Zadanie pracy domowej.
5. Bibliografia
Bednarkowa J., Słowniki na lekcjach języka polskiego w kl. VI, w: „Język Polski w Szkole”, 1983/84, z.
1, s. 52 – 57,
Nagajowa M., ABC metodyki języka polskiego, Warszawa 1995, Nasiłkowski S., Metody nauczania, Toruń 1997,
Nagajowa M., Kształcenie języka ucznia w szkole podstawowej, Warszawa 1985, Nagajowa M., Słowo do słowa, Warszawa 1981,
Słownik wyrazów bliskoznacznych, pod red. S. Skorupki, Warszawa 1984, Szymczak M., Słownik języka polskiego, t I – III, Warszawa 1994,
Urbańczyk S., Słowniki, ich rodzaje i użyteczność, Wrocław 1964.
6. Załączniki
Karta pracy ucznia7. Czas trwania lekcji
45 minut
